Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Koen Demuynck

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Λυκείου (Διαγώνισμα)

Η οπτική αντίληψη και η καλλιέργειά της στην εκπαίδευση

Τι εννοώ με τον όρο «γενική καλλιέργεια της οπτικής αντίληψης». Εννοώ την ικανότητα του μαθητή να διακρίνει διαφορές μορφών και λειτουργιών όταν βλέπει το πραγματικό περιβάλλον, πέρα από τις ενδεχόμενες- πλην όμως ανερμήνευτες- γνώσεις που του παρέχονται με εικόνες από την Ιστορία της Τέχνης. Τη σωματική και ψυχική εγρήγορση όταν παρατηρεί τη γύρω του κοινωνική και υλική πραγματικότητα. Πάντοτε βέβαια με τους περιορισμούς που σχετίζονται με την ηλικία του.

Η διδασκαλία της τέχνης μέσα στη σχολική αίθουσα, κατά τη γνώμη μου, δεν επαρκεί πια. Η οπτική μας αδράνεια δεν καλύπτεται από τα καλλιτεχνικά μαθήματα μήτε από τα μέτρια ως κακά σχολικά βοηθήματα. Πιστεύω ότι η σχολική αγωγή, η αγωγή της όρασης, αφορά τον κόσμο που μας περιβάλλει, από τον σχολικό και τον οικογενειακό ως τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο, με όλες τις οπτικές παραμέτρους, από μια διαφημιστική εικόνα ως ένα αρχιτεκτόνημα στον δρόμο.

Πρόχειρο παράδειγμα: ένας μεγάλος αριθμός μετακινήσεων των μαθητών στην πόλη γίνεται με σχολικό αυτοκίνητο και ένας άλλος με τα πόδια από το σπίτι στο σχολείο. Ερώτημα: Τι βλέπει και τι καταλαβαίνει κατά τη διαδρομή ο μαθητής με το αυτοκίνητο ή περπατώντας; Η συνοδός του σχολικού, σιωπηλή δίπλα στον οδηγό, παραλαμβάνει τους μαθητές. Ουδέν σχόλιο στη διαδρομή. Το ίδιο και ο μαθητής που διατρέχει πεζός τον δρόμο για να φτάσει στο σχολείο, δεν έχει κανέναν να τον καθοδηγήσει για τον περίγυρό του. Σωρός οι αλλοπρόσαλλες παραστάσεις στον δρόμο. Ποιος όμως θα περιγράψει και θα σχολιάσει το άτακτο πλήθος του δομημένου χώρου και πώς θα αντιληφθεί ο μαθητής το οπτικό χάος της διαδρομής από το σπίτι του στο σχολείο; Είναι βέβαιο ότι δεν βλέπει, δεν διακρίνει τι συμβαίνει γύρω του, αντίθετα συνηθίζει να δέχεται τον περιβάλλοντα χώρο ως αυτονόητο και αμετάβλητο κόσμο. Το ίδιο συμβαίνει και στις λεγόμενες εκπαιδευτικές εκδρομές, μονοήμερες ή πολυήμερες. Η επαφή και η γνωριμία με το φυσικό και τεχνητό περιβάλλον, οπτική και απτική, είναι ανύπαρκτη. Η καλλιέργεια της παρατηρητικότητας, η ικανότητα διάκρισης της διαφοράς ευχάριστου- δυσάρεστου, χρήσιμου- άχρηστου, καλαίσθητου και ακαλαίσθητου αδρανοποιείται.

Από την άλλη, στις μέρες μας είναι πιεστικά αναγκαίο ένα είδος διαφορετικής αγωγής των μαθητών που δεν περιορίζεται μονάχα στο πεδίο της αισθητικής αγωγής ή της σωματικής επιδεξιότητας στην έκφραση, όταν ο ηλεκτρονικός δαίμονας κατακυριεύει τον ελεύθερο χρόνο του μαθητή. Έχω τη γνώμη ότι η σχολική αγωγή στην τέχνη είναι πολύ δύσκολο να υπερκεράσει τον εξωσχολικό βομβαρδισμό παραστάσεων, τον σωρό από κακέκτυπα έντυπα, τηλεόραση, ψηφιακά παιχνίδια, δικτυακούς τόπους που συνιστούν πηγές πληροφόρησης άγνωστες πριν από δύο τρεις δεκαετίες.

Σε αυτό τον ορυμαγδό πληροφόρησης, τι είδους οπτική μόρφωση μπορεί να αντιτάξει το σχολείο; Ως ποιο βαθμό η καταλυτική δράση άλλων εξωσχολικών παραστάσεων και μηχανισμών έχει υποκαταστήσει και αποκλείσει τη σωματική ικανότητα του σχεδιάζειν, του περιγράφειν;

Είναι άραγε επαρκής η καλλιέργεια μόνο στις πλαστικές τέχνες ή μήπως η διδακτική της τέχνης πρέπει να αλλάξει προσανατολισμό; Η αμβλυωπία του πολίτη όποιας ιδιότητας (υπαλλήλου, εργάτη, επιστήμονα) θα μπορούσε να προληφθεί κάπως και να θεραπευτεί, ώστε καθένας μας να αναβλέψει, αν άλλαζε ο προσανατολισμός της δημόσιας εκπαίδευσης και η μέθοδος προσέγγισης των οπτικών συμβάντων. Χρειαζόμαστε άτομα, πολίτες ικανούς να βλέπουν και να κρίνουν όχι μόνον τα έργα του πολιτισμού αλλά της κοινωνίας και της πολιτικής. Η αισθητική αγωγή, η καλλιέργεια του βλέπειν οφείλει να επεκταθεί.

Δημοσθένης Κοκκινίδης

Ομότιμος καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών

Ασκήσεις:

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

[25 μονάδες]

Β1. Σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων να διατυπώσετε την άποψή σας για το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος: «Χρειαζόμαστε άτομα, πολίτες ικανούς να βλέπουν και να κρίνουν όχι μόνον τα έργα του πολιτισμού αλλά της κοινωνίας και της πολιτικής. Η αισθητική αγωγή, η καλλιέργεια του βλέπειν οφείλει να επεκταθεί.» [5 μονάδες]

Β2. Να σχηματίσετε λέξεις από το δεύτερο συνθετικό των ακόλουθων σύνθετων λέξεων που σας δίνονται: αδρανοποιείται, περιβάλλει, αυτοκίνητο, επιδεξιότητας, υπαλλήλου

[5 μονάδες]

Β3. Να γράψετε μία πρόταση, για καθεμία από τις λέξεις που σας δίνονται, ώστε το νόημα της λέξης να καταστεί σαφές: κακέκτυπα, υπερκεράσει, ορυμαγδό, απτική, καταλυτική

[5 μονάδες]

Β4. «Ως ποιο βαθμό η καταλυτική δράση άλλων εξωσχολικών παραστάσεων και μηχανισμών έχει υποκαταστήσει και αποκλείσει τη σωματική ικανότητα του σχεδιάζειν, του περιγράφειν;» Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική – παθητική) και να τη μετατρέψετε στο αντίθετό της.

[5 μονάδες]

Β5. «Το ίδιο και ο μαθητής που διατρέχει πεζός τον δρόμο για να φτάσει στο σχολείο, δεν έχει κανέναν να τον καθοδηγήσει για τον περίγυρό του.» Να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση και να αναφέρετε αν είναι Προσθετική ή Προσδιοριστική.

[5 μονάδες]

Γ. «Τίποτα δεν εξημερώνει τόσο τα ήθη και δεν απομακρύνει απ’ αυτά την αγριότητα, όσο η σταθερή αφοσίωση στη σπουδή των καλών τεχνών.» Ovidius (Λατίνος ποιητής)

Με αφορμή το απόφθεγμα του Λατίνου ποιητή να γράψετε ένα άρθρο για τη σχολική σας εφημερίδα (400-500 λέξεων), στο οποίο θα αναφέρεστε στην αξία της τέχνης τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

[50 μονάδες]