Έκθεση Β΄ Λυκείου: «Πώς παρουσιάζουν τα ΜΜΕ τα άτομα με αναπηρία»

Έκθεση Β΄ Λυκείου: «Πώς παρουσιάζουν τα ΜΜΕ τα άτομα με αναπηρία»

Εδώ και δεκαετίες οργανώσεις και σωματεία δίνουν έναν συνεπή αγώνα για τα άτομα με αναπηρία. Ωστόσο, είναι διάχυτη η αίσθηση ότι υφίσταται ένας λιγότερο ή περισσότερο συνειδητός αποκλεισμός. Αποκλεισμός από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που έχει συχνά τα ίδια χαρακτηριστικά με τους αποκλεισμούς που βιώνουν καθημερινά στη ζωή τους. Αν και φαίνεται ότι γνωστοποιούνται οι ανάγκες και τα προβλήματά τους τόσο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όσο και από την ευρύτερη κοινωνία, τελικά τα άτομα αυτά ποτέ δεν έρχονται στο επίκεντρο του δημόσιου προβληματισμού.

Αυτός ο ιδιότυπος περιορισμός ή αποκλεισμός από τη δημόσια προβολή έχει σίγουρα να κάνει και με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Συνδέεται με το ευρύτερο πρόβλημα, τη μεγάλη αυτή συζήτηση που αφορά στον ρόλο και στην ευθύνη τους στις σύγχρονες κοινωνίες. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν καλύπτουν την αναγκαιότητα ενημέρωσης της κοινωνίας. Μολονότι, λοιπόν, πολύ εύκολα θα μπορούσαμε να ρίξουμε το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στο κυνήγι των πωλήσεων, η αφετηρία του προβλήματος κατά τη γνώμη μου δεν είναι εκεί, είναι στην ουσία πρόβλημα ολόκληρης της κοινωνίας. Γιατί το τι προτιμά ο πελάτης-αποδέκτης προγραμμάτων και πληροφοριών έχει να κάνει με τον πολιτισμό και την παιδεία.

Και η αλήθεια είναι ότι η αναπηρία θεωρούνταν πάντοτε συνώνυμο της αδυναμίας και της πλήρους ανικανότητας. Στην πράξη αντιμετωπίζουμε κάποιον ανάπηρο σαν να είναι ολικά ανάπηρος, ασχέτως αν η ανεπάρκειά του σχετίζεται με συγκεκριμένες λειτουργίες που δεν μπορεί να πραγματοποιήσει. Δυστυχώς, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν έχουν αλλάξει σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Αν θυμηθούμε το πώς προβάλλονται τα θέματα των αναπήρων από τις ειδήσεις και τις εφημερίδες, θα αντιληφθούμε το πώς αναπαράγονται και τα φαινόμενα περιθωριοποίησης και στιγματισμού.

Έχει διαπιστωθεί ότι ο άνθρωπος με αναπηρία είναι στιγματισμένος από λύπηση. Ακόμα κι όταν γίνεται δημόσια αναφορά σε περιπτώσεις ανθρώπων με αναπηρία, η λύπη είναι αυτή που προβάλλεται συνειδητά ή ασυνείδητα. Το βλέπουμε στις ειδήσεις της τηλεόρασης, στις περιπτώσεις ενός ανθρώπου που είναι ανάπηρος και προσπαθεί να κερδίσει τη ζωή του. Ενώ επιβραβεύουμε το σθένος του, παρά το πρόβλημα του, το μήνυμα που διαπερνά την είδηση δεν αφορά στην ουσία τον ανάπηρο αλλά τους υπόλοιπους, τους «φυσιολογικούς». Το μήνυμα που λαμβάνουμε είναι «κοίταξε, ο άνθρωπος αυτός παρά το πρόβλημα που έχει δείχνει τέτοια δύναμη και τέτοιο κουράγιο και μετά λέω πως εγώ έχω προβλήματα». Δηλαδή πάλι στον εαυτό μας απευθυνόμαστε. Αν στόχος είναι να περάσει μέσω της είδησης το μήνυμα για το σθένος και τη θέληση για ζωή του αναπήρου, η εικόνα που περνάει είναι συχνά του διαφορετικού και του παράξενου ανθρώπου.

Και βέβαια τα τελευταία πλάνα της είδησης στην τηλεόραση έχουν επενδυθεί με μια γλυκόπικρη μουσική. Ναι, πάλι τα κατάφερε ο ευαίσθητος δημοσιογράφος που έδειξε με περισσή ευαισθησία μια διαφορετική όψη της ζωής. Και τελικά το μήνυμα που περνάει στον κόσμο είναι εντελώς διαφορετικό. Κι επειδή τα δελτία ειδήσεων έχουν συνήθως αυτές τις ανθρωπιστικές νότες, αμέσως μετά παίζουν διαφημίσεις της κύριας όψης της ζωής, το υγιέστατο και πανέμορφο φωτομοντέλο που τα έχει όλα στη ζωή του και οδηγεί γεμάτο σιγουριά το αστραφτερό αυτοκίνητο.

Για να εντάξουμε, λοιπόν, ή να επανεντάξουμε άτομα με αναπηρία στην κοινωνική και οικονομική ζωή, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να τους εντάξουμε ισότιμα στην εικόνα που έχουμε για τους ανθρώπους, όχι να τους αντιμετωπίζουμε ως έναν διαφορετικό κόσμο που ζει παράλληλα με τον δικό μας. Αυτό νομίζω ότι είναι και η πιο σημαντική ευθύνη που έχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να το πράξουν, να εντάξουν δηλαδή στα προγράμματά τους ανθρώπους με αναπηρία που συμβιώνουν αρμονικά με τους άλλους ανθρώπους. Κι εδώ ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι καταλυτικός και θα πρέπει να αποδείξουν ότι ο σκοπός της ύπαρξής τους είναι πρώτα απ’ όλα κοινωνικός και δευτερευόντως επιχειρηματικός.

Ι. Δεσποτοπούλου (2006). Άτομα με αναπηρία και τρόπος παρουσίασής τους στα ΜΜΕ. Στο Άτομα με αναπηρία και ΜΜΕ. Διεθνής Διημερίδα, 19-20 Ιουνίου 2006. Αθήνα, 96-102 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80-100 λέξεις).

Παρά τις πολυετείς προσπάθειες συνεχίζει να υπάρχει ένας ιδιόμορφος αποκλεισμός των ατόμων με αναπηρία από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αν και γίνεται αναφορά στα ζητήματά τους, δεν αποτελούν ποτέ το επίκεντρο του προβληματισμού, διότι δεν συνιστούν εμπορικά εκμεταλλεύσιμο θέμα. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, άλλωστε, τείνουν να συντηρούν την ταύτιση της αναπηρίας με την πλήρη ανικανότητα. Παρουσιάζουν τα άτομα με αναπηρία πάντοτε κατά τρόπο που να δημιουργεί την αίσθηση πως είναι διαφορετικοί και παράξενοι άνθρωποι σε σχέση με τα ιδεατά πρότυπα του τηλεοπτικού κόσμου. Προκειμένου, ωστόσο, να επιτευχθεί η ομαλή ένταξή τους στην κοινωνική ζωή θα πρέπει να διασφαλιστεί η παρουσίασή τους ως ισότιμων μελών της κοινωνίας, που συνυπάρχουν αρμονικά με όλους τους άλλους.

Β1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τη συγγραφέα, τα άτομα με αναπηρία αποκλείονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης; (60 – 80 λέξεις).

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ακολουθώντας τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντα των αποδεκτών τους επιλέγουν να περιορίσουν ή και να αποκλείσουν από τη δημόσια προβολή τα άτομα με αναπηρία, καθώς δεν αποτελούν ένα θέμα ή θέαμα που να ανταποκρίνεται στην ειδυλλιακή εικόνα της πραγματικότητας που είναι αρεστή στους περισσότερους. Η ευθύνη γι’ αυτόν τον αποκλεισμό βαρύνει, επομένως, τόσο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που ενδιαφέρονται κυρίως για την τηλεθέαση και τις πωλήσεις, όσο και τους πολίτες που δείχνουν ελάχιστο ενδιαφέρον για ό,τι δεν συμβαδίζει με την επίπλαστη εικόνα ευδαιμονίας και ευημερίας που αναμένουν από τα τηλεοπτικά προγράμματα.

Β1. Η συγγραφέας διατυπώνει την άποψη πως συχνά από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης η εικόνα που προβάλλεται για τα άτομα με αναπηρίες είναι αυτή του διαφορετικού και του παράξενου ανθρώπου. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνει την παραπάνω άποψη; (60-80 λέξεις)

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν την τάση να παρουσιάζουν τα άτομα με αναπηρία όχι ως ισότιμα μέλη του συνόλου, αλλά ως μια διαφορετική κατηγορία ανθρώπων που ζει και υπάρχει σ’ έναν παράλληλο κόσμο, ο οποίος συνδυάζεται πάντα με το συναίσθημα της λύπης. Τα σχετικά ρεπορτάζ, άλλωστε, επενδύονται συνήθως με μια γλυκόπικρη μουσική, προκειμένου να διεγείρουν ακριβώς αυτό το συναίσθημα στους τηλεθεατές, ενώ η εικόνα που περνούν τελικά, αντί να είναι πως πρόκειται για άτομα με αξιοθαύμαστο ψυχικό σθένος, είναι αυτή του διαφορετικού και του παράξενου. Ιδίως, αφού αμέσως μετά η οθόνη γεμίζει με τις εικόνες των υγιέστατων και πανέμορφων μοντέλων των διαφημιστικών μηνυμάτων.   

Β1. Πώς θα μπορούσαν, σύμφωνα με τη συγγραφέα, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να συνδράμουν στην ένταξη των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνική και οικονομική ζωή; (60 – 80 λέξεις)

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν καταλυτικά στην ομαλή ένταξη των ατόμων με αναπηρίες στην κοινωνική και οικονομική ζωή, καθώς μπορούν να καταρρίψουν την πλάνη περί διαφορετικότητας των ατόμων αυτών. Μέσα από τη συστηματική παρουσίαση ατόμων με αναπηρία να συμβιώνουν αρμονικά με τους άλλους ανθρώπους και να έχουν μια δραστήρια καθημερινότητα, θα καταστεί εφικτό το να κατανοήσουν όλοι οι πολίτες πως η όποια αναπηρία δεν συνιστά παράγοντα διαφοροποίησης. Οι άνθρωποι με αναπηρίες παραμένουν ως προς όλα φυσιολογικοί και όμοιοι με τους άλλους ανθρώπους, έχοντας τις ίδιες ανάγκες και επιθυμίες.

Β2.α. Να επισημάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η συνοχή στην τέταρτη παράγραφο (Έχει διαπιστωθεί… ανθρώπου) του κειμένου.

- Ενώ

- Δηλαδή

Β2.β. Ποια σχέση συνοχής σηματοδοτεί η κάθε διαρθρωτική λέξη;

Ο σύνδεσμος «ενώ» εκφράζει αντίθεση / εναντίωση.

Ο σύνδεσμος «δηλαδή» δηλώνει επεξήγηση.

Β2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τέταρτης παραγράφου (Έχει διαπιστωθεί… ανθρώπου) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Έχει διαπιστωθεί ότι ο άνθρωπος με αναπηρία είναι στιγματισμένος από λύπηση.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Ακόμα κι όταν γίνεται δημόσια αναφορά σε περιπτώσεις ανθρώπων με αναπηρία, η λύπη είναι αυτή που προβάλλεται συνειδητά ή ασυνείδητα. Το βλέπουμε στις ειδήσεις της τηλεόρασης, στις περιπτώσεις ενός ανθρώπου που είναι ανάπηρος και προσπαθεί να κερδίσει τη ζωή του. Ενώ επιβραβεύουμε το σθένος του, παρά το πρόβλημα του, το μήνυμα που διαπερνά την είδηση δεν αφορά στην ουσία τον ανάπηρο αλλά τους υπόλοιπους, τους «φυσιολογικούς». Το μήνυμα που λαμβάνουμε είναι «κοίταξε, ο άνθρωπος αυτός παρά το πρόβλημα που έχει δείχνει τέτοια δύναμη και τέτοιο κουράγιο και μετά λέω πως εγώ έχω προβλήματα». Δηλαδή πάλι στον εαυτό μας απευθυνόμαστε.

Κατακλείδα: Αν στόχος είναι να περάσει μέσω της είδησης το μήνυμα για το σθένος και τη θέληση για ζωή του αναπήρου, η εικόνα που περνάει είναι συχνά του διαφορετικού και του παράξενου ανθρώπου.

Β2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην τέταρτη (Έχει διαπιστωθεί… ανθρώπου) και στην πέμπτη (Και βέβαια… αυτοκίνητο) παράγραφο του κειμένου.

4^η παράγραφος: Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης περνούν την εικόνα του διαφορετικού για τα άτομα με αναπηρίες.

5^η παράγραφος: Η τηλεοπτική παρουσίαση των ατόμων με αναπηρίες αποβλέπει κυρίως στην εύκολη συγκίνηση.

Γ1. Να γράψετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις φράσεις: φαινόμενα περιθωριοποίησης και στιγματισμού, σημαντική ευθύνη.

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν σημαντική ευθύνη για τα φαινόμενα περιθωριοποίησης και στιγματισμού των ατόμων με αναπηρία, καθώς αποφεύγουν να τα εντάξουν κατά τρόπο ισότιμο στο πρόγραμμά τους. Η καθημερινή παρουσία ανθρώπων με αναπηρία σε τηλεοπτικά προγράμματα, ως παρουσιαστών, σχολιαστών ή με όποιο άλλο τρόπο, θα αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα για την πλήρη αναγνώριση και αποδοχή από το σύνολο των πολιτών πως πρόκειται για άτομα απολύτως όμοια με όλους τους άλλους ανθρώπους.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις / φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: οι ανάγκες, μέσα μαζικής ενημέρωσης, ανικανότητας, ειδήσεις, τις ανθρωπιστικές νότες. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.).

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης οφείλουν να συνειδητοποιήσουν πως η ευθύνη τους απέναντι στα άτομα με αναπηρία δεν μπορεί να περιορίζεται σε σποραδικές μόνο αναφορές στις ειδήσεις μέσα από μελοδραματικά ρεπορτάζ. Οι υποτιθέμενα ανθρωπιστικές αυτές νότες ό,τι κατορθώνουν είναι να διαιωνίζουν τη διατήρηση του μύθου περί πλήρους ανικανότητας των ατόμων αυτών. Οι ανάγκες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, εντούτοις, δεν καλύπτονται με την αποσπασματική και εν τέλει στρεβλή αυτή παρουσίαση.

Γ1.α. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμία από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: ιδιότυπος, πλήρους, ανεπάρκεια, σθένος, περισσή.

ιδιότυπος: ιδιόμορφος  

πλήρους: απόλυτης

ανεπάρκεια: έλλειψη

σθένος: δύναμη

περισσή: άφθονη   

Γ1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, το γένος κ.λπ.).

- Έχει έναν ιδιόμορφο τρόπο σκέψης και έκφρασης, που δεν τον βρίσκεις σε άλλους συγγραφείς.

- Αισθάνομαι απόλυτη ικανοποίηση για το αποτέλεσμα της δίκης.

- Είναι προφανείς οι ελλείψεις της για την υπεύθυνη αυτή θέση.

- Δεν βρήκε την αναγκαία δύναμη να αντιδράσει.

- Επέδειξε άφθονη διάθεση φιλανθρωπίας και ανυστεροβουλίας.

Γ2. Να εντοπίσετε στο κείμενο πέντε λέξεις ειδικού λεξιλογίου.

- αποκλεισμός

- αναπηρία

- στιγματισμού

- επανεντάξουμε

- επιχειρηματικός

Γ2.α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

- στο κυνήγι των πωλήσεων

- τις ανθρωπιστικές νότες

Γ2.β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση της.

Η μεταφορική χρήση της γλώσσας προσδίδει μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο κείμενο, καθώς μέσα από τις συνυποδηλωτικές προεκτάσεις των λέξεων ο αναγνώστης κατορθώνει να αντιληφθεί πιο παραστατικά τα επιμέρους νοήματα. Στη φράση, για παράδειγμα, «κυνήγι των πωλήσεων», με τη μεταφορική χρήση της λέξης «κυνήγι», καθίσταται σαφέστερη η ανταγωνιστική και κάποτε αδίστακτη διάθεση των μέσων μαζικής ενημέρωσης για αυξημένες πωλήσεις.

Γ2. «…το υγιέστατο και πανέμορφο φωτομοντέλο που τα έχει όλα στη ζωή του και οδηγεί γεμάτο σιγουριά το αστραφτερό αυτοκίνητο»

Γ2.α. Η λέξη αστραφτερό χρησιμοποιείται κυριολεκτικά / δηλωτικά ή μεταφορικά / συνυποδηλωτικά; Να αιτιολογήσετε με συντομία την απάντησή σας.

Η λέξη «αστραφτερό» χρησιμοποιείται συνυποδηλωτικά, για να δημιουργηθεί η αίσθηση πως το αυτοκίνητο είναι καινούριο και ακριβό.

Γ2.β. Να γράψετε δύο προτάσεις με τη λέξη αστραφτερό. Στην πρώτη χρησιμοποιήστε τη λέξη κυριολεκτικά / δηλωτικά και στη δεύτερη μεταφορικά / συνυποδηλωτικά.

Κυριολεκτικά: Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο στην εμφάνισή της ήταν τα αστραφτερά κοσμήματά της.

Μεταφορικά: Νόμισε πως θα κερδίσει τη συμπάθειά τους με το αστραφτερό του χαμόγελο και τις γενικόλογες υποσχέσεις του.

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Υψηλή τέχνη για τους πολλούς

Lorenzo Lotto

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Υψηλή τέχνη για τους πολλούς

Η σχέση μεταξύ τέχνης και χρήματος είναι αμφιλεγόμενη. Κάθε άλλο παρά σαφές είναι ότι τα κυριότερα επιτεύγματα που πραγματοποιήθηκαν και αφορούσαν στις τέχνες στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα οφείλουν πολλά στο χρήμα, με εξαίρεση ίσως την αρχιτεκτονική. Σ’ αυτήν την περίπτωση το μεγάλο είναι και ωραίο ή έχει περισσότερες πιθανότητες να συμπεριληφθεί στους τουριστικούς οδηγούς. Από την άλλη μεριά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πιο πολύ και από την οικονομική ένα άλλο είδος ανάπτυξης επηρέασε ακόμα πιο βαθιά τις περισσότερες τέχνες. Πρόκειται για την ενσωμάτωσή τους στην πανεπιστημιακή ζωή, στους θεσμούς της ανώτατης παιδείας, την εκπληκτική επέκταση της οποίας πολλοί έχουν ήδη επισημάνει.

Η εξέλιξη αυτή είναι αξιοπρόσεκτη και από γενική σκοπιά μπορούμε να πούμε ότι η αποφασιστικής σημασίας ανάπτυξη της κουλτούρας στον εικοστό αιώνα, η άνοδος της επαναστατικής βιομηχανίας της λαϊκής ψυχαγωγίας, η οποία είναι προσανατολισμένη στη μαζική αγορά, περιόρισε τις παραδοσιακές μορφές της υψηλής τέχνης σε γκέτο για τις ελίτ. Από τα μέσα του αιώνα και μετά, σ’ αυτά «κατοικούσαν» ουσιαστικά άτομα τα οποία είχαν πανεπιστημιακή μόρφωση. Το κοινό του θεάτρου και της όπερας, οι αναγνώστες της κλασικής λογοτεχνίας κάθε χώρας και το είδος της ποίησης και της πεζογραφίας που έπαιρναν στα σοβαρά οι κριτικοί, οι επισκέπτες των μουσείων και των γκαλερί τέχνης στη συντριπτική τους πλειονότητα αποτελούνταν από όσους είχαν τουλάχιστον αποφοιτήσει από τη μέση εκπαίδευση. Η κοινή κουλτούρα κάθε αστικοποιημένης χώρας στα τέλη του εικοστού αιώνα βασιζόταν στη βιομηχανία μαζικής ψυχαγωγίας, στον κινηματογράφο, στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, στη μουσική pop. Σ’ αυτήν την κουλτούρα συμμετείχε και η ελίτ, ιδιαίτερα μάλιστα μετά από τον θρίαμβο της μουσικής rock. Το είδος αυτό της μουσικής οι διανοούμενοι το προσάρμοσαν κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στο γούστο και τις αισθητικές επιλογές της ελίτ.

Παράλληλα, ο όγκος του κοινού στο οποίο απευθυνόταν η μαζική αγοραία βιομηχανία ερχόταν σε επαφή με τα είδη τέχνης που εκθείαζαν οι λάτρεις της υψηλής κουλτούρας, όπως στην περίπτωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του 1990. Κατά τη διεξαγωγή του ο σπουδαίος βαρύτονος Pavarotti τραγούδησε κάποια άρια του Puccini. Όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες ορισμένα τηλεοπτικά διαφημιστικά μηνύματα επενδύονται με μουσικά θέματα κλασικών μουσουργών, χωρίς να κατονομάζεται η προέλευσή τους. Εάν κανείς δεν ήθελε να ενταχθεί στις μεσαίες τάξεις, δεν είχε και καμιά έγνοια να δει κάποιο έργο του Σαίξπηρ. Στην αντίθετη περίπτωση, το πιο προφανές μέσο ήταν να περάσει τις απαραίτητες εξετάσεις στη μέση εκπαίδευση, πράγμα που δεν μπορούσε να αποφύγει, καθώς τα έργα του Σαίξπηρ αποτελούσαν εξεταστικά θέματα. Κάπως έτσι, τα έργα υψηλής τέχνης, που ήταν κάποτε μόνο για λίγους, ήλθαν σε επαφή με τη μαζική κουλτούρα των πολλών και έγιναν προσιτά σε περισσότερους ανθρώπους.

Eric Hobsbawm (1999). H εποχή των άκρων. Αθήνα: Θεμέλιο, 645 -648 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

Αν και δεν είναι βέβαιο πως το χρήμα συνέβαλε στη διάδοση της τέχνης, είναι αναμφίβολο πως οι περισσότερες τέχνες επηρεάστηκαν σημαντικά από την ένταξή τους στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, αφού ακολούθησαν τη δική της σημαντική επέκταση. Κατά τον 20^ο αιώνα η βιομηχανία της λαϊκής ψυχαγωγίας, που απευθυνόταν στη μαζική αγορά, είχε περιορίσει τα παραδοσιακά έργα υψηλής τέχνης σε μια μικρή αριθμητικά ελίτ αποφοίτων πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Η επαφή του ευρύτερου κοινού με τα είδη τέχνης που εκτιμούσαν οι θαυμαστές της υψηλής κουλτούρας προέκυψε σταδιακά. Η επένδυση, για παράδειγμα, διαφημιστικών μηνυμάτων με έργα κλασικών μουσουργών ή η ένταξη των έργων του Σαίξπηρ στην εξεταστέα ύλη για την εισαγωγή στη μέση εκπαίδευση, συνέβαλαν στο να γίνει η υψηλή τέχνη προσιτή σε περισσότερους ανθρώπους.

Β1. Με ποιον τρόπο κυρίως τα έργα υψηλής τέχνης έγιναν σταδιακά προσιτά σε περισσότερους ανθρώπους; (60 – 80 λέξεις)

Τα έργα υψηλής τέχνης έγιναν προσιτά σε περισσότερους ανθρώπους μέσα από τη σταδιακή ένταξή τους σε δραστηριότητες και μέσα που αφορούσαν μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Τα έργα, για παράδειγμα, του Σαίξπηρ εντάχθηκαν στις εξετάσεις που οδηγούν στη μέση εκπαίδευση, με αποτέλεσμα όποιος ήθελε να συνεχίσει την εκπαίδευσή του, να έρχεται κατ’ ανάγκη σε επαφή με αυτά. Ενώ, μουσικά θέματα κλασικών μουσουργών αξιοποιήθηκαν για την επένδυση τηλεοπτικών διαφημιστικών μηνυμάτων κι έγιναν οικεία σε πολλούς ανθρώπους, έστω κι αν δεν γινόταν αναφορά στο όνομα του συνθέτη τους. Επιπλέον, υπήρξαν και μεμονωμένες παρουσιάσεις σημαντικών έργων, όπως, για παράδειγμα, συνέβη με την εμφάνιση του Pavarotti στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, το 1990, όπου ερμήνευσε μια άρια του Puccini.  

Β1. Ποιο είδος ανάπτυξης, σύμφωνα με τον συγγραφέα, επηρέασε τις περισσότερες τέχνες; (60 – 80 λέξεις)

Το είδος ανάπτυξης που επηρέασε σημαντικά τις περισσότερες τέχνες είναι η διάδοση της ανώτατης παιδείας και η ενσωμάτωσή των τεχνών στην πανεπιστημιακή ζωή. Το γεγονός ότι η ανώτατη εκπαίδευση γνώρισε εκπληκτική επέκταση τις τελευταίες δεκαετίες λειτούργησε ιδιαιτέρως ευεργετικά για τη διάδοση της τέχνης, καθώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι έρχονταν σε συστηματική επαφή με διάφορες εκφάνσεις της. Έτσι, σε αντίθεση με την οικονομική ανάπτυξη, που δεν είναι απολύτως σαφές το αν ενίσχυσε τη γνωριμία του ευρύτερου κοινού με την τέχνη, οι θεσμοί της ανώτατης παιδείας διαδραμάτισαν σίγουρα καταλυτικό ρόλο στη διαδικασία αυτή.

Β1. Ποια είναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η σχέση ανάμεσα στην ποιότητα της τέχνης και στο χρήμα; (60 – 80 λέξεις)

Σύμφωνα με τον συγγραφέα η σχέση ανάμεσα στην τέχνη και στο χρήμα είναι αμφιλεγόμενη, καθώς δεν είναι σαφές το κατά πόσο τα βασικότερα επιτεύγματα των τελευταίων χρόνων στον τομέα των τεχνών οφείλονται στα χρήματα. Η μόνη μορφή τέχνης που ευνοήθηκε με βεβαιότητα από τη σχέση της με το χρήμα είναι η αρχιτεκτονική, καθώς τα δημιουργήματά της, ιδίως τα εντυπωσιακότερα από αυτά, προωθούνται για τουριστικούς λόγους, αφού αποτελούν ικανό θέλγητρο για την προσέλκυση περισσότερων επισκεπτών, και, άρα, για την αύξηση των τουριστικών εσόδων.  

Β2. Ποιον τρόπο ανάπτυξης ακολουθεί ο συγγραφέας στην τελευταία (Παράλληλα… ανθρώπους) παράγραφο του κειμένου;

Η παράγραφος αυτή αναπτύσσεται με τη μέθοδο των παραδειγμάτων. Ο συγγραφέας προκειμένου να εξηγήσει το πώς έργα υψηλής τέχνης ήρθαν σ’ επαφή με τη μαζική κουλτούρα των πολλών, παραθέτει ορισμένα παραδείγματα, όπως η εμφάνιση του Pavarotti στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, η ένταξη των έργων του Σαίξπηρ στην εξεταστέα ύλη της μέσης εκπαίδευσης κ.ά.

Β2. Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για την τρίτη παράγραφο (Παράλληλα…  ανθρώπους) του κειμένου.

- Πώς το ευρύτερο κοινό ήρθε σ’ επαφή με έργα υψηλής τέχνης.

Β2. Να επισημάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η συνοχή στη τρίτη παράγραφο (Παράλληλα... ανθρώπους) του κειμένου και να αιτιολογήσετε τη χρήση καθεμιάς από αυτές.

- Όμως: Δηλώνει αντίθεση.

- Κάπως έτσι: Δηλώνει αποτέλεσμα.  

Β2. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας στην πρώτη (Η σχέση… επισημάνει.) παράγραφο του κειμένου;

Ο συγγραφέας ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πορεία, καθώς από μια γενικότερη διαπίστωση, σχετικά με την αμφιλεγόμενη σχέση μεταξύ τέχνης και χρήματος, προχωρά σε ειδικότερες αναφορές που φανερώνουν πιο βέβαιες ευεργετικές επιδράσεις στη διάδοση της τέχνης.

Γ1.α. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: επιτεύγματα, επηρέασε, σημασίας, ορισμένα, απαραίτητες.

επιτεύγματα: κατορθώματα, επιτυχίες 

επηρέασε: επέδρασε

σημασίας: βαρύτητας

ορισμένα: κάποια

απαραίτητες: αναγκαίες

Γ1.β. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, το γένος κλπ.).

- Ήταν κατόρθωμα που άντεξαν με τόση ζέστη κι έφτασαν ως την κορυφή!

- Το στενό του περιβάλλον επέδρασε καταλυτικά στην τελική επιλογή του.

- Θα δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στη ρύθμιση των χρεών.

- Κάποια από τα τελευταία του έργα ήταν εξαιρετικής ποιότητας.

- Η μόρφωση είναι αναγκαία προϋπόθεση για την επαγγελματική εξέλιξη.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: αμφιβολία, παραδοσιακές μορφές, αισθητικές επιλογές, είδη τέχνης, ορισμένα. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κλπ.).

Οι αισθητικές επιλογές του κοινού αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου, θέτοντας κάποτε ακόμη και σε αμφιβολία την αξία ορισμένων έργων παλαιότερων περιόδων. Οι παραδοσιακές μορφές παύουν να ικανοποιούν το αισθητικό κριτήριο των νεότερων γενιών, με αποτέλεσμα τα περισσότερα είδη τέχνης να ωθούνται σε αλλαγές και διαφοροποιήσεις, ώστε να προσαρμοστούν στα νεότερα δεδομένα. Πρόκειται, βέβαια, για μια διαδικασία που συχνά λειτουργεί θετικά για την τέχνη, εφόσον η πίεση που ασκείται στους δημιουργούς αποδεικνύεται ιδιαιτέρως γόνιμη.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: συμπεριληφθεί, ψυχαγωγίας, πλειονότητα, προσάρμοσαν, διεξαγωγή. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κ.λπ.).

- Στην τιμή συμπεριλαμβάνονται τα έξοδα διαμονής και μετακίνησης.

- Εκτός από τη δουλειά χρειάζεται και η ψυχαγωγία.

- Στην πλειονότητά τους οι Έλληνες είναι φιλόξενοι άνθρωποι.

- Έχουν προσαρμόσει την παραγωγή τους στις απαιτήσεις της ελληνικής αγοράς.

- Η ανακοίνωση για τη διεξαγωγή εκλογών θα γίνει σύντομα.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: αφορούσαν, θεσμούς, ψυχαγωγίας, θρίαμβο, προέλευση. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος, τον χρόνο κ.λπ.).

- Το ζήτημα αυτό αφορά στην ίδια την επιβίωση του Ελληνισμού.

- Ο θεσμός της οικογένειας είναι ιδιαίτερα σημαντικός στη ζωή των Ελλήνων.

- Το ποιοτικό θέατρο προσφέρει στο κοινό γνήσια και ουσιαστική ψυχαγωγία.

- Αυτή η ανακάλυψη ήταν ένας θρίαμβος της ιατρικής.

- Πολλές απόψεις υποστηρίζουν την αρχαία προέλευση αυτού του εθίμου.

Γ2α. «Παράλληλα, ο όγκος του κοινού στο οποίο απευθυνόταν η μαζική αγοραία βιομηχανία …».

Να δηλώσετε αν η χρήση της γλώσσας στο παραπάνω χωρίο είναι δηλωτική / κυριολεκτική ή συνυποδηλωτική / μεταφορική.

Η χρήση της γλώσσας είναι συνυποδηλωτική / μεταφορική.

Γ2β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η λέξη όγκος, που κυριολεκτικά σημαίνει το χώρο που καταλαμβάνει στερεό σώμα ή ρευστή μάζα, χρησιμοποιείται εδώ μεταφορικά για να δηλώσει το μεγάλο μέγεθος του κοινού.

Γ2α. Να επισημάνετε στο κείμενο ένα παράδειγμα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

- Από τα μέσα του αιώνα και μετά, σ’ αυτά «κατοικούσαν» ουσιαστικά άτομα τα οποία είχαν πανεπιστημιακή μόρφωση.

Γ2β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Το ρήμα «κατοικούσαν» έχει μεταφορική χρήση, καθώς αναφέρεται σε θεωρητικά «γκέτο» για τις ελίτ, όπου «κατοικούν», γίνονται, δηλαδή, αποδεκτά μόνο άτομα πανεπιστημιακής μόρφωσης.  

Γ2. «Κάθε άλλο παρά σαφές είναι ότι τα κυριότερα επιτεύγματα που πραγματοποιήθηκαν […] στις τέχνες στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα οφείλουν πολλά στο χρήμα».

Γ2α. Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που πραγματοποιήθηκαν […] στις τέχνες στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα».

Γ2β. Να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Η πρόταση είναι προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (επιτεύγματα) -χωρίς αυτή δηλαδή δεν γίνεται πλήρως κατανοητό το νόημα της κύριας πρότασης-, γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.

Γ2. «Από τα μέσα του αιώνα και μετά, σ’ αυτά «κατοικούσαν» ουσιαστικά άτομα τα οποία είχαν πανεπιστημιακή μόρφωση.».

Γ2.α. Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «τα οποία είχαν πανεπιστημιακή μόρφωση»

Γ2β. Να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική / προσθετική και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Η πρόταση είναι προσδιοριστική, διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (άτομα), γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα. 

Έκθεση Β΄ Λυκείου: «Τα κόμικς και οι επικριτές τους»

Έκθεση Β΄ Λυκείου: «Τα κόμικς και οι επικριτές τους»

Το δυνατό ερέθισμα που προκαλεί η εικόνα και η μαγεία που ασκεί ο εσκεμμένα απλοϊκός λόγος των κόμικς έχουν ως αποτέλεσμα να προσφέρουν ψυχαγωγία και απόλαυση, καθώς με τις φανταστικές ή κωμικές τους περιπέτειες απομακρύνουν τον αναγνώστη από την κούραση και τη ρουτίνα της καθημερινότητας.

Οι φανατικοί επικριτές των κόμικς, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι πίσω από τους καλοκάγαθους ήρωες διακινούνται ποικίλα ιδεολογήματα και πολύπλοκες φαντασιώσεις. Τα κόμικς ως επικοινωνιακό μέσο δρουν με δύο τρόπους, εκπέμπουν δύο τύπους μηνυμάτων: με λανθάνοντα τρόπο, μέσω της μεταβίβασης γενικών προτύπων σχέσεων και εξουσίας, π.χ. τις σχέσεις των παιδιών με τους ενηλίκους, τις σχέσεις των δύο φύλων, αλλά και με φανερό τρόπο, μέσω μηνυμάτων ιδεολογικά φορτισμένων, π.χ. απόψεις για τον στρατό, αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων, βίαιες εικόνες κ.ά.

Κατά καιρούς τα κόμικς έχουν κατηγορηθεί ότι περιέχουν: σαρκασμό, ειρωνεία, σάτιρα, αυθάδεια, φθόνο, εκδίκηση, απουσία ανθρωπιστικών αισθημάτων, αντιδραστικό όραμα του κόσμου, προσανατολισμό προς έναν απάνθρωπο τρόπο ζωής και κοινωνικής συμπεριφοράς με κίνητρα το κέρδος, το ατομικό βόλεμα, το κυνήγι του πλούτου, τη λαχτάρα της δημοσιότητας. Επίσης, ότι προβάλλουν κόσμους αταξικούς, με ήρωες που αδιαφορούν και αδρανοποιούνται απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, κόσμους γεμάτους καλούς και κακούς που αντιμάχονται μεταξύ τους. Στα κόμικς, συνεχίζουν οι επικριτές, οι σχέσεις των ανθρώπων είναι σχέσεις υποταγής κατώτερων προς ανώτερους. Κυριαρχεί η εξιδανίκευση και η ωραιοποίηση των μορφωτικών και πολιτιστικών αξιών του σύγχρονου καπιταλισμού με σκοπό της ζωής την καλοπέραση και τον άνευ ορίων καταναλωτισμό, τονίζεται η αξία του χρήματος, προβάλλεται η βία και η επιθετικότητα ως κύρια συστατικά της ζωής και ο πόλεμος παρουσιάζεται ως κύριος τρόπος εκτόνωσης της ανδρικής πολυπραγμοσύνης, ενώ η αποδοχή της βίας των ισχυρότερων ως νόμος της κοινωνίας.

Το δυτικό πολιτικό σύστημα παρουσιάζεται, εξάλλου, ανώτερο από τα αντίστοιχα των λαών του Τρίτου Κόσμου, στους οποίους πρέπει να επιβληθεί με κάθε θυσία. Στα κόμικς, επίσης, παρατηρείται η απουσία των γονέων και του θεσμού της οικογένειας, ενώ η παρουσία της γυναίκας είναι παθητική. Επιπλέον, μέσα από τα κόμικς προωθείται ο ρατσισμός και οι φυλετικές διακρίσεις, ενώ απουσιάζουν εντελώς αισθητικές προδιαγραφές. Οι αρνητές των κόμικς, ακόμα, διατυμπανίζουν την πεποίθησή τους ότι αυτά υποβιβάζουν τη γλώσσα. Στα κόμικς η μεταβίβαση των μηνυμάτων γίνεται μέσα από την εικόνα, ο γραπτός λόγος παίρνει δευτερεύουσα θέση και χρησιμοποιείται μόνο κατ’ ανάγκη.

Η απόσταση ανάμεσα στους αυστηρούς αφορισμούς ως την ενθουσιώδη υποδοχή και το υμνολόγιο οφείλεται στο ότι κάθε πλευρά χρησιμοποιεί διαφορετικά κόμικς ως βάση για τις τοποθετήσεις της. Οι επικριτές, ταυτίζοντας όλα τα κόμικς μεταξύ τους, σχολιάζουν κυρίως αμερικάνικες εκδόσεις και η άλλη πλευρά ανταπαντά με τα ευρωπαϊκά κόμικς (Αστερίξ) ή κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις τύπου Μαφάλντα. Ο Πέτρος Μαρτινίδης γράφει σχετικά: «Οι μαχητικοί πολέμιοι και οι φανατικοί υποστηρικτές έχουν εξίσου άδικο, επειδή έχουν, όλοι τους, εξίσου δίκιο. Κι αυτό συμβαίνει, γιατί οι αναφορές τους μπορεί να στηρίζονται σε διαφορετικά παραδείγματα, σε διαφορετικά μεταξύ τους έργα». Και καταλήγει: «…Οι άκριτοι ενθουσιασμοί για τα κόμικς ως τη μοναδική μυθολογία της εποχής των πυραύλων είναι το ίδιο περιορισμένα χρήσιμοι με τις πανικόβλητες κατακραυγές για τα κόμικς ως το μίασμα της κουλτούρας».

Στ. Γρόσδος, Η διδακτική της λογοτεχνίας - Comic(o)παιχνίδια. Στο: Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, τεύχος 71, Σεπτ-Οκτ. 2011, 179-180 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

Τα κόμικς χάρη στη δύναμη της εικόνας και στις φανταστικές περιπέτειες των ηρώων τους προσφέρουν ψυχαγωγία. Επικρίνονται, ωστόσο, για τη μετάδοση ιδεολογικών μηνυμάτων τόσο με λανθάνοντα, όσο και με φανερό τρόπο, όπως και για την έλλειψη ανθρωπιστικής θέασης του κόσμου. Μέσω αυτών προβάλλεται το κυνήγι του κέρδους και ωραιοποιείται ο καταναλωτισμός, από ήρωες που αδιαφορούν για τα κοινωνικά προβλήματα. Όπως, επιπλέον, τονίζουν οι επικριτές τους, τα κόμικς προωθούν τη βία και το ρατσισμό, παρουσιάζουν το δυτικό πολιτικό σύστημα ως ανώτερο από αυτά του Τρίτου κόσμου και, συνάμα, υποβιβάζουν τη γλώσσα, αφού ο γραπτός λόγος έχει δευτερεύοντα ρόλο. Εντούτοις, αξίζει να προσεχθεί πως τόσο οι επικριτές τους, όσο και οι υποστηρικτές τους καταλήγουν σε τελείως διαφορετικά συμπεράσματα, διότι βασίζουν την κρίση τους σε διαφορετικά κόμικς.

Β1. Με ποιον τρόπο δρουν τα κόμικς ως επικοινωνιακό μέσο, σύμφωνα με τους επικριτές τους; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Τα κόμικς ως επικοινωνιακό μέσο και, άρα, ως φορέας ιδεολογημάτων, λειτουργούν με δύο τρόπους, έναν έμμεσο κι έναν άμεσο. Με έμμεσο τρόπο περνούν στους αναγνώστες γενικά πρότυπα σχέσεων και εξουσίας, όπως είναι η για παράδειγμα οι σχέσεις των δύο φύλων ή οι σχέσεις των παιδιών με τους ενηλίκους. Ενώ, με άμεσο και φανερό τρόπο, περνούν ιδεολογικά φορτισμένα μηνύματα, όπως είναι απόψεις για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων ή για τον στρατό, αλλά και η προβολή βίαιων εικόνων.

Β1. «Επίσης, ότι προβάλλουν κόσμους αταξικούς, με ήρωες που αδιαφορούν και αδρανοποιούνται απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα»: Σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων να εξηγήσετε τη σχέση ανάμεσα στους αταξικούς κόσμους των κόμικς και την αδιαφορία των ηρώων τους για τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα.

Το γεγονός ότι οι ήρωες των κόμικς κινούνται σε κόσμους αταξικούς, όπου δεν υπάρχουν δηλαδή οικονομικές και κοινωνικές διαφορές μεταξύ των ατόμων, αλλά μόνο μια γενικευμένη διαφοροποίηση μεταξύ καλού και κακού, λειτουργεί ανασταλτικά για την απόδοση σε αυτούς ενδιαφερόντων σχετικών με τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα. Οι ήρωες αυτοί δεν έρχονται αντιμέτωποι με τη φτώχεια, την κοινωνική αδικία, την ανεργία και κάθε άλλο πρόβλημα που πηγάζει από τις οικονομικές ανισότητες, γεγονός που τους καθιστά αδιάφορους και αδρανείς απέναντι στα φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας.

Β1. Πώς εξηγούνται, σύμφωνα με το κείμενο, οι δύο ακραίες τοποθετήσεις τόσο των φανατικών πολεμίων, όσο και αυτές των φανατικών υποστηρικτών των κόμικς; (60-80 λέξεις).

Η έντονη διαφοροποίηση που προκύπτει ανάμεσα στις απόψεις των υποστηρικτών των κόμικς και των πολεμίων τους, οφείλεται στο γεγονός πως κάθε πλευρά βασίζεται σε διαφορετικά κόμικς για να βγάλει τα συμπεράσματά της. Έτσι, η μεριά των επικριτών, αν και γενικεύει τις κρίσεις της για όλα τα κόμικς, στην πραγματικότητα βασίζεται σε αμερικανικές κυρίως εκδόσεις, ενώ η άλλη πλευρά βασίζει τις δικές της κρίσεις σε ευρωπαϊκά κόμικς ή σε κάποια αμερικάνικα που αποτελούν ωστόσο ξεχωριστές περιπτώσεις.

Β2.α. Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή στην τέταρτη παράγραφο (Το δυτικό πολιτικό σύστημα,... κατ’ ανάγκη) του κειμένου;

εξάλλου, επίσης, επιπλέον, ακόμα

Β2.β. Ποια σχέση συνοχής σηματοδοτούν όλες οι διαρθρωτικές λέξεις;

Οι λέξεις αυτές δηλώνουν προσθήκη - συμπλήρωση∙ την παροχή δηλαδή επιπλέον πληροφοριών.

Β2.α. Πώς αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος (Οι φανατικοί επικριτές των κόμικς,... βίαιες εικόνες κ.ά.) του κειμένου;

Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Ειδικότερα, με διαίρεση και παραδείγματα.

Β2.β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η διαίρεση προκύπτει από το γεγονός ότι ο συγγραφέας καταγράφει τους δύο τρόπους με τους οποίους δρουν ως επικοινωνιακό μέσο τα κόμικς (δρουν με δύο τρόπους, εκπέμπουν δύο τύπους μηνυμάτων: με λανθάνοντα τρόπο... αλλά και με φανερό τρόπο). Προκειμένου, μάλιστα, να τεκμηριώσει κάθε έναν από αυτούς τους δύο τρόπους παραθέτει σχετικά παραδείγματα (π.χ. τις σχέσεις των παιδιών... π.χ. απόψεις για τον στρατό).

Β2.α. Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη παράγραφο (Το δυνατό ερέθισμα... της καθημερινότητας) και στη δεύτερη παράγραφο (Οι φανατικοί επικριτές των κόμικς, ... βίαιες εικόνες κ.ά) του κειμένου;

Η συνοχή επιτυγχάνεται με τη χρήση του αντιθετικού συνδέσμου «ωστόσο».

Β2. β. Ποια σχέση συνοχής δηλώνει η διαρθρωτική λέξη;

Η λέξη ωστόσο δηλώνει αντίθεση σε σχέση με όσα έχουν προηγουμένως αναφερθεί.

Γ1. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, με συνώνυμες ή σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα: εσκεμμένα, αδρανοποιούνται, προωθείται, τοποθετήσεις, πολέμιοι.

εσκεμμένα: σκόπιμα (προμελετημένα, ηθελημένα, εκούσια)

αδρανοποιούνται: ακινητοποιούνται

προωθείται: διαδίδεται

τοποθετήσεις: απόψεις

πολέμιοι: αντίπαλοι (εχθροί)

Γ1. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους: επικριτές, αντιμάχονται, καταναλωτισμό, ρατσισμός, διατυμπανίζουν (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς τον αριθμό, την πτώση, το πρόσωπο, τον χρόνο κ.λπ.).

- Οι επικριτές των πολιτικών χειρισμών της κυβέρνησης δικαιώθηκαν, μιας και κατέστη σαφές πως όλα γίνονταν χωρίς κανένα ουσιαστικό σχεδιασμό.

- Λόγω της αλαζονείας του τον αντιμάχονται όλοι.

- Οι νεότερες γενιές τείνουν να συνδέουν την ευτυχία με τον άμετρο καταναλωτισμό.

- Η μαζική προσέλευση προσφύγων στη χώρα ακολουθήθηκε από φαινόμενα ρατσισμού εναντίον των βασανισμένων αυτών ανθρώπων.

- Πάλι διατυμπανίζει τις επιτυχίες του!

Γ1. α. Οι παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή έχουν περισσότερες από μία σημασίες: ήρωες, λόγος. Να σχηματίσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συγκεκριμένες λέξεις με τη σημασία που έχουν αυτές στο κείμενο (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση ή/και τον αριθμό).

- Οι ήρωες του βιβλίου αυτού δεν είναι αντιπροσωπευτικοί της σύγχρονης εποχής.

- Το «μου πήρες τ’ αφτιά» είναι μια έκφραση του καθημερινού λόγου.

Γ1. β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου χρησιμοποιώντας τις με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχουν στο κείμενο (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση ή / και τον αριθμό).

- Οι ήρωες των χθεσινών συμπλοκών παραμένουν... αφανείς και άφαντοι!

- Έλεγε πάντοτε πως ο λόγος του είναι συμβόλαιο.

Γ2. α. «Το δυνατό ερέθισμα που προκαλεί η εικόνα και η μαγεία που ασκεί ο εσκεμμένα απλοϊκός λόγος των κόμικς έχουν ως αποτέλεσμα να προσφέρουν ψυχαγωγία και απόλαυση...»:

Στην παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε τις αναφορικές προτάσεις και να τις χαρακτηρίσετε είτε ως παραθετικές είτε ως προσδιοριστικές, ανάλογα με τις πληροφορίες που αυτές περιέχουν σε σχέση με τους προσδιοριζόμενους όρους.

Οι αναφορικές προτάσεις είναι οι ακόλουθες:

- «που προκαλεί η εικόνα» (προσδιορίζει τη λέξη ερέθισμα)

- «που ασκεί ο εσκεμμένα απλοϊκός λόγος των κόμικς» (προσδιορίζει τη λέξη μαγεία).

Πρόκειται για δύο προσδιοριστικές προτάσεις. 

Γ2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Οι αναφορικές αυτές προτάσεις είναι προσδιοριστικές, καθώς αποτελούν αναγκαίο συμπλήρωμα των προσδιοριζόμενων όρων (ερέθισμα - μαγεία) -χωρίς αυτές δεν γίνεται πλήρως κατανοητό το νόημα του κειμένου-, γι’ αυτό και δεν χωρίζονται από αυτούς με σημείο στίξης.

Γ2. α. «...προβάλλουν κόσμους αταξικούς, με ήρωες που αδιαφορούν και αδρανοποιούνται απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα...»:

Να εντοπίσετε τις αναφορικές προτάσεις και να τις χαρακτηρίσετε είτε ως παραθετικές είτε ως προσδιοριστικές, με βάση τις πληροφορίες που αυτές δίνουν για τον προσδιοριζόμενο όρο.

Οι αναφορικές προτάσεις είναι οι ακόλουθες: «που αδιαφορούν και (που) αδρανοποιούνται απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα...»

Γ2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Οι αναφορικές αυτές προτάσεις είναι προσδιοριστικές, καθώς αποτελούν αναγκαίο συμπλήρωμα του προσδιοριζόμενου όρου (ήρωες) -χωρίς αυτές δεν γίνεται πλήρως κατανοητό το νόημα του κειμένου-, γι’ αυτό και δεν χωρίζονται από αυτόν με σημείο στίξης.

Γ2.α. «...ότι αυτά (τα κόμικς) υποβιβάζουν τη γλώσσα»: Στην παραπάνω πρόταση, να εξηγήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας επιλέγει την ενεργητική σύνταξη προκειμένου να δώσει έμφαση στο υποκείμενο της ενέργειας, δηλαδή στα κόμικς.

Γ2. β. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Πού δίνεται η έμφαση με την παθητική σύνταξη;

- Η γλώσσα υποβιβάζεται από τα κόμικς.