Διαγώνισμα: Λογοτεχνία Γ' Λυκείου (Αριάγνη)
Στρατής Τσίρκας «Αριάγνη»
«Η Αριάγνη τον κοιτούσε με τα
μαύρα μάτια της και δεν έλεγε τίποτα. Μάτια που σε κοιτούνε και δε σαλεύουνε.
Μάτια που μαλώνουνε. Η βροχή δυνάμωσε κι ο κόσμος σκοτείνιασε. Το παιδί με την
προβιά. Θα του κόψει τουλάχιστο να χωθεί σε καμιά πόρτα να μη βρέχεται; Αχ,
παιδί μου Σταμάτη, αχ Καλλιόπη και Ουρανία, αχ κύρη τους εσύ που τους τα έμαθες
αυτά. Γιατί γουμάρια; Γιατί κουρμπάτσι; Εκεί που είναι ο πόνος κι ο ιδρώτας και
τα δάκρυα, εκεί δεν είναι ο άνθρωπος; Γιατί λοιπόν σκάβετε ένα χαντάκι και
χωρίζεστε; Που θα σας βγάλουν αυτά τα μυαλά; Τρέμω. Θα ‘θελα να μη ζω. Να μη
δούνε τα μάτια μου. Θα έρθει μέρα. Βλέπω κόσμο να στριμώχνεται στις προκυμαίες
με βουνά γύρω τους τις βαλίτσες και τους μπόγους και τα στρώματα. Και πίσω τους
τάφοι γονιών, προγόνων, τάφοι μικρών παιδιών αφημένοι στο έλεος του Θεού. Δίχως
καντήλι, δίχως έναν κουβά νερό να ξεδιψάσουν τα κόκαλά τους. Κι όλο το μόχθο,
τις γιορτές, τις αγκούσες, πενήντα, ογδόντα, εκατό χρόνων, να θαρρείτε πια πως
τις παίρνετε μαζί σας γιατί καρφώσατε όπως όπως μέσα σε σανιδένια μπατάλικα
σεντούκια τα έπιπλα και το ρουχισμό και τα σκεύη σας και τίποτε θυμητικά
μικροπράγματα. Και θα νομίζετε πως μιας και κουβαλήσατε τα πράματα σώσατε μαζί
τους τη χαρά και τους έρωτες και τις ελπίδες και τα μεθύσια. Τίποτα δε σώσατε.
Μόνο άψυχα πράματα που κάποτε στάθηκαν μάρτυρες. Θα τα στήσετε κάτω από άλλον
ουρανό και θα δείτε πως δε θα σας μιλούν, δε θα σας λένε αυτά που περιμένετε.
Γιατί θα τα ζεσταίνουν άλλα χνώτα, άλλα βλέμματα, άλλες φωνές. Μη χάνεστε κι
ακούστε που σας λέω. Μια ζωή που έζησες, την έζησες δεν τη βρίσκεις αλλού.
Γιατί την έζησες μέσα σε μυρουδιές, μέσα σε φώτα, μέσα σε ήλιους και βροχές,
μέσα σ’ ανθρώπους. Κι αυτά όλα θα μένουν πίσω σου και θα τ’ αναζητάς. Θα
τριγυρίζετε σαν άταφοι νεκροί που ζητούν ένα λάκκο να πέσουν μέσα να
ξεκουραστούν. Και τα γουμάρια και το κουρμπάτσι θα βρίσκονται πίσω σας μίλια
και σεις πια μήτε θα τα θυμόσαστε. Εγώ, θα λέτε, να ξεραθεί το στόμα μου αν
είπα ποτέ τέτοιο λόγο. Μα τον είπατε, είναι γραμμένος στον αέρα, πάνω στους
τοίχους των σπιτιών, μέσα στις φυλλάδες που βγάζατε. Και τούτοι οι άνθρωποι,
όσο πονετικοί κι αν είναι, πώς θέτε να τον ξεχάσουνε; Θα τον θυμούνται και θα
σας τον θυμίζουνε και σεις θα μετανοιώνετε πικρά. Γι’ αυτό σας λέω μη, μη όσο
είναι καιρός.»
Ερωτήσεις:
1. Στο απόσπασμα αυτό υπάρχουν προφητικοί υπαινιγμοί για το μέλλον
των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας. Μπορείτε να τους εντοπίσετε;
2. Η Αριάγνη διακρίνεται από σπάνια ευαισθησία και ανθρωπιά. Να
βρείτε στοιχεία μέσα από το κείμενο που επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη.
3. Η Αριάγνη, αν και ελληνικής καταγωγής, αντικρίζει με τρόμο το
ενδεχόμενο μιας βίαιης απομάκρυνσης των Ελλήνων από την Αίγυπτο. Ποια είναι τα
στοιχεία που τη δένουν με την «ξένη» πατρίδα; Συμφωνείτε με τους συλλογισμούς
της που ουσιαστικά την ωθούν να θεωρεί την Αίγυπτο πιο κοντά στην ψυχή της από
την Ελλάδα;
4. “Εκεί που είναι ο
πόνος κι ο ιδρώτας και τα δάκρυα, εκεί δεν είναι ο
άνθρωπος; Γιατί λοιπόν σκάβετε ένα χαντάκι και
χωρίζεστε; Πού θα σας βγάλουν αυτά τα μυαλά;”.
Να σχολιάσετε το περιεχόμενο του συγκεκριμένου
χωρίου.
5. Το πεζογράφημα του Γιώργου Ιωάννου «Στου Κεμάλ το Σπίτι»
αναφέρεται σε μια Τουρκάλα που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, αλλά στο πλαίσιο της
ανταλλαγής πληθυσμών εκδιώχθηκε απ’ τη γενέτειρά της. Η Τουρκάλα επιστρέφει στη
Θεσσαλονίκη θέλοντας να δει και πάλι το πατρικό της σπίτι.
Αφού διαβάσετε τα αποσπάσματα που
ακολουθούν καλείστε να διαπιστώσετε κατά πόσο τα λόγια της Αριάγνης
συσχετίζονται με τη συμπεριφορά της Τουρκάλας.
Γιώργος Ιωάννου «Στου Κεμάλ το Σπίτι»
«Δεν ξαναφάνηκε η μαυροφορεμένη
εκείνη γυναίκα, που ερχόταν στο κατώφλι μας κάθε χρονιά, την εποχή που γίνονται
τα μούρα, ζητώντας με ευγένεια να της δώσουμε λίγο νερό απ’ το πηγάδι της
αυλής. Έμοιαζε πολύ κουρασμένη, διατηρούσε όμως πάνω της ίχνη μιας μεγάλης
αρχοντικής ομορφιάς. Και μόνο ο τρόπος που έπιανε το ποτήρι, έφτανε για να
σχηματίσει κανείς την εντύπωση πως η γυναίκα αυτή στα σίγουρα ήταν μια
αρχόντισσα. Δίνοντάς μας πίσω το ποτήρι, ποτέ δεν παρέλειπε να μας πει στα
τούρκικα την καθιερωμένη ευχή, που μπορεί να μην καταλαβαίναμε ακριβώς τα λόγια
της, πιάναμε όμως καλά το νόημά της: “Ο Θεός να σας ανταποδώσει το μεγάλο καλό.”
Ποιο μεγάλο καλό; Ιδέα δεν είχαμε.
Καθόταν ήσυχα για ώρα πολλή στο
κατώφλι της αυλής, κι αντί να κοιτάζει κατά το δρόμο ή τουλάχιστο κατά το
πλαϊνό σπίτι του Κεμάλ, αυτή στραμμένη έριχνε κλεφτές ματιές προς το δικό μας
σπίτι, παραμιλώντας σιγανά. Πότε πότε έκλεινε τα μάτια και το πρόσωπό της
γινόταν μακρινό, καθώς συλλάβιζε ονόματα παράξενα. Εμείς, πάντως, δεν
παραλείπαμε να της δίνουμε μούρα απ’ την ντουτιά, όπως άλλωστε δίναμε σ’ όλη τη
γειτονιά και σ’ όποιον περαστικό μας ζητούσε. Η ξένη τα έτρωγε σιγανά, αλλά με ζωηρή
ευχαρίστηση.
...
Η τουρκάλα ξαναφάνηκε λίγο μετά
τον πόλεμο. Εμείς καθόμασταν πια σε άλλο σπίτι, λίγο παραπάνω, όμως την είδαμε
μια μέρα να κάθεται κατατσακισμένη στο κατώφλι του παλιού σπιτιού μας. Ο πρώτος
που την είδε, ήρθε μέσα και φώναξε: “η τουρκάλα!” Βγήκαμε στα παράθυρα και την
κοιτάζαμε με συγκίνηση. Παραλίγο να την καλέσουμε απάνω στο σπίτι –τόσο μας
είχε μαλακώσει την καρδιά η επίμονη νοσταλγία της. Όμως αυτή κοίταζε ακίνητη
την κατάγυμνη αυλή και το έρημο σπίτι. Μια ιταλιάνικη μπόμπα είχε σαρώσει τη
ντουτιά κι είχε ρημάξει το καλοκαμωμένο ξυλόδετο σπίτι, χωρίς να καταφέρει να
το γκρεμίσει.»
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου