Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Koen Demuynck

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα) 

Δημοσιογραφία με κύρος = δημόσιο αγαθό

Ενώ η δημοσιογραφία μπήκε στον 21ο αιώνα, είναι αιχμαλωτισμένη σε ένα παράδοξο το οποίο οφείλεται στην ίδια την πορεία της. Όσο ποτέ άλλοτε, χάρη σε μια χωρίς προηγούμενο πληθώρα ΜΜΕ, έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερα νέα και περισσότερη δημοσιογραφική επιρροή. Ωστόσο η δημοσιογραφία υφίσταται πρωτόγνωρες επιθέσεις από πολιτικούς, φιλοσόφους, το ευρύ κοινό, καθώς και από τους ίδιους τους δημοσιογράφους. Χρήσιμο είναι το παράδοξο αυτό να ερμηνευθεί. Η άνοδος της δημοσιογραφικής επιρροής ερμηνεύεται εύκολα. Η ανάπτυξή της οφείλεται στην πολιτιστική, πολιτική και οικονομική αξία της πληροφορίας, η οποία διευκολύνεται από την ανάδυση νέων φθηνών ηλεκτρονικών τεχνολογιών, μέσω των οποίων διανέμονται νέα και σχόλια. Σήμερα είναι ευρέως κατανοητό ότι, χωρίς άφθονη και προσβάσιμη πληροφόρηση, δεν μπορούμε να έχουμε ούτε τη δημοκρατία στην οποία πιστεύουμε ούτε την ανάπτυξη και τις καταναλωτικές επιλογές που επιθυμούμε. 

Τα νέα, που κάποτε ήταν δύσκολο και κόστιζε ακριβά να αποκτηθούν, σήμερα μάς περιβάλλουν όπως ο αέρας που αναπνέουμε. Τα περισσότερα από αυτά κυριολεκτικά αιωρούνται και τα βρίσκει κανείς στους υπολογιστές, στα τρένα, στα αεροπλάνα και στα κινητά τηλέφωνα. Επίσης, τα σπανίζοντα στο παρελθόν νέα στην εποχή μας είναι πανταχού παρόντα και προσφέρονται δωρεάν. Περιττό να τονιστεί ότι τα νέα σήμερα είναι παγκόσμια, στιγμιαία και διαδραστικά. Ωστόσο υπάρχουν προβλήματα με την καινούργια κουλτούρα των νέων. Διότι τα νέα είναι αμέτρητα, γεγονός που μάς δυσκολεύει να ξεχωρίσουμε τα καλά από τα άσχημα. Εξάλλου το ότι σε μεγάλο βαθμό μπορούμε να τα αποκτήσουμε χωρίς άμεση πληρωμή μάς οδηγεί στο να τα εκτιμάμε λιγότερο. Καθώς οι γενιές μεγαλώνουν χωρίς να συνειδητοποιούν ότι τα νέα κοστίζουν χρήμα, η οικονομία της εις βάθος ερευνητικής δημοσιογραφίας υπονομεύεται. Ακόμη, η πληροφορία ταξιδεύει σήμερα με τεράστια ταχύτητα και μπορεί να προκαλέσει καταστροφές πριν γίνει κατανοητή. Στον κόσμο της στιγμιαίας δημοσιογραφίας η ιδιωτική ζωή δέχεται εισβολή κατά τρόπο απαίσιο, σε χρόνο όχι μεγαλύτερο από αυτόν που απαιτεί το πάτημα ενός κουμπιού. Αναπτύσσεται έτσι μια σκουπιδο-δημοσιογραφία.

Υπό αυτές τις συνθήκες οι όροι με τους οποίους μεταδίδονται τα νέα στον σύγχρονο κόσμο αποτελούν σοβαρό τεστ για την κρίση και την εντιμότητα των δημοσιογράφων. Αν ο δημοσιογράφος είναι το μυστικό όπλο μιας αόρατης μηχανής δημοσίων σχέσεων ή ανομολόγητων εμπορικών συμφερόντων, τότε προδίδονται τα συμφέροντα του κοινού. Αυτή η προδοσία είναι ακόμη ισχυρότερη όταν ο δημοσιογράφος, από έπαρση και ματαιοδοξία, μετατρέπεται σε δικαστή, εισαγγελέα ή, ακόμη χειρότερα, σε ευτελή σόουμαν.

Όλα αυτά δημιουργούν κρίση εμπιστοσύνης έναντι της δημοσιογραφίας κάτι που καταγράφεται σε πολλές δημοσκοπήσεις. Έτσι, μπορεί να φαίνεται ότι ο δημοσιογράφος έχει εξουσία, αλλά δεν διαθέτει κύρος. Το κύρος δεν συνδέεται απαραίτητα με την εξουσία. Είναι γνωστό ότι το κύρος αναβλύζει από τα κατάβαθα μιας ανώτερης προσωπικότητας, ενώ η εξουσία προσφέρεται ή κατακτάται όχι πάντοτε με θεμιτά και δημοκρατικά μέσα. Το κύρος και η εξουσία διαφέρουν ακόμη και κατά τους τρόπους επίδρασής τους. Το κύρος δεσμεύει εσωτερικά το άτομο, χρησιμοποιεί αρκετά τους μηχανισμούς ταύτισης, μίμησης και υποβολής. Αντιθέτως η εξουσία επιδρά δεσμεύοντας την εξωτερική συμπεριφορά του ανθρώπου και χρησιμοποιεί νόμους, κανόνες, συνήθειες και τεχνητά μέσα βίας.

Ιan Ηargreaves  Καθηγητής Δημοσιογραφίας

Ερωτήσεις:

Α.  Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε. (100-120 λέξεις)

Β1. Σε μια παράγραφο 70-80 λέξεων να διατυπώσετε την άποψή σας για το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος: «Αν ο δημοσιογράφος είναι το μυστικό όπλο μιας αόρατης μηχανής δημοσίων σχέσεων ή ανομολόγητων εμπορικών συμφερόντων, τότε προδίδονται τα συμφέροντα του κοινού.»

Β2. Από το β΄ συνθετικό των παρακάτω λέξεων να σχηματίσετε μια νέα σύνθετη λέξη: τεχνολογιών, μεταδίδονται, μετατρέπεται, ματαιοδοξία, εισαγγελέα

Β3. Να σχηματίσετε μια πρόταση ή μια περίοδο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: έπαρση, διαδραστικά, κουλτούρα, υπονομεύεται, ανάδυση

Β4. Να εξηγήσετε με ποιο τρόπο έχει αναπτυχθεί η ακόλουθη παράγραφος.

Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στις νεότερες. Και τούτο επειδή, τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτε εκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές, τα δύο φύλα και τις διαφορετικές κουλτούρες των ανθρώπων, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής. Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών.

Γ. Να γράψετε ένα άρθρο 400-500 λέξεων για την εφημερίδα του σχολείου σας. Στο άρθρο αυτό να καταδείξετε τις αρνητικές όψεις των σύγχρονων μέσων μαζικής επικοινωνίας. 

Διαγώνισμα: Λογοτεχνία Γ' Λυκείου (Αριάγνη)

Brooke Shaden

Διαγώνισμα: Λογοτεχνία Γ' Λυκείου (Αριάγνη)

Στρατής Τσίρκας «Αριάγνη»

«Η Αριάγνη τον κοιτούσε με τα μαύρα μάτια της και δεν έλεγε τίποτα. Μάτια που σε κοιτούνε και δε σαλεύουνε. Μάτια που μαλώνουνε. Η βροχή δυνάμωσε κι ο κόσμος σκοτείνιασε. Το παιδί με την προβιά. Θα του κόψει τουλάχιστο να χωθεί σε καμιά πόρτα να μη βρέχεται; Αχ, παιδί μου Σταμάτη, αχ Καλλιόπη και Ουρανία, αχ κύρη τους εσύ που τους τα έμαθες αυτά. Γιατί γουμάρια; Γιατί κουρμπάτσι; Εκεί που είναι ο πόνος κι ο ιδρώτας και τα δάκρυα, εκεί δεν είναι ο άνθρωπος; Γιατί λοιπόν σκάβετε ένα χαντάκι και χωρίζεστε; Που θα σας βγάλουν αυτά τα μυαλά; Τρέμω. Θα ‘θελα να μη ζω. Να μη δούνε τα μάτια μου. Θα έρθει μέρα. Βλέπω κόσμο να στριμώχνεται στις προκυμαίες με βουνά γύρω τους τις βαλίτσες και τους μπόγους και τα στρώματα. Και πίσω τους τάφοι γονιών, προγόνων, τάφοι μικρών παιδιών αφημένοι στο έλεος του Θεού. Δίχως καντήλι, δίχως έναν κουβά νερό να ξεδιψάσουν τα κόκαλά τους. Κι όλο το μόχθο, τις γιορτές, τις αγκούσες, πενήντα, ογδόντα, εκατό χρόνων, να θαρρείτε πια πως τις παίρνετε μαζί σας γιατί καρφώσατε όπως όπως μέσα σε σανιδένια μπατάλικα σεντούκια τα έπιπλα και το ρουχισμό και τα σκεύη σας και τίποτε θυμητικά μικροπράγματα. Και θα νομίζετε πως μιας και κουβαλήσατε τα πράματα σώσατε μαζί τους τη χαρά και τους έρωτες και τις ελπίδες και τα μεθύσια. Τίποτα δε σώσατε. Μόνο άψυχα πράματα που κάποτε στάθηκαν μάρτυρες. Θα τα στήσετε κάτω από άλλον ουρανό και θα δείτε πως δε θα σας μιλούν, δε θα σας λένε αυτά που περιμένετε. Γιατί θα τα ζεσταίνουν άλλα χνώτα, άλλα βλέμματα, άλλες φωνές. Μη χάνεστε κι ακούστε που σας λέω. Μια ζωή που έζησες, την έζησες δεν τη βρίσκεις αλλού. Γιατί την έζησες μέσα σε μυρουδιές, μέσα σε φώτα, μέσα σε ήλιους και βροχές, μέσα σ’ ανθρώπους. Κι αυτά όλα θα μένουν πίσω σου και θα τ’ αναζητάς. Θα τριγυρίζετε σαν άταφοι νεκροί που ζητούν ένα λάκκο να πέσουν μέσα να ξεκουραστούν. Και τα γουμάρια και το κουρμπάτσι θα βρίσκονται πίσω σας μίλια και σεις πια μήτε θα τα θυμόσαστε. Εγώ, θα λέτε, να ξεραθεί το στόμα μου αν είπα ποτέ τέτοιο λόγο. Μα τον είπατε, είναι γραμμένος στον αέρα, πάνω στους τοίχους των σπιτιών, μέσα στις φυλλάδες που βγάζατε. Και τούτοι οι άνθρωποι, όσο πονετικοί κι αν είναι, πώς θέτε να τον ξεχάσουνε; Θα τον θυμούνται και θα σας τον θυμίζουνε και σεις θα μετανοιώνετε πικρά. Γι’ αυτό σας λέω μη, μη όσο είναι καιρός.»

Ερωτήσεις:

1. Στο απόσπασμα αυτό υπάρχουν προφητικοί υπαινιγμοί για το μέλλον των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας. Μπορείτε να τους εντοπίσετε;

2. Η Αριάγνη διακρίνεται από σπάνια ευαισθησία και ανθρωπιά. Να βρείτε στοιχεία μέσα από το κείμενο που επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη.

3. Η Αριάγνη, αν και ελληνικής καταγωγής, αντικρίζει με τρόμο το ενδεχόμενο μιας βίαιης απομάκρυνσης των Ελλήνων από την Αίγυπτο. Ποια είναι τα στοιχεία που τη δένουν με την «ξένη» πατρίδα; Συμφωνείτε με τους συλλογισμούς της που ουσιαστικά την ωθούν να θεωρεί την Αίγυπτο πιο κοντά στην ψυχή της από την Ελλάδα;

4. “Εκεί που είναι ο πόνος κι ο ιδρώτας και τα δάκρυα, εκεί δεν είναι ο άνθρωπος; Γιατί λοιπόν σκάβετε ένα χαντάκι και χωρίζεστε; Πού θα σας βγάλουν αυτά τα μυαλά;”. Να σχολιάσετε το περιεχόμενο του συγκεκριμένου χωρίου.

5. Το πεζογράφημα του Γιώργου Ιωάννου «Στου Κεμάλ το Σπίτι» αναφέρεται σε μια Τουρκάλα που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, αλλά στο πλαίσιο της ανταλλαγής πληθυσμών εκδιώχθηκε απ’ τη γενέτειρά της. Η Τουρκάλα επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη θέλοντας να δει και πάλι το πατρικό της σπίτι.

Αφού διαβάσετε τα αποσπάσματα που ακολουθούν καλείστε να διαπιστώσετε κατά πόσο τα λόγια της Αριάγνης συσχετίζονται με τη συμπεριφορά της Τουρκάλας.

Γιώργος Ιωάννου «Στου Κεμάλ το Σπίτι»

«Δεν ξαναφάνηκε η μαυροφορεμένη εκείνη γυναίκα, που ερχόταν στο κατώφλι μας κάθε χρονιά, την εποχή που γίνονται τα μούρα, ζητώντας με ευγένεια να της δώσουμε λίγο νερό απ’ το πηγάδι της αυλής. Έμοιαζε πολύ κουρασμένη, διατηρούσε όμως πάνω της ίχνη μιας μεγάλης αρχοντικής ομορφιάς. Και μόνο ο τρόπος που έπιανε το ποτήρι, έφτανε για να σχηματίσει κανείς την εντύπωση πως η γυναίκα αυτή στα σίγουρα ήταν μια αρχόντισσα. Δίνοντάς μας πίσω το ποτήρι, ποτέ δεν παρέλειπε να μας πει στα τούρκικα την καθιερωμένη ευχή, που μπορεί να μην καταλαβαίναμε ακριβώς τα λόγια της, πιάναμε όμως καλά το νόημά της: “Ο Θεός να σας ανταποδώσει το μεγάλο καλό.” Ποιο μεγάλο καλό; Ιδέα δεν είχαμε.

Καθόταν ήσυχα για ώρα πολλή στο κατώφλι της αυλής, κι αντί να κοιτάζει κατά το δρόμο ή τουλάχιστο κατά το πλαϊνό σπίτι του Κεμάλ, αυτή στραμμένη έριχνε κλεφτές ματιές προς το δικό μας σπίτι, παραμιλώντας σιγανά. Πότε πότε έκλεινε τα μάτια και το πρόσωπό της γινόταν μακρινό, καθώς συλλάβιζε ονόματα παράξενα. Εμείς, πάντως, δεν παραλείπαμε να της δίνουμε μούρα απ’ την ντουτιά, όπως άλλωστε δίναμε σ’ όλη τη γειτονιά και σ’ όποιον περαστικό μας ζητούσε. Η ξένη τα έτρωγε σιγανά, αλλά με ζωηρή ευχαρίστηση.

...

Η τουρκάλα ξαναφάνηκε λίγο μετά τον πόλεμο. Εμείς καθόμασταν πια σε άλλο σπίτι, λίγο παραπάνω, όμως την είδαμε μια μέρα να κάθεται κατατσακισμένη στο κατώφλι του παλιού σπιτιού μας. Ο πρώτος που την είδε, ήρθε μέσα και φώναξε: “η τουρκάλα!” Βγήκαμε στα παράθυρα και την κοιτάζαμε με συγκίνηση. Παραλίγο να την καλέσουμε απάνω στο σπίτι –τόσο μας είχε μαλακώσει την καρδιά η επίμονη νοσταλγία της. Όμως αυτή κοίταζε ακίνητη την κατάγυμνη αυλή και το έρημο σπίτι. Μια ιταλιάνικη μπόμπα είχε σαρώσει τη ντουτιά κι είχε ρημάξει το καλοκαμωμένο ξυλόδετο σπίτι, χωρίς να καταφέρει να το γκρεμίσει.»

Πολιτική και Δίκαιο Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Koen Demuynck

Πολιτική και Δίκαιο Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα) 

Ερωτήσεις

Α1. Κυκλώστε το Σ για τη σωστή απάντηση και το Λ για τη λανθασμένη. Επεξηγήστε τη σωστή και επαναδιατυπώστε τη λανθασμένη, ώστε να είναι ορθή.

- Οι κανόνες της ηθικής ισχύουν εξίσου για όλους.                                    

Σ                        Λ

- Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι στην ουσία η κυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.                                                                                                 

Σ                Λ

- Το Ν.Α.Τ.Ο. ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1949 από 12 ευρωπαϊκές χώρες, τις Η.Π.Α. και τον Καναδά.                                                                                     

Σ                        Λ

- Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει δικαίωμα αιτιολογημένης αναπομπής ψηφισμένου νόμου στη Βουλή.                                                                   

Σ                Λ

- Η Γενική Γραμματεία είναι το κύριο διοικητικό όργανο του Ο.Η.Ε.     

Σ         Λ               

[Μονάδες 10 (2Χ5)]

Α2. Πώς επηρέασε η παγκοσμιοποίηση το ρόλο των φτωχότερων χωρών στην παγκόσμια οικονομία;                                                                           

[Μονάδες 10]

Α3. Ποια είναι, σύμφωνα με τον Μαρξ, τα χαρακτηριστικά του σοσιαλισμού και ποια του κομμουνισμού;                                                                                            

[Μονάδες 10]

Α4. Τι γνωρίζετε για το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης;                            

[Μονάδες 10]

Α5. Τι γνωρίζετε για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή;                                        

[Μονάδες 10]

Β1. «Η προπαγάνδα συνδέθηκε, και συνδέεται, κυρίως με τη διάδοση πεποιθήσεων, αντιλήψεων και τρόπων διαγωγής. Γι’ αυτό πριν απ’ όλα στοχεύει στην εξουδετέρωση της πνευματικής και ηθικής αντίστασης του δέκτη. Με αυτήν επιδιώκεται η αφαίρεση της ικανότητάς του να κρίνει ορθολογικά και να έχει προσωπική βούληση. Επομένως, η προπαγάνδα στρέφεται κατευθείαν εναντίον της ελευθερίας του ανθρώπου. Για το λόγο αυτό αποτελεί και στην εποχή μας κύριο μέσο για την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας, της πολιτικής, αλλά και κάθε άλλης μορφής της. Αν προσθέσουμε και τη βοήθεια που προσφέρει για το σκοπό αυτό η ελεγχόμενη πληροφόρηση, η ελεγχόμενη δηλαδή μετάδοση γνώσεων και πληροφοριών, εύκολα μπορούμε να κατανοήσουμε τις συνθήκες ανελευθερίας στις οποίες ζει ο σύγχρονος άνθρωπος.»

[Σπυρίδων Κούτρας, «Πειστικός Λόγος», σελ. 121]

Με βάση το παραπάνω παράθεμα, αλλά και τις προσωπικές σας γνώσεις, να ορίσετε την έννοια της προπαγάνδας και να καταγράψετε τα μέσα που χρησιμοποιεί καθώς και τους παράγοντες που την ευνοούν.

[Μονάδες 25]

Β2. «Δίκαιο είναι η ανθρώπινη θέληση η οποία ρυθμίζει την κοινωνική ζωή κατά τρόπο «ετερόνομο», «επιτακτικό» και «εξαναγκαστικό». Συνεπώς το δίκαιο δεν προέρχεται από την ατομική θέληση των επιμέρους ατόμων αλλά επιβάλλεται εξωτερικά (ετερόνομος ρύθμιση), επιτάσσοντας και καθορίζοντας τι δύναται και τι πρέπει ή τι δεν δύναται και τι δεν πρέπει να πράττουν χωρίς ωστόσο να ζητεί τη συγκατάθεσή τους (επιτακτική ρύθμιση), επιβάλλοντας όμως στους μη συμμορφούμενους προς τους κανόνες του κυρώσεις (εξαναγκασμός).»

Με βάση τον παραπάνω ορισμό, αλλά και τις προσωπικές σας γνώσεις, να παρουσιάσετε τα βασικά χαρακτηριστικά των κανόνων δικαίου.

[Μονάδες 25]

Αρχές Φιλοσοφίας Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Robby Cavanaugh

Αρχές Φιλοσοφίας Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα) 

Ερωτήσεις:

1. Ο Σοπενχάουερ θεωρεί πως η βούληση είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από κάθε πράξη των ανθρώπων. Ποια είναι η θέση που διατυπώνει στο ακόλουθο απόσπασμα σχετικά με τη βούληση;

«Για τούτο λοιπόν, όσο η συνείδησή µας εξακολουθεί να διακατέχεται από τη βούλησή µας, όσο είµαστε έρµαιο των επιθυµιών, µε τις ελπίδες και τους φόβους που διαρκώς τις συνοδεύουν, όσο είµαστε υποκείµενα του βούλεσθαι, δεν θα έχουµε ποτέ σταθερή ευτυχία και γαλήνη. Αδιάφορο αν επιδιώκουµε κάτι ή αν προσπαθούµε να γλιτώσουµε από κάτι, αν φοβόµαστε κάτι κακό ή αν επιδιώκουµε µιαν απόλαυση, ουσιαστικά πρόκειται για το ίδιο πράγµα: Η φροντίδα να ικανοποιήσουµε τη βούληση, η οποία διαρκώς απαιτεί κάτι, όποιας µορφής κι αν είναι αυτό, διακατέχει και κινεί διαρκώς τη συνείδηση.»

2. Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα της ακόλουθης άποψης του Νίτσε;

«Ο πιο σίγουρος τρόπος για να καταστρέψεις έναν νέο είναι να του διδάξεις να εκτιμάει περισσότερο εκείνους που σκέφτονται σαν αυτόν από εκείνους που σκέφτονται διαφορετικά από αυτόν.»

3. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η άποψη που διατυπώνεται από τον Ηράκλειτο στο ακόλουθο απόσπασμα;

«Το αντίρροπο είναι χρήσιμο και η ωραιότερη συναρμογή προκύπτει από τα διαφορετικά.»

4. Στο ακόλουθο απόσπασμα καταγράφεται η άποψη του Νίτσε για την ελευθερία του ατόμου. Πώς αντιλαμβάνεστε τις απόψεις που διατυπώνει ο φιλόσοφος;

«Τι είναι ελευθερία;

Να έχεις τη θέληση να αναλάβεις ευθύνη για τον εαυτό σου.

Το να διατηρείς την απόσταση που σε χωρίζει από τους άλλους.

Το να γίνεσαι πιο αδιάφορος απέναντι στις δυσκολίες, στις ταλαιπωρίες, στη στέρηση, ακόμη και στην ίδια τη ζωή.»

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Clyde Beamer

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

ΚΕΙΜΕΝΟ

Πώς γεννιέται η ξενοφοβία

«Μέσα από την ξενοφοβία εκδηλώνεται ο φόβος για όποιον είναι διαφορετικός από μας όχι μόνο στη φυσική του μορφή, αλλά και στην κουλτούρα, τη θρησκεία ή τους τρόπους ζωής. Τα χαρακτηριστικά του άλλου, ωστόσο, είναι μόνον ένα πρόσχημα, για να μπορούμε να προβάλλουμε πάνω του τις δικές μας αγωνίες. Απορρίπτοντας τον άλλον για το ένα ή το ένα άλλο χαρακτηριστικό του, η ξενοφοβία θέτει σε κίνηση μια δυναμική η οποία φτάνει ακόμα και να αρνείται την ανθρωπιά του άλλου, χαρακτηρίζοντάς τον μη ανθρώπινο, επειδή είναι διαφορετικός από μας. Η απανθρωποποίηση του άλλου είναι μια από τις χειρότερες συνέπειες της ξενοφοβίας. Για τον ξενόφοβο γίνεται αδύνατο να ζήσει μαζί με τους άλλους, απέναντι στους οποίους λειτουργεί ένα αληθινό ταμπού. Οι άλλοι γίνονται αντιληπτοί ως ακάθαρτοι. Η παρουσία τους απειλεί την καθαρότητα μιας εξιδανικευμένης κοινότητας, η οποία επομένως πρέπει και να προστατευτεί. Με αυτόν τον τρόπο γεννιέται ο απόλυτος ξένος, που γίνεται παγκόσμια απειλή απέναντι στην οποία πρέπει να αμυνθούμε. Ωθούμενος ως τις ακραίες συνέπειές του, ένας τέτοιος συλλογισμός παράγει τον ρατσισμό, δηλαδή την πιο ακραία μορφή της ξενοφοβίας. Φυσικά, όποιος είναι ξενόφοβος κινείται πάντοτε σε ένα γενικό επίπεδο, στιγματίζοντας μιαν ολόκληρη κοινότητα, έστω και αν σε προσωπικό επίπεδο θα έχει έναν άραβα ή ρουμάνο φίλο, για να τον επιδεικνύει απορρίπτοντας κάθε κατηγορία για ξενοφοβία εναντίον του ιδίου.

Η αύξηση της ξενοφοβίας είναι μια ανησυχητική ένδειξη για την κοινωνία μας. Βέβαια, αν εξετάσουμε το ζήτημα σε μιαν ιστορική προοπτική, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η ιστορία του κόσμου κυριαρχήθηκε συχνά από την απόρριψη των άλλων, των "βαρβάρων", των διαφορετικών. Στο παρελθόν υπήρξαν πολύ χειρότερες καταστάσεις από τις σημερινές, όπως, για παράδειγμα, εκείνες που γεννήθηκαν από τη μεταχείριση των δούλων και από την αποικιοκρατία. Σήμερα ωστόσο, έπειτα από μια μακρά περίοδο κατά την οποία η ξενοφοβία φαινόταν βαθμιαία να υποχωρεί, μου φαίνεται ότι επιστρέφει και μας γυρίζει πίσω στη βαρβαρότητα.

Για να κατανοήσουμε τις αιτίες αυτής της εξέλιξης, πρέπει να πάρουμε υπόψη μας ότι ζούμε σε μια κοινωνία πιο ανοιχτή και πιο κινητική, στην οποία οι επαφές ανάμεσα σε διαφορετικούς πληθυσμούς είναι πιο εύκολες και αυξάνονται διαρκώς. Είναι μια κατάσταση που παράγει αντιφατικές συνέπειες. Πλάι στο άνοιγμα και στη διαθεσιμότητα εκδηλώνεται και η επίταση της ανησυχίας, που τροφοδοτεί την απόρριψη των άλλων. Όταν όμως αντιμετωπίζεται εχθρικά και απορρίπτεται μια ολόκληρη κοινότητα, καταλήγει να αναδιπλώνεται στον εαυτό της και να βυθίζεται στη μνησικακία. Η ξενοφοβία, βέβαια, γεννιέται και από μια κρίση ταυτότητας, αλλά δεν ενισχύουμε την ταυτότητά μας καταπολεμώντας όποιον είναι διαφορετικός. Αντίθετα, η επίγνωση της ταυτότητάς μας μεγαλώνει μέσα από το διάλογο με τον άλλον που διαφέρει από μας. Σε κάθε περίπτωση, είναι αλήθεια ότι η ξενοφοβία γεννιέται όταν μια ταυτότητα αισθάνεται ότι κινδυνεύει από απειλές που δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμες.

Θανάσης Γιαλκέτσης, Δημοσιογράφος

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις) [Μονάδες 25]

Β1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80 έως 100 λέξεων το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου: «Όταν όμως αντιμετωπίζεται εχθρικά και απορρίπτεται μια ολόκληρη κοινότητα, καταλήγει να αναδιπλώνεται στον εαυτό της και να βυθίζεται στη μνησικακία.

[Μονάδες 10]

Β2. Να γράψετε ένα α ν τ ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

απόρριψη, επίταση, βαθμιαία, ενισχύουμε, επίγνωση                                  

[Μονάδες 5]

Β3. Να γράψετε ένα σ υ ν ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

πρόσχημα, υποχωρεί, αντιφατικές, συνέπειες, κουλτούρα                         

[Μονάδες 5]

Β4. Να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης (ενεργητική / παθητική) και να μετατραπεί στο αντίθετό της.

«Η παρουσία τους απειλεί την καθαρότητα μιας εξιδανικευμένης κοινότητας...»

[Μονάδες 5]

Γ. Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του σχολείου σας να αναφερθείτε στις γενεσιουργές αιτίες του ρατσισμού. (500-600 λέξεις)                         

[Μονάδες 50]

Πολιτική και Δίκαιο Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Koen Demuynck

Πολιτική και Δίκαιο Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Ερωτήσεις:

1.    

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του κομμουνισμού, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Μαρξ;

[20 μονάδες]

2.                  

Ποιος ήταν ο αρχικός λόγος ίδρυσης του Ν.Α.Τ.Ο. (North Atlantic Treaty Organization) και ποια είναι η σύγχρονη στρατηγική του αντίληψη;

[20 μονάδες]

3.                  

Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες γράφοντας δίπλα το αντίστοιχο γράμμα (Σ ή Λ).

[10 μονάδες]

- Το Κοινοτικό δίκαιο υπερέχει του εθνικού δικαίου. ......

- Η Ελλάδα είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε.  ......

- Το Δίκαιο έχει δεσμευτικό χαρακτήρα.        ......

- Οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. δεν είναι δεσμευτικές για      τα κράτη – μέλη.     ......

- Το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. αποφασίζει τις στρατιωτικές επεμβάσεις του Ν.Α.Τ.Ο.   ......

4. 

«Η δεύτερη περίοδος του προτσές εργασίας που ο εργάτης μοχθεί πέρα από τα όρια της αναγκαίας εργασίας, του στοιχίζει βέβαια εργασία, ξόδεμα εργατικής δύναμης, δεν δημιουργεί όμως αξία γι’ αυτόν. Δημιουργεί υπεραξία που χαμογελάει του κεφαλαιοκράτη με όλες τις χαρές μιας δημιουργίας εκ του μηδενός. Το μέρος αυτό της εργάσιμης ημέρας το ονομάζω χρόνο υπερεργασίας, και την εργασία που ξοδεύεται στη διάρκειά του: υπερεργασία.» [Καρλ Μαρξ «Το Κεφάλαιο», Βιβλίο 1^ο, Κεφάλαιο 7^ο: Το ποσοστό της υπεραξίας]

Ο Καρλ Μαρξ θεωρούσε ότι ο καπιταλισμός βασίζεται στην εκμετάλλευση της υπερεργασίας των εργατών. Με ποιους τρόπους επιχειρείται σε μια σοσιαλιστική κοινωνία να αντιμετωπιστεί η εκμετάλλευση αυτή;

[25 μονάδες]

5. 

Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Συντάγματος: "Ο σεβασμός και η αξία του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας."

Με βάση το άρθρο αυτό και τις γνώσεις σας αναφερθείτε στις βασικές επιδιώξεις του δικαίου, καθώς και στις πηγές του.

[15 μονάδες]

6. 

Ένας από τους στόχους του Ο.Η.Ε. είναι: Η διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας στον κόσμο. Με ποιους τρόπους επιχειρείται η επίτευξη του στόχου αυτού;

[10 μονάδες]

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Koen Demuynck

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Η οπτική αντίληψη και η καλλιέργειά της στην εκπαίδευση

Τι εννοώ με τον όρο «γενική καλλιέργεια της οπτικής αντίληψης». Εννοώ την ικανότητα του μαθητή να διακρίνει διαφορές μορφών και λειτουργιών όταν βλέπει το πραγματικό περιβάλλον, πέρα από τις ενδεχόμενες- πλην όμως ανερμήνευτες- γνώσεις που του παρέχονται με εικόνες από την Ιστορία της Τέχνης. Τη σωματική και ψυχική εγρήγορση όταν παρατηρεί τη γύρω του κοινωνική και υλική πραγματικότητα. Πάντοτε βέβαια με τους περιορισμούς που σχετίζονται με την ηλικία του.

Η διδασκαλία της τέχνης μέσα στη σχολική αίθουσα, κατά τη γνώμη μου, δεν επαρκεί πια. Η οπτική μας αδράνεια δεν καλύπτεται από τα καλλιτεχνικά μαθήματα μήτε από τα μέτρια ως κακά σχολικά βοηθήματα. Πιστεύω ότι η σχολική αγωγή, η αγωγή της όρασης, αφορά τον κόσμο που μας περιβάλλει, από τον σχολικό και τον οικογενειακό ως τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο, με όλες τις οπτικές παραμέτρους, από μια διαφημιστική εικόνα ως ένα αρχιτεκτόνημα στον δρόμο.

Πρόχειρο παράδειγμα: ένας μεγάλος αριθμός μετακινήσεων των μαθητών στην πόλη γίνεται με σχολικό αυτοκίνητο και ένας άλλος με τα πόδια από το σπίτι στο σχολείο. Ερώτημα: Τι βλέπει και τι καταλαβαίνει κατά τη διαδρομή ο μαθητής με το αυτοκίνητο ή περπατώντας; Η συνοδός του σχολικού, σιωπηλή δίπλα στον οδηγό, παραλαμβάνει τους μαθητές. Ουδέν σχόλιο στη διαδρομή. Το ίδιο και ο μαθητής που διατρέχει πεζός τον δρόμο για να φτάσει στο σχολείο, δεν έχει κανέναν να τον καθοδηγήσει για τον περίγυρό του. Σωρός οι αλλοπρόσαλλες παραστάσεις στον δρόμο. Ποιος όμως θα περιγράψει και θα σχολιάσει το άτακτο πλήθος του δομημένου χώρου και πώς θα αντιληφθεί ο μαθητής το οπτικό χάος της διαδρομής από το σπίτι του στο σχολείο; Είναι βέβαιο ότι δεν βλέπει, δεν διακρίνει τι συμβαίνει γύρω του, αντίθετα συνηθίζει να δέχεται τον περιβάλλοντα χώρο ως αυτονόητο και αμετάβλητο κόσμο. Το ίδιο συμβαίνει και στις λεγόμενες εκπαιδευτικές εκδρομές, μονοήμερες ή πολυήμερες. Η επαφή και η γνωριμία με το φυσικό και τεχνητό περιβάλλον, οπτική και απτική, είναι ανύπαρκτη. Η καλλιέργεια της παρατηρητικότητας, η ικανότητα διάκρισης της διαφοράς ευχάριστου- δυσάρεστου, χρήσιμου- άχρηστου, καλαίσθητου και ακαλαίσθητου αδρανοποιείται.

Από την άλλη, στις μέρες μας είναι πιεστικά αναγκαίο ένα είδος διαφορετικής αγωγής των μαθητών που δεν περιορίζεται μονάχα στο πεδίο της αισθητικής αγωγής ή της σωματικής επιδεξιότητας στην έκφραση, όταν ο ηλεκτρονικός δαίμονας κατακυριεύει τον ελεύθερο χρόνο του μαθητή. Έχω τη γνώμη ότι η σχολική αγωγή στην τέχνη είναι πολύ δύσκολο να υπερκεράσει τον εξωσχολικό βομβαρδισμό παραστάσεων, τον σωρό από κακέκτυπα έντυπα, τηλεόραση, ψηφιακά παιχνίδια, δικτυακούς τόπους που συνιστούν πηγές πληροφόρησης άγνωστες πριν από δύο τρεις δεκαετίες.

Σε αυτό τον ορυμαγδό πληροφόρησης, τι είδους οπτική μόρφωση μπορεί να αντιτάξει το σχολείο; Ως ποιο βαθμό η καταλυτική δράση άλλων εξωσχολικών παραστάσεων και μηχανισμών έχει υποκαταστήσει και αποκλείσει τη σωματική ικανότητα του σχεδιάζειν, του περιγράφειν;

Είναι άραγε επαρκής η καλλιέργεια μόνο στις πλαστικές τέχνες ή μήπως η διδακτική της τέχνης πρέπει να αλλάξει προσανατολισμό; Η αμβλυωπία του πολίτη όποιας ιδιότητας (υπαλλήλου, εργάτη, επιστήμονα) θα μπορούσε να προληφθεί κάπως και να θεραπευτεί, ώστε καθένας μας να αναβλέψει, αν άλλαζε ο προσανατολισμός της δημόσιας εκπαίδευσης και η μέθοδος προσέγγισης των οπτικών συμβάντων. Χρειαζόμαστε άτομα, πολίτες ικανούς να βλέπουν και να κρίνουν όχι μόνον τα έργα του πολιτισμού αλλά της κοινωνίας και της πολιτικής. Η αισθητική αγωγή, η καλλιέργεια του βλέπειν οφείλει να επεκταθεί.

Δημοσθένης Κοκκινίδης

Ομότιμος καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών

Ασκήσεις:

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

[25 μονάδες]

Β1. Σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων να διατυπώσετε την άποψή σας για το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος: «Χρειαζόμαστε άτομα, πολίτες ικανούς να βλέπουν και να κρίνουν όχι μόνον τα έργα του πολιτισμού αλλά της κοινωνίας και της πολιτικής. Η αισθητική αγωγή, η καλλιέργεια του βλέπειν οφείλει να επεκταθεί.» [5 μονάδες]

Β2. Να σχηματίσετε λέξεις από το δεύτερο συνθετικό των ακόλουθων σύνθετων λέξεων που σας δίνονται: αδρανοποιείται, περιβάλλει, αυτοκίνητο, επιδεξιότητας, υπαλλήλου

[5 μονάδες]

Β3. Να γράψετε μία πρόταση, για καθεμία από τις λέξεις που σας δίνονται, ώστε το νόημα της λέξης να καταστεί σαφές: κακέκτυπα, υπερκεράσει, ορυμαγδό, απτική, καταλυτική

[5 μονάδες]

Β4. «Ως ποιο βαθμό η καταλυτική δράση άλλων εξωσχολικών παραστάσεων και μηχανισμών έχει υποκαταστήσει και αποκλείσει τη σωματική ικανότητα του σχεδιάζειν, του περιγράφειν;» Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική – παθητική) και να τη μετατρέψετε στο αντίθετό της.

[5 μονάδες]

Β5. «Το ίδιο και ο μαθητής που διατρέχει πεζός τον δρόμο για να φτάσει στο σχολείο, δεν έχει κανέναν να τον καθοδηγήσει για τον περίγυρό του.» Να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση και να αναφέρετε αν είναι Προσθετική ή Προσδιοριστική.

[5 μονάδες]

Γ. «Τίποτα δεν εξημερώνει τόσο τα ήθη και δεν απομακρύνει απ’ αυτά την αγριότητα, όσο η σταθερή αφοσίωση στη σπουδή των καλών τεχνών.» Ovidius (Λατίνος ποιητής)

Με αφορμή το απόφθεγμα του Λατίνου ποιητή να γράψετε ένα άρθρο για τη σχολική σας εφημερίδα (400-500 λέξεων), στο οποίο θα αναφέρεστε στην αξία της τέχνης τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

[50 μονάδες] 

Αρχές Φιλοσοφίας Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Robby Cavanaugh

Αρχές Φιλοσοφίας Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα) 

Ερωτήσεις:

Α1. Να παρουσιάσετε τη συλλογιστική πορεία του Καρτέσιου (Ρενέ Ντεκάρτ) που τον οδήγησε στο επιχείρημα «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» και να εξηγήσετε ποια είναι η λειτουργία του «μοχθηρού δαίμονα».                                                             

[15 μονάδες]

Α2. Ποια είναι κατά τους ορθολογιστές η πηγή της γνώσης μας για τον κόσμο και ποια είναι, ειδικότερα, για τον Πλάτωνα;                                                    

[15 μονάδες]

Α3. Ποιοι είναι οι βασικοί κλάδοι ή περιοχές της φιλοσοφικής σκέψης;  

[10 μονάδες]

Α4. Ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για να θεωρηθεί ένα επιχείρημα έγκυρο;

[10 μονάδες]

Β1.

«Ότι κάθε γνώση μας αρχίζει με την εμπειρία, αυτό δεν επιδέχεται καμία αμφιβολία· γιατί με τι άλλο θα μπορούσε να αφυπνιστεί η γνωστική μας δύναμη για να ασκήσει το έργο της, αν όχι με αντικείμενα που ερεθίζουν τις αισθήσεις μας και που πότε προκαλούν από μόνα τους τη γέννηση παραστάσεων και πότε βάζουν τη νοητική μας ενέργεια σε κίνηση να τις συγκρίνει, να τις συνδέσει ή να τις χωρίσει και έτσι να κατεργαστεί το άμορφο υλικό των κατ’ αίσθηση εντυπώσεων για το σχηματισμό μιας γνώσεως των αντικειμένων που ονομάζεται εμπειρία; Έτσι, «από την άποψη του χρόνου» δεν έχουμε καμιά γνώση μέσα μας που να προηγείται από την εμπειρία· όλες αρχίζουν με αυτήν. Αλλά, και αν ακόμα κάθε γνώση μας πρωταρχίζει με την εμπειρία, αυτό δε σημαίνει ότι και καθεμιά πηγάζει από την εμπειρία».

Αφού διαβάσετε προσεκτικά το κείμενο του Ιμάνουελ Καντ να αναφέρετε σε ποια σημεία ταυτίστηκε ο Γερμανός φιλόσοφος με τη θεωρία του εμπειρισμού και σε ποια διαφοροποιήθηκε;                                                                                                                                                                     

[25 μονάδες]

Β2.

«Δεν υπάρχει πραγματικά καμιά αρχή πάνω στην οποία όλοι οι άνθρωποι να συμφωνούν γενικά. Και για ν’ αρχίσω με τις θεωρητικές έννοιες, να δύο απ’ τις περίφημες αρχές, στις οποίες δίνουν, κατά προτίμηση, την ιδιότητα των έμφυτων αρχών: καθετί που είναι, είναι και είναι αδύνατον ένα πράγμα να είναι και να μην είναι ταυτόχρονα. Αυτές οι προτάσεις θεωρήθηκαν σίγουρα σαν αξιώματα καθολικώς δεκτά, αλλά χρειάζεται προσπάθεια για να παραδεχθούμε ότι υπάρχει μια γενική συμφωνία πάνω σ’ αυτές τις δύο προτάσεις, γιατί υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου γένους που δεν του είναι ακόμα γνωστές.

Γιατί πρώτον είναι σαφές ότι τα παιδιά και οι ηλίθιοι δεν έχουν την παραμικρή ιδέα γι’ αυτές τις αρχές και ότι δεν τις σκέπτονται με κανένα τρόπο. Αυτό είναι αρκετό ν’ ανατρέψει το επιχείρημα της καθολικής συμφωνίας, σύμφωνα με το οποίο όλες οι έμφυτες αλήθειες πρέπει να παράγονται αναγκαία.»

Αφού διαβάσετε προσεκτικά το κείμενο του Τζον Λοκ να εξηγήσετε με ποιο τρόπο επιχειρεί ο Άγγλος εμπειριστής φιλόσοφος να απορρίψει την έννοια των έμφυτων ιδεών, που αποτελούσε βασικό συλλογισμό των ορθολογιστών;               

[25 μονάδες]