Γλωσσικές ασκήσεις Γυμνασίου (το άρθρο – τα ουσιαστικά)

Anna Brigitta

Γλωσσικές ασκήσεις Γυμνασίου (το άρθρο – τα ουσιαστικά)

1. Να γράψετε συνώνυμα των ακόλουθων λέξεων:

1. αγαθός (αυτός που χαρακτηρίζεται από καλοσύνη):

2. αγανάκτηση (ισχυρή δυσφορία για κάτι):

3. αγωνίζομαι (καταβάλλω έντονη και επίμονη προσπάθεια για την επίτευξη σκοπού):

4. αδιάσειστος (αυτός που δεν σείεται, δεν κλονίζεται):

5. αδιαφιλονίκητος (αυτός που δεν αμφισβητείται από κανέναν):

6. αδικία (η έλλειψη δικαιοσύνης):

7. αδύναμος (αυτός που δεν έχει δύναμη):

8. αδυσώπητος (αυτός που είναι ιδιαίτερα σκληρός, που δεν κάμπτεται, δεν υποχωρεί· ανελέητος):

9. αήττητος (αυτός που δεν έχει ή δεν μπορεί να νικηθεί):

10. άθελα (χωρίς πρόθεση, χωρίς σκοπιμότητα):

11. αθέμιτος (αυτός που παραβαίνει τους γραπτούς ή άγραφους νόμους):

12. άθικτος (αυτός που δεν τον έχουν αγγίξει):

13. αθόρυβος (αυτός στον οποίο δεν υπάρχει θόρυβος ή ο οποίος δεν προξενεί θόρυβο):

14. αίτημα (οτιδήποτε διατυπώνεται και διαβιβάζεται ως απαίτηση ή επιθυμία προς υπηρεσία ή πρόσωπο):

15. αιτιολόγηση (η εξήγηση της αιτίας):

16. αιτιολογώ (εντοπίζω την αιτία):

17. αίτιος (αυτός που αποτελεί την αιτία):

18. αίφνης (κατά τρόπο ξαφνικό και απροσδόκητο):

19. αιφνίδιος (αυτός που συμβαίνει, προκύπτει κατά απροσδόκητο και ξαφνικό τρόπο):

20. ακάθεκτος (αυτός που δεν μπορεί να συγκρατηθεί ή να ανακοπεί, ορμητικός):

21. ακαθόριστος (αυτός που δεν καθορίστηκε, που δεν προσδιορίστηκε επαρκώς):

2. Συμπληρώστε τα άρθρα, οριστικά και αόριστα, που λείπουν.

Ήθελα πάντα να είχα ......... μεγάλη αδελφή. Να μπορούσα κι εγώ να έλεγα, σαν άλλες συμμαθήτριές μου στις Σέρρες, «μου το δάνεισε ....... αδελφή μου» - και να φοράω κάτι μεγαλίστικο. Ή «θα πάω στον κινηματογράφο με ....... αδελφή μου» - και ......... έργο είναι για μεγάλους. Ή «γνωστός της αδελφής μου ήταν» - και να καμαρώνω που με χαιρέτησε στο δρόμο ....... νεαρός. Μου έλειπε ...... μεγαλύτερη αδελφή. Και τώρα, έτσι όπως η Όλγα βοηθούσε ..... μητέρα μου να ξαπλώσει, έτσι που τη φρόντιζε πρόθυμα και στοργικά, όπως ποτέ δε θα μπορούσα εγώ μοναχή μου, ένιωσα σαν να τη γνώριζα από καιρό. Από πάντα. Αισθάνθηκα ...... βαθιά ανακούφιση, λες κι ανακάλυψα επιτέλους ....... μεγάλη αδελφή που από καιρό λαχταρούσα.

Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου «Τραγούδι για τρεις»

Το άρθρο (οριστικό – αόριστο)

Το άρθρο είναι ένα μέρος του λόγου που βρίσκεται πριν από ουσιαστικό και του προσδίδει τη σημασία του οριστικού ή του μη οριστικού, δηλαδή του συγκεκριμένου ή του μη συγκεκριμένου, π.χ. Οι λεωφόροι της πόλης μας. Ένα λιβάδι δίπλα από το ποτάμι. Μερικές φορές βρίσκεται και πριν από άλλα μέρη του λόγου, τα οποία όμως λειτουργούν ως ουσιαστικά, π.χ. Ακούει τα ίδια και τα ίδια.

Η νέα ελληνική διαθέτει δύο άρθρα, ένα οριστικό και ένα αόριστο. Με το οριστικό άρθρο είτε γίνεται λόγος για κάτι (πρόσωπο, ζώο, πράγμα, έννοια) που είναι γνωστό ή αναγνωρίσιμο από τα άτομα που συμμετέχουν στην επικοινωνία είτε γίνεται αναφορά σε στοιχείο αντιπροσωπευτικό ενός συνόλου, π.χ. Μην αγγίζεις τον τοίχο. Το ελάφι είναι υπερήφανο ζώο. Με το αόριστο άρθρο γίνεται λόγος για κάτι (πρόσωπο, ζώο, πράγμα, έννοια) που δεν είναι γνωστό ή αναγνωρίσιμο από τα άτομα που συμμετέχουν στην επικοινωνία, π.χ. Προχθές συνάντησα έναν παλιό μου φίλο. Η απουσία επίσης του οριστικού άρθρου στον πληθυντικό αριθμό προσδίδει έναν παρόμοιο αοριστολογικό χαρακτήρα στο ουσιαστικό, π.χ. Ήρθαν τουρίστες στην πόλη μας.

3. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη των ακόλουθων παραγράφων:

α) Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες. Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι ανάλογες συζητήσεις διεξάγονται και για την αγγλική γλώσσα, οι οποίες μάλιστα είναι το ίδιο έντονες, όπως οι ελληνικές. Μεγάλο μέρος του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης γενικότερα επισημαίνει με έντονη ανησυχία ότι η γραπτή αγγλική γλώσσα μεταβάλλεται, ενώ δεν λείπουν και δημοσιεύματα που επισημαίνουν ότι «η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία σηματοδοτεί τον σταδιακό θάνατο της αγγλικής γλώσσας». Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες.

β)  Για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού εντός της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προγραμματίσει μια σειρά από στοχευμένες δράσεις, σχέδια και μελέτες. Πρώτη από αυτές τις δράσεις θα είναι μια καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, η οποία θα σκοπεύει στο να δοθούν κίνητρα σε παιδιά, έφηβους, αλλά και ενήλικες, για να διαβάζουν, αλλάζοντας το στυλ της ζωής τους και επομένως το κοινωνικό προφίλ τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης αρχίσει δύο έρευνες οι οποίες στοχεύουν στη συλλογή περισσότερων στοιχείων σχετικών με την ανάγνωση, στη συμμετοχή των γονιών στο θέμα της αντιμετώπισης του αναλφαβητισμού και στη διδασκαλία του διαβάσματος. Σκοπός αυτών των ερευνών είναι να εντοπιστούν από τη μία οι πιο σημαντικές παράμετροι που επηρεάζουν την ικανότητα για ανάγνωση και από την άλλη να αναδειχθούν πετυχημένες πρακτικές στο εθνικό επίπεδο κάθε χώρας μέλους της ΕΕ. Η μάχη, λοιπόν, κατά του αναλφαβητισμού έχει ξεκινήσει.

γ) Οι υπερβολικά επιτρεπτικοί-παραχωρητικοί γονείς παραχωρούν και επιτρέπουν στο παιδί τα πάντα, χωρίς να προσφέρουν καθοδήγηση και χωρίς να το βοηθούν να μαθαίνει από τις συναισθηματικές του εμπειρίες. Η έλλειψη ορίων σημαίνει συνήθως και απουσία κανόνων στην οικογένεια. Δεν προσφέρουν στο παιδί τους τη δυνατότητα να αποκτήσει τρόπους διαχείρισης των δύσκολων καταστάσεων. Έτσι, τα παιδιά δε μαθαίνουν πώς να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που τυχόν προκύπτουν.

Τα ουσιαστικά

Τα ουσιαστικά ανάλογα με το τι δηλώνουν διακρίνονται:

α) Σε κύρια: όσα δηλώνουν ορισμένο πρόσωπο ή ζώο, π.χ. ο Στάθης. Ως κύρια χρησιμοποιούνται και τα ονόματα των ημερών της εβδομάδας, των μηνών, των εορτών, των πλοίων, των λογοτεχνικών έργων, των έργων τέχνης κ.ά., π.χ. Τετάρτη, Ιούνιος, Ναυτίλος.

β) Σε κοινά: όσα δηλώνουν όλα τα πρόσωπα, ζώα ή πράγματα που ανήκουν στο ίδιο είδος ή που δηλώνουν κάποια κατάσταση ή ιδιότητα, π.χ. δρόμος, άνδρας, γάτα, ζωή, ελευθερία.

γ) Σε περιληπτικά: όσα δηλώνουν σύνολα προσώπων ή ζώων ή πραγμάτων, π.χ. κόσμος, κοπάδι.

δ) Σε συγκεκριμένα: όσα κοινά ονόματα δηλώνουν πρόσωπα, ζώα ή πράγματα που είναι αντιληπτά από τις αισθήσεις, π.χ. το δέντρο, το βιβλίο.

ε) Σε αφηρημένα: όσα κοινά ονόματα δηλώνουν ενέργεια, ιδιότητα ή κατάσταση και γενικά αναφέρονται σε όντα που τα αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος μόνο με τη σκέψη του, π.χ. η ειρήνη, η χαρά.

Πολλά από τα κοινά ονόματα είναι στον λόγο άλλοτε συγκεκριμένα και άλλοτε αφηρημένα, π.χ. Το πλαίσιο που περιβάλλει τον πίνακα είναι βαμμένο πράσινο (συγκεκριμένο). Ο Στεφάνου έχει ένα ευρύ πλαίσιο σχέσεων (αφηρημένο).

4. Σε ποια κατηγορία (κύρια, αφηρημένα, συγκεκριμένα) ανήκουν τα ουσιαστικά που γράφονται με έντονα στοιχεία στις παρακάτω φράσεις;

1. Η Ομόνοια παρουσιάζει πάντα μεγάλη κίνηση.

2. Η ομόνοια είναι απαραίτητη για τη συνεργασία των ανθρώπων.

3. Ο Ηρακλής είναι ένας από τους σημαντικότερους ήρωες της μυθολογίας.

4. Είναι σωστός Ηρακλής· μπορεί να σηκώσει εκατό κιλά.

5. Απαγορεύεται η είσοδος.

6. Η είσοδος του πάρκου είναι κλειστή.

7. Εργάζονται σκληρά, για να βγάλουν το ψωμί τους.

8. Εκτός από το γάλα αγόρασε και τρία ψωμιά.

5. Να σχηματίσετε το θηλυκό γένος των παρακάτω ουσιαστικών:

ο πρέσβης..................................        ο λέκτορας ...............................

ο μεσίτης ..................................        ο οικοδεσπότης ..................................

ο βουλευτής ..............................       ο προϊστάμενος .....................................

ο πρύτανης ................................       ο μισθωτής ...........................................

ο συνεργάτης .............................      ο πρεσβευτής .......................................

6. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού που βρίσκεται στην παρένθεση.

1. Το σχήμα του.................................. (πρόσωπο) πολλών ανθρώπων είναι ωοειδές.

2. Οι ανάγκες του............................. (άτομο) στην εποχή μας είναι πολλές.

3. Το άρωμα του.................................. (τριαντάφυλλο) αρέσει σε όλους.

4. Φοβηθήκαμε την τρικυμία, γιατί βρισκόμασταν στη μέση του........................ (πέλαγος)

5. Όλα έχουν ελεγχθεί, ώστε να μην υπάρχει περίπτωση........................ (λάθος).

6. Το βράδυ ρίχνουμε τα...................... (δίχτυ) και τα μαζεύουμε το πρωί.

7. Δίκαια ο 18^ος αι. ονομάστηκε ο «αιώνας των......................» (φως)

8. Τα........................ (βράδυ) μαζευόμασταν όλοι πολύ νωρίς στο σπίτι.

9. Αυτό το αυτοκίνητο είναι ειδικό για τη μεταφορά......................... (κρέας).

10. Η προσπάθεια των................................. (καθεστώς) να κρατηθούν στην εξουσία είναι συχνά αγωνιώδης.

Απαντήσεις:

1. Να γράψετε συνώνυμα των ακόλουθων λέξεων:

1. αγαθός (αυτός που χαρακτηρίζεται από καλοσύνη): ΣΥΝ. καλός, χρηστός, ενάρετος. ΑΝΤ. κακός, πονηρός. / (αυτός που χαρακτηρίζεται από αφέλεια): ΣΥΝ. αφελής, αγαθιάρης, εύπιστος. ΑΝΤ. έξυπνος, πονηρός.

2. αγανάκτηση (ισχυρή δυσφορία για κάτι): ΣΥΝ. δυσφορία, οργή, δυσανασχέτηση.

3. αγωνίζομαι (καταβάλλω έντονη και επίμονη προσπάθεια για την επίτευξη σκοπού): ΣΥΝ. παλεύω, προσπαθώ, μοχθώ, πασχίζω. / (διεξάγω πόλεμο, μάχομαι): ΣΥΝ. πολεμώ. / (συμμετέχω σε αγώνα, διαγωνίζομαι): ΣΥΝ. συναγωνίζομαι, παραβγαίνω, αναμετρούμαι, αμιλλώμαι.

4. αδιάσειστος (αυτός που δεν σείεται, δεν κλονίζεται): ΣΥΝ. ακλόνητος, στερεός, ατράνταχτος. / (μτφρ. αυτός που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβητήσεως ή μεταβολής): ΣΥΝ. ατράνταχτος, δυνατός, ισχυρός, ακράδαντος.

5. αδιαφιλονίκητος (αυτός που δεν αμφισβητείται από κανέναν): ΣΥΝ. αναμφισβήτητος, αδιαμφισβήτητος. / (αυτός που δεν υπόκειται σε διεκδικήσεις): ΑΝΤ. διαφιλονικούμενος.

6. αδικία (η έλλειψη δικαιοσύνης): ΣΥΝ. ανομία, παρανομία, άδικο. ΑΝΤ. δικαιοσύνη, νομιμότητα. / (πράξη που αντιβαίνει στους νομικούς ή ηθικούς κανόνες περί δικαίου): ΣΥΝ. αδίκημα, κακό, παρανομία.

7. αδύναμος (αυτός που δεν έχει δύναμη): ΣΥΝ. ανίσχυρος, ασθενής, ανήμπορος, ισχνός. ΑΝΤ. δυνατός.

8. αδυσώπητος (αυτός που είναι ιδιαίτερα σκληρός, που δεν κάμπτεται, δεν υποχωρεί· ανελέητος): ΣΥΝ. αμείλικτος, απηνής, άτεγκτος, σκληρός.

9. αήττητος (αυτός που δεν έχει ή δεν μπορεί να νικηθεί): ΣΥΝ. ανίκητος, ακαταμάχητος.

10. άθελα (χωρίς πρόθεση, χωρίς σκοπιμότητα): ΣΥΝ. ακούσια, αθέλητα. ΑΝΤ. ηθελημένος, εκούσιος, σκόπιμος.

11. αθέμιτος (αυτός που παραβαίνει τους γραπτούς ή άγραφους νόμους): ΣΥΝ. άνομος, ανεπίτρεπτος, ανήθικος. ΑΝΤ. θεμιτός.

12. άθικτος (αυτός που δεν τον έχουν αγγίξει): ΣΥΝ. ανέγγιχτος, ανέπαφος, άφθαρτος.

13. αθόρυβος (αυτός στον οποίο δεν υπάρχει θόρυβος ή ο οποίος δεν προξενεί θόρυβο): ΣΥΝ. ήσυχος, σιγανός. ΑΝΤ. θορυβώδης.

14. αίτημα (οτιδήποτε διατυπώνεται και διαβιβάζεται ως απαίτηση ή επιθυμία προς υπηρεσία ή πρόσωπο): ΣΥΝ. απαίτηση, αξίωση, διεκδίκηση, παράκληση.

15. αιτιολόγηση (η εξήγηση της αιτίας): ΣΥΝ. δικαιολόγηση.

16. αιτιολογώ (εντοπίζω την αιτία): ΣΥΝ. δικαιολογώ, τεκμηριώνω. / (υποστηρίζω με λογικά επιχειρήματα): ΣΥΝ. επιχειρηματολογώ, τεκμηριώνω.

17. αίτιος (αυτός που αποτελεί την αιτία): ΣΥΝ. υπαίτιος, υπεύθυνος, υπόλογος, ένοχος, πρόξενος.

18. αίφνης (κατά τρόπο ξαφνικό και απροσδόκητο): ΣΥΝ. αιφνιδίως, ξαφνικά, απροόπτως, απροσδόκητα.

19. αιφνίδιος (αυτός που συμβαίνει, προκύπτει κατά απροσδόκητο και ξαφνικό τρόπο): ΣΥΝ. ξαφνικός, αναπάντεχος, απροσδόκητος, απρόβλεπτος, απρόοπτος. ΑΝΤ. προγραμματισμένος, αναμενόμενος, προσδοκώμενος.

20. ακάθεκτος (αυτός που δεν μπορεί να συγκρατηθεί ή να ανακοπεί, ορμητικός): ΣΥΝ. ασυγκράτητος, ακράτητος, αχαλίνωτος, χειμαρρώδης, σφοδρός, ανεπίσχετος. 

21. ακαθόριστος (αυτός που δεν καθορίστηκε, που δεν προσδιορίστηκε επαρκώς): ΣΥΝ. αόριστος, απροσδιόριστος, ασαφής, αδιασάφητος, αδιευκρίνιστος. ΑΝΤ. καθορισμένος, προσδιορισμένος, σαφής, συγκεκριμένος. / (αυτός που δεν διακρίνεται καθαρά): ΣΥΝ. συγκεχυμένος. ΑΝΤ. ευδιάκριτος.

2. Συμπληρώστε τα άρθρα, οριστικά και αόριστα, που λείπουν.

Ήθελα πάντα να είχα μια μεγάλη αδελφή. Να μπορούσα κι εγώ να έλεγα, σαν άλλες συμμαθήτριές μου στις Σέρρες, «μου το δάνεισε η αδελφή μου» - και να φοράω κάτι μεγαλίστικο. Ή «θα πάω στον κινηματογράφο με την αδελφή μου» - και το έργο είναι για μεγάλους. Ή «γνωστός της αδελφής μου ήταν» - και να καμαρώνω που με χαιρέτησε στο δρόμο ένας νεαρός. Μου έλειπε η μεγαλύτερη αδελφή. Και τώρα, έτσι όπως η Όλγα βοηθούσε τη μητέρα μου να ξαπλώσει, έτσι που τη φρόντιζε πρόθυμα και στοργικά, όπως ποτέ δε θα μπορούσα εγώ μοναχή μου, ένιωσα σαν να τη γνώριζα από καιρό. Από πάντα. Αισθάνθηκα μια βαθιά ανακούφιση, λες κι ανακάλυψα επιτέλους τη μεγάλη αδελφή που από καιρό λαχταρούσα.

Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου «Τραγούδι για τρεις»

3. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη των ακόλουθων παραγράφων:

α) Θεματική περίοδος: Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι ανάλογες συζητήσεις διεξάγονται και για την αγγλική γλώσσα, οι οποίες μάλιστα είναι το ίδιο έντονες, όπως οι ελληνικές. Μεγάλο μέρος του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης γενικότερα επισημαίνει με έντονη ανησυχία ότι η γραπτή αγγλική γλώσσα μεταβάλλεται, ενώ δεν λείπουν και δημοσιεύματα που επισημαίνουν ότι «η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία σηματοδοτεί τον σταδιακό θάνατο της αγγλικής γλώσσας».

Κατακλείδα: Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες.

β)  Θεματική περίοδος: Για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού εντός της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προγραμματίσει μια σειρά από στοχευμένες δράσεις, σχέδια και μελέτες.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Πρώτη από αυτές τις δράσεις θα είναι μια καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, η οποία θα σκοπεύει στο να δοθούν κίνητρα σε παιδιά, έφηβους, αλλά και ενήλικες, για να διαβάζουν, αλλάζοντας το στυλ της ζωής τους και επομένως το κοινωνικό προφίλ τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης αρχίσει δύο έρευνες οι οποίες στοχεύουν στη συλλογή περισσότερων στοιχείων σχετικών με την ανάγνωση, στη συμμετοχή των γονιών στο θέμα της αντιμετώπισης του αναλφαβητισμού και στη διδασκαλία του διαβάσματος. Σκοπός αυτών των ερευνών είναι να εντοπιστούν από τη μία οι πιο σημαντικές παράμετροι που επηρεάζουν την ικανότητα για ανάγνωση και από την άλλη να αναδειχθούν πετυχημένες πρακτικές στο εθνικό επίπεδο κάθε χώρας μέλους της ΕΕ.

Κατακλείδα: Η μάχη, λοιπόν, κατά του αναλφαβητισμού έχει ξεκινήσει.

γ) Θεματική περίοδος: Οι υπερβολικά επιτρεπτικοί-παραχωρητικοί γονείς παραχωρούν και επιτρέπουν στο παιδί τα πάντα, χωρίς να προσφέρουν καθοδήγηση και χωρίς να το βοηθούν να μαθαίνει από τις συναισθηματικές του εμπειρίες.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Η έλλειψη ορίων σημαίνει συνήθως και απουσία κανόνων στην οικογένεια. Δεν προσφέρουν στο παιδί τους τη δυνατότητα να αποκτήσει τρόπους διαχείρισης των δύσκολων καταστάσεων.

Κατακλείδα: Έτσι, τα παιδιά δε μαθαίνουν πώς να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που τυχόν προκύπτουν.

4. Σε ποια κατηγορία (κύρια, αφηρημένα, συγκεκριμένα) ανήκουν τα ουσιαστικά που γράφονται με έντονα στοιχεία στις παρακάτω φράσεις;

1. Η Ομόνοια παρουσιάζει πάντα μεγάλη κίνηση. [κύριο]

2. Η ομόνοια είναι απαραίτητη για τη συνεργασία των ανθρώπων. [αφηρημένο / κατάσταση]

3. Ο Ηρακλής είναι ένας από τους σημαντικότερους ήρωες της μυθολογίας. [κύριο]

4. Είναι σωστός Ηρακλής· μπορεί να σηκώσει εκατό κιλά. [αφηρημένο / ιδιότητα]

5. Απαγορεύεται η είσοδος. [αφηρημένο / πράξη]

6. Η είσοδος του πάρκου είναι κλειστή. [συγκεκριμένο]

7. Εργάζονται σκληρά, για να βγάλουν το ψωμί τους. [αφηρημένο / κατάσταση]

8. Εκτός από το γάλα αγόρασε και τρία ψωμιά. [συγκεκριμένο]

5. Να σχηματίσετε το θηλυκό γένος των παρακάτω ουσιαστικών:

ο πρέσβης: η πρέσβης – η πρέσβειρα – η πρεσβευτίνα            

ο λέκτορας: η λέκτορας (της λέκτορος)

ο μεσίτης: η μεσίτρια      

ο οικοδεσπότης: η οικοδέσποινα

ο βουλευτής: η βουλευτής (της βουλευτού) – η βουλευτίνα         

ο προϊστάμενος: η προϊσταμένη

ο πρύτανης: η πρύτανης

ο μισθωτής: η μισθώτρια

ο συνεργάτης: η συνεργάτιδα   

ο πρεσβευτής: η πρεσβευτής – η πρεσβευτίνα

6. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού που βρίσκεται στην παρένθεση.

1. Το σχήμα του προσώπου (πρόσωπο) πολλών ανθρώπων είναι ωοειδές.

2. Οι ανάγκες του ατόμου (άτομο) στην εποχή μας είναι πολλές.

3. Το άρωμα του τριαντάφυλλου (τριαντάφυλλο) αρέσει σε όλους.

4. Φοβηθήκαμε την τρικυμία, γιατί βρισκόμασταν στη μέση του πελάγους (πέλαγος)

5. Όλα έχουν ελεγχθεί, ώστε να μην υπάρχει περίπτωση λάθους (λάθος).

6. Το βράδυ ρίχνουμε τα δίχτυα (δίχτυ) και τα μαζεύουμε το πρωί.

7. Δίκαια ο 18^ος αι. ονομάστηκε ο «αιώνας των φώτων» (φως)

8. Τα βράδια (βράδυ) μαζευόμασταν όλοι πολύ νωρίς στο σπίτι.

9. Αυτό το αυτοκίνητο είναι ειδικό για τη μεταφορά κρέατος (κρέας).

10. Η προσπάθεια των καθεστώτων (καθεστώς) να κρατηθούν στην εξουσία είναι συχνά αγωνιώδης.

Γλωσσικές Ασκήσεις Γυμνασίου [Κλίση Επιθέτων]

Katharina Jung

Γλωσσικές Ασκήσεις Γυμνασίου [Κλίση Επιθέτων]

1. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των επιθέτων που δίνονται ακολούθως: 

συνεχής, πλατύς, πολύς, ιδεώδης, στοιχειώδης, διεθνής, ανεπιτυχής, δαιδαλώδης

1. Κατάφερε να τους συμφιλιώσει ύστερα από πολλές................................... προσπάθειες.

2. Το άρθρο έχει σκοπό να σας ενημερώσει για τη λειτουργία της............................ Νεανικής Βιβλιοθήκης του Μονάχου.

3. Ύστερα από................... σκέψη αποφάσισε να φύγει.

4. Η συνεννόηση ήταν αποτέλεσμα............................. και αμοιβαίου ενδιαφέροντος.

5. Οι δρόμοι της πόλης μας είναι...........................

6. Είναι καταπληκτική η εντύπωση που προκαλεί το............................ κτήριο.

7. Δεν έδειχνε απέναντί του ούτε το.................................. σεβασμό.

8. Οι συνθήκες εργασίας σ’ αυτή την επιχείρηση είναι..........................

2. Να συμπληρώσετε τις φράσεις με τους κατάλληλους τύπους των λέξεων που βρίσκονται στην παρένθεση.

1. Δεν αντέχω τη............................................................... (συνεχής πίεση).

2. Ορισμένα κράτη δε σέβονται τους................................................ (διεθνής κανόνας) δικαίου.

3. Ορισμένες ομάδες είναι πολύ...................................... (δημοφιλής).

4. Έκανε έκκληση για................................................... (αρραγής ενότητα).

5. Παρακολούθησε τη διάλεξη του................................................ (διαπρεπής αρχαιολόγος).

6. Δεν γνωρίζω το............................... (ακριβής) έτος της γέννησής του.

7. Οι μαθητές επισκέφτηκαν διάφορα................................................... (ευαγές ίδρυμα).

8. Χαθήκαμε στους................................................. (δαιδαλώδης δρόμος) της πόλης.

9. Ήμασταν μάρτυρες του πιο...................................................... (ειδεχθές έγκλημα).

10. Το Υπουργείο Γεωργίας ανέθεσε στα δασαρχεία την εκμετάλλευση των.......................................................... (δασώδης περιοχή).

3. Να γράψετε τα ονοματικά σύνολα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.

1. τον ευσεβή άνθρωπο ...................................................................................

2. τους νομοταγείς πολίτες .............................................................................

3. των προσεχών εβδομάδων .........................................................................

4. των αναιδών ανθρώπων .............................................................................

5. το αειθαλές δέντρο ....................................................................................

6. των επικερδών επαγγελμάτων ...................................................................

7. τη συνεχή φροντίδα ...................................................................................

8. τα ακριβή στοιχεία .....................................................................................

9. του επιεικούς μέτρου .................................................................................

10. τη μεγαλοπρεπή είσοδο ..........................................................................

4. Να συμπληρώσετε τις φράσεις με τους κατάλληλους τύπους του επιθέτου ο πολύς, η πολλή, το πολύ.

1. Καταβάλαμε......................... προσπάθεια, για να επιτύχουμε.

2. ....................... λόγος γίνεται τελευταία για την έξαρση της εγκληματικότητας.

3. Δε μου αρέσει ο ......................... θόρυβος και η ...................... φασαρία.

4. Υποδέχτηκαν την πρότασή μου με ..................... ενθουσιασμό.

5. Χρειάζεται ............................... προσοχή, όταν περνάμε το δρόμο.

6. Στην αφετηρία είχαν συγκεντρωθεί ............................. δρομείς.

7. Άλλα ζώα είναι συνηθισμένα στο .................. κρύο και άλλα στην ................ ζέστη.

8. ................... γυναίκες είναι πιο ευσυνείδητες στη δουλειά τους από................. άνδρες.

9. Η συμπεριφορά ....................... ανθρώπων είναι απαράδεκτη.

10. Κατάφερε να αναδειχτεί με ..................... μόχθο.

5. Τονίστε τις λέξεις στις φράσεις που ακολουθούν:

1. σκεψεις επιτηδειων ανθρωπων

2. αποτελεσματα αδεξιων χειρισμων

3. επιδομα για τους ανεργους

4. κινδυνος παγκοσμιου πολεμου

5. το δικαιο του ισχυροτερου

6. η φροντιδα του αρρωστου παιδιου

7. η εξεταση του αρρωστου

8. επιδομα ανηλικων εργαζομενων

9. η εκμεταλλευση των ανηλικων

10. ο φοβος του αγνωστου

11. οι θεσεις των επισημων προσωπων

6. Το καθένα από τα επίθετα που βρίσκονται μέσα στην παρένθεση ταιριάζει σε τρία ουσιαστικά διαφορετικού γένους. Να συμπληρώσετε τα κενά.

(αρχαίος, γελοίος, γενναίος, βαθύς, πλατύς, θαλασσής, διεθνής)

.................. οργανισμός        ....................... χάντρα           .................. αεροδρόμιο

................... ίσκιος                 ..................... κουβέρτα         .................... ποτάμι

................... στρατιώτης        ..................... χαράδρα          ................... παιδί

.................. πολιτισμός          .................... αμφίεση            .................. υποκείμενο

................... άνθρωπος          .................... απόφαση          ................... θέατρο

.................. ορίζοντας           .................... θρησκεία          .................... μέτωπο

.................. ουρανός              .................... αναγνώριση     ................... πουκάμισο

7. Να σχηματίσετε τα τρία γένη των επιθέτων που βρίσκονται στο παρακάτω κείμενο:

Έχω για του παιδιού το νου μια ιδέα κάπως διαφορετική από άλλους. Πιστεύω πως το μυαλό του μπορεί να χωνέψει τροφή πιο λεπτή και πιο βαθιά κι απ’ όση συνηθίζουμε να του προσφέρουμε. Μέσα στο μικρόκοσμο της ψυχής του γίνονται πράγματα πιο πολλά κι απ’ όσα φαντάζονται του κόσμου οι ψυχολόγοι. Οι πιο μεγάλοι άνθρωποι μου φαίνεται πως είν’ εκείνοι που από τα πρώτα χρόνια τους γρικούσανε κουβέντες και αναστρεφότανε με ιδέες πιο ψηλές από το παιδιακίσιο το μπόι τους.

Κωστής Παλαμάς

αρσενικό                             θηλυκό                                 ουδέτερο

8. Να συμπληρώσετε τα υπόλοιπα γένη των ακόλουθων επιθέτων:

το γερό, ο λείος, το στερεό, η βέβαιη, ο αραιός, το παμπάλαιο, ο ζηλιάρης, η γυναικεία, ο σκούρος, το γνωστικό, η πορτοκαλιά, ο πεισματάρης, το φαρδύ, ο χρυσαφής, ο ανοιχτομάτης, ο πολυλογάς, η θαλασσιά, η πλατιά.

9. Να προσθέσετε το γράμμα ή τα γράμματα που λείπουν:

χάρτ...νος       ξύλ...νος                     πυθαγόρ...ος

σάπ...ος          αλληλέγγ...ος            όμ...ος

τέλ...ος           αντικρ...νος               άδ...ος

υγι...νός          ομών...μος                  επίσ...μος

κυκλώπ...ος   βόρ...ος                      βραδ...νός

έτ...μος           νόστ...μος                   φρόν...μος

σκοτ...νός       μακρ...νός                  πρόθ...μος

10. Να συμπληρώσετε τα κενά με τα γράμματα που λείπουν.

ενάμ...σ...ς μήνας

τριάμ...σ... μέτρα

τεσσερ...μ...σ... ώρες

οχτώμ...σ... χρονών

ενάμ...σ... χιλιόμετρο

τρεισ...μ...σ... μήνες

μιάμ...σ... σελίδα

μιάμ...σ...ς ώρας

[Από το βιβλίο «Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο: Γλωσσικές Ασκήσεις», του ΟΕΔΒ]

Απαντήσεις Ασκήσεων

1. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των επιθέτων που δίνονται ακολούθως:

συνεχής, πλατύς, πολύς, ιδεώδης, στοιχειώδης, διεθνής, ανεπιτυχής, δαιδαλώδης

1. Κατάφερε να τους συμφιλιώσει ύστερα από πολλές ανεπιτυχείς προσπάθειες.

2. Το άρθρο έχει σκοπό να σας ενημερώσει για τη λειτουργία της Διεθνούς Νεανικής Βιβλιοθήκης του Μονάχου.

3. Ύστερα από πολλή σκέψη αποφάσισε να φύγει.

4. Η συνεννόηση ήταν αποτέλεσμα συνεχούς και αμοιβαίου ενδιαφέροντος.

5. Οι δρόμοι της πόλης μας είναι πλατιοί.

6. Είναι καταπληκτική η εντύπωση που προκαλεί το δαιδαλώδες κτήριο.

7. Δεν έδειχνε απέναντί του ούτε το στοιχειώδη σεβασμό.

8. Οι συνθήκες εργασίας σ’ αυτή την επιχείρηση είναι ιδεώδεις.

2. Να συμπληρώσετε τις φράσεις με τους κατάλληλους τύπους των λέξεων που βρίσκονται στην παρένθεση.

1. Δεν αντέχω τη συνεχή πίεση (συνεχής πίεση).

2. Ορισμένα κράτη δε σέβονται τους διεθνείς κανόνες (διεθνής κανόνας) δικαίου.

3. Ορισμένες ομάδες είναι πολύ δημοφιλείς (δημοφιλής).

4. Έκανε έκκληση για αρραγή ενότητα (αρραγής ενότητα).

5. Παρακολούθησε τη διάλεξη του διαπρεπούς αρχαιολόγου (διαπρεπής αρχαιολόγος).

6. Δεν γνωρίζω το ακριβές (ακριβής) έτος της γέννησής του.

7. Οι μαθητές επισκέφτηκαν διάφορα ευαγή ιδρύματα (ευαγές ίδρυμα).

8. Χαθήκαμε στους δαιδαλώδεις δρόμους (δαιδαλώδης δρόμος) της πόλης.

9. Ήμασταν μάρτυρες του πιο ειδεχθούς εγκλήματος (ειδεχθές έγκλημα).

10. Το Υπουργείο Γεωργίας ανέθεσε στα δασαρχεία την εκμετάλλευση των δασωδών περιοχών (δασώδης περιοχή).

αρραγής: αυτός που δεν ραγίζει, που δεν θρυμματίζεται / (μτφ) αυτός που χαρακτηρίζεται από σταθερότητα, από αδιάσπαστη ενότητα.

ευαγής: αυτός που χαρακτηρίζεται από ηθική αγνότητα και καθαρότητα / ευαγές ίδρυμα: αυτό που έχει ιδρυθεί και λειτουργεί για ευσεβείς και φιλανθρωπικούς σκοπού.

ειδεχθής: αυτός που είναι αποκρουστικός στην όψη και τη θέα, αυτός που προκαλεί αηδία και αποτροπιασμό.

3. Να γράψετε τα ονοματικά σύνολα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.

1. τον ευσεβή άνθρωπο / τους ευσεβείς ανθρώπους

2. τους νομοταγείς πολίτες / τον νομοταγή πολίτη

3. των προσεχών εβδομάδων / της προσεχούς εβδομάδας

4. των αναιδών ανθρώπων / του αναιδούς ανθρώπου

5. το αειθαλές δέντρο / τα αειθαλή δέντρα

6. των επικερδών επαγγελμάτων / του επικερδούς επαγγέλματος

7. τη συνεχή φροντίδα / τις συνεχείς φροντίδες

8. τα ακριβή στοιχεία / το ακριβές στοιχείο

9. του επιεικούς μέτρου / των επιεικών μέτρων

10. τη μεγαλοπρεπή είσοδο / τις μεγαλοπρεπείς εισόδους

4. Να συμπληρώσετε τις φράσεις με τους κατάλληλους τύπους του επιθέτου ο πολύς, η πολλή, το πολύ.

1. Καταβάλαμε πολλή προσπάθεια, για να επιτύχουμε.

2. Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την έξαρση της εγκληματικότητας.

3. Δε μου αρέσει ο πολύς θόρυβος και η πολλή φασαρία.

4. Υποδέχτηκαν την πρότασή μου με πολύ ενθουσιασμό.

5. Χρειάζεται πολλή προσοχή, όταν περνάμε το δρόμο.

6. Στην αφετηρία είχαν συγκεντρωθεί πολλοί δρομείς.

7. Άλλα ζώα είναι συνηθισμένα στο πολύ κρύο και άλλα στην πολλή ζέστη.

8. Πολλές γυναίκες είναι πιο ευσυνείδητες στη δουλειά τους από πολλούς άνδρες.

9. Η συμπεριφορά πολλών ανθρώπων είναι απαράδεκτη.

10. Κατάφερε να αναδειχτεί με πολύ μόχθο.

5. Τονίστε τις λέξεις στις φράσεις που ακολουθούν:

1. σκέψεις επιτήδειων ανθρώπων

2. αποτελέσματα αδέξιων χειρισμών

3. επίδομα για τους ανέργους

4. κίνδυνος παγκόσμιου πολέμου

5. το δίκαιο του ισχυρότερου

6. η φροντίδα του άρρωστου παιδιού

7. η εξέταση του αρρώστου

8. επίδομα ανήλικων εργαζομένων

9. η εκμετάλλευση των ανηλίκων

10. ο φόβος του αγνώστου

11. οι θέσεις των επίσημων προσώπων

6. Το καθένα από τα επίθετα που βρίσκονται μέσα στην παρένθεση ταιριάζει σε τρία ουσιαστικά διαφορετικού γένους. Να συμπληρώσετε τα κενά.

(αρχαίος, γελοίος, γενναίος, βαθύς, πλατύς, θαλασσής, διεθνής)

διεθνής οργανισμός           θαλασσιά χάντρα             διεθνές αεροδρόμιο

βαθύς ίσκιος                        πλατιά κουβέρτα                βαθύ ποτάμι

γενναίος στρατιώτης         βαθιά χαράδρα                   γενναίο παιδί

αρχαίος πολιτισμός           γελοία αμφίεση                   γελοίο υποκείμενο

γελοίος άνθρωπος             γενναία απόφαση              αρχαίο θέατρο

πλατύς ορίζοντας               αρχαία θρησκεία                πλατύ μέτωπο

θαλασσής ουρανός           διεθνής αναγνώριση          θαλασσί πουκάμισο

7. Να σχηματίσετε τα τρία γένη των επιθέτων που βρίσκονται στο παρακάτω κείμενο:

Έχω για του παιδιού το νου μια ιδέα κάπως διαφορετική από άλλους. Πιστεύω πως το μυαλό του μπορεί να χωνέψει τροφή πιο λεπτή και πιο βαθιά κι απ’ όση συνηθίζουμε να του προσφέρουμε. Μέσα στο μικρόκοσμο της ψυχής του γίνονται πράγματα πιο πολλά κι απ’ όσα φαντάζονται του κόσμου οι ψυχολόγοι. Οι πιο μεγάλοι άνθρωποι μου φαίνεται πως είν’ εκείνοι που από τα πρώτα χρόνια τους γρικούσανε κουβέντες και αναστρεφότανε με ιδέες πιο ψηλές από το παιδιακίσιο το μπόι τους.

Κωστής Παλαμάς

αρσενικό                             θηλυκό                                 ουδέτερο

ο διαφορετικός                    η διαφορετική                      το διαφορετικό

ο λεπτός                                 η λεπτή                                  το λεπτό

ο βαθύς                                  η βαθιά                                  το βαθύ

ο πολύς                                  η πολλή                                  το πολύ

ο μεγάλος                              η μεγάλη                                το μεγάλο

ο πρώτος                                η πρώτη                                 το πρώτο

ο ψηλός                                  η ψηλή                                   το ψηλό

ο παιδιακίσιος                      η παιδιακίσια                       το παιδιακίσιο

8. Να συμπληρώσετε τα υπόλοιπα γένη των ακόλουθων επιθέτων:

το γερό, ο λείος, το στερεό, η βέβαιη, ο αραιός, το παμπάλαιο, ο ζηλιάρης, η γυναικεία, ο σκούρος, το γνωστικό, η πορτοκαλιά, ο πεισματάρης, το φαρδύ, ο χρυσαφής, ο ανοιχτομάτης, ο πολυλογάς, η θαλασσιά, η πλατιά.

αρσενικό                             θηλυκό                                 ουδέτερο

ο γερός                                   η γερή                                    το γερό

ο λείος                                    η λεία                                     το λείο

ο στερεός                               η στερεή                                το στερεό

ο βέβαιος                               η βέβαιη                                το βέβαιο

ο αραιός                                η αραιή                                  το αραιό

ο παμπάλαιος                       η παμπάλαιη                         το παμπάλαιο

ο ζηλιάρης                             η ζηλιάρα                              το ζηλιάρικο

ο γυναικείος                         η γυναικεία                           το γυναικείο

ο σκούρος                              η σκούρα                               το σκούρο

ο γνωστικός                           η γνωστική                            το γνωστικό

ο πορτοκαλής                       η πορτοκαλιά                       το πορτοκαλί

ο πεισματάρης                      η πεισματάρα                       το πεισματάρικο

ο φαρδύς                               η φαρδιά                               το φαρδύ

ο χρυσαφής                           η χρυσαφιά                           το χρυσαφί

ο ανοιχτομάτης                    η ανοιχτομάτα                      το ανοιχτομάτικο

ο πολυλογάς                         η πολυλογού                         (το πολυλογάδικο)

ο θαλασσής                           η θαλασσιά                           το θαλασσί

ο πλατύς                                η πλατιά                                το πλατύ  

9. Να προσθέσετε το γράμμα ή τα γράμματα που λείπουν:

χάρτινος        ξύλινος                       πυθαγόρειος

σάπιος           αλληλέγγυος             όμοιος

τέλειος           αντικρινός                 άδειος

υγιεινός         ομώνυμος                  επίσημος

κυκλώπειος  βόρειος                      βραδινός

έτοιμος          νόστιμος                    φρόνιμος

σκοτεινός      μακρινός                   πρόθυμος

10. Να συμπληρώσετε τα κενά με τα γράμματα που λείπουν.

ενάμισης μήνας

τριάμισι μέτρα

τεσσεράμισι ώρες

οχτώμισι χρονών

ενάμισι χιλιόμετρο

τρεισήμισι μήνες

μιάμιση σελίδα

μιάμισης ώρας

Γράφουμε: ο ενάμισης (χρόνος) – του ενάμιση (χρόνου) – τον ενάμιση χρόνο – η μιάμιση (ώρα) – της μιάμισης (ώρας) – τη μιάμιση (ώρα) – το ενάμισι (λεπτό) – του ενάμισι (λεπτού) – το ενάμισι (λεπτό) (πληθυντικός δεν υπάρχει). Κατ’ αυτό τον τρόπο εντάσσουμε το ενάμισης στην κλίση των επιθέτων του τύπου -ής, -ιά, -ί (σταχτής, σταχτιά, σταχτί), μολονότι διαφέρει στην προέλευσή του και στο θηλυκό (μιάμιση).

Σύμφωνα με το ουδέτερο ενάμισι, γράφονται και «κλίνονται» (στην πραγματικότητα είναι άκλιτα) σε –ήμισι και –μισι οι τύποι του πληθυντικού (δεν έχουν ενικό) όλων των άλλων αριθμητικών: δυόμισι μήνες, δυόμισι μέρες, δυόμισι κιλά, τρεισήμισι αιώνες, τρεισήμισι ώρες, τρεισήμισι κιλά.