Ανδρέας Κάλβος «Εις Πάργαν»
Σοβαρόν, υψηλόν
δώσε τόνον, ω Λύρα·
λάβε αστραπήν, και ήθος
λάβε νοός, υμνούμεν
ένδοξον έργον.
Διαπρεπή οι αθάνατοι*
έδωσαν των ανθρώπων
και ατίμητα δώρα·
αγάπην, αρετήν,
εύσπλαγχνον στήθος*.
Αλλά και φρενών πτέρωμα*·
όπως, όταν η τύχη
εις τα κρημνά του βίου*
της αμάξης πλαγίαν
την ορμήν φέρη·
Ημείς, ως τας κλαγγάς*
εις τα σύννεφα αφίνει
ο μέγας αετός
και εις τα βαθέα λαγκάδια
αφρούς και βράχους·
Ομοίως υπερπετάξαντες*,
μακράν οπίσω ιδώμεν
την οργήν των τροχών
από τυφλάς ηνίας*
διασυρομένων*.
Ως αγλαά* τοσαύτα
δώρα δοξολογούνται,
αλλά πολύ αγλαότερον
ο νους οπού αποφεύγει
την δουλωσύνην.
Ο Ανδρέας Κάλβος επαινεί τους κατοίκους της Πάργας για τη δύσκολη, αλλά ορθή απόφασή τους να εγκαταλείψουν τον πατρογονικό τους τόπο, προκειμένου να αποφύγουν την υποδούλωσή τους στον Αλή Πασά. Έθεσαν την προσωπική τους ελευθερία πάνω από τον πόνο της ξενιτιάς και επέδειξαν εντυπωσιακό ψυχικό σθένος, το οποίο και ενέπνευσε τον ποιητή.
«Σοβαρόν, υψηλόν
δώσε τόνον, ω Λύρα·
λάβε αστραπήν, και ήθος
λάβε νοός, υμνούμεν
ένδοξον έργον.»
Ο ποιητής ζητά από τη «Λύρα» να δώσει σοβαρό και υψηλό τόνο στο περιεχόμενο της ωδής, ώστε να αρμόζει στη γενναιοφροσύνη και στην ηθική αρτιότητα των Παργινών. Την καλεί, επίσης, να λάβει «αστραπή»∙ να λάβει, δηλαδή, καθαρή έμπνευση, όπως αυτή εμφανίζεται αιφνιδίως στη σκέψη. Της ζητά, τέλος, να λάβει ήθος νόησης∙ ήθος σκέψης, ώστε να αποδοθεί με κατάλληλο τρόπο αφενός η δυσκολία της απόφασης των Παργινών κι αφετέρου η ορθότητα της επιλογής τους.
«Διαπρεπή οι αθάνατοι
έδωσαν των ανθρώπων
και ατίμητα δώρα·
αγάπην, αρετήν,
εύσπλαγχνον στήθος.»
Τα ξεχωριστά και πολύτιμα δώρα που προσέφεραν οι θεοί στους ανθρώπους σχετίζονται κυρίως με την ηθική τους ποιότητα και αποτελούν σαφή γνωρίσματα των ανθρώπων της Πάργας. Η αγάπη για τους συνανθρώπους, η αρετή τόσο με την ηθική της ερμηνεία όσο και με την έννοια της ανδρείας, καθώς και η ευσπλαχνία, η οποία λαμβάνει εδώ περισσότερο την έννοια της πραότητας και της ψύχραιμης αντιμετώπισης των καταστάσεων. Οι κάτοικοι της Πάργας, άλλωστε, θα επιδείξουν ιδιαίτερη συγκράτηση στον τρόπο με τον οποίο θα διαχειριστούν τη δεινή τους κατάσταση. Αντί να καταφύγουν σε μια μάταιη αναμέτρηση με τις εχθρικές δυνάμεις, θα επιλέξουν με ψυχραιμία και με αυτοσυγκράτηση την επιλογή της φυγής, όσο κι αν η επιλογή αυτή συνιστούσε βαριά ψυχική πληγή. Οι Παργινοί, επομένως, είναι άνθρωποι ενάρετοι, με αισθήματα ουσιαστικής αγάπης, αλλά και με την ψυχική εκείνη σύνεση που τους επιτρέπει να διακρίνουν τη σωστότερη οδό σε καταστάσεις εξαιρετικής δυσκολίας.
«Αλλά και φρενών πτέρωμα·
όπως, όταν η τύχη
εις τα κρημνά του βίου
της αμάξης πλαγίαν
την ορμήν φέρη·»
Σε ανάλογες περιπτώσεις προκαλείται, εύλογα, στο άτομο μεγάλος φόβος, αφού αισθάνεται πως δεν έχει μήτε τον χρόνο μήτε την απαιτούμενη ευελιξία, ώστε να διαχειριστεί μια τόσο επικίνδυνη στιγμή, αφού κάθε λανθασμένη κίνηση θα επιφέρει την πλήρη καταστροφή.
«Ημείς, ως τας κλαγγάς
εις τα σύννεφα αφίνει
ο μέγας αετός
και εις τα βαθέα λαγκάδια
αφρούς και βράχους·»
Η εικόνα του αετού που πετά ορμητικά στον ουρανό είναι αντλημένη από το φυσικό περιβάλλον και παρουσιάζει με σαφήνεια και ενάργεια τη ζητούμενη έννοια της αποστασιοποίησης, καθιστώντας τη σχετική παρομοίωση ιδιαιτέρως παραστατική και δραστική.
«Ομοίως υπερπετάξαντες,
μακράν οπίσω ιδώμεν
την οργήν των τροχών
από τυφλάς ηνίας
διασυρομένων.»
«Ως αγλαά τοσαύτα
δώρα δοξολογούνται,
αλλά πολύ αγλαότερον
ο νους οπού αποφεύγει
την δουλωσύνην.»
Είναι, ως εκ τούτου, σημαντικό να έχουν οι άνθρωποι τα δώρα της αγάπης, της ευσπλαχνίας και της υψηλοφροσύνης, αλλά το πιο σημαντικό δώρο που πρέπει να κατέχουν είναι η αφοσίωσή τους στην ελευθερία και η απόλυτη απροθυμία τους να τη στερηθούν.