Λογοτεχνία Α΄ Λυκείου (Διαγώνισμα) [Νίκος Καζαντζάκης «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά»]

Kalle Gustafsson

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Νίκος Καζαντζάκης «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά»

Ο Παυλής, ο γιος του γερο-Μαυραντώνη, έχει ερωτευτεί μια νεαρή χήρα του χωριού, μη θέλοντας όμως να ντροπιαστεί στους συγχωριανούς του και μη μπορώντας να ξεπεράσει τον έρωτά του, αυτοκτονεί. Οι χωρικοί κατηγορούν για το χαμό του νέου τη χήρα. Τα γεγονότα του μυθιστορήματος τοποθετούνται στην Κρήτη και αναφέρονται χρονικά στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.

«Τη στιγμή εκείνη πρόβαλε στο κατώφλι της εκκλησιάς η χήρα∙ φορούσε μαύρο τσεμπέρι κι έκανε το σταυρό της.

- Την άτιμη! την ξεσκισμένη! τη φόνισσα! ακούστηκαν φωνές στο χοροστάσι. Έχει μούτρα και προβαίνει κιόλας! Απάνω της, μωρέ, και ντρόπιασε το χωριό μας!

Άλλοι χύθηκαν μαζί με τον αγροφύλακα κάτω στην εκκλησιά, άλλοι, από αψηλά, της σφεντόνιζαν πέτρες. Μια πέτρα τη χτύπησε στον ώμο. Η χήρα έσυρε φωνή∙ έβαλε τα χέρια της στο πρόσωπο, χίμηξε, σκυφτή, να φύγει. Μα οι νιοί είχαν κιόλα φτάσει στην οξώπορτα της εκκλησιάς κι ο Μανόλακας είχε τραβήξει το μαχαίρι.

Η χήρα πισωδρόμησε σκληρίζοντας, δίπλωσε σε δυό, κι έτρεξε τρεκλίζοντας να τρουπώσει στην εκκλησιά. Μα στο κατώφλι εκεί στέκουνταν αμίλητος ο γερο-Μαυραντώνης, είχε ανοίξει τα μπράτσα κι είχε πιάσει τους παραστάτες της πόρτας.

Πήδηξε η χήρα ζερβά, χύθηκε κι αγκάλιασε το μεγάλο κυπαρίσσι της αυλής. Μια πέτρα σφύριξε στον αγέρα, την πέτυχε στο κεφάλι, έπεσε το μαύρο τσεμπέρι, ξεχύθηκαν στους ώμους τα μαλλιά.

- Για τ’ όνομα του Χριστού! Για τ’ όνομα του Χριστού! βογγούσε η χήρα κι αγκάλιαζε σφιχτά το κυπαρίσσι.

Αρμαθιασμένες πάνω στην πλατεία, οι κοπέλες δάγκαναν τις άσπρες μπολίδες τους∙ οι γριές, αποκρεμασμένες στους φράχτες, σκλήριζαν:

- Σκοτώστε τη, μωρέ, σκοτώστε τη!

Δυό νέοι έπεσαν απάνω της, την άρπαξαν, ξεσκίστηκε η μαύρη μπλούζα της, έλαμψε άσπρο, σα μάρμαρο, το βυζί. Τα αίματα έτρεχαν τώρα από το κορφοκέφαλό της στο μέτωπο, στα μάγουλα, στο λαιμό.

- Για τ’ όνομα του Χριστού! Για τ’ όνομα του Χριστού! βογγούσε ακόμα η χήρα.

Το αίμα που έτρεχε στα στήθος που έλαμπε, φρένιασε τους νιους∙ τράβηξαν από τις ζώνες τους τα μαχαίρια.

- Σταθείτε, φώναξε ο Μανόλακας, είναι δική μου!

Ο γερο-Μαυραντώνης, όρθιος ακόμα στο κατώφλι της εκκλησιάς, σήκωσε το χέρι∙ όλοι σταμάτησαν.

- Μανόλακα, είπε με βαριά φωνή, το αίμα του εξαδέρφου σου βουά∙ ανάπαψέ το!

...

Η χήρα αναστυλώθηκε με άγρια λαχτάρα, μάζωξε όλη της τη δύναμη, πήρε φόρα να χιμήξει∙ μα δε πρόφτασε. Σαν αστραπή ο γερο-Μαυραντώνης είχε πέσει απάνω της, την αναποδογύρισε, έστριψε τρεις γύρες στο μπράτσο του τα μαλλιά της και με μια μαχαιριά της πήρε το κεφάλι.

- Παίρνω το κρίμα απάνω μου! φώναξε και πέταξε το κεφάλι της χήρας στο κατώφλι της εκκλησιάς.

Κι έκαμε το σταυρό του.»

Ερωτήσεις:

1α. Οι άντρες και οι γυναίκες ενός χωριού συμπράττουν ώστε να τελεστεί η δολοφονία της νεαρής χήρας, με την κατηγορία ότι με τη συμπεριφορά της προκάλεσε τον έρωτα του άτυχου Παυλή. Ποια συμπεράσματα προκύπτουν για τη θέση των γυναικών εκείνη την εποχή απ’ αυτό το γεγονός;  Ποια θεωρείτε πως ήταν η άποψη των κατοίκων για τη στάση που όφειλε να κρατά μια γυναίκα και μάλιστα χήρα;                                                                                                            

[μονάδες 25]

1β. Ακόμη και σήμερα σε διάφορες ισλαμικές χώρες συνηθίζεται η θανάτωση γυναικών δια λιθοβολισμού, όταν αυτές έχουν παραβεί κάποιον ηθικό κανόνα. Πώς κρίνετε αυτό το θρησκευτικό έθιμο; Θεωρείτε πως είναι απλά ένας διαφορετικός τρόπος θέασης της πραγματικότητας ή μια θεμελιωδώς εγκληματική συμπεριφορά; [μονάδες 25]

2α. Υποθέστε πως το γεγονός αυτής της δολοφονίας το αφηγείται ο γερο-Μαυραντώνης, ο πατέρας του Παυλή. Γράψτε την αφήγηση απ’ τη δική του οπτική γωνία, δίνοντας έμφαση στα πιθανά συναισθήματά του λίγο πριν και αμέσως μετά τη δολοφονία της νεαρής γυναίκας.                                                                 

[μονάδες 25]

2β. Υποθέστε πως η νεαρή χήρα κατόρθωσε να διαφύγει την οργή των συγχωριανών της εκείνη τη μέρα και είχε την ευκαιρία να καταγράψει τις σκέψεις της σχετικά με την επίθεση που δέχτηκε. Γράψτε δύο παραγράφους (120-140 λέξεις) από το ημερολόγιό της, δίνοντας έμφαση στα συναισθήματά της, τόσο σε σχέση με το γεγονός όσο και απέναντι στους συγχωριανούς της.                                 

[μονάδες 25]

Λογοτεχνία Α΄ Λυκείου (Διαγώνισμα) [Κώστας Ταχτσής «Το τρίτο στεφάνι»]

Lyndon Wade

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Κώστας Ταχτσής «Το τρίτο στεφάνι»

Η ηρωίδα της ιστορίας, η Νίνα, θυμάται γεγονότα από τη ζωή της, τα οποία -στα συγκεκριμένα αποσπάσματα- καλύπτουν, κατά προσέγγιση, τα χρόνια από το 1910 μέχρι το 1932.

«Σκεπτόμουνα να βρω μια δουλειά, αλλά τί δουλειά, δεν ήξερα ούτε μπορούσα να φανταστώ. Την εποχή εκείνη οι γυναίκες, τουλάχιστον οι γυναίκες της σειράς μου, δεν είχαν αρχίσει ακόμα να εργάζονται, κι άλλη δουλειά από δουλειά γραφείου δεν ήξερα να κάνω, εκτός αν πήγαινα μαγείρισσα σε κανένα πλουσιόσπιτο. Μα δεν ήμουνα, βλέπεις, ελεύθερη. Πλην της μαμάς και του μπαμπά που χρειαζόντουσαν ντάντεμα σα μωρά παιδιά και δε μπορούσα να τους εμπιστευτώ εντελώς στα χέρια της Ερασμίας (τη Μαριέττα, την είχαμε στείλει προσωρινώς πίσω στο χωριό), είχα και την κόμισσα. Ήταν ακόμα πέντ’-έξι χρονώ. Είχα αυτό το αχάριστο πλάσμα που δεν αναγνωρίζει καμιά απ’ τις θυσίες που ‘κανα γι’ αυτήν. Ήταν φυσικό να σκεφτώ το γάμο. Αυτή ήταν και η γνώμη των συγγενών. Τους χρωστούσαμε ένα σωρό λεφτά κι έπρεπε να σεβαστώ και τη δική τους γνώμη. Έτσι, μ’ όλο που δεν ήμουνα σε ψυχική κατάσταση να ξαναρχίσω τη ζωή μου απ’ την αρχή και να βάλω καινούριο κερατά στο κεφάλι μου, αναγκάστηκα να παραδεχτώ πως είχαν δίκιο. Δεν υπήρχε άλλη λύση. Άρχισαν να μου κάνουν προξενιά, πρώτα μ’ ένα λογιστή, ύστερα μ’ ένα μανάβη, ευπαρουσίαστο μεν, αλλά μανάβη, τέλος μ’ ένα γέρο που ‘χει τρία σπίτια, καμιά οικογενειακή υποχρέωση, κανένα συγγενή, αλλά και μυοκαρδίτιδα. Μα ούτε υπάλληλο είχα σκοπό να πάρω να ζούμε μ’ έναν ξερό μισθό, ούτε σε μανάβη να ξεπέσω, ούτε τη νοσοκόμα να κάνω. Αν ήθελα να κάνω τη νοσοκόμα, την έκανα και χωρίς να παντρευτώ. “Είναι γέρος, δε θα ζήσει πολύ, θα σου μείνουν τα σπίτια...” Αλλ’ αν ήμουνα πρόθυμη να κάνω γάμο από υπολογισμό, αυτό δε σήμαινε πως ήμουνα κυνική μέχρι του σημείου να κάνω τέτοια αμαρτωλά σχέδια. Το θεώρησα αμαρτία, όχι απέναντι του θεού, ο θεός δεν έχει καμιά δουλειά σ’ αυτές τις υποθέσεις, αλλ’ απέναντι του εαυτού μου.» ...

«Όταν τελειώσαμε το γυμνάσιο, ήθελα να πάω στο πανεπιστήμιο να σπουδάσω Νομικά. Στο σχολείο ήμουνα πάντα η πρώτη στην έκθεση ιδεών και στην ιστορία. Ο μπαμπάς μ’ ενεθάρρυνε, ήταν προοδευτικός άνθρωπος, πίστευε στη χειραφέτηση των γυναικών. Αλλ’ η μαμά, που δεν τον κατάλαβε ποτέ, το απέδιδε σε χαμηλή ιδιοτέλεια. Κανείς δεν αρνείται ότι ήταν γυναικάς, αλλά δεν πίστευε στη χειραφέτηση των γυναικών επειδή τ’ άρεσαν οι γυναίκες. “Ασ’ τη μωρέ να πάει κάνα-δυό χρόνια στο πανεπιστήμιο, να ξεσκουριάσει το μυαλό της!” της έλεγε. Αλλ’ η μαμά είχε την αντίληψη ότι η θέση των γυναικών είναι στο σπίτι και μοναδικός τους προορισμός ο γάμος κι η ανατροφή των παιδιών τους. Σκέψου να μην έχει κανείς άλλον προορισμό στη ζωή απ’ το ν’ αναθρέψει τη Μαρία!... Αλλά δεν την αδικώ εντελώς. Είχε δουλέψει η ίδια σ’ όλη της τη ζωή σαν άντρας και καλύτερ’ από άντρας, κι είχε καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι ο γάμος είναι η πιο εύκολη δουλειά για τη γυναίκα. Δεν ήθελε να βγω στη βιοπάλη. Νόμιζε ότι αν σπούδαζα Νομικά, θα ‘παυα να ‘μαι γυναίκα. “Αν είναι να μου γίνεις σουφραζέτα”, μου ‘λεγε πολλές φορές όταν μ’ έβλεπε να διαβάζω τα φιλοσοφικά βιβλία απ’ τη βιβλιοθήκη του μπαμπά, “να σηκωθείς να φύγεις απ’ το σπίτι μου!”. Ο μπαμπάς αναγκάστηκε να υποχωρήσει και με συνεβούλευσε να κάνω κι εγώ το ίδιο.»

Ερωτήσεις:

1α. Αφού διαβάσετε προσεκτικά τα δύο αποσπάσματα του μυθιστορήματος να παρουσιάσετε την προσωπικότητα της ηρωίδας, λαμβάνοντας υπόψη τις επιδράσεις που έχει δεχτεί, το πώς αντιλαμβάνεται τις σχέσεις της με το αντίθετο φύλο και τις συνθήκες που την ωθούν σε δράση. Αναφερθείτε, επίσης, στα συμπεράσματα που προκύπτουν για τη θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή.                          

[μονάδες 25]

1β. Η ηρωίδα της ιστορίας έχει αποφασίσει να παντρευτεί με σκοπό να αντιμετωπίσει μέσω του γάμου τα σημαντικά οικονομικά της προβλήματα. Πιστεύετε πως μια τέτοια απόφαση θα αποτελούσε πιθανή επιλογή για τις σημερινές γυναίκες; Πώς πιστεύετε ότι θα ήταν ένας γάμος που έχει βασιστεί στο οικονομικό και μόνο συμφέρον;                                                                                                    

[μονάδες 25]

2α. Υποθέστε πως είστε ένας από τους συγγενείς της ηρωίδας (ο θείος Στέφανος) και της έχετε ήδη δανείσει πολλά χρήματα για να τη βοηθήσετε. Αφηγηθείτε το πρώτο απόσπασμα από την οπτική του θείου Στέφανου, έχοντας κατά νου πως η ηρωίδα είναι χήρα με ένα παιδί κι έχει περάσει πια τα τριάντα της χρόνια.           

[μονάδες 25]

2β. Η μητέρα της Νίνας αρνείται στην κόρη της το δικαίωμα να σπουδάσει. Θεωρείστε πως είστε στη θέση της Νίνας και γράψτε δύο παραγράφους (120 – 140 λέξεις) από το ημερολόγιο της τότε 17χρονης ηρωίδας με τις πιθανές σκέψεις της για το γεγονός αυτό.                                                                                         

[μονάδες 25]

David Lindsey Wade

Αρχαία Ελληνικά Α΄ Λυκείου: Διαγώνισμα (Ξενοφώντα Ελληνικά) [2.2.19 - 2.2.21]

Piet Flour

Αρχαία Ελληνικά Α΄ Λυκείου

Διαγώνισμα

Θηραμένης δὲ καὶ οἱ ἄλλοι πρέσβεις ἐπεὶ ἦσαν ἐν Σελλασίᾳ, 

ἐρωτώμενοι δὲ ἐπὶ τίνιλόγῳ ἥκοιεν εἶπον ὅτι αὐτοκράτορες περὶ εἰρήνης, 

μετὰ ταῦτα οἱ ἔφοροι καλεῖν ἐκέλευον αὐτούς. Ἐπεὶ δ’ ἧκον, ἐκκλησίαν
ἐποίησαν, ἐν ᾗ ἀντέλεγον Κορίνθιοι καὶ Θηβαῖοι μάλιστα,
πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι τῶν Ἑλλήνων, μὴ σπένδεσθαι Ἀθη-
ναίοις, ἀλλ’ ἐξαιρεῖν. Λακεδαιμόνιοι δὲ οὐκ ἔφασαν πόλιν
Ἑλληνίδα ἀνδραποδιεῖν μέγα ἀγαθὸν εἰργασμένην ἐν τοῖς
μεγίστοις κινδύνοις γενομένοις τῇ Ἑλλάδι, ἀλλ’ ἐποιοῦντο
εἰρήνην ἐφ’ ᾧ τά τε μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ καθελόντας
καὶ τὰς ναῦς πλὴν δώδεκα παραδόντας καὶ τοὺς φυγάδας
καθέντας τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον νομίζοντας Λακεδαι-
μονίοις ἕπεσθαι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν ὅποι ἂν
ἡγῶνται. Θηραμένης  δὲ καὶ  οἱ  σὺν  αὐτῷ   πρέσβεις  ἐπανέφερον  

ταῦτα  εἰς τὰς  Ἀθήνας.  Εἰσιόντας δ’ αὐτοὺς  ὄχλος  περιεχεῖτο  

πολύς, φοβούμενοι  μὴ ἄπρακτοι  ἥκοιεν·  οὐ γὰρ ἔτι ἐνεχώρει  

μέλλειν  διὰ τὸ πλῆθος  τῶν  ἀπολλυμένων  τῷ λιμῷ. 

[Ξενοφώντα, Ελληνικά]

Ερωτήσεις:

1. Να μεταφράσετε στα νέα ελληνικά το κείμενο από την αρχή του αποσπάσματος έως και τη φράση «ἀλλ’ ἐποιοῦντο εἰρήνην».                                            

[30 μονάδες]

2α. Για ποιο λόγο οι Σπαρτιάτες αρνήθηκαν τις προτάσεις των συμμάχων τους για πλήρη καταστροφή της Αθήνας; Για ποιο λόγο θεωρείτε πως οι Κορίνθιοι επιθυμούν την καταστροφή της Αθήνας; Με ποιους όρους ήταν διατεθειμένοι οι Σπαρτιάτες να κάνουν ειρήνη με τους Αθηναίους;                                                                          

[10 μονάδες]

2β. Πώς αντιδρούν οι Αθηναίοι στον ερχομό του Θηραμένη και των άλλων πρεσβευτών; Σε ποια κατάσταση βρισκόταν ο αθηναϊκός λαός εκείνη την περίοδο;      

[10 μονάδες]

3. Για ποιο λόγο εξορίστηκε ο Ξενοφώντας από την Αθήνα;               

[10 μονάδες]

4α. Να γίνουν χρονικές αντικαταστάσεις στους ακόλουθους ρηματικούς τύπους: ἐλέγετο, σχήσεται, ἐπέμψατο, ἐγένου, κελεύει                                            

[5 μονάδες]

4β. Να κλιθούν στον ενικό οι ακόλουθες λέξεις (ουσιαστικά, επίθετα, μετοχές): ἡ πειθώ, ὁ πρέσβυς, ὁ χαρίεις, ὁ πεμφθείς, ἡ πεμφθεῖσα                                 

[5 μονάδες]

5α. Στην περίοδο που ακολουθεί να χαρακτηριστούν συντακτικώς οι υπογραμμισμένες λέξεις και να αναγνωριστεί η δευτερεύουσα πρόταση (είδος και συντακτική λειτουργία)

Θηραμένης δὲ καὶ οἱ σὺν αὐτῷ πρέσβεις ἐπανέφερον ταῦτα εἰς τὰς Ἀθήνας. εἰσιόντας δ’ αὐτοὺς ὄχλος περιεχεῖτο πολύς, φοβούμενοι μὴ ἄπρακτοι ἥκοιεν           

[5 μονάδες]

5β. Να αναγνωρίσετε το είδος των ακόλουθων δευτερευουσών προτάσεων:

- Κίνδυνος εστί μή οὐ δυνηθῶμεν πρᾶξαι ταῦτα

- Ἀπορεῖται πότερόν ἐστί τό ἀγαθόν μαθητόν ἤ ἐθιστόν

- Ὅτε αὔτη ἡ μάχη ἐγένετο, Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἔτυχεν ὤν

- Δῆλον γαρ ῆ ἐστι ὅτι νῦν οὐ περί δόξης πολεμοῦσι

- Εἰς καιρόν ἥκεις, ὅπως τῆς δίκης ἀκούσῃς                                                 

[5 μονάδες]

6. Να γράψετε δύο ομόρριζα (ένα απλό και ένα σύνθετο) της νεοελληνικής γλώσσας για κάθε μία από τις ακόλουθες λέξεις: παραδόντας, ἀντέλεγον, φυγάδας, ἐπανέφερον, ἐξαιρεῖν                                                                                   [10 μονάδες]

7. Αφού διαβάσετε το ακόλουθο απόσπασμα να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις: Για ποιο λόγο οι βουλευτές ανταποκρίνονται στην αρχή θετικά στις αυθαιρεσίες των Τριάντα; Πώς κρίνετε τη στάση αυτή των βουλευτών;

Η εκλογή των Τριάντα έγινε αμέσως μετά την κατεδάφιση των Μακρών Τειχών και των τειχών του Πειραιά. Ενώ όμως εντολή τους ήταν να συντάξουν ένα σύνταγμα που θα ρύθμιζε τον πολιτικό βίο, όλο ανέβαλλαν τη σύνταξη και τη δημοσίευσή του· στο μεταξύ συγκροτούσαν τη Βουλή και τις άλλες αρχές όπως ήθελαν αυτοί. Έπειτα άρχισαν να συλλαμβάνουν τους γνωστούς καταδότες, που τον καιρό της δημοκρατίας είχαν κάνει τη συκοφαντία επάγγελμα και ταλαιπωρούσαν την καλή τάξη, και να τους παραπέμπουν για θανατική καταδίκη. Η Βουλή τους καταδίκαζε μ’ ευχαρίστηση, και το πράμα δε δυσαρεστούσε καθόλου όσους ένιωθαν πως τίποτα κοινό δεν είχαν μ’ αυτούς.                                                                                                         

[10 μονάδες]

Απαντήσεις:

1. Ο Θηραμένης και οι άλλοι πρέσβεις, όταν βρίσκονταν στη Σελλασία, αφού ρωτήθηκαν με ποιες προτάσεις είχαν έρθει, είπαν ότι είχαν έρθει με απόλυτη πληρεξουσιότητα για την ειρήνη, μετά από αυτά οι έφοροι διέταξαν να τους καλέσουν. Όταν έφτασαν, έκαναν συνέλευση, στην οποία αντιπρότειναν κυρίως οι Κορίνθιοι και οι Θηβαίοι, αλλά και πολλοί άλλοι από τους Έλληνες να μη συνθηκολογήσουν με τους Αθηναίους, αλλά να τους καταστρέψουν. Οι Σπαρτιάτες όμως είπαν ότι δε θα εξανδραποδίσουν ελληνική πόλη, η οποία είχε προσφέρει σημαντικό καλό στους μεγαλύτερους κινδύνους που συνέβησαν στην Ελλάδα, αλλά θα κάνουν ειρήνη.

2α.  Οι Σπαρτιάτες αναγνωρίζοντας τη σημαντική προσφορά των Αθηναίων κατά τους Περσικούς πολέμους (490-479 π.Χ.) δε θέλησαν να φανούν αγνώμονες και να συναινέσουν στην ολική καταστροφή τους. Παρά τις μεταξύ τους διαφορές, οι Σπαρτιάτες δε λησμονούν πως με την αποφασιστική επέμβαση και των Αθηναίων επιτεύχθηκε η προάσπιση του ελληνικού χώρου απ’ τους ξένους επιδρομείς, γι’ αυτό και δεν υπέκυψαν στις έντονες πιέσεις των συμμάχων τους.

Από την άλλη μεριά οι Κορίνθιοι, θέλοντας να διεκδικήσουν για τον εαυτό τους κυρίαρχο ρόλο στο εμπόριο του Ιονίου και της Κάτω Ιταλίας, επιθυμούν τη συνολική καταστροφή της Αθήνας. Οι Κορίνθιοι αδιαφορούν για τη συμβολή της Αθήνας στους κινδύνους του παρελθόντος και αντιμετωπίζουν την τρέχουσα συγκυρία ως μια ιδανική ευκαιρία να αντιμετωπίσουν μια και καλή το βασικό τους ανταγωνιστή. Έτσι, τα οικονομικά συμφέροντα, αλλά και η πολυετής αντιπαλότητα βαρύνει περισσότερο στη σκέψη των Κορινθίων απ’ οποιαδήποτε εκτίμηση ή ευγνωμοσύνη θα μπορούσαν να έχουν για τους Αθηναίους.

Πάντως, στη συζήτηση επικρατεί η άποψη των Σπαρτιατών οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να καταλήξουν σε συμφωνία ειρήνης με τους Αθηναίους, αρκεί αυτοί να δεχτούν τους εξής όρους: α) να γκρεμίσουν τα Μακρά τείχη, όπως και τα τείχη του Πειραιά, β) να παραδώσουν τα πλοία τους εκτός, από δώδεκα, γ) να δεχτούν πίσω εκείνους που είχαν εξορίσει και δ) να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες σε οποιαδήποτε πολεμική δραστηριότητα τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα, αφού πρώτα αναγνωρίσουν πως θα έχουν στο εξής τους ίδιους φίλους και τους ίδιους εχθρούς με τη Σπάρτη.

2β. Οι Αθηναίοι σπεύδουν να βρεθούν κοντά στο Θηραμένη και στους άλλους πρέσβεις, θέλοντας να μάθουν αν έχουν καταλήξει σε κάποια συμφωνία ειρήνευσης με τους Σπαρτιάτες. Οι Αθηναίοι, έχοντας περάσει ένα μεγάλο διάστημα πολιορκημένοι και αποκλεισμένοι από οποιοδήποτε εφοδιασμό, αντιμετωπίζουν πλέον ένα φονικό λιμό που έχει κοστίσει ήδη πολλούς νεκρούς στην πόλη τους. Χωρίς τα αναγκαία τρόφιμα οι Αθηναίοι έχουν φτάσει σε ακραίο σημείο απελπισίας, όπως ακριβώς είχε προβλέψει ο Λύσανδρος, κι είναι έτοιμοι να δεχτούν οποιουσδήποτε όρους κι αν τους έθεταν οι αντίπαλοί τους.

Η σκέψη, επομένως, των Αθηναίων όταν περικυκλώνουν μαζικά το Θηραμένη είναι πως δεν υπάρχει απολύτως κανένα περιθώριο αναβολής στην παράδοση της πόλης, καθώς κάτι τέτοιο θα είχε ως αποτέλεσμα ακόμη περισσότερους θανάτους και ακόμη περισσότερη οδύνη για τον αθηναϊκό λαό.

3. Οι Αθηναίοι εξόρισαν τον Ξενοφώντα γιατί συμμετείχε με το σπαρτιατικό στρατό και υπό τις διαταγές του Σπαρτιάτη βασιλιά Αγησίλαου στη μάχη της Κορώνειας (394 π.Χ.) που γινόταν εναντίον του ευρύτερου αντισπαρτιατικού συνασπισμού και στον οποίο πρωτοστατούσαν η Αθήνα και η Θήβα. Ο Ξενοφώντας, μάλιστα, μετά τη νίκη των Σπαρτιατών ακολούθησε τον Αγησίλαο στους Δελφούς για τους επινίκιους πανηγυρισμούς.

Τα γεγονότα που έφεραν σ’ επαφή τον Ξενοφώντα με τον Αγησίλαο έχουν ως εξής: Ο φίλος του Ξενοφώντα, Πρόξενος, του πρότεινε να μετάσχει στην εκστρατεία που ετοίμαζε ο Κύρος, για να εκθρονίσει τον αδελφό του, τον βασιλιά της Περσίας Αρταξέρξη Β΄. Συγκροτήθηκε εκστρατευτικό σώμα με δέκα χιλιάδες μισθοφόρους από διάφορες πόλεις. Μετά τη μάχη στα Κούναξα και το θάνατο του Κύρου (401 π.Χ.), ο Ξενοφών ανέλαβε ηγετικές πρωτοβουλίες για την επιστροφή των μισθοφόρων στην Ελλάδα. Η περιπετειώδης πορεία του κατέληξε στον Εύξεινο Πόντο και από εκεί στο Βυζάντιο και στα παράλια του Αιγαίου. Ο Ξενοφών, έμπειρος στρατιωτικός πλέον, παρέμεινε για σύντομο χρονικό διάστημα στη Θράκη ως μισθοφόρος του βασιλιά Σεύθη των Οδρυσών, και κατόπιν ήλθε σε επαφή με τις μονάδες του σπαρτιατικού στρατού στα παράλια της Μ. Ασίας (399 π.Χ.). Την ηγεσία των μονάδων αυτών την ανέλαβε ο βασιλιάς Αγησίλαος (396 π.Χ.), και ο Ξενοφών που εντυπωσιάστηκε με την προσωπικότητά του τον ακολούθησε μαζί με το σπαρτιατικό στρατό στη μάχη της Κορώνειας.

4α.

ἐλέγετο: λέγεται - ἐλέγετο - ῥηθήσεται / λεχθήσεται - ἐρρήθη / ἐλέχθη - εἴρηται - εἴρητο

σχήσεται: ἔχεται - εἴχετο - ἕξεται / σχήσεται - ἔσχετο - ἔσχηται

ἐπέμψατο: πέμπεται - ἐπέμπετο – πέμψεται / πεμφθήσεται - ἐπέμψατο - ἐπέμφθη – πέπεμπται - ἐπέπεμπτο

ἐγένου: γίγνῃ (γίγνει) - ἐγίγνου - γενήσῃ (γενήσει) - ἐγένου – γέγονας (γεγένησαι) - ἐγεγόνεις (ἐγεγένησο) – γεγονώς ἔσῃ (ἔσει)

κελεύει: κελεύει - ἐκέλευε – κελεύσει - ἐκέλευσε(ν) – κεκέλευκε(ν)

4β.

ἡ πειθώ                        ὁ πρέσβυς                    ὁ χαρίεις                      ὁ πεμφθείς

τῆς πειθοῦς                  τοῦ πρέσβεως              τοῦ χαρίεντος              τοῦ πεμφθέντος

τῇ πειθοῖ                      τῷ πρέσβει                  τῷ χαρίεντι                  τῷ πεμφθέντι

τήν πειθώ                    τόν πρέσβυν                τόν χαρίεντα                τόν πεμφθέντα

ὦ πειθοῖ                       ὦ πρέσβυ                    ὦ χαρίεν                      ὦ πεμφθείς

ἡ πεμφθεῖσα

τῆς πεμφθείσης

τῇ πεμφθεῖσῃ

τήν πεμφθεῖσαν

ὦ πεμφθεῖσα

5α.

ἐπανέφερον: Ρήμα της κύριας πρότασης

Θηραμένης: Υποκείμενο του ρήματος της κύριας

ταῦτα: Αντικείμενο του ρήματος ἐπανέφερον

εἰς τὰς Ἀθήνας: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε τόπο

περιεχεῖτο: Ρήμα της κύριας πρότασης

ὄχλος: Υποκείμενο του ρήματος

φοβούμενοι: Αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο Υποκείμενο του ρήματος

ἄπρακτοι: Επιρρηματικό κατηγορούμενο που δηλώνει τρόπο

μὴ ἄπρακτοι ἥκοιεν: Δευτερεύουσα Ενδοιαστική πρόταση, που τίθεται ως αντικείμενο της αιτιολογικής μετοχής φοβούμενοι           

5β.

- Δευ/σα Ενδοιαστική

- Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική

- Δευ/σα Χρονική

- Δευ/σα Ειδική

- Δευ/σα Τελική

6.

παραδόντας: δόση – απόδοση

ἀντέλεγον: λόγος – επίλογος

φυγάδας: φυγή – διαφυγή

ἐπανέφερον: φερτός – μεταφέρω  

ἐξαιρεῖν: αιρετός - αναίρεση 

7.  Η άνοδος των Τριάντα στην εξουσία της Αθηναϊκής πολιτείας ήρθε σε μια περίοδο εξαιρετικά δύσκολη για την πόλη γεγονός που τους έδωσε το περιθώριο να αυθαιρετήσουν χωρίς να δεχτούν αμέσως κάποια ουσιαστική αντίδραση. Έτσι, πέραν από τη διαρκή αναβολή σύνταξης του συντάγματος, η συγκρότηση της Βουλής, αλλά και των άλλων αρχών της πόλης έγινε με πρόσωπα που θεώρησαν εκείνοι κατάλληλα και το δίχως άλλο πιο κοντά στις δικές τους πολιτικές απόψεις.

Μόλις, μάλιστα, άρχισαν οι Τριάντα να παραπέμπουν στη Βουλή όλους εκείνους που κατά την προηγούμενη περίοδο της δημοκρατικής διακυβέρνησης είχαν επιδοθεί σε μια αναίσχυντη δράση συκοφάντησης συμπολιτών τους, για να τους καταδικάσει σε θάνατο, οι βουλευτές ανταποκρίνονταν με ευχαρίστηση. Οι βουλευτές θεωρώντας αφενός πως η τιμωρία αυτών των ανθρώπων ήταν δικαιολογημένη και αφετέρου πως οι ίδιοι δεν έχουν τίποτε να φοβηθούν από την τακτική αυτή των Τριάντα, έδιναν με ευκολία τη συγκατάθεσή τους.

Η στάση αυτή των βουλευτών διακρίνεται από εγωισμό, εκδικητικότητα και από έλλειψη διορατικότητας, καθώς παρασυρμένοι από τη διάθεσή τους να τιμωρήσουν εκείνους που ταλαιπωρούσαν με τις πράξεις τους την πόλη, αδυνατούν να αντιληφθούν ποιες είναι οι απώτερες βλέψεις των Τριάντα. Ενώ θα έπρεπε να κρίνουν με τρόπο αντικειμενικό τις πράξεις των Τριάντα και να μεριμνούν για το συλλογικό συμφέρον της πόλης, μη επιτρέποντας τέτοιου είδους κινήσεις που θα μπορούσαν κάλλιστα να ανακινήσουν αισθήματα μίσους και έντασης μεταξύ των πολιτών, οι βουλευτές βλέπουν τα πράγματα μόνο απ’ τη δική τους πλευρά. Με τη σκέψη πως οι ίδιοι δεν κινδυνεύουν και με χαρακτηριστική αδιαφορία για τις σαφείς ενδείξεις πως οι Τριάντα δεν τηρούν τις υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει απέναντι στους πολίτες, δίνουν την έγκρισή τους σε μια πράξη που αν μη τι άλλο φανέρωνε τη σκληρότητα των νέων αρχόντων.

Η εγωιστική θέαση των πραγμάτων, ιδίως από ανθρώπους που έχουν κληθεί να προασπίσουν τα συμφέροντα της πολιτείας τους, αποτελεί συχνό φαινόμενο που δεν έχει εκλείψει ούτε στις μέρες μας. Οι πολιτικοί θέτουν το προσωπικό τους συμφέρον σε πρώτη μοίρα, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τον αντίκτυπο που θα έχουν οι αποφάσεις τους στη ζωή των πολιτών, αλλά και στο μέλλον συνολικά της πολιτείας. Έτσι, η άκριτη συναίνεση των βουλευτών στα αρχικά σχέδια των Τριάντα λειτούργησε ενισχυτικά στη μετέπειτα επίταση των αυθαιρεσιών τους, τη στιγμή που θα μπορούσε η βουλή να θέσει εξαρχής εμπόδια στα σχέδιά τους, αν επιδιδόταν σ’ έναν αυστηρότερο έλεγχο των πράξεών τους.

Αρχαία Ελληνικά Α΄ Λυκείου: Διαγώνισμα (Ξενοφώντα Ελληνικά)

Koen Demuynck

Αρχαία Ελληνικά Α΄ Λυκείου

Πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν· «Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον
εἶναι οἵου δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ
ἐπιτρέπῃ. Καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο ποιήσω. Καὶ γὰρ οἵδε οἱ
ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν ἄνδρα
τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. Ἔστι δὲ ἐν
τοῖς καινοῖς νόμοις τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων
μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου, τῶν δ’ ἔξω
τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. Ἐγὼ
οὖν, ἔφη, Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου,
συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. Καὶ τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν.»
Ἀκούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ τὴν ἑστίαν καὶ
εἶπεν: «Ἐγὼ δ’, ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἱκετεύω τὰ πάντων ἐν-
νομώτατα, μὴ ἐπὶ Κριτίᾳ εἶναι ἐξαλείφειν μήτε ἐμὲ μήτε
ὑμῶν ὃν ἂν βούληται, ἀλλ’ ὅνπερ νόμον οὗτοι ἔγραψαν περὶ
τῶν ἐν τῷ καταλόγῳ, κατὰ τοῦτον καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ τὴν
κρίσιν εἶναι. Καὶ τοῦτο μέν, ἔφη, μὰ τοὺς θεοὺς οὐκ ἀγνοῶ,
ὅτι οὐδέν μοι ἀρκέσει ὅδε ὁ βωμός, ἀλλὰ βούλομαι καὶ τοῦτο
ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ ἀνθρώπους ἀδικώ-
τατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι.»  

[Ξενοφών, Ελληνικά 2.3.51 – 2.3.53]

Ερωτήσεις:

1. Να μεταφράσετε στα νέα ελληνικά τις οκτώ πρώτες σειρές του αποσπάσματος, οι οποίες ολοκληρώνονται με τη λέξη θανατοῦν.                                           
[30 μονάδες]

2α. Με ποιο τρόπο κατορθώνει ο Κριτίας να παρακάμψει το νόμο που θέσπισαν οι Τριάκοντα και προέβλεπε πως μόνο η βουλή των πεντακοσίων μπορούσε να καταδικάσει σε θάνατο όποιον βρισκόταν στον κατάλογο των τριών χιλιάδων; Γιατί φτάνει στο σημείο να παρακάμψει ένα νόμο που είχε ο ίδιος ψηφίσει και τι υποδηλώνει αυτό για τον τρόπο που οι Τριάκοντα διαχειρίζονταν την εξουσία;

[10 μονάδες]

2β. Ποια είναι η αντίδραση του Θηραμένη, όταν ακούει την καταδικαστική γι’ αυτόν απόφαση; Πώς προσπαθεί να δείξει την ασέβεια των τριάκοντα απέναντι στους θεούς; Σε τι πιστεύετε πως αποσκοπεί αυτή του η προσπάθεια;                 
[10 μονάδες]

3. Να αναφέρετε σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται τα έργα του Ξενοφώντα και να γράψετε τους τίτλους δύο έργων από κάθε κατηγορία.                              
[10 μονάδες]

4α. Να γίνουν χρονικές αντικαταστάσεις στους ακόλουθους ρηματικούς τύπους: ἐλέξατε, ἔπασχε(ν), ἐκελεύσω, ἐλήφθη, ἔχεις                                     
[5 μονάδες]

4β. Να κλιθούν στον ενικό αριθμό οι ακόλουθες λέξεις (ουσιαστικά, επίθετα, μετοχές): ὁ πέλεκυς, τό ἄστυ, ὁ εὒελπις, ὁ λυθείς, ἡ λυθεῖσα                       
[5 μονάδες]

5α. Στην περίοδο που ακολουθεί να χαρακτηριστούν συντακτικώς οι υπογραμμισμένες λέξεις και να αναγνωριστεί η δευτερεύουσα πρόταση (είδος και συντακτική λειτουργία).

Βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι.                                                              
[5 μονάδες]

5β. Να αναγνωρίσετε το είδος των ακόλουθων δευτερευουσών προτάσεων:

- Κίνδυνός ἐστι μή οὐ δυνηθῶμεν πρᾶξαι ταῦτα

- Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κύρος τέθνηκεν

- Ἀριαῖος ἐτύγχανε ἐφ’ ἁμάξης πορευόμενος, διότι ἐτέτρωτο (είχε πληγωθεί)

- Πρωταγόρας ἐρωτᾷ εἰ οὐκ αἰσχύνομαι

- Ἀβροκόμας τά πλοῖα κατέκαυσεν, ἵνα μή Κῦρος διαβῇ                       
[5 μονάδες]

6. Να γράψετε δύο ομόρριζα (ένα απλό και ένα σύνθετο) της νεοελληνικής γλώσσας για κάθε μία από τις ακόλουθες λέξεις: ποιήσω, βούλομαι, ἐπιδεῖξαι, ἐξαλείφειν, ἔγραψαν, ὁρῶν, φανερῶς, λυμαινόμενον, ἀποθνῄσκειν, ψήφου                 
[10 μονάδες]

7. Αφού διαβάσετε το ακόλουθο απόσπασμα να αναφερθείτε στις διαφορετικές απόψεις που είχαν ο Θηραμένης κι ο Κριτίας και να δώσετε την άποψή σας σχετικά με τις προθέσεις του Κριτία.                                                                        [10 μονάδες]

Τον πρώτο καιρό ο Κριτίας κι ο Θηραμένης ήταν ομοϊδεάτες και φίλοι. Ο Κριτίας όμως -που ανάμεσα στ’ άλλα είχε εξοριστή κιόλας από τους δημοκρατικούς- είχε διάθεση να σκοτώση πολύν κόσμο, ενώ ο Θηραμένης εναντιωνόταν, λέγοντας ότι δεν ήταν λογικό να θανατώνουν ανθρώπους για μόνο το λόγο ότι τους τιμούσε ο λαός, έστω κι αν δεν πείραζαν σε τίποτα την καλή τάξη. «Στο κάτω-κάτω», τούλεγε, «κ’ εγώ κ’ εσύ έχουμε πει και κάνει πολλά για ν’ αποχτήσουμε δημοτικότητα». Ο άλλος πάλι αποκρινόταν (γιατί φερόταν ακόμα φιλικά στο Θηραμένη) ότι όποιος θέλει να κυριαρχή είν’ υποχρεωμένος να βγάζη από τη μέση εκείνους που θα μπορούσαν να του σταθούν εμπόδιο: «Κι αν φαντάζεσαι ότι επειδή είμαστε τριάντα κι όχι ένας η εξουσία μας δε χρειάζεται τόση φροντίδα όσο και μια προσωπική τυραννία είσαι ανόητος».

Απαντήσεις:

1. Αφού μπήκε πάλι μέσα είπε: «Εγώ, βουλευτές, θεωρώ ότι υποχρέωση του ηγέτη που είναι τέτοιος όπως πρέπει να είναι (του σωστού ηγέτη), όταν βλέπει τους φίλους του να εξαπατώνται είναι να μην το επιτρέπει. Κι εγώ λοιπόν αυτό θα κάνω. Γιατί και αυτοί εδώ που έχουν σταθεί κοντά λένε ότι δε θα μας επιτρέψουν, αν αφήσουμε έναν άνδρα που φανερά καταστρέφει την ολιγαρχία. Προβλέπεται άλλωστε στους νέους νόμους πως απ’ όσους συμπεριλαμβάνονται στους τρισχιλίους κανείς να μη θανατώνεται χωρίς τη δική σας ψήφο, για όσους όμως είναι εκτός του καταλόγου να έχουν το δικαίωμα η τριάκοντα για τη θανάτωσή τους.»

2. Ο Κριτίας μόλις συνειδητοποιεί πως τα μέλη της Βουλής ανταποκρίνονται θετικά στο λόγο του Θηραμένη και άρα το πιθανότερο είναι να τον αθωώσουν, αποφασίζει να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Ενημερώνει, λοιπόν, τους βουλευτές πως εφόσον σύμφωνα με τους νέους νόμους δεν μπορεί να καταδικαστεί κανένας από τους τρισχιλίους του καταλόγου σε θάνατο, αν δεν ψηφιστεί αυτό από τη Βουλή, ενώ οι εκτός του καταλόγου μπορούν να καταδικαστούν απευθείας από τους Τριάντα,  εκείνος με τη σύμφωνη γνώμη και των υπόλοιπων Τριάντα διαγράφει το Θηραμένη από τον κατάλογο και τον καταδικάζει σε θάνατο.

Για να αιτιολογήσει την αιφνίδια αυτή απόφαση προφασίζεται τα εξής: αφενός πως ως σωστός ηγέτης δε θέλει να δει τους βουλευτές να παρασυρθούν σε μια λανθασμένη απόφαση, έχοντας ξεγελαστεί από τα λόγια ενός επιτήδειου, και αφετέρου πως δε θέλει να προκαλέσει την οργή των οπλισμένων νέων που βρίσκονταν ολόγυρα στο βουλευτήριο∙ νέων που έχουν δηλώσει ξεκάθαρα πως δεν πρόκειται να δεχτούν την απαλλαγή ενός ανθρώπου που τόσο φανερά βλάπτει το ολιγαρχικό πολίτευμα της Αθήνας. Εύλογα, βέβαια, οι δικαιολογίες αυτές ειπώθηκαν για να δώσουν μια επίφαση νομιμότητας και λογικής στην απόφασή του. Η αναφορά μάλιστα στους οπλισμένους νέους ήταν μια συγκαλυμμένη απειλή στους Βουλευτές, ώστε κανείς τους να μη διανοηθεί να αντιδράσει στην απροκάλυπτη παρέμβασή του σε μια δίκη, η έκβαση της οποίας έπρεπε να εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από κρίση των βουλευτών.

Στην πραγματικότητα η παρέμβαση του Κριτία και η παραβίαση ενός νόμου που είχε ο ίδιος ψηφίσει, ήρθαν ως αποτέλεσμα της αγανάκτησής του, καθώς έβλεπε πως το σχέδιό του να δοθεί στο λαό η θανατική καταδίκη του Θηραμένη ως απόφαση της Βουλής, έπεφτε στο κενό. Ο Κριτίας είχε αποθρασυνθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε θεωρούσε αδιανόητο να μη γίνονται τα πράγματα όπως τα ήθελε και τα είχε σχεδιάσει ο ίδιος. Η συνεχής κατάχρηση της εξουσίας του είχε δημιουργήσει μια στρεβλή αίσθηση παντοδυναμίας, που τον ωθούσε πλέον να μην κρατά ούτε καν το ελάχιστο πρόσχημα νομιμότητας στις πράξεις και τις αποφάσεις του.

Ο Κριτίας θεωρεί το Θηραμένη και την επιρροή που ενδεχομένως μπορεί να ασκήσει στα άλλα μέλη των Τριάκοντα επικίνδυνη για τα σχέδια του να συνεχίσει ως παντοδύναμος ηγέτης των Αθηνών. Είναι επομένως γι’ αυτόν επιβεβλημένη η δολοφονία του Θηραμένη και άρα απαράδεκτη μια δυνητική του αθώωση, η οποία το δίχως άλλο θα ενίσχυε σημαντικά την επιρροή και τη δύναμη του αντιπάλου του. Υπό αυτήν την έννοια ο Κριτίας δε διστάζει να παραβιάσει έναν πρόσφατο νόμο, που είχε μάλιστα ψηφιστεί από τον ίδιο και τους συνεργάτες του.

Η παραβίαση του νόμου αυτού, όπως και η γενικότερη διάθεση των Τριάκοντα να επιβάλουν τη θέλησή τους, χωρίς να υπολογίζουν καμία έννοια νομιμότητας, είχε καταστήσει από την αρχή της κυριαρχίας τους σαφές πως το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν το προσωπικό τους συμφέρον. Με τον Κριτία προεξάρχοντα οι Τριάντα τύραννοι δεν έλαβαν την εξουσία, όπως υποστήριζαν, για να εξυπηρετήσουν το κοινό καλό και τα κεκτημένα του Αθηναϊκού λαού, αλλά για να ενισχύσουν την προσωπική τους ισχύ και φυσικά για να διασφαλίσουν τα μεγαλύτερα δυνατά οικονομικά οφέλη. Η κατοχή, επομένως, της πολιτικής εξουσίας είχε διαφθείρει κι είχε φέρει σε τέτοιο βαθμό αναισχυντίας τους Τριάκοντα, ώστε δε είχαν πλέον καμία αίσθηση καθήκοντος απέναντι στους πολίτες της Αθήνας.

2. Ο Θηραμένης όταν ακούει από τον Κριτία την καταδικαστική γι’ αυτόν απόφαση σπεύδει να βρεθεί, ως ικέτης, στην ιερή εστία του βουλευτηρίου∙ χωρίς βέβαια να έχει την ψευδαίσθηση πως η κίνησή του αυτή θα τον ωφελούσε σε κάτι. Από τη θέση του ικέτη, λοιπόν, ζητά από τους βουλευτές να μην επιτρέψουν στον Κριτία μια τόσο κατάφωρη παραβίαση του νόμου και να φροντίσουν την τήρησή του, ώστε σύμφωνα με αυτόν να γίνει η κρίση του Θηραμένη, αλλά και των ίδιων βουλευτών.

Το αίτημα του Θηραμένη για τήρηση του νόμου και φυσικά για τη μη αναγνώριση στον Κριτία του δικαιώματος να διαγράφει όποιον θέλει από τον κατάλογο των τρισχιλίων αποκτά σαφέστερα το νόημά του, όταν ο Θηραμένης διευκρινίζει πως μ’ αυτό το νόμο θα πρέπει να κρίνεται όχι μόνο ο ίδιος αλλά και οι βουλευτές. Η υπόνοια που αφήνει εδώ ο Θηραμένης είναι εύλογη∙ αν οι βουλευτές επιτρέψουν στον Κριτία να διαγράφει απ’ τον κατάλογο όποιον θέλει, τότε επί της ουσίας ανοίγουν το δρόμο για τη δολοφονία οποιουδήποτε πολίτη, ακόμη και των ίδιων των βουλευτών. Το αίτημα του Θηραμένη έχει απόλυτα λογική βάση, καθώς δίνει στους βουλευτές να καταλάβουν πως αν προστατεύσουν εκείνον προστατεύουν παράλληλα και τον εαυτό τους.

Η δραματική αυτή έκκληση του Θηραμένη γίνεται ενόσω βρίσκεται ως ικέτης στην ιερή εστία. Ο Θηραμένης γνωρίζει εξαρχής πως η μανία του Κριτία είναι τέτοια ώστε δεν πρόκειται να σεβαστεί το ιερό έθιμο της ικεσίας και θα τον δολοφονήσει ούτως ή άλλως. Επιθυμεί, όμως, να δείξει με τον πλέον σαφή τρόπο στους βουλευτές σε τι σημείο έχει φτάσει ο Κριτίας από το πάθος του για εξουσία και πόσο τον έχει διαφθείρει η πλανερή αίσθηση παντοδυναμίας του, ώστε να μη θεωρεί πια πως δεσμεύεται από τους νόμους της πολιτείας ή τους ιερούς άγραφους νόμους. Επειδή, βέβαια, ο Θηραμένης αντιλαμβάνεται πως οι βουλευτές μπορεί να μην κατανοήσουν αμέσως πόσο κινδυνεύουν από τον Κριτία, θεωρώντας ίσως τον εαυτό τους διασφαλισμένο λόγω του αξιώματός τους, προσπέφτει ικέτης στην εστία, προκειμένου να αναγκάσει τον Κριτία να φανερώσει πλήρως το θράσος και την ασέβειά του.

Αν ο Κριτίας δε σεβαστεί το έθιμο της ικεσίας -όπως και συνέβη τελικά- τότε δε θα υπάρχει κανείς που να μην καταλάβει πως τόσο εκείνος όσο και οι υπόλοιποι Τριάκοντα έχουν ξεπεράσει πια κάθε όριο. Αν ο Κριτίας δε διστάζει καν μπροστά στο ενδεχόμενο πρόκλησης ύβρεως απέναντι στους θεούς, τότε σίγουρα δε θα έχει κανένα σεβασμό απέναντι στους ανθρώπους και πολύ περισσότερο κανέναν απολύτως ενδοιασμό να δολοφονήσει οποιονδήποτε και να καταλύσει κάθε αίσθηση νομιμότητας, πολιτικής και θρησκευτικής.

3. Τα έργα του Ξενοφώντα σε σχέση με το περιεχόμενό τους διακρίνονται σε ιστορικά, σωκρατικά και διδακτικά.

Ιστορικά: Κυρου Ἀνάβασις, Κύρου Παιδεία

Σωκρατικά: Ἀπολογία Σωκράτους, Συμπόσιον

Διδακτικά: Πόροι ή Περί προσόδων, Περί ἱππικῆς

4α.

ἐλέξατε: λέγετε - ἐλέγετε - λέξετε (ἐρεῖτε) - ἐλέξατε - εἴπετε - εἰρήκατε - εἰρήκετε

ἔπασχε(ν): πάσχει - ἔπασχεν - πείσεται - ἔπαθε - πέπονθε - ἐπεπόνθει

ἐκελεύσω: κελεύῃ (ει) - ἐκελεύου - κελεύσῃ (ει) - ἐκελεύσω - ἐκελεύσθης - κεκέλευσαι

ἐλήφθη: λαμβάνεται - ἐλαμβάνετο - ληφθήσεται - ἐλάβετο - ἐλήφθη - εἴληπται - εἴληπτο

ἔχεις:  ἔχεις - εἶχες - ἕξεις - σχήσεις - ἔσχες - ἔσχηκας - ἐσχήκεις 

4β.

ὁ πέλεκυς                    τό ἄστυ                       ὁ εὔελπις                     ὁ λυθείς

τοῦ πελέκεως              τοῦ ἄστεως                 τοῦ εὐέλπιδος             τοῦ λυθέντος

τῷ πελέκει                   τῷ ἄστει                      τῷ εὐέλπιδι                 τῷ λυθέντι

τόν πέλεκυν                 τό ἄστυ                       τόν εὔελπιν                 τόν λυθέντα

ὦ πέλεκυ                     ὦ ἄστυ                        ὦ εὔελπις                    ὦ λυθείς

ἡ λυθεῖσα

τῆς λυθείσης

τῇ λυθείσῃ

τήν λυθεῖσαν

ὦ λυθεῖσα

5α. Βούλομαι καὶ τοῦτο ἐπιδεῖξαι, ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι.

Βούλομαι = Ρήμα της κύριας πρότασης με Υποκείμενο την αντωνυμία εγώ

ἐπιδεῖξαι = Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος βούλομαι. Το απαρέμφατο έχει το ίδιο υποκείμενο με το ρήμα (ταυτοπροσωπία)

τοῦτο = Αντικείμενο του απαρεμφάτου ἐπιδεῖξαι

εἰσὶ = Ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης

οὗτοι = Υποκείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας

ἀδικώτατοι - ἀσεβέστατοι = Κατηγορούμενα στο υποκείμενο της δευτερεύουσας μέσω του συνδετικού ρήματος

Η δευτερεύουσα πρόταση (ὅτι οὗτοι οὐ μόνον εἰσὶ περὶ ἀνθρώπους ἀδικώτατοι, ἀλλὰ καὶ περὶ θεοὺς ἀσεβέστατοι) είναι Ειδική και λειτουργεί ως επεξήγηση στην αντωνυμία τοῦτο

5β.

Κίνδυνός ἐστι μή οὐ δυνηθῶμεν πρᾶξαι ταῦτα = Δευ/σα Ενδοιαστική

Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κύρος τέθνηκεν = Δευ/σα Ειδική

Ἀριαῖος ἐτύγχανε ἐφ’ ἁμάξης πορευόμενος, διότι ἐτέτρωτο =   Δευ/σα Αιτιολογική

Πρωταγόρας ἐρωτᾷ εἰ οὐκ αἰσχύνομαι = Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική

Ἀβροκόμας τά πλοῖα κατέκαυσεν, ἵνα μή Κῦρος διαβῇ = Δευ/σα Τελική                      

6.

ποιήσω: ποίημα - παραποίηση

βούλομαι: βούληση – άβουλος  

ἐπιδεῖξαι: δείκτης - ανάδειξη

ἐξαλείφειν: αλοιφή – απαλείφω

ἔγραψαν: γραμματική – διαγράφω

ὁρῶν: όραση - διορατικός

φανερῶς: φάσμα – απόφανση

λυμαινόμενον: λύμα – απολυμαίνω  

ἀποθνῄσκειν: θνητός – αθάνατος

ψήφου:  ψήφισμα - καταψηφίζω           

7. Στο πλαίσιο της τυραννίας των Τριάκοντα ο Θηραμένης και ο Κριτίας εκπροσωπούσαν δύο διαφορετικές προσεγγίσεις. Έτσι, ενώ ο Θηραμένης θεωρούσε πως θα έπρεπε να τηρούν μια μετριοπαθή στάση και να μην προκαλούν το κοινό αίσθημα σκοτώνοντας ανθρώπους που δεν προκαλούν κακό σε κανέναν και ιδίως  εκείνους που τους τιμούσε ο λαός, ο Κριτίας είχε εξαρχής τη διάθεση να σκοτώσει πολλούς. Για τον Κριτία ήταν όχι μόνο θέμα προσωπικής εκδίκησης απέναντι σ’ εκείνους που κάποτε τον εξόρισαν από την Αθήνα, αλλά και ζήτημα πολιτικής τακτικής καθώς πίστευε πως ο μόνος τρόπος για να διατηρηθούν στην εξουσία ήταν να βγάλουν απ’ τη μέση όσους είχαν με οποιονδήποτε τρόπο τη δυνατότητα να επηρεάσουν το λαό. Βασικός στόχος για τον Κριτία ήταν αφενός όλοι εκείνοι που είχαν κατά τα προηγούμενα χρόνια κερδίσει το σεβασμό των συμπολιτών τους και είχαν αναγνωρισμένο κύρος στην κοινωνία, κι αφετέρου οι εύποροι πολίτες που θα μπορούσαν με τα χρήματά τους να οργανώσουν κάποιου είδους αντίδραση απέναντι στους Τριάντα.

Εκεί που ο Θηραμένης έβλεπε την ευκαιρία μιας αναδιοργάνωσης της πολιτείας με σκοπό τη στήριξη του συλλογικού συμφέροντος και προσδοκούσε να βασίσει την προσωπική του ανάδειξη σ’ ένα ουσιαστικό έργο, ώστε να μην είναι τόσο προφανές στους πολίτες ότι βρισκόταν εκεί κυρίως για ίδια οφέλη, ο Κριτίας διέβλεπε τον κίνδυνο να δοθεί χρόνος στους αντιπάλους τους για ανασυγκρότηση. Ο Κριτίας, επομένως, μη θέλοντας να διακινδυνεύσει την εξουσία του και μη έχοντας κανένα απολύτως ενδιαφέρον για το κοινό καλό, θεωρούσε πολύ πιο ασφαλές μέσο για τη διασφάλιση της εξουσίας τη βία, τον εκφοβισμό και φυσικά τις δολοφονίες των πολιτικών τους αντιπάλων.

Ο Κριτίας θεωρούσε περιττό και ανώφελο το να διατηρούν έστω και κάποια επίφαση νομιμότητας απέναντι στους πολίτες, καθώς πίστευε πως θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό το να σκοτώσουν εγκαίρως οποιονδήποτε θα μπορούσε να αποτελέσει κίνδυνο για την εξουσία τους.