Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Κλιματική ανθεκτικότητα [Ασκήσεις Β΄ Θέματος]

Sassan Filsoof
 
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Κλιματική ανθεκτικότητα [Ασκήσεις Β΄ Θέματος]
 
Ομιλία της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου στο συνέδριο «Κλιματική Ανθεκτικότητα και τοπική κοινωνία» [απόσπασμα]
 
     Ζούμε πια σε εποχές υψηλής διακινδύνευσης, γεγονός που επιτάσσει την προσαρμογή του κρατικού μηχανισμού, καθώς και την εγρήγορση της κοινωνίας των πολιτών. Το μέγεθος της φυσικής καταστροφής είναι ανάλογο και της ευθύνης που μας αναλογεί. Η καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης και η οικολογική ευαισθησία και ετοιμότητα δεν αποτελούν απλώς μια ακόμη μόδα της εποχής, αλλά συγκροτούν τον πυρήνα μιας νέας πολιτικής θέσης και στάσης. Η αφύπνιση, η επαγρύπνηση και ευαισθητοποίηση όλων των πολιτών είναι ζήτημα επείγουσας και επιτακτικής ανάγκης. Η φύση είναι η περιουσία μας και οφείλουμε να την προστατεύουμε και να τη συντηρούμε, για να μπορέσουν να την απολαύσουν και οι επόμενες γενιές.
     Σήμερα, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής εμπεριέχει νέες προκλήσεις. Η επιστημονική κοινότητα μας έχει προειδοποιήσει για τους κινδύνους της ανεπαρκούς προετοιμασίας. Έχει επίσης δείξει ότι το κόστος της αδράνειας είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος της πρόληψης. Γνωρίζουμε πλέον τι απαιτείται για τη διαχείριση του προβλήματος. Συνεργασία και συντονισμός, γενναία οικονομική στήριξη, ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων, και τερματισμός της εξάρτησής μας από τα ορυκτά καύσιμα με στροφή σε πράσινες ενεργειακές λύσεις και βιώσιμες οικονομικές πρακτικές. Εν τω μεταξύ, θα πρέπει να βοηθήσουμε την ικανότητα προσαρμογής στις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που ήδη συντελούνται, μέσω της ενίσχυσης της ανθεκτικότητας κατοικημένων και μη περιοχών, αλλά και γενικότερα των υποδομών μας και των παραγωγικών τομέων της οικονομίας.
     Η υλοποίηση των απαραίτητων δράσεων έχει ήδη ξεκινήσει. Σε ορισμένους τομείς προχωρά σχετικά γρήγορα, σε άλλους τομείς πιο αργά. Το πιο δύσκολο έργο όμως για την προστασία ενός δημόσιου αγαθού είναι να εξασφαλιστεί η συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων. Δεν αρκεί οι κυβερνήσεις να λαμβάνουν μέτρα, ούτε ο ιδιωτικός τομέας και η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών να έχουν απλώς επίγνωση του προβλήματος. Απαιτείται υψηλό επίπεδο συντονισμού και κινητοποίησης όλων των φορέων και των πολιτών στους τομείς που υπηρετούν, ενώ παράλληλα θα πρέπει να σχεδιαστούν πολιτικές που θα ανταποκρίνονται περισσότερο στις τοπικές ανάγκες και τις ευάλωτες περιοχές.
     Για πολύ καιρό, θεωρούσαμε την κλιματική αλλαγή ως περιβαλλοντικό πρόβλημα, προκρίνοντας τεχνικές λύσεις. Είναι πλέον βέβαιο ότι πρόκειται επίσης για ένα κοινωνικό πρόβλημα, όπου οι λύσεις διευρύνονται και περιλαμβάνουν οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές και θεσμικές αλλαγές. Ορισμένες από αυτές έχουν τη δυνατότητα να μετασχηματίσουν την κοινωνία, για να αντιμετωπιστούν πολλαπλές προκλήσεις, που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και την οικοδόμηση της ανθεκτικότητας, την καταπολέμηση των ανισοτήτων, την επισιτιστική και υδατική ασφάλεια, τη διαχείριση των δασών και της βιοποικιλότητας.
 
 
Θέμα Β
 
Β1. Να γράψετε στην κόλλα αναφοράς δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο του κειμένου (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):
 
Στήλη Α                                                                    Στήλη Β

1. Στην πρώτη παράγραφο υποστηρίζεται ότι:	α. οι πολίτες οφείλουν να βασιστούν στις συντονισμένες ενέργειες του κρατικού μηχανισμού. β. η καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης συνιστά αναγκαιότητα γ. οι πολίτες είναι ήδη επαρκώς ευαισθητοποιημένοι
2. Στη δεύτερη παράγραφο υποστηρίζεται ότι:	α. η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης απαιτεί ενίσχυση του παραγωγικού τομέα β. η δράση κοστίζει στο κράτος περισσότερο από την αδράνεια γ. οι κατοικημένες περιοχές χρειάζονται μεγαλύτερη ενίσχυση
3. Στην τρίτη παράγραφο υποστηρίζεται ότι:	α. η ενημέρωση όλων των εμπλεκόμενων φορέων θα διασφαλίσει την αντιμετώπιση του προβλήματος β. οι σχεδιασμοί πρέπει να είναι εξατομικευμένοι για κάθε περιοχή, ιδίως για τις πιο ευάλωτες γ. η ευθύνη πρωτίστως ανήκει στους αρμόδιους κρατικούς φορείς
4. Στην τέταρτη παράγραφο υποστηρίζεται ότι:	α. η κλιματική αλλαγή είναι και κοινωνικό πρόβλημα β. οι τεχνικές λύσεις είναι αναγκαίες γ. οι θεσμικές αλλαγές που θα υιοθετηθούν θα μετασχηματίσουν την κοινωνία

Μονάδες 10
 
Β2.α. «Η αφύπνιση, η επαγρύπνηση και ευαισθητοποίηση όλων των πολιτών είναι ζήτημα επείγουσας και επιτακτικής ανάγκης.» Να προσδιορίσετε τις λέξεις στις οποίες εντοπίζετε αξιοποίηση της ονοματοποίησης και να εξηγήσετε τι επιτυγχάνει η ομιλήτρια μέσω της ονοματοποίησης. (μονάδες 5)
 
β. Να εξηγήσετε πως επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των τριών περιόδων που συνθέτουν την καταληκτική παράγραφο του κειμένου. (μονάδες 5)
Μονάδες 10
 
Β3. Πρόθεση της ομιλήτριας στην πρώτη παράγραφο είναι να ευαισθητοποιήσει σχετικά με την κρισιμότητα του περιβαλλοντικού ζητήματος. Να αναφέρετε δύο (2) γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν αυτή τη διαπίστωση (μονάδες 4), να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας (μονάδες 4) και να παραθέσετε τα αντίστοιχα χωρία (μονάδες 2).
Μονάδες 10
 
Ενδεικτικές απαντήσεις
 
Β1.
1 = β
2 = α
3 = β
4 = α
 
Β2.α. Χρήση ονοματοποίησης γίνεται στις λέξεις «αφύπνιση», «επαγρύπνηση», «ευαισθητοποίηση». Με την αξιοποίηση της ονοματοποίησης η ομιλήτρια κατορθώνει να αποδώσει τις σκέψεις της με πιο πυκνό τρόπο και κατ’ επέκταση να ενισχύσει τη δραστικότητα του αντικτύπου που έχει ο λόγος της στους ακροατές. Με την αξιοποίηση, δηλαδή, λέξεων που δηλώνουν τόσο την απαιτούμενη ενέργεια όσο και το ζητούμενο αποτέλεσμα αποτυπώνεται αποτελεσματικά το πλαίσιο της ζητούμενης ενεργοποίησης των πολιτών. Η ονοματοποίηση, συνάμα, ενισχύει την επισημότητα του λόγου, την αντικειμενικότητά του, καθώς και την ακρίβεια των εκφραζόμενων νοημάτων του.
 
β. Ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερο περίοδο διαμορφώνεται σχέση αντίθεσης και προσθήκης. Ειδικότερα από τον χρονικό προσδιορισμό «Για πολύ καιρό» και τη χρήση παρατατικού «θεωρούσαμε» της πρώτης περιόδου περνάμε στον ενεστώτα και στην παροντικό χρονικό προσδιορισμό «Είναι πλέον βέβαιο» της δεύτερης περιόδου, οπότε γίνεται αντιληπτή η αλλαγή στη θεώρηση και κατανόηση της κλιματικής αλλαγής. Παραλλήλως, στη δεύτερη περίοδο γίνεται χρήση διαρθρωτικής λέξης που δηλώνει προσθήκη «επίσης». Ανάμεσα στην τρίτη και τη δεύτερη περίοδο γίνεται χρήση αναφοράς για τη διασφάλιση της συνοχής. Ειδικότερα το επίθετο και η εμπρόθετη αντωνυμία «Ορισμένες από αυτές» της τρίτης περιόδου αναφέρονται στις «αλλαγές» της προηγούμενης περιόδου (οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές και θεσμικές αλλαγές).
 
Β3. Η ομιλήτρια χρησιμοποιεί ένα ονοματικό σύνολο («εποχές υψηλής διακινδύνευσης») το οποίο διακρίνεται για τη συναισθηματική φόρτιση που επιχειρεί να μεταδώσει. Η σύγχρονη εποχή είναι κρίσιμη, διότι η όποια περαιτέρω ολιγωρία ενδέχεται να μας οδηγήσει σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις.
     Με την αξιοποίηση σχήματος σύγκρισης και τη χρήση επανάληψης («Το μέγεθος της φυσικής καταστροφής είναι ανάλογο και της ευθύνης που μας αναλογεί») η ομιλήτρια επισημαίνει εμφατικά πως η ευθύνη για την έκταση της φυσικής καταστροφής ανήκει αποκλειστικά σε εμάς τους ανθρώπους. Κάθε δική μας επιζήμια δράση ή παράλειψη, άλλωστε, οδηγεί σε αντίστοιχου μεγέθους αρνητικό αντίκτυπο στο φυσικό περιβάλλον.
     Η ομιλήτρια αξιοποιεί πολυσύνδετο σχήμα, καθώς και μια φράση καθημερινού λόγου («Η καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης και η οικολογική ευαισθησία και ετοιμότητα δεν αποτελούν απλώς μια ακόμη μόδα της εποχής…»), προκειμένου να τονίσει πως τόσο οι απαιτούμενες δράσεις όσο και οι ζητούμενες ηθικές ποιότητες δεν συνιστούν μια παροδική τάση άνευ ουσιαστικής σημασίας.
     Με την αξιοποίηση αλλεπάλληλων ονοματοποιήσεων («Η αφύπνιση, η επαγρύπνηση και ευαισθητοποίηση όλων των πολιτών…») η ομιλήτρια επισημαίνει και αναδεικνύει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα σχετικά με την ενεργή συμμετοχή και αυξημένη ευαισθησία που χρειάζεται να διακρίνουν κάθε σύγχρονο πολίτη.
     Η ομιλήτρια αξιοποιεί α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο, καθώς και κτητική αντωνυμία α΄ πληθυντικού προσώπου («Η φύση είναι η περιουσία μας και οφείλουμε να την προστατεύουμε και να τη συντηρούμε…»), προκειμένου να δηλώσει εμφατικά τη συλλογική ευθύνη των πολιτών απέναντι στο φυσικό περιβάλλον, χωρίς να εξαιρεί, μάλιστα, μήτε τον εαυτό της από την οφειλόμενη επίγνωση συνυπευθυνότητας.
 

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Ατομική & εικονική ταυτότητα

Boyan Dimitrov 

 
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Ατομική & εικονική ταυτότητα
 
Κείμενο 1: Ατομική ταυτότητα
 
     Το άτομο κοινωνικοποιείται και οικοδομεί την ταυτότητά του σταδιακά, κατά τη μακρά πορεία από τη γέννησή του έως την εφηβεία, η οποία συνεχίζεται ως την ενήλικη ζωή. Η εικόνα που κατασκευάζει για τον εαυτό του, τα πιστεύω του συγκροτούν μια ψυχολογική δομή που του επιτρέπει να επιλέξει τις πράξεις του και τις κοινωνικές του συναλλαγές. Η κατασκευή της ταυτότητας και η εικόνα του εαυτού αποτελούν βασικές λειτουργίες της ζωής του υποκειμένου και συνιστούν θεμελιώδη ψυχική διεργασία.
     Μπορούμε να σταθούμε σε διάφορες διαστάσεις της ατομικής ταυτότητας.
     Μια πρώτη διάσταση ενσαρκώνει η διεργασία κοινωνικού αποχωρισμού / ενσωμάτωσης. Πρόκειται για τη διαλεκτική προσέγγισης-απομάκρυνσης με την οποία παλεύουμε όλη μας τη ζωή για να γίνουμε αποδεκτοί για την ομοιότητά μας, ενώ την ίδια στιγμή προσπαθούμε να φανούμε διαφορετικοί, μοναδικοί. Η αντιπαράθεση ενός εφήβου μέσα στην οικογένειά του εκφράζει αυτή την ανάγκη διαφοροποίησης απέναντι στην ηλικιακά πρότερη ταυτότητα. Αυτή η αντιπαράθεση μπορεί να βρει διέξοδο με την υπαγωγή του εφήβου σε ομάδες νέων όπου θα μοιραστεί με τους συνομήλικούς του κοινές ανάγκες, επιθυμίες και όνειρα.
     Μια δεύτερη διάσταση αφορά στην επιθυμία του υποκειμένου για συνέχεια, δηλαδή στην ανάγκη τού «ανήκειν» σε μια οικογενειακή γραμμή, σε ένα περιβάλλον, σε μια κουλτούρα. Αυτή η ανάγκη μπορεί να λειτουργεί στο πραγματικό ή ακόμα και το φαντασιακό επίπεδο και είναι εμφανής στις σύγχρονες εκφράσεις της ταυτότητας, όπως είναι η εθνική, η εθνοτική ή η πολιτισμική ταυτότητα.
     Η ταυτοτική διεργασία είναι για το άτομο ένα ψυχολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κατασκευάζει νοητικά σχήματα και συστήματα αναπαραστάσεων. Αυτά βοηθούν το άτομο να φτιάξει μια εικόνα εαυτού, να της αποδώσει αξία, ενώ παράλληλα κατευθύνουν τις πράξεις του.
 
Θάλεια Δραγώνα, Ταυτότητα και Εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 2007
 
Κείμενο 2: Η εικονική ταυτότητα
 
     Μια εικονική ταυτότητα είναι μια περσόνα η οποία χρησιμοποιείται κατά την διαδικτυακή επικοινωνία. Θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν μια αντιληπτή άποψη του «ποιος είναι» το άτομο διαδικτυακά. Η διαδικτυακή ταυτότητα μεταβάλλεται διαρκώς λόγω του γεγονότος ότι πρόκειται για ένα διάμεσο, το οποίο συχνά φέρει σχετικά μικρά επίπεδα αλήθειας.
     Οι εικονικές ταυτότητες αποτελούνται από το σύνολο των δημοσιευμένων προσωπικοτήτων των χρηστών, την φυσική περιγραφή τους και την δυνατότητα να αυτοσχεδιάσουν κάτι στο οποίο επιθυμούν οι ίδιοι να μετατραπούν. Για να επιτευχθεί σχηματισμός μιας εικονικής ταυτότητας σε επικοινωνιακά συστήματα, η ταυτότητα αυτή πρέπει να δημιουργηθεί για να εκτελέσει μια συγκεκριμένη λειτουργία. Μπορεί να είναι μια προσωρινή κατασκευή, (να παρουσιάζεται μόνο κατά το χρονικό διάστημα το οποίο ο χρήστης παραμένει συνδεδεμένος χρησιμοποιώντας την συγκεκριμένη ταυτότητα) ή μόνιμη (όταν η εικονική ταυτότητα παραμένει ενεργή ή σιωπηλή στο εικονικό δίκτυο).
     Όταν ένας χρήστης δημιουργεί μια ταυτότητα, αυτή μπορεί να είναι μια συνειδητή κατασκευή, μια διαδικασία η οποία εξελίσσεται υποσυνείδητα για κάποια χρονική περίοδο, ή ακόμα θα μπορούσε απλά να είναι μια αντανάκλαση του χρήστη από την πραγματική του ζωή. Οι χρήστες μπορούν να δημιουργήσουν μια ταυτότητα που είναι συνολικά διαφορετική από τους πραγματικούς Εαυτούς τους με ποικίλους τρόπους. Μπορούν να επιλέξουν το κοινωνικό φύλο τους, την φυλή τους, την ηλικία τους - όλες οι παραδοσιακές πτυχές της πραγματικής ζωής είναι εύπλαστες. Με αυτή την λογική, η ταυτότητα είναι ένα καθαρό κατασκεύασμα του ατόμου και μπορεί να απεικονίζει την πραγματικότητα ή όχι.
     Η δυνατότητα να υιοθετηθεί ένα ψευδώνυμο, μια νέα ταυτότητα και μια «περιβολή» ως κάτι το οποίο δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, επιτρέπει στα άτομα να δοκιμάσουν τη ζωή από κάποια άλλη οπτική πλευρά και να βιώσουν διαφορετικές απόψεις και αντιλήψεις και ενδυναμώνει τους χρήστες.
 
Τζωρτζάκη Μαρία-Ελένη, Κατασκευή ταυτότητας στο διαδίκτυο, 2012
 
Κείμενο 3: Η δική μου ιστορία
 
Εγώ γράφω γιατί ο μπαμπάς μου διάβαζε. Κοιτάξτε με, είμαι στο σαλόνι του πατρικού μου, σκούρα τα έπιπλα, σκούρος κι εγώ πίσω από την πολυθρόνα. Είμαι εκείνο το παιδί στο οποίο η μητέρα του λέει: μη φωνάζεις, ο μπαμπάς διαβάζει∙ μην τρέχεις στον διάδρομο, ο μπαμπάς διαβάζει∙ χαμήλωσε την τηλεόραση, ο μπαμπάς διαβάζει… Ο μπαμπάς διαβάζει. Ο μπαμπάς άλλο δεν κάνει από το να διαβάζει. Κάποιες φορές καθόμουν στην πολυθρόνα του και άνοιγα ένα από εκείνα τα βιβλία παριστάνοντας τον μπαμπά. Όταν το έπιανα από την ανάποδη, η μητέρα μου γελούσε. Δεν ξέρω ποιος είναι στη λάθος θέση, εσύ ή το βιβλίο. Γράφω γιατί μου άρεσε να φαντάζομαι πως το βιβλίο που κρατούσε ο μπαμπάς ήταν το δικό μου. Γράφω και για τον τρόπο που θα με είχαν φυλακίσει αν ο πατέρας μου ήταν σωφρονιστικός υπάλληλος.
Όταν έμαθα ανάγνωση, κρατούσα τα βιβλία από τη σωστή πλευρά πια, αν και μου φαινόταν ότι συνέχιζα να τα κρατώ από την ανάποδη, και φανταζόμουν ότι ο πατέρας μου με διάβαζε. Τι θα σκεφτόταν για αυτή ή την άλλη φράση που είχε γράψει ο γιος του;
 
Juan Jose Millas, Η δική μου ιστορία, Εκδόσεις Ψυχογιός  
 
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 50-60 λέξεων τις επιμέρους διαστάσεις της ατομικής ταυτότητας, όπως αυτές παρουσιάζονται στο απόσπασμα του Κειμένου 1: «Μια πρώτη διάσταση ενσαρκώνει…. η εθνοτική ή η πολιτισμική ταυτότητα».
Μονάδες 20
 
Μία διάσταση της ατομικής ταυτότητας συνίσταται στην παράλληλη ανάγκη του ατόμου να ενσωματωθεί στο κοινωνικό σύνολο χάρη στις ομοιότητές του με τους άλλους, αλλά και να διαφοροποιηθεί από αυτό προβάλλοντας τη μοναδικότητά του. Άλλη πτυχή της είναι η επιθυμία του ατόμου να ανήκει στην ιστορική συνέχεια είτε μιας οικογένειας είτε ενός πολιτισμού, η οποία εκπληρώνεται με ταυτότητες όπως είναι η εθνική ή η πολιτισμική.
[Λέξεις: 64]
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να εξηγήσετε με συντομία (50-60 λέξεις) την ακόλουθη διαπίστωση από το Κείμενο 1: «Η αντιπαράθεση ενός εφήβου μέσα στην οικογένειά του εκφράζει αυτή την ανάγκη διαφοροποίησης απέναντι στην ηλικιακά πρότερη ταυτότητα.»
Μονάδες 10
 
Καθώς ο έφηβος επιχειρεί να διαμορφώσει την ταυτότητά του, επαναπροσδιορίζοντάς τη κάθε φορά με βάση το τρέχον επίπεδο ωριμότητάς του, επιδιώκει, συνάμα, να αποστασιοποιηθεί από την εικόνα που έχει για εκείνον η οικογένειά του. Θεωρεί, ειδικότερα, καταπιεστική την εντύπωση των οικείων του πως παραμένει όπως ήταν ως παιδί, αφού ο ίδιος αντιλαμβάνεται ταχύτερα την εσωτερική του εξέλιξη, με συνέπεια να αντιδρά στις απόψεις τους για την ταυτότητά του.
 
Β2.α. Ποια είναι η πρόθεση της συντάκτριας στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 «Μια εικονική ταυτότητα… μικρά επίπεδα αλήθειας» (μονάδες 3) και πώς ο τρόπος με τον οποίο την αναπτύσσει, εξυπηρετεί την πρόθεσή της αυτή; (μονάδες 3)
 
Η συντάκτρια επιδιώκει να προσδιορίσει την έννοια της «εικονικής ταυτότητας», ώστε να καταστεί σαφές πως πρόκειται για μια ταυτότητα ειδικού σκοπού, η οποία δημιουργείται και υπάρχει μόνο για να εκφράσει το άτομο στη διαδικτυακή του επικοινωνία και παρουσία. Προκειμένου να εξυπηρετήσει την πρόθεσή της αυτή επιλέγει να αναπτύξει την εισαγωγική παράγραφο με τη μέθοδο του ορισμού, για να έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει τα χαρακτηριστικά εκείνα που συνιστούν την έννοια της «εικονικής ταυτότητας». Κατ’ αυτό τον τρόπο, ο αναγνώστης κατανοεί πως η εικονική ταυτότητα δεν σχετίζεται κατ’ ανάγκη με την πραγματική ταυτότητα του ατόμου.
 
β. Να εντοπίσετε τον γραμματικό χρόνο που κυριαρχεί στα ρήματα του Κειμένου 1 και να αιτιολογήσετε τη λειτουργία του (μονάδες 4). Ακολούθως, να εξηγήσετε την κυρίαρχη χρήση του γ΄ ρηματικού προσώπου στο ίδιο κείμενο, καθώς και τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου στην περίοδο: «Πρόκειται για τη διαλεκτική…. διαφορετικοί, μοναδικοί». (μονάδες 5)
Μονάδες 15
 
Ο γραμματικός χρόνος που κυριαρχεί στο πλαίσιο του πρώτου κειμένου είναι ο ενεστώτας. Πρόκειται για μια επιλογή που προσδίδει διαχρονικότητα στο περιεχόμενο του κειμένου, εφόσον ο ενεστώτας ως παροντικός χρόνος δημιουργεί σε κάθε αναγνώστη -του παρόντος ή του μέλλοντος- την αίσθηση πως τα όσα καταγράφονται αφορούν κάτι το σύγχρονο. Η διαδικασία διαμόρφωσης ατομικής ταυτότητας, άλλωστε, δεν αποτελεί ένα επίκαιρο, αλλά πρόσκαιρο ζήτημα∙ αποτελεί μια διαδικασία που απασχολεί κάθε νέα γενιά ανθρώπων. Ως εκ τούτου, ο ενεστώτας αποδίδει αποτελεσματικά τη διάρκεια, την επαναληπτική φύση και τη διαχρονικότητα του ζητήματος αυτού.
Στο κείμενο γίνεται κυρίως χρήση του γ΄ προσώπου, καθώς σκοπός της γράφουσας είναι να αποδώσει με αντικειμενικό τρόπο ένα φαινόμενο που αφορά το σύνολο των πολιτών. Με τη χρήση του γ΄ προσώπου ενισχύεται τόσο ο επιστημονικός χαρακτήρας του κειμένου όσο και η αίσθηση της αντικειμενικής αλήθειας των όσων καταγράφονται σε αυτό. Η γράφουσα, ωστόσο, καταφεύγει στο πλαίσιο μιας περιόδου στη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου, ώστε να παρουσιάσει με έμφαση το γεγονός πως το θέμα της ταυτότητας αφορά όλους τους ανθρώπους, χωρίς εξαιρέσεις. Με το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, άλλωστε, η γράφουσα εντάσσει και τον εαυτό της στο ευρύτερο σύνολο των ανθρώπων που έχουν βιώσει την απαιτητική διαδικασία διαμόρφωσης ατομικής ταυτότητας.
 
Β3. Αφού διαβάσετε συγκριτικά τις καταληκτικές παραγράφους των Κειμένων 1 και 2 να προσδιορίσετε την αξία που αποδίδεται στην ατομική και στην εικονική ταυτότητα αντιστοίχως.
Μονάδες 10
 
Τόσο η συγγραφέας του πρώτου κειμένου όσο και η συγγραφέας του δεύτερου επισημαίνουν στις καταληκτικές παραγράφους των κειμένων τους τις θετικές όψεις της ατομικής και της εικονικής ταυτότητας αντίστοιχα. Η διεργασία δόμησης της ατομικής ταυτότητας επιτρέπει στο άτομο να προσδιορίσει το ποιόν του εαυτού του, να αναγνωρίσει την αξία του, αλλά και μέσω της ταυτότητας αυτής να οδηγείται στην επιλογή των επιμέρους πράξεών του. Αντιστοίχως, η εικονική ταυτότητα παρέχει στο άτομο την ευκαιρία να αντικρίσει τη ζωή από διαφορετικές οπτικές, διευρύνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τις απόψεις και τις αντιλήψεις του. Λειτουργεί, ως εκ τούτου, ενισχυτικά για το άτομο, αφού του επιτρέπει να κινηθεί προσωρινά πέρα από τα όρια της ατομικής του ταυτότητας και να βιώσει τον κόσμο μέσα από μια νέα για το ίδιο οπτική.
 
ΘΕΜΑ Γ
Τι είναι εκείνο που βαρύνει περισσότερο στη διαμόρφωση της ταυτότητας του ήρωα; Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση με τρεις κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Ποια είναι η δική σας άποψη για τη στάση του ήρωα; 150-200 λέξεις
Μονάδες 15
 
Ο νεαρός ήρωας καθιστά την ενασχόληση με τη συγγραφή ως βασικό στοιχείο της ταυτότητάς του, διότι επιθυμεί μέσω αυτής να δημιουργήσει έναν συνεκτικό δεσμό με τον πατέρα του. Όπως διαφαίνεται μέσα από το σχήμα των επαναλήψεων «Γράφω γιατί… Γράφω γιατί...», «ο μπαμπάς διαβάζει… Ο μπαμπάς διαβάζει.», ο ήρωας εκλαμβάνει τη συγγραφή ως το μέσο εκείνο που θα διασφαλίσει την προσοχή του πατέρα του, εφόσον εκείνος είναι μανιώδης αναγνώστης. Έχει την προσδοκία πως αν γράψει ένα βιβλίο, θα έχει ως αναγνώστη τον πατέρα του, ο οποίος θα του έδινε επιτέλους προσοχή και θα προβληματιζόταν για τις επιμέρους φράσεις που έγραψε. Με το ρητορικό ερώτημα, άλλωστε, «Τι θα σκεφτόταν για αυτή ή την άλλη φράση που είχε γράψει ο γιος του;» φανερώνει πόσο σημαντικό είναι για τον ίδιο να δει τον πατέρα του να ασχολείται με κάτι που τον αφορά άμεσα. Η προσοχή του πατέρα, επομένως, αποτελεί το απολύτως κρίσιμο ζητούμενο για τον ήρωα, όπως αυτό τονίζεται με τη χρήση υποθετικού λόγου «για τον τρόπο που θα με είχαν φυλακίσει αν ο πατέρας μου ήταν σωφρονιστικός υπάλληλος», μέσω του οποίου διαφαίνεται μέχρι ποιου σημείου θα έφτανε, προκειμένου να τραβήξει την προσοχή του.
Παρά το γεγονός ότι η ανάγκη του ήρωα να συνδεθεί ουσιαστικά με τον πατέρα του είναι εύλογη, δεν δικαιολογεί, εντούτοις, την υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής και ενός επαγγέλματος αποκλειστικά για χάρη εκείνου. Προσωπικά θεωρώ πως ο ήρωας όφειλε να λάβει πρωτίστως υπόψη τη είναι αρεστό στον ίδιο και όχι τι είναι εκείνο που θα τον έφερνε πιο κοντά στον πατέρα του.
 
ΘΕΜΑ Δ
Στο Κείμενο 2 η γράφουσα υποστηρίζει το εξής: «Η δυνατότητα να υιοθετηθεί ένα ψευδώνυμο, μια νέα ταυτότητα και μια «περιβολή» ως κάτι το οποίο δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, επιτρέπει στα άτομα να δοκιμάσουν τη ζωή από κάποια άλλη οπτική πλευρά και να βιώσουν διαφορετικές απόψεις και αντιλήψεις και ενδυναμώνει τους χρήστες».
Σε ένα δικό σας άρθρο, το οποίο θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, καλείστε: α) να αιτιολογήσετε κατά πόσο συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τη γράφουσα πως η «νέα ταυτότητα» ενδυναμώνει τους χρήστες, και β) να εξηγήσετε τη σημασία που έχει η διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας στο πλαίσιο της πραγματικής ζωής. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
 
Πολλαπλότητα ταυτοτήτων: εικονική και πραγματική ατομική ταυτότητα
 
     Τα νέα άτομα περνούν μια πολυετή διαδικασία διαμόρφωσης της ατομικής τους ταυτότητας, η οποία αποκρυσταλλώνεται τελικά μόνο κατά την ενήλικη ζωή τους. Πρόκειται για μια διαδικασία πειραματισμών, δοκιμών και συνεχούς αυτοελέγχου μέχρι το άτομο να προσδιορίσει τα αληθή χαρακτηριστικά της ταυτότητάς του. Μια διαδικασία, μάλιστα, η οποία στη σύγχρονη εποχή διευκολύνεται συχνά χάρη στις δυνατότητες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
     Το γεγονός πως ένα άτομο εφηβικής ηλικίας έχει τη δυνατότητα να πλάσει μια εικονική ταυτότητα στον κόσμο του διαδικτύου αποτελεί ένα δυνητικά επωφελές προνόμιο. Παρέχεται, δηλαδή, στον έφηβο η ευκαιρία να δοκιμάσει διαφορετικές εκφάνσεις του εαυτού του και να διερευνήσει κατά πόσο αυτές γίνονται αποδεκτές από τους άλλους ή κατά πόσο εκφράζουν επαρκώς τον ίδιο και τον ιδεατό εαυτό του. Οι πειραματισμοί αυτοί, όπως και η απρόσκοπτη δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης -πιθανώς υπό το καθεστώς της ανωνυμίας-, ενδυναμώνουν τον έφηβο, εφόσον του διασφαλίζουν ένα ασφαλές περιβάλλον για να υιοθετήσει νέες συμπεριφορές, αξίες ή ηθικές ποιότητες και να βιώσει έτσι τα πράγματα από μια διαφορετική οπτική.
     Η δυνατότητα αυτή είναι ιδιαιτέρως επωφελής για εσωστρεφή άτομα που κατατρύχονται από συναισθήματα συστολής και δυσκολεύονται πολύ στις καθημερινές διαπροσωπικές τους σχέσεις. Με τη δημιουργία μιας διαδικτυακής ταυτότητας, έστω και ψευδούς, έχουν το περιθώριο να συνομιλήσουν με άλλα άτομα, να εξωτερικεύσουν σκέψεις ή ανησυχίες τους, να ρισκάρουν εκ του ασφαλούς -χάρη στην ανωνυμία- την ελεύθερη έκφραση του εαυτού τους και, σταδιακά, να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους. Η δόμηση, άλλωστε, της ατομικής ταυτότητας συνιστά πρωτίστως μια πορεία προς την αυτογνωσία, η οποία απαιτεί από το άτομο να βρει τη δική του φωνή και το θάρρος να εκφράσει τον εαυτό του.  
     Οι πειραματισμοί, βέβαια, στον διαδικτυακό κόσμο αποτελούν μια προσωρινή κατάσταση, εφόσον το άτομο οφείλει να διαμορφώσει σταδιακά την πραγματική του ταυτότητα, προσδίδοντάς της τα χαρακτηριστικά εκείνα που ανταποκρίνονται καλύτερα στην προσωπικότητά του. Η συγκρότηση της ατομικής του ταυτότητας είναι κρίσιμης σημασίας, καθώς μέσω αυτής κατορθώνει μεγαλώνοντας να επιλέγει συνειδητά την ποιότητα των πράξεών του, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματώνει τις διαπροσωπικές του σχέσεις και θα εκφράζει τον πλέον αυθεντικό εαυτό του. Ας μην παραβλέπουμε το γεγονός πως η ατελής διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας αφήνει το άτομο έκθετο σε ποικίλες επιρροές εξαιτίας των οποίων ενδέχεται να παρασυρθεί σε λανθασμένες επιλογές, οι οποίες δεν συνάδουν πραγματικά με την ηθική ή πνευματική του ταυτότητα.
     Είναι, σαφώς, προφανές πως κατά τη διάρκεια δόμησης της ατομικής ταυτότητας το άτομο θα παρεκκλίνει κάποτε από τις αξίες που έχει αποδεχτεί και έχει ορίσει ως κατευθυντήριες στη ζωή του, μιας και στο πλαίσιο της κοινωνίας γίνεται αποδέκτης πλήθους επιδράσεων. Οφείλει, ωστόσο, να προσδιορίσει τελικά το πραγματικό ποιόν του, να το αποδεχτεί πρώτα ο ίδιος και ακολούθως να προασπίσει την ατομική του ταυτότητα και την ατομικότητά του.
[Λέξεις: 451]

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η Βιοηθική και ο γενναίος, νέος κόσμος

Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η Βιοηθική και ο γενναίος, νέος κόσμος
 
Κείμενο 1: Η Βιοηθική και ο γενναίος, νέος κόσμος
 
     Οι άνθρωποι επιλέγουμε τις ενασχολήσεις μας είτε παίζοντες είτε σπουδάζοντες – δηλαδή, είτε επειδή μας σαγηνεύουν κάποια αντικείμενα είτε διότι η ανάγκη μας επιβάλλει να εγκύπτουμε σε αυτά. Ενίοτε, όχι πολύ συχνά, η σαγήνη συναντάται με την ανάγκη, και η σύμπτωσή τους γεννά πεδία σπάνιας γονιμότητας –αυτή είναι η περίπτωση της Βιοηθικής.
     Η ραγδαία πρόοδος στις λεγόμενες επιστήμες της ζωής -την ιατρική, τη βιοϊατρική, τη βιοτεχνολογία, τη γενετική, τη βιολογία- και τα αντίστοιχα τεχνολογικά επιτεύγματα δίνουν σταδιακά υπόσταση με εκθετικά αυξανόμενη ταχύτητα σε έναν νέο, γενναίο κόσμο, στον οποίον οι άνθρωποι διαθέτουν καινοφανείς δυνατότητες διαχείρισης και ελέγχου του γεγονότος της ζωής από την αρχή της έως και το τέλος της, αλλά και σε πολλές από τις ενδιάμεσες πτυχές της. Όσο εντονότερα καθίσταται απτή η νέα αυτή πραγματικότητα, τόσο πιο αδροί προδιαγράφονται οι κίνδυνοι που παρακολουθούν τα αδιαμφισβήτητα και σχεδόν εξωτικά ωφελήματα που αυτή προοιωνίζεται -κίνδυνοι καινοφανείς, τους οποίους γεννούν οι -εξίσου καινοφανείς- επιλογές που σήμερα μας είναι διαθέσιμες, αλλά και κίνδυνοι με τους οποίους ήδη έχουμε αναμετρηθεί κατά το παρελθόν, όμως πλέον είτε έχουν καταστεί περισσότερο ανάγλυφοι είτε έχουν λάβει εντελώς διαφορετική μορφή από αυτήν που είχαν.
     Πέρα και πάνω από όλα αυτά, η εποχή της βιοτεχνολογίας αμφισβητεί με σφοδρότητα τις έννοιες και τα αξιακά συστήματα βάσει των οποίων έως πρότινος αντιλαμβανόμασταν τον εαυτό μας και διαμορφώναμε τις σχέσεις μας με τους άλλους: η ζωή έχει παύσει προ πολλού να αποτελεί απροϋπόθετο συμβάν ανάδυσης, αφού πλέον μπορεί να σχεδιασθεί και να παραχθεί –από θαύμα έχει μετουσιωθεί σε επίτευγμα. Ο θάνατος διατηρεί ακόμη αρκετό από το μυστήριο που ανέκαθεν τον περιέβαλε, όμως η επικράτειά του δείχνει να μην είναι απολύτως απρόσβλητη σε παρεμβάσεις –σήμερα η ζωή μπορεί χάρη στην επιστημονική πρόοδο και τα επιτεύγματα της τεχνολογίας να παραταθεί πέραν των ορίων που μισό αιώνα νωρίτερα
θεωρούνταν φυσικά.
     Το σκηνικό μέσα στο οποίο οφείλουμε να οργανώσουμε τη ζωή μας και τις κοινωνίες μας είναι καινούργιο, άλλης τάξεως, σε σχέση με οτιδήποτε έχει γνωρίσει το είδος μας κατά το παρελθόν. Και, όπως κάθε τι καινοφανές, το σκηνικό στην πρώτη φάση της εκδίπλωσής του, αυτήν που σήμερα διανύουμε, φαντάζει συγκεχυμένο και απαιτεί κάποιου είδους διευθέτηση, ώστε οι ελπίδες που το συνοδεύουν να γίνουν πραγματικότητα και οι κίνδυνοι που το σκιάζουν να μείνουν απλές ανησυχίες και να ξεθωριάσουν. Αυτό είναι το έργο της Βιοηθικής: η κατανόηση, η διευθέτηση και η βελτιστοποίηση αυτού του νέου κόσμου που είναι ήδη εδώ –και, μάλιστα, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, προτού αυτός παγιωθεί και λάβει την τελική του μορφή.
     Είναι εφικτή η ευόδωση του έργου της Βιοηθικής; Προφανώς ναι, παρότι ήκιστα ευχερής. Εάν η Βιοηθική επιθυμεί να διατηρεί τις ελπίδες που διαθέτει να επιτύχει τους σκοπούς της, οφείλει πρωτίστως και κυρίως να παραμείνει πιστή στη φύση τους. Με άλλα λόγια, οφείλει αφ’ ενός να αποφύγει να καταλήξει μόνον ηθική συζήτηση, και αφ’ ετέρου να παραμείνει κυρίως ηθική συζήτηση.
 
Ευάγγελος Δ. Πρωτοπαπαδάκης, Ηθική. Περιοδικό φιλοσοφίας, (τ. 13).
 
Κείμενο 2: Τεχνητή Νοημοσύνη στην Υγεία
 
     Σύμφωνα με τον αρχικό ορισμό της ΤΝ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αναφέρεται σε συστήματα που επιδεικνύουν έξυπνη συμπεριφορά αναλύοντας το περιβάλλον τους και λαμβάνοντας μέτρα -με κάποιο βαθμό αυτονομίας- για να επιτύχουν τους στόχους τους». Με άλλα λόγια τα συστήματα ΤΝ είναι σχεδιασμένα από τον άνθρωπο και έχουν τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται και να ερμηνεύουν δεδομένα από το περιβάλλον τους και να λαμβάνουν βέλτιστες αποφάσεις, αναπαράγοντας γνωστικές λειτουργίες του ανθρώπου, όπως η μάθηση, ο σχεδιασμός και η λήψη αποφάσεων.
     Υπάρχει πληθώρα ερευνητικών προγραμμάτων που αφορούν τη χρήση ΤΝ με συμμετοχή ελληνικών φορέων. Σημειώνεται ότι στη βάση δεδομένων CORDIS της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ), είναι καταχωρημένα περισσότερα από 83 ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και αφορούν την ΤΝ στο χώρο της υγείας‧ έργα στα οποία συμμετέχουν (ή συντονίζουν) ελληνικοί ερευνητικοί φορείς και περιλαμβάνουν χρήση ΤΝ και ανάλυσης δεδομένων με στόχο τη διάγνωση και πρόγνωση ασθενειών, τη ιατρική ακριβείας, τη διαχείριση δημόσιας υγείας, την επαναστόχευση φαρμάκων, την ανάπτυξη ρομπότ-βοηθών, κτλ.
     Τα παραπάνω ερευνητικά προγράμματα και εφαρμογές ΤΝ χρησιμοποιούν βέβαια διαφορετικές προσεγγίσεις, όπως π.χ. μηχανική μάθηση ή μηχανική συλλογιστική, και διαφέρουν μεταξύ τους σε επίπεδο τεχνολογίας, όπως π.χ. απλή ανάλυση δεδομένων ή συλλογιστική γνώσης. Διαφέρουν επίσης ως προς το επίπεδο αυτονομίας και ως προς τον βαθμό ελέγχου από τον ανθρώπινο παράγοντα, και συνεπώς δύναται να έχουν διαφορετικό αντίκτυπο με ανάλογες ηθικοκοινωνικές συνέπειες.
     Η παραδοσιακή σχέση ιατρού-ασθενή εικάζεται ότι μπορεί να μετασχηματιστεί σε μία νέα σχέση ιατρού-ασθενή-τεχνητής νοημοσύνης. Καταρχάς, μολονότι τα συστήματα ΤΝ υπόσχονται μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ως προς την παροχή ιατρικής φροντίδας (π.χ. μείωση κόστους περίθαλψης ή λιστών αναμονής, πλήρωση υφιστάμενων κενών κάλυψης, απελευθέρωση επαγγελματιών υγείας από καθήκοντα όπως η καταχώριση δεδομένων, κ.ο.κ.), εκφράζεται ο φόβος ότι αυτά ενδέχεται τελικά να υποβαθμίσουν την ποιότητα παροχής υπηρεσιών υγείας, στο μέτρο που αυτά ενέχουν λιγότερη προσωπική επαφή μεταξύ ιατρού και ασθενή. Επίσης, η παρεμβολή συστημάτων ΤΝ μπορεί να υποσκάψει την παραδοσιακή σχέση ιατρού-ασθενή, διευρύνοντας τη μεταξύ τους απόσταση. Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζεται ότι η κατανόηση της υγείας ενός ασθενή θα βασίζεται περισσότερο σε αντικειμενικές αναπαραστάσεις δεδομένων, με μετρήσιμα μεγέθη και μηχανικά ερμηνεύσιμους όρους, παραμερίζοντας κρίσιμους συγκειμενικούς παράγοντες, όπως η ευημερία, η κοινωνική, η πνευματική ή η συναισθηματική κατάσταση του ασθενή. Ακόμα, πιστεύεται ότι η εξάρτηση των ιατρών από συστήματα ΤΝ θα επηρεάσει την πολύτιμη ανάπτυξη, διατήρηση και εφαρμογή δεξιοτήτων αλλά και προτύπων καλής πρακτικής από τους επαγγελματίες της υγείας, φαινόμενο που στη διεθνή βιβλιογραφία αποδίδεται με τον όρο «αποδεξιοποίηση» (de-skilling).
 
Εισηγητές: Τάκης Βιδάλης, Βασιλική Μολλάκη, Θεόδωρος Τροκάνας
 
Κείμενο 3: Κωνσταντίνος Καβάφης «Η Τράπεζα του Μέλλοντος»
 
Την δύσκολη ζωή μου ασφαλή να κάνω
εγώ στην Τράπεζα του Μέλλοντος επάνω
πολύ ολίγα συναλλάγματα θα βγάλω.
 
        Κεφάλαια μεγάλ’ αν έχει αμφιβάλλω.
Κι άρχισα να φοβούμαι μη στην πρώτη κρίσι
εξαφνικά τας πληρωμάς της σταματήσει.
 
ΘΕΜΑΤΑ
 
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) το περιεχόμενο των δύο τελευταίων παραγράφων του Κειμένου 1 («Το σκηνικό μέσα στο οποίο… να παραμείνει κυρίως ηθική συζήτηση»).
Μονάδες 20
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να γράψετε δίπλα από κάθε γράμμα τη λέξη Σωστό ή Λάθος, ανάλογα με το αν νομίζετε ότι η πρόταση αποδίδει ορθά το νόημα του Κειμένου 1. Στη συνέχεια να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία από το κείμενο.
 
α. Οι κίνδυνοι από τη ραγδαία ανάπτυξη των επιστημών παραμένουν εντελώς ασαφείς.  
β. Η ζωή διατηρεί στο ακέραιο το απροσδόκητο της δημιουργίας της.
γ. Οι κίνδυνοι που συνοδεύουν τη νέα εποχή θα αποσοβηθούν.
δ. Η βιοηθική μπορεί να έχει προληπτική επενέργεια.
ε. Ο γράφων θεωρεί δύσκολα επιτεύξιμο το έργο της Βιοηθικής.
Μονάδες 10
 
Β2.α. Να καταγράψετε τρεις (3) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες ο συγγραφέας του Κειμένου 1 επιχειρεί να τονίσει στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου το νέο και ανανεωτικό χαρακτήρα της σύγχρονης εποχής (μονάδες 3) και να εξηγήσετε πώς καθεμία από αυτές εξυπηρετεί τον συγκεκριμένο στόχο (μονάδες 6).
 
β. Να προσδιορίσετε ποιος είναι ο βασικός ισχυρισμός του γράφοντος στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 και πώς επιτυγχάνεται η τεκμηρίωση του ισχυρισμού αυτού. (μονάδες 6)
Μονάδες 15
 
Β3. Να εντοπίσετε τέσσερα (4) διαφορετικά σημεία στίξης στο Κείμενο 2 και να αιτιολογήσετε τη λειτουργία τους σε αυτό.
Μονάδες 10   
 
ΘΕΜΑ Γ
Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η αντίληψη του ποιητικού υποκειμένου για το μέλλον; Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας προσέγγιση με τρεις (3) κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Συμφωνείτε με το πώς αντικρίζει το ποιητικό υποκείμενο το μέλλον; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
ΘΕΜΑ Δ
Αξιοποιώντας ιδέες και επιχειρήματα από τα κείμενα αναφοράς καλείστε να συντάξετε ένα δικό σας άρθρο στο οποίο θα προσεγγίζετε τα εξής ζητήματα:
α) τις νέες δυνατότητες που διασφαλίζει η εξέλιξη στις «επιστήμες της ζωής», και
β) πιθανούς κινδύνους ή ηθικά ζητήματα που ενδέχεται να προκύψουν από τις καινοφανείς αυτές δυνατότητες. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
 
Ενδεικτικές απαντήσεις
 
ΘΕΜΑ Α
Οι επικρατούσες επιστημονικές συνθήκες είναι πρωτόφαντες και εγείρουν εντελώς νέες απαιτήσεις για τις ανθρώπινες κοινωνίες. Ασαφείς ως προς τις προοπτικές τους απαιτούν ορισμένη οργάνωση, ώστε να οδηγηθούν σε θετική πραγμάτωση. Οργάνωση επιτεύξιμη μέσω της Βιοηθικής, η οποία μπορεί να συμβάλει στη βέλτιστη εξέλιξη, προτού καν παγιωθούν τα νέα δεδομένα. Το έργο της, βέβαια, είναι δυσχερές, γι' αυτό οφείλει να υπηρετήσει τους σκοπούς της διατηρώντας ακέραια την ηθική αποστολή της.
Λέξεις: 69
 
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α. Λάθος: "τόσο πιο αδροί προδιαγράφονται οι κίνδυνοι", "έχουν καταστεί περισσότερο ανάγλυφοι"
β. Λάθος: "η ζωή έχει παύσει προ πολλού να αποτελεί απροϋπόθετο συμβάν ανάδυσης, αφού πλέον μπορεί να σχεδιασθεί και να παραχθεί"
γ. Λάθος: "και οι κίνδυνοι που το σκιάζουν να μείνουν απλές ανησυχίες και να ξεθωριάσουν"
δ. Σωστό: " για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, προτού αυτός παγιωθεί και λάβει την τελική του μορφή"
ε. Σωστό: "παρότι ήκιστα ευχερής"
 
Β2.α. Ο συγγραφέας επιδιώκει να τονίσει πως η σύγχρονη εποχή αποκτά έναν εντελώς νέο χαρακτήρα σε σχέση με το παρελθόν. Προκειμένου να το επιτύχει αυτό αξιοποιεί το σχήμα της επανάληψης χρησιμοποιώντας τρεις φορές το επίθετο «καινοφανές», ώστε να αναδείξει πως τόσο οι επιστημονικές δυνατότητες της σύγχρονης εποχής όσο και οι κίνδυνοι που τις συνοδεύουν συνιστούν κάτι το πρωτόφαντο. Αξιοποιεί, παραλλήλως, επίθετα για να σχολιάσει την υπό διαμόρφωση πραγματικότητα «έναν νέο, γενναίο κόσμο», μέσω των οποίων υπονοείται πως οι απαιτήσεις που εγείρονται θα θέσουν σε δοκιμασία τους ανθρώπους. Με τη χρήση μεταφοράς, μάλιστα, επισημαίνει πως τα οφέλη των νέων επιστημών ξεπερνούν τις μέχρι τώρα γνωστές προσδοκίες («σχεδόν εξωτικά ωφελήματα») οδηγώντας την ανθρώπινη κοινωνία σε μια εντελώς νέα εποχή.
 
β. Ο βασικός ισχυρισμός του γράφοντος είναι πως οι νέες δυνατότητες της βιοτεχνολογίας θέτουν υπό αμφισβήτηση αξίες και έννοιες άλλοτε κρίσιμες για την κατανόηση των ατόμων και για τη διαμόρφωση διαπροσωπικών σχέσεων. Τον ισχυρισμό αυτό τον τεκμηριώνει, σε πρώτο επίπεδο, με αιτιολόγηση, καθώς αναφέρεται στο γεγονός πως πλέον οι άνθρωποι μπορούν να σχεδιάσουν τη νέα ζωή και πως αυτή δεν συνιστά πια ένα «θαύμα». Παραλλήλως, αξιοποιεί σχήμα σύγκρισης- αντίθεσης, ώστε να επισημάνει πως ακόμη και ο θάνατος έχει πλέον χάσει μέρος της δυναμικής του, μιας και πλέον η ανθρώπινη ζωή μπορεί να παραταθεί πέρα από το άλλοτε εφικτό ή προσδοκώμενο.
 
Β3. Στο πλαίσιο του Κειμένου 2 αξιοποιούνται τα εισαγωγικά («Η Τεχνητή Νοημοσύνη… τους στόχους τους»), προκειμένου να παρατεθεί αυτούσιος ο ορισμός της Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως αυτός έχει παρουσιαστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Με τη χρήση, έτσι, των εισαγωγικών παρέχεται στον αναγνώστη η διαβεβαίωση για το αυτούσιο της παράθεσης. Στον ορισμό αυτό, μάλιστα, γίνεται χρήση της διπλής παύλας («-με κάποιο βαθμό αυτονομίας-») μέσω της οποίας παρατίθεται ένα επεξηγηματικό σχόλιο αναγκαίο για την κατανόηση του νοήματος. Ειδικότερα, με τη φράση που περικλείεται στη διπλή παύλα αποσαφηνίζεται πως η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να «δράσει» έχοντας ορισμένο μόνο βαθμό αυτονομίας. Συνάμα, στο κείμενο διαμορφώνεται ασύνδετο σχήμα με τη χρήση του κόμματος («πρόγνωση ασθενειών, τη ιατρική ακριβείας, τη διαχείριση δημόσιας υγείας, την επαναστόχευση φαρμάκων, την ανάπτυξη ρομπότ-βοηθών») προκειμένου να καταγραφούν με συνοπτικό τρόπο και χωρίς περαιτέρω επεξηγήσεις ορισμένες από τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης που ερευνώνται και δοκιμάζονται σε προγράμματα ελληνικών ερευνητικών φορέων. Στο κείμενο, τέλος, γίνεται χρήση παρένθεσης (π.χ. μείωση κόστους περίθαλψης ή λιστών αναμονής,… όπως η καταχώριση δεδομένων, κ.ο.κ.), προκειμένου να παρατεθούν παραδείγματα μέσω των οποίων επεξηγείται και αποσαφηνίζεται το πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της παρεχόμενης ιατρικής μέριμνας.
 
ΘΕΜΑ Γ
Το ποιητικό υποκείμενο αντιμετωπίζει με δυσπιστία το μέλλον, θεωρώντας επισφαλή την εναπόθεση πολλών προσδοκιών σε αυτό. Προκειμένου, μάλιστα, να δηλώσει παραστατικά τις αμφιβολίες του για το κατά πόσο το μέλλον θα είναι όντως σε θέση να εκπληρώσει τις ελπίδες και τις προσδοκίες του, παρουσιάζει αλληγορικά το μέλλον ως Τράπεζα («Η Τράπεζα του Μέλλοντος»), η οποία -παρά την εμπιστοσύνη που δείχνουν σε αυτή οι καταθέτες της- είναι πιθανό στην πρώτη κιόλας κρίση να πάψει τις πληρωμές. Για τον λόγο αυτό δεν προτίθεται να επενδύσει πολλά σε αυτό, όπως δηλώνεται με τη χρήση μεταφορικού λόγου («πολύ ολίγα συναλλάγματα θα βγάλω»), παρά το γεγονός πως οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να αποβλέπουν στο μέλλον για την ευόδωση των στόχων και των ονείρων τους. Το ποιητικό υποκείμενο, πάντως, επισημαίνει την υποκειμενικότητα της άποψής του τονίζοντας με τη χρήση της προσωπικής αντωνυμίας («εγώ») πως τα όσα αναφέρει αφορούν τον ίδιο και πως δε συνιστούν καθολική άποψη.    
Προσωπικά, αν και θεωρώ πως με την πάροδο των χρόνων προκύπτουν πολλές βελτιώσεις και, άρα, πως το μέλλον θα είναι καλύτερο από το παρόν, αναγνωρίζω την ορθότητα των επιφυλάξεων του ποιητικού υποκειμένου. Το μέλλον παραμένει σταθερά αβέβαιο, οπότε δεν είναι διόλου απίθανο να αποδειχθεί κατώτερο των προσδοκιών μας και να απογοητευτούμε ερχόμενοι αντιμέτωποι με τη διάψευση των όσων ελπίζαμε πως θα συμβούν.
 
ΘΕΜΑ Δ
 
Νέες δυνατότητες, αλλά και νέοι κίνδυνοι στον τομέα της ιατρικής
 
     Η αλματώδης πρόοδος που σημειώνεται πλέον στις επιστήμες της ζωής θέτει υπό αμφισβήτηση πολλές πτυχές των όσων παλαιότερα θεωρούσαμε ως δεδομένα όρια ή ανέφικτες επιτεύξεις. Τόσο η ζωή όσο και ο ίδιος ο θάνατος μπορούν να ιδωθούν από ένα απρόσμενα νέο πρίσμα, επιτρέποντας στους επιστήμονες να προσδοκούν ή και να επιτυγχάνουν εντυπωσιακές ανατροπές. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει πως καθετί επιτεύξιμο είναι παράλληλα και απαλλαγμένο από κινδύνους ή ηθικά αποδεκτό.
     Με τη συνδρομή, για παράδειγμα, της ιατρικής επιστήμης και της γενετικής είναι εφικτή όχι μόνο η κυοφορία από γυναίκες που λόγω ηλικίας ή άλλων ζητημάτων δεν θα μπορούσαν παλαιότερα να συλλάβουν με φυσιολογικό τρόπο, αλλά ακόμη και οι παρεμβάσεις στον γενετικό κώδικα που επιτρέπουν την αποτροπή εμφάνισης κληρονομικών ασθενειών στο βρέφος. Οι παρεμβάσεις, μάλιστα, στον γενετικό κώδικα θα μπορούσαν να φτάσουν ακόμη και στο σημείο απόδοσης συγκεκριμένων χαρακτηριστικών στο κυοφορούμενο έμβρυο, αν κάτι τέτοιο δεν είχε απαγορευθεί νομικά από τα κράτη. Κατορθώνει, έτσι, η επιστήμη αφενός να αμφισβητήσει τα καθορισμένα από τη φύση ηλικιακά όρια τεκνοποιίας, κι αφετέρου να «επιδιορθώσει» λάθη που θα οδηγούσαν στην εμφάνιση κρίσιμων προβλημάτων υγείας.  
     Η πρόοδος, μάλιστα, των επιστημών της ζωής έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε είναι πια εφικτή η αύξηση του προσδόκιμου ζωής πολύ πέρα από τα όρια που άλλοτε θεωρούνταν αναμενόμενα. Με ταχείς ρυθμούς οι επιστήμονες βρίσκουν κατάλληλες θεραπείες για ποικίλες ασθένειες και βελτιώνουν συνεχώς τις δυνατότητές τους στην αντιμετώπιση ακόμη και θεωρητικώς ανίατων ασθενειών. Η βελτίωση αυτή, άλλωστε, ενισχύεται πλέον από την εντυπωσιακή ισχύ των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, μέσω των οποίων καθίσταται εφικτή η επεξεργασία πλήθους δεδομένων με στόχο τόσο τη βελτιστοποίηση της διαγνωστικής διαδικασίας όσο και των αξιοποιούμενων θεραπευτικών μεθόδων.
     Τα επιτεύγματα, ωστόσο, των σχετικών με την ιατρική επιστημών δεν θα πρέπει να γίνονται αυτομάτως αποδεκτά με ενθουσιασμό, εφόσον ορισμένες από τις νέες δυνατότητες είτε εγείρουν κρίσιμα ηθικά ζητήματα είτε ενέχουν κινδύνους. Οι παρεμβάσεις, για παράδειγμα, στον γενετικό κώδικα ενδέχεται να προκαλέσουν κάποιο απρόσμενο και πιθανώς κληρονομικό πρόβλημα στο παιδί που θα γεννηθεί. Ενώ, δεν έχει πλήρως αποκλειστεί το ενδεχόμενο παρεμβάσεων που θα αποσκοπούν σε στόχους «ευγονικής» με τη διαμόρφωση ατόμων πνευματικής ή σωματικής υπεροχής. Παρά τις νομικές απαγορεύσεις δεν είναι βέβαιο πως δεν θα επιχειρήσουν κάποιοι να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες αυτές για να αποκτήσουν απογόνους με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Παραλλήλως, ακόμη και η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης για τη βελτιστοποίηση των ιατρικών υπηρεσιών ενέχει κινδύνους, στον βαθμό που θα περιορίσει την επαφή του θεράποντος ιατρού με τον ασθενή. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ελέγχει άρτια τα μετρήσιμα στοιχεία για την κατάσταση του ασθενούς, αλλά δεν μπορεί να συνυπολογίσει μη μετρήσιμους παράγοντες, όπως είναι η ψυχολογική και συναισθηματική του κατάσταση. Ενδέχεται, έτσι, να παραλειφθεί ο ανθρώπινος εκείνος παράγοντας που επιτρέπει στους θεράποντες να κατανοούν πληρέστερα την πρόοδο των ασθενών τους.    
     Οι νέες δυνατότητες, επομένως, που προκύπτουν, καθώς εξελίσσονται οι επιστήμες της ζωής, χρειάζεται να αξιοποιούνται λελογισμένα και πάντοτε με γνώμονα τον ηθικό κώδικα αξιών και την ανθρώπινη επαφή. Στόχος μας οφείλει να είναι η αποκόμιση των πραγματικών ωφελειών και όχι μια αλόγιστη υπέρβαση φυσικών ορίων και ηθικών φραγμών που θα προκαλέσει νέα προβλήματα ή κινδύνους.

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η ευγένεια ως ένδειξη του πολιτισμού

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η ευγένεια ως ένδειξη του πολιτισμού
 
Κείμενο 1
Η ευγένεια ως ένδειξη του πολιτισμού
Απόσπασμα από άρθρο του Θεμιστοκλή Κατσαούνη, απόφοιτου ΕΑΠ, Τμήμα Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, 11/01/2020, https://www.huffingtonpost.gr
 
1.     […] Η ευγένεια ενός λαού που είναι η μέγιστη έκφραση του πολιτισμού φαίνεται μέσα από τον τρόπο που αυτός αντιμετωπίζει το περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο που οι σύγχρονες χώρες έχουν υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης και υψηλά ποσοστά χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σήμερα η ρήση του Γκάντι, που συνοψίζει ένα μεγάλο κομμάτι της ευγένειας που απαιτείται να έχει ο σύγχρονος άνθρωπος, φαντάζει πιο επίκαιρη από ποτέ: «ο πολιτισμός ενός λαού φαίνεται από τον τρόπο που συμπεριφέρεται στα ζώα του». Ακόμη η ευγένεια που είναι η πεμπτουσία του πολιτισμού είναι ορατή από τα πεζοδρόμια και τα πάρκα των πόλεων μας, μεγάλο παράδειγμα αποτελεί η Σιγκαπούρη, που είναι πεντακάθαρη. Με αυτόν τον τρόπο ζωής γίνεται διάπλατα ορατή η ευγένεια του ανθρώπου προς τον συνάνθρωπό του, που θέλει να έχει την πόλη που κατοικεί, καθαρή, σαν να είναι η προέκταση του σπιτιού του.
2.     Επίσης η συμπεριφορά των αρτιμελών ανθρώπων, σωματικά και ψυχικά, προς τους συνανθρώπους τους που είναι Α.μ.ε.Α, πρέπει να αποσκοπεί στην πλήρη και ομαλή ένταξη των ανθρώπων με αναπηρία, στον κοινό καθημερινό βίο. Με πλήρη δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις, ώστε οι άνθρωποι με αναπηρία να νιώθουν και να είναι παραγωγικά μέλη της κοινωνίας, καθιστώντας τούς συνοδοιπόρους μιας υγιούς πολιτείας όπου και θα ανήκουν χωρίς διακρίσεις.
3.     Η ευγένεια όμως αποτελεί την πεμπτουσία του πολιτισμού στα πιο απλά και καθημερινά πράγματα που συμβαίνουν στη ζωή. Εδώ θα ήθελα να φέρω ως παραδείγματα τους δυτικούς λαούς και τον ιαπωνικό λαό. Η ευγένεια φαίνεται με τον τρόπο που συμπεριφέρονται τα μέλη μίας οικογένειας αναμεταξύ τους, εντός αυτής της μικρής κλίμακας της κοινωνίας, τόσο στην ευρύτερη όσο και στην πυρηνική οικογένεια, με τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τις γυναίκες και τα άτομα Α.μ.ε.Α. Στην Ιαπωνία καθώς και στις δυτικές χώρες, υπάρχουν, εκτός από τις Η.Π.Α, τα καλύτερα συστήματα συνταξιοδότησης, υγείας και ασφαλειών, αλλά και μία έμφυτη κουλτούρα των ανθρώπων να περιθάλψουν τους πιο αδύναμούς σε κάθε φάσμα δραστηριοτήτων της ζωής.
4.     Εν κατακλείδι σημαντικό βήμα για την δημοκρατία μας και την ανάπτυξη του πολιτισμού μας, θα είναι ο μηδενισμός των σημαντικότερων φαινομένων κοινωνικού κανιβαλισμού. Η ευγένεια πρέπει να μπαίνει όπως το νερό μέσα στον βράχο θρυμματίζοντας κάθε είδους ρατσισμού, που μπορεί να είναι υπαρκτός, σε οποιοδήποτε επίπεδο της ζωής όλων των ανθρώπων. Η κοινωνία μας πρέπει να δράσει άμεσα κατά του θρησκευτικού φανατισμού, του φυλετικού διαχωρισμού και του πρόστυχου ρατσισμού, για τις σεξουαλικές προτιμήσεις. Πρέπει επίσης να εξαλείψει τον σχολικό εκφοβισμό, που καταρρακώνει τις ψυχές των πιο ευαίσθητων παιδιών, όπως επίσης και τη χρήση βίας από όπου και αν αυτή προέρχεται.
 
Κείμενο 2
A Ball for All: Μια ελληνική πρωτοβουλία σκορπίζει χαρά στα παιδιά με οπτική αναπηρία σε όλο τον κόσμο
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στις 30/4/2022 από την Αλεξάνδρα Πράσσα στην ιστοσελίδα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» - tanea.gr (διασκευή).
 
1.     Πέντε ήπειροι, 194 χώρες, περισσότερες από 6.000 μπάλες. Όσο εντυπωσιακοί και αν είναι οι αριθμοί της δράσης του «A Ball for All», ωχριούν μπροστά στην αίσθηση που δημιουργεί ο ενθουσιασμός του κ. Ηλία Μάστορα, εμπνευστή της πρωτοβουλίας κάθε παιδί με οπτική αναπηρία σε κάθε χώρα του κόσμου να αποκτήσει εντελώς δωρεάν μια μπάλα ποδοσφαίρου προσαρμοσμένη στις ανάγκες του – επομένως και πρόσβαση στο παιχνίδι και τη χαρά.
2.     Από το 1994 μέχρι και σήμερα, ο κ. Μάστορας προσφέρει εθελοντική εργασία, αρχικά ως προπονητής σκακιού στη «Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης» και στη συνέχεια και ως εθελοντής διαιτητής σε διεθνές επίπεδο ποδοσφαίρου τυφλών. Στους Παραολυμπιακούς της Αθήνας το 2004 και του Πεκίνου το 2008, διαιτήτευσε τον τελικό για το χρυσό μετάλλιο, ενώ στο Ρίο το 2016 ήταν υπεύθυνος διαιτησίας. Κι όμως, η σκέψη για τη δημιουργία της ειδικής μπάλας για παιδιά με οπτικές αναπηρίες, που είναι η μοναδική που υπάρχει στον κόσμο, προέκυψε μάλλον τυχαία, 20 χρόνια μετά την πρώτη του εμπλοκή με το άθλημα, όπως εξηγεί ο ίδιος.
3.     Φανταστείτε τη δυσκολία να παίξει ένα μικρό παιδί ποδόσφαιρο με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, όταν η μπάλα ζυγίζει 550 γραμμάρια! Όπως αναφέρει ο κος Μάστορας, «πήρε 20 χρόνια για να συνειδητοποιήσω την ανάγκη δημιουργίας της ειδικής, πιο ελαφριάς μπάλας σε σχέση με την αντίστοιχη των ενηλίκων που ήδη υπήρχε. Η μπάλα που δημιούργησα είναι μια παγκόσμια πατέντα, η μοναδική ελαφριά μπάλα 250γρ., με 4 εσωτερικούς μηχανισμούς ήχου. Η μπάλα δεν πωλείται, αλλά μόνο δωρίζεται, καθώς βασική προτεραιότητα είναι το δικαίωμα κάθε παιδιού με προβλήματα όρασης στη χαρά, ανεξάρτητα από την οικονομική ευχέρεια. Οι ανάγκες είναι παγκόσμιες και δεν υπάρχει κάποια παρόμοια μπάλα ή καμπάνια, οπότε είναι χαρά μας κάθε εβδομάδα να στέλνουμε μπάλες σε χώρες που δεν έχουμε ταξιδέψει. Όλα τα έξοδα καλύπτονται από εμάς μέσω των προγραμμάτων που τρέχουμε και είναι μεγάλη η χαρά μας, όταν μας στέλνουν φωτογραφίες και videos. Από την πρώτη στιγμή είχα την αίσθηση ότι αυτή η δημιουργία θα με συνοδεύει σε όλη μου τη ζωή. Ήμουν τυχερός, καθώς από την αρχή πήρε παγκόσμιες διαστάσεις με την επίσημη πρώτη παρουσίαση στο Κατάρ, παρουσία του ποδοσφαιριστή Xavi Hernandez. Έχω κρατήσει εκείνη την μπάλα με την υπογραφή του, καθώς οι υπόλοιπες μοιράστηκαν στα παιδιά, με ή χωρίς οπτική αναπηρία, στην εκδήλωση για την Εθνική Ημέρα Αθλητισμού».
4.      Δεν είναι εφικτό να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά αλλάζοντας την καθημερινότητα κάποιων παιδιών κάνουμε ένα πρώτο βήμα. Θέλει προσπάθεια και χαμόγελο για να ξεπερνάς τις προκλήσεις.
 
Κείμενο 3: Μέχρι τον διπλανό μου
Γιώργος Αγγελόπουλος, ηλεκτρονικό περιοδικό Fractal, 94o τεύχος.
 
Δεν βρίσκω αλλού τόση χαρά, όση στα ταξίδια.
Με κάθε ευκαιρία ν’ ανοίγω τα πανιά μου
και να ξεκινώ τη μακρινή πορεία
μέχρι τον διπλανό μου.
Μ’ ενθουσιασμό και με περιέργεια
να βγαίνω στ’ ανοιχτά τού μυαλού του
στον γλυκό κίνδυνο του αγνώστου του.
Αν χρειαστεί να ρίξω κι άγκυρα στο βυθό του.
Πώς αλλιώς θα μπορέσω να συλλέξω
ένα γεμάτο νόημα χαμόγελό του
ένα τρυφερό του βλέμμα
λίγες λέξεις του, που να ξεχειλίζουν
όνειρο, απελπισία κι αλήθεια.
 
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο των δύο πρώτων παραγράφων του Κειμένου 1 (60-70 λέξεις).
Μονάδες 20
 
Θέμα Β
Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στην κόλλα αναφοράς, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου)
α. Η ευγένεια ενός λαού εκφράζεται ακόμη και στην καθημερινότητα. (Κειμ. 1)
β. Τα ΑμεΑ δεν έχουν μόνο δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις. (Κείμ. 1)
γ. Η θέληση περίθαλψης των αδύναμων στις δυτικές χώρες είναι επίκτητη. (Κειμ. 1)
δ. Η δράση "A ball for All" ξεκίνησε το 1994. (Κείμ.2)
ε. Η ειδική μπάλα για παιδιά με οπτική αναπηρία έχει μηχανισμούς ήχου. (Κείμ.2)
Μονάδες 10
 
Β2. α. Να αιτιολογήσετε πώς επηρεάζει υφολογικά το Κείμενο 2 η εκτενής χρήση ευθέος λόγου στην τρίτη παράγραφό του. Για ποιους λόγους, κατά τη γνώμη σας, η γράφουσα δεν παρέθεσε τα λόγια του κ. Ηλία Μάστορα σε πλάγιο λόγο; (μονάδες 5)
 
β. Να εξηγήσετε τη νοηματική λειτουργία της υποτακτικής έγκλισης στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1. (μονάδες 5)
Μονάδες 10    
 
Β3. Πρόθεση του γράφοντος στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1 είναι να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη σχετικά με την ανάγκη εξάλειψης των φαινομένων κοινωνικού ρατσισμού. Να αναφέρετε τρεις (3) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει το στόχο του, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία (μονάδες 6) και να εξηγήσετε τη λειτουργία καθεμιάς από αυτές στο κείμενο. (μονάδες 9)
Μονάδες 15
 
Θέμα Γ
Ποιο, κατά τη γνώμη σας, είναι το κύριο θέμα του ποιήματος (Κείμενο 3); Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση με τρεις κειμενικούς δείκτες και να καταγράψετε την προσωπική σας ανταπόκριση στο θέμα αυτό. (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Θέμα Δ
Δ1. Με αφορμή τη δράση "A ball for All" που έχει ως στόχο της να διασφαλιστεί η πρόσβαση κάθε παιδιού με οπτική αναπηρία "στο παιχνίδι και τη χαρά", και αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2:
α) να αιτιολογήσετε γιατί θεωρείτε σημαντικό το να έχουν τα παιδιά με αναπηρία απρόσκοπτη πρόσβαση σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες και
β) να παρουσιάσετε το πώς θεωρείτε ότι οφείλουν οι αρτιμελείς πολίτες αλλά και τα κράτη να αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Το κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 30
 
Ενδεικτικές απαντήσεις
 
Θέμα Α
Η εκδήλωση της ευγένειας, η οποία αποτελεί καίρια έκφανση του πολιτισμού ενός λαού, γίνεται αντιληπτή από το σεβασμό στο περιβάλλον, μέσω της ανακύκλωσης και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά και απέναντι στα ζώα. Γίνεται, αντιστοίχως, εμφανής από την πρόθεση των πολιτών να κρατούν καθαρή την πόλη τους, αλλά και από το σεβασμό απέναντι στα άτομα με αναπηρία, μέσω της πλήρους ένταξής τους ως παραγωγικά και ισότιμα μέλη της κοινωνίας.
[Λέξεις: 70]
 
Θέμα Β
Β1. α. Σ., β. Σ., γ. Λ., δ. Λ., ε. Σ.
 
Β2.α. Η αξιοποίηση ευθέος λόγου προσδίδει στο κείμενο ζωντάνια, το καθιστά περισσότερο οικείο και ενισχύει το βιωματικό στοιχείο που διακρίνει την αφήγηση της πορείας μέχρι τη δημιουργία της ειδικής μπάλας. Η γράφουσα απέφυγε τη χρήση πλαγίου λόγου ακριβώς για να επιτρέψει την ανάδειξη του προσωπικού βιώματος του κ. Ηλία Μάστορα. Η δημιουργία της μπάλας με τους μηχανισμούς ήχου είναι δική του επινόηση και μέσω του ευθέος λόγου διαφαίνεται πληρέστερα η χαρά που αντλεί από τη διάδοση της ιδέας του και από τη θετική ανταπόκριση που αυτή λαμβάνει.
 
β. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί υποτακτική έγκλιση στη φράση «θα ήθελα να φέρω ως παραδείγματα», προκειμένου να δηλώσει με ευγενικό τρόπο την πρόθεσή του να αξιοποιήσει παραδείγματα για την τεκμηρίωση των ισχυρισμών του σχετικά με την αξία της ευγένειας. Ακολούθως, χρησιμοποιεί εκ νέου υποτακτική έγκλιση στη φράση «αλλά και μια έμφυτη κουλτούρα των ανθρώπων να περιθάλψουν τους πιο αδύναμους», μέσω της οποίας επισημαίνει πως για τους λαούς αυτούς η περίθαλψη των αδύναμων μελών είναι κάτι το επιθυμητό∙ κάτι που προκύπτει έμφυτα από την ίδια τους την κουλτούρα.
 
Β3. Ο συγγραφέας επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει τους αναγνώστες σχετικά με την ανάγκη εξάλειψης των φαινομένων κοινωνικού ρατσισμού αξιοποιώντας μια παραστατική παρομοίωση «Η ευγένεια πρέπει να μπαίνει όπως το νερό μέσα στον βράχο θρυμματίζοντας κάθε είδους ρατσισμού», μέσω της οποίας αναδεικνύει το δραστικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ευγένεια στην προσπάθεια αυτή. Παραλλήλως, με τη χρήση μεταφορικού λόγου «κοινωνικού κανιβαλισμού», «τον σχολικό εκφοβισμό, που καταρρακώνει τις ψυχές των ευαίσθητων παιδιών», «πρόστυχου ρατσισμού», επιτυγχάνει να αναδείξει τόσο τη σκληρότητα του κοινωνικού ρατσισμού σε ποικίλες εκφάνσεις του όσο και τις οδυνηρές συνέπειές του. Με την αξιοποίηση, επίσης, της δεοντικής τροπικότητας «πρέπει να δράσει», «πρέπει να εξαλείψει», επιτυγχάνει να τονίσει εμφατικά την αναγκαιότητα αντιμετώπισης του φαινομένου αυτού.
 
Θέμα Γ
Κύριο, κατά τη γνώμη μου, θέμα του ποιήματος είναι η ιδιαίτερη αξία της επαφής και της επικοινωνίας με τους συνανθρώπους μας. Το θέμα αυτό αναδεικνύεται εμφατικά με τη χρήση μιας εκτενούς αναλογίας, στο πλαίσιο της οποίας η επικοινωνία με τον άλλον άνθρωπο παρουσιάζεται ως ένα ταξίδι με απώτερο προορισμό το «μυαλό» του άλλου («Αν χρειαστεί να ρίξω κι άγκυρα στο βυθό του»). Με τη χρήση μεταφορικού λόγου («στον γλυκό κίνδυνο του αγνώστου του») το ποιητικό υποκείμενο επισημαίνει πως η γνωριμία με το άλλο άτομο έχει πρόσθετη αξία λόγω ακριβώς της επικοινωνίας με μια «άγνωστη» προσωπικότητα, που θα μπορούσε πιθανώς να ενέχει κινδύνους. Το «μακρινό» αυτό ταξίδι, ωστόσο, μέχρι τον διπλανό άνθρωπο αξίζει τον κόπο και τον χρόνο που αφιερώνεται σε αυτό, διότι είναι ο μόνος τρόπος για να τον γνωρίσεις πραγματικά και να γίνεις αποδέκτης της τρυφερότητάς του, της αλήθειας, των ελπίδων και του πόνου του, όπως αυτό τονίζεται με τη χρήση πλάγιας ερώτησης («Πώς αλλιώς θα μπορέσω να συλλέξω»).
Η σε βάθος επικοινωνία με τους ανθρώπους γύρω μας είναι μια χρονοβόρα, αλλά σαφώς επωφελής διαδικασία, εφόσον μόνο αν επιδείξει κάποιος ουσιαστικό ενδιαφέρον και θέληση, θα έχει τη δυνατότητα και το προνόμιο να γνωρίσει τη μοναδικότητα και τον πλούσιο συναισθηματικό κόσμο του συνανθρώπου του.
[Λέξεις: 204]
 
Θέμα Δ
1^ο ζητούμενο
- Η διασφάλιση των μέσων εκείνων, όπως η ειδική μπάλα για παιδιά με οπτική αναπηρία, που θα καταστήσουν το παιχνίδι και άλλες μορφές ψυχαγωγίες προσιτές και προσβάσιμες σε παιδιά με αναπηρία είναι καίριας σημασίας για τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες που τους προσφέρουν χαρά και μειώνουν την πιθανή αίσθηση αποκλεισμού τους. Το παιχνίδι αποτελεί πηγή χαράς για κάθε παιδί, μα πολύ περισσότερο για τα παιδιά εκείνα που έχουν σημαντικά εμπόδια στις καθημερινές τους δραστηριότητες.
- Οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες, όπως είναι το παιχνίδι, προσφέρουν στα παιδιά με αναπηρία διττό όφελος, υπό την έννοια πως αφενός βρίσκουν την ευκαιρία εκτόνωσης της σωρευμένης ενέργειάς τους και αφετέρου έχουν τη δυνατότητα να ενισχύσουν τις κινητικές και αντιληπτικές τους δεξιότητες. Το παιχνίδι, άλλωστε, είναι ένας ευχάριστος τρόπος σωματικής εξάσκησης, αλλά και μάθησης, γι’ αυτό και κατέχει τόσο σημαντική θέση στη ζωή κάθε παιδιού.
- Οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες, όταν έχουν ομαδικό χαρακτήρα, επιτρέπουν στα παιδιά με αναπηρία να καλλιεργήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να τους προσφέρουν το αίσθημα της συμπερίληψης. Μέσα από την κοινωνική αυτή αλληλεπίδραση τα παιδιά μαθαίνουν να συνυπάρχουν, να συνεργάζονται και να σέβονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του άλλου ατόμου.
 
2^ο ζητούμενο
- Η επίγνωση πως τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν πρόσθετες δυσκολίες τόσο στην καθημερινότητά τους όσο και σε τομείς όπως είναι η εκπαίδευση και η εργασιακή αποκατάσταση οφείλει να κινητοποιεί τα κράτη, προκειμένου να διαμορφώνουν τις κατάλληλες υποδομές και να προμηθεύονται τα κατάλληλα μέσα, ώστε τα άτομα με αναπηρία να έχουν την ευχέρεια να δραστηριοποιούνται σε όλους τους τομείς, όπως τα άλλα μέλη της κοινωνίας.
- Οι αρτιμελείς πολίτες οφείλουν να επιδεικνύουν απέναντι στα άτομα με αναπηρία την ευγένεια εκείνη που θα τους επιτρέψει να αισθάνονται αποδεκτοί και ισότιμοι, χωρίς όμως να νιώθουν πως η συμπεριφορά αυτή είναι προσποιητή ή υποκινούμενη από συναισθήματα, όπως είναι ο οίκτος. Χρειάζεται, υπ’ αυτή την έννοια, η καλλιέργεια ενός αισθήματος πλήρους σεβασμού και ευαισθησίας, ώστε οι πολίτες να αντιλαμβάνονται πως τα άτομα με αναπηρία παρά τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν δεν διαφοροποιούνται από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας. Απαιτείται, δηλαδή, μια διακριτική διάθεση ενσυναίσθησης, χωρίς αυτή να προκύπτει αναγκαστικά ή προσποιητά.
- Η διασφάλιση της ισοτιμίας των ατόμων με αναπηρία έχει ιδιαίτερη σημασία, γι’ αυτό οι κρατικές παρεμβάσεις στις υποδομές δεν πρέπει να αποτελούν «προνόμιο» ορισμένων μόνο υπηρεσιών ή περιοχών, αλλά κανόνα για κάθε σημείο της χώρας. Παραλλήλως, προκειμένου να εδραιωθεί το αίσθημα της ισοτιμίας χρειάζεται να γίνεται η παρουσία των ατόμων με αναπηρία περισσότερο ορατή στην καθημερινότητα των πολιτών. Σε αυτή την προσπάθεια κρίσιμη είναι η συμβολή των μέσων μαζικής επικοινωνίας, εφόσον έχουν τη δυνατότητα να συμπεριλαμβάνουν τα άτομα με αναπηρία σε περισσότερα προγράμματα και να συνεισφέρουν έτσι στην εξοικείωση ευρύτατου αριθμού ατόμων με την ομαλή ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία.
 
«Τα κείμενα του παρόντος κριτηρίου αντλήθηκαν από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».