Κωστής Παλαμάς «Ίαμβοι και ανάπαιστοι»
Με πελέκι αστραπόμορφον
η αλύπητη Επιστήμη
χτυπάει και σπάει το Είδωλο
και το ρίχνει συντρίμμι.
εκείνη μες στην πλάση
ξαναγεννώντας άθελα
ό,τι ήρθε να χαλάσει.
παντού, σκοτάδια θεία.
Κάθε Αιτία, μυστήριο·
κάθε Αλήθεια, θρησκεία.
Η γη μας γη των άφθαρτων
αερικών* και ειδώλων,
πασίχαρος* και υπέρτατος
θεός μας είν’ ο Απόλλων.
γυρτός ο Εσταυρωμένος
είν’ ολόμορφος Άδωνις*
ροδοπεριχυμένος.
αθέλητα κρυμμένη·
ο Μέγας Παν* δεν πέθανεν,
όχι· ο Παν δεν πεθαίνει!
Στα ποιήματα της συλλογής αυτής ο ποιητής αξιοποιεί τόσο ίαμβους όσο και ανάπαιστους, χωρίς να ακολουθεί κάποια συγκεκριμένη σειρά ή αναλογία μεταξύ των δύο μέτρων. Οι ίαμβοι, που είναι συχνότεροι, γίνονται αντιληπτοί από την εναλλαγή μιας άτονης με μια τονισμένη συλλαβή (τονίζεται η δεύτερη συλλαβή):
«Με πελέκι αστραπόμορφον
η αλύπητη Επιστήμη
χτυπάει και σπάει το Είδωλο
και το ρίχνει συντρίμμι.»
εκείνη μες στην πλάση
ξαναγεννώντας άθελα
ό,τι ήρθε να χαλάσει.»
παντού, σκοτάδια θεία.
Κάθε Αιτία, μυστήριο·
κάθε Αλήθεια, θρησκεία.»
Μέρος του προβλήματος, άλλωστε, ήταν το γεγονός πως οι άνθρωποι δεν είναι αμιγώς ορθολογικά όντα, οπότε δεν ήταν δυνατόν να καλύψει τις πνευματικές τους ανάγκες ο αυστηρά ορθολογικός τρόπος σκέψης. Οι άνθρωποι είναι όντα συναισθηματικά, έχουν μια εγγενή δημιουργική δυνατότητα, η οποία εκφράζεται σε αρχικό επίπεδο μέσω της φαντασίας, έχουν την ανάγκη να πιστεύουν σε κάτι ανώτερο και ισχυρότερο από τους ίδιους, έχουν, συνάμα, την επιθυμία να λειτουργούν με ενσυναίσθηση, ακόμη κι όταν ο ορθολογισμός τους καθοδηγεί σε διαφορετικές επιλογές. Το να ακολουθήσουν, έτσι, τον ορθολογικό τρόπο σκέψης της επιστήμης παραμέρισε αδίκως και πρόωρα άλλες κρίσιμες πτυχές της ανθρώπινης φύσης, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν νέες προβληματικές καταστάσεις, αφού δεν έβρισκαν έκφραση όλες οι πτυχές της φύσης των ανθρώπων («Κάθε Αιτία, μυστήριο»).
«Η γη μας γη των άφθαρτων
αερικών και ειδώλων,
πασίχαρος και υπέρτατος
θεός μας είν’ ο Απόλλων.»
γυρτός ο Εσταυρωμένος
είν’ ολόμορφος Άδωνις
ροδοπεριχυμένος.»
αθέλητα κρυμμένη·
ο Μέγας Παν δεν πέθανεν,
όχι· ο Παν δεν πεθαίνει!»