Έκθεση Α΄ Λυκείου: Το Διδασκαλείο της Νέας Ελληνικής Γλώσσας

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Το Διδασκαλείο της Νέας Ελληνικής Γλώσσας

Σαράντα χιλιάδες φιλέλληνες έχουν «αποφοιτήσει» συνολικά ως σήμερα από το Διδασκαλείο της Νέας Ελληνικής Γλώσσας που λειτουργεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετακομίζει πλέον από το κτίριο της Φιλοσοφικής σε νέο, υπερσύγχρονο κτίριο μέσα στην Πανεπιστημιούπολη. Οι εκπρόσωποι του Ιδρύματος χαρακτηρίζουν «διαμάντι» το Διδασκαλείο της Νέας Ελληνικής Γλώσσας που στόχο έχει την εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού. «Μαθητές» του είναι κυρίως μέλη του διπλωματικού σώματος που επιθυμούν να μάθουν ελληνικά, πρόξενοι, Έλληνες του απόδημου Ελληνισμού.

Το Διδασκαλείο είναι ένας σημαντικός θεσμός, με ιστορία περισσότερη από μισό αιώνα, για τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής ως δεύτερης / ξένης γλώσσας. Αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο κέντρο διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στον κόσμο. Πολλοί από τους απόφοιτούς του είναι σήμερα καθηγητές Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας Πανεπιστημίων σε όλον τον κόσμο, μέλη του διπλωματικού σώματος της χώρας τους, μέλη της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, διαπρεπείς επιστήμονες, διευθυντικά στελέχη, διακεκριμένοι καλλιτέχνες και επιχειρηματίες.

Η διδασκαλία της Νέας Ελληνικής άρχισε τη δεκαετία του ΄50, παράλληλα με τη διδασκαλία των ξένων γλωσσών στο πλαίσιο των μαθημάτων και των εκδηλώσεων που πρόσφερε στους φοιτητές το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνεχίζεται χωρίς διακοπή έως σήμερα. Η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για την εκμάθηση της Νέας Ελληνικής οδήγησε στην ίδρυση ανεξάρτητου Διδασκαλείου της Νέας Ελληνικής. Στους σκοπούς του Διδασκαλείου, μεταξύ άλλων, εντάσσεται η πιστοποίηση του επιπέδου γνώσης της Νέας Ελληνικής για τους υποψήφιους φοιτητές των ελληνικών ΑΕΙ.

Στο Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών προσφέρονται ασφαλώς δεκάδες ξένες γλώσσες, σε ευέλικτα ωράρια, τα οποία μπορούν να παρακολουθήσουν φοιτητές και επαγγελματίες. Πρώτες στις προτιμήσεις των φοιτητών είναι η ισπανική, η αγγλική, η γερμανική, η ιταλική και η γαλλική γλώσσα. Στο Διδασκαλείο διδάσκονται και άλλες ξένες γλώσσες, 27 συνολικά, μεταξύ των οποίων η αλβανική, η αραβική, η αρμενική, η βουλγαρική, η δανική, η εβραϊκή, η ιαπωνική, η ολλανδική, η νορβηγική, η περσική, αλλά και οι ινδικές, χίντι και σανσκριτικά.

Μ. Παπαματθαίου, από την ιστοσελίδα της εφ. Το Βήμα, 20. 2. 2014 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Με ποιον τρόπο η αρθρογράφος υποστηρίζει στο κείμενό της τη γλωσσομάθεια; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (60-80 λέξεις)

Η αρθρογράφος παρουσιάζοντας τα αξιόλογα αποτελέσματα ενός θεσμού που είναι αφιερωμένος στη διδασκαλεία της νέας ελληνικής γλώσσας ως ξένης σε φιλέλληνες, αλλά και πολλών άλλων ξένων γλωσσών σε Έλληνες, φανερώνει το μεγάλο ενδιαφέρον που υπάρχει για την εκμάθηση άλλων γλωσσών. Το γεγονός, για παράδειγμα, ότι στο Διδασκαλείο ξένων γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών διδάσκονται 27 ξένες γλώσσες συνιστά σημαντικό τεκμήριο για τη διάδοση που έχει η γλωσσομάθεια στη χώρα μας. Ενώ η αναφορά στην επαγγελματική ιδιότητα εκείνων που μαθαίνουν τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα, υποδηλώνει πως συχνά η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας συνδέεται στενά με την επαγγελματική αποκατάσταση και σταδιοδρομία ενός ατόμου.

Α1. Για ποιον λόγο η αρθρογράφος αναφέρεται στους μαθητές και στους αποφοίτους του Διδασκαλείου της Νέας Ελληνικής; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (60-80 λέξεις).

Η αρθρογράφος αναφέρεται στους μαθητές και στους αποφοίτους του Διδασκαλείου της Νέας Ελληνικής προκειμένου να τονίσει το υψηλό μορφωτικό τους επίπεδο, όπως και τη μετέπειτα σημαντική σταδιοδρομία τους, που συνιστούν σημαντικό τεκμήριο τόσο για το αξιόλογο των προσφερόμενων μαθημάτων, όσο και για την προσφορά του Διδασκαλείου στην εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού. Μαθητές του Διδασκαλείου είναι συνήθως μέλη του διπλωματικού σώματος, πρόξενοι, καθώς και Έλληνες του απόδημου Ελληνισμού. Ενώ, στους αποφοίτους του συγκαταλέγονται καθηγητές της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας Πανεπιστημίων του εξωτερικού, μέλη του διπλωματικού σώματος, μέλη της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, διαπρεπείς επιστήμονες, διευθυντικά στελέχη, αλλά και διακεκριμένοι καλλιτέχνες και επιχειρηματίες.

Α2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή στην τέταρτη παράγραφο (Στο Διδασκαλείο... σανσκριτικά) του κειμένου;

Η συνοχή της 4^ης παραγράφου βασίζεται στην ανάπτυξη ενός ενιαίου θέματος, το οποίο υποδηλώνεται με σαφήνεια στη θεματική περίοδο: «προσφέρονται ασφαλώς δεκάδες ξένες γλώσσες». Ακολουθεί η αναφορά «Πρώτες στις προτιμήσεις…» που υποδηλώνει ένα είδος κατάταξης. Ενώ, μια ακόμη αναφορά φανερώνει τη συνέχιση του κοινού αυτού θέματος: «διδάσκονται και άλλες ξένες γλώσσες».

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Το Διδασκαλείο… επιχειρηματίες) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Το Διδασκαλείο είναι ένας σημαντικός θεσμός, με ιστορία περισσότερη από μισό αιώνα, για τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής ως δεύτερης / ξένης γλώσσας.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο κέντρο διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στον κόσμο. Πολλοί από τους απόφοιτούς του είναι σήμερα καθηγητές Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας Πανεπιστημίων σε όλον τον κόσμο, μέλη του διπλωματικού σώματος της χώρας τους, μέλη της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, διαπρεπείς επιστήμονες, διευθυντικά στελέχη, διακεκριμένοι καλλιτέχνες και επιχειρηματίες.

Κατακλείδα: ---

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων χρησιμοποιώντας συνώνυμες λέξεις ή ισοδύναμες φράσεις των λέξεων με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία που αυτές έχουν στο κείμενο: εξάπλωση, διαπρεπείς, πρόσφερε, συνεχώς, σκοπούς.

Η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού είναι μία από τις σημαντικότερες βλέψεις του Διδασκαλείου της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, που βρίσκει την πραγμάτωσή της με το να παρέχονται μαθήματα υψηλού επιπέδου σε κάθε ενδιαφερόμενο φιλέλληνα μαθητή. Το γεγονός, μάλιστα, ότι οι μαθητές αυτοί έχουν στην πορεία σημαντική επαγγελματική σταδιοδρομία είτε στο διπλωματικό σώμα είτε στο χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, λειτουργεί ενισχυτικά σε αυτή την προσπάθεια, καθώς επιφανείς επιστήμονες και εξέχουσες εν γένει προσωπικότητες -ο αριθμός των οποίων διαρκώς αυξάνεται- έχουν αποκτήσει βαθιά γνώση για την ελληνική γλώσσα και μεταδίδουν και στους άλλους την εκτίμησή τους για το ελληνικό πνεύμα.  

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων χρησιμοποιώντας τις παρακάτω λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: ελληνικού πολιτισμού, σημαντικός θεσμός, διδασκαλία των ξένων γλωσσών, εκμάθηση της Νέας Ελληνικής, γνώσης.

Το Διδασκαλείο της Νέας Ελληνικής γλώσσας αποτελεί έναν πολύ σημαντικό θεσμό για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και η δραστηριότητά του ξεκίνησε παράλληλα με τη διδασκαλία των ξένων γλωσσών από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το ενδιαφέρον που υπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει από πολλά μέλη του διπλωματικού σώματος, καθώς και από πολλούς φιλέλληνες προσφέρει μια ιδανική ευκαιρία μαζί με την εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας να παρέχονται και ουσιώδεις γνώσεις σχετικά με την Ελλάδα και τον πολιτισμό της, που λειτουργούν ενισχυτικά για τη βάθυνση του ενδιαφέροντος που έχουν οι συγκεκριμένοι μαθητές για τη χώρα μας.   

Β2. Ποιες από τις ακόλουθες φράσεις / προτάσεις χρησιμοποιούνται στο κείμενο κυριολεκτικά / δηλωτικά και ποιες μεταφορικά / συνυποδηλωτικά;

1. «υπερσύγχρονο κτίριο»

= Κυριολεκτική

2. «διπλωματικού σώματος»

= Μεταφορική

3. «διαπρεπείς επιστήμονες»

= Κυριολεκτική

4. «προσφέρονται δεκάδες ξένες γλώσσες»

= Μεταφορική

5. «προτιμήσεις των φοιτητών»

= Κυριολεκτική

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η Ελληνική και πάλι στο προσκήνιο

Fernando Barozza

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η Ελληνική και πάλι στο προσκήνιο

Η υποχώρηση των ελληνικών σπουδών στα πανεπιστήμια του εξωτερικού, ιδίως της Ευρώπης, οφείλεται κατά κύριο λόγο στον εξοβελισμό των ανθρωπιστικών γραμμάτων από το πρόγραμμα των μαθημάτων του σχολείου (Γυμνασίου – Λυκείου). Από τον εξοβελισμό αυτόν ωφελούνται νέα γνωστικά αντικείμενα (η πληροφορική, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, οι βιολογικές επιστήμες, πολλές ξένες γλώσσες, διάφορες πρακτικές γνώσεις κ.ά.). Η κατάργηση της διδασκαλίας των Ελληνικών στα σχολεία χωρών της Ευρώπης, όπου διδασκόταν παλαιότερα, αποθάρρυνε τους νέους να ακολουθήσουν ελληνικές σπουδές στα πανεπιστήμια εξαιτίας της έλλειψης επαγγελματικής απασχόλησης. Έτσι, υποχώρησαν σταδιακά και οι ελληνικές σπουδές από τα πανεπιστήμια, έκλεισαν και κλείνουν οι έδρες Ελληνικών, όταν αποχωρήσει ο καθηγητής που κατέχει την έδρα.

Αν υπάρξουν ανάγκες διδασκαλίας της Ελληνικής (της αρχαίας, κυρίως, αλλά και της νέας), θα τονωθούν και θα ξαναζωντανέψουν οι ελληνικές σπουδές στα πανεπιστήμια. Πηγή συγκρατημένης αισιοδοξίας είναι το γεγονός ότι η παγκόσμια κρίση που μαστίζει τον κόσμο σήμερα οδηγεί σε αναζητήσεις που ξαναφέρνουν στο προσκήνιο τον άνθρωπο, την ανθρωπιά και έναν νέο ανθρωπισμό μέσα από τις διαψεύσεις ουτοπικών προσδοκιών, τις απογοητεύσεις μιας μαζικής στροφής στον καταναλωτισμό, την ψεύτικη οικονομική ευφορία των πιστωτικών καρτών και, κυρίως, την απάρνηση καθιερωμένων αξιών που φώτιζαν τον δρόμο τους.

Γενικότερα, το κεφάλαιο της χώρας μας που λέγεται «ελληνική γλώσσα» δεν το έχουμε αξιοποιήσει όσο θα έπρεπε εντός και εκτός Ελλάδος. Μέσα στη χώρα μας ως αξία που συνδέεται άμεσα με τον πολιτισμό, την ιστορία, τη νοοτροπία, την ίδια την ταυτότητά μας και, πάνω απ’ όλα, με μια ποιότητα σκέψης που αναγκαστικά περνάει μέσα από τη γλώσσα. Και φυσικά, με μια ποιότητα παιδείας, η οποία στηρίζεται κατά κύριο λόγο στη γλώσσα. Έξω από τη χώρα μας πάλι δεν έχουμε προβάλει την ελληνική γλώσσα με σωστό και ουσιαστικό τρόπο, όχι με μεγαλοστομίες και αλαζονεία. Για παράδειγμα, δεν έχουμε καταδείξει τι προσφέρει η γνώση της Ελληνικής στους ομιλητές άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών για μια βαθύτερη κατανόηση της σημασίας απαιτητικών λέξεων της δικής τους γλώσσας, όταν αποτελούν δάνεια από την Ελληνική.

Οι χιλιάδες των δανείων που έχουν ληφθεί από την Ελληνική πρώτα και πάνω απ’ όλα συνιστούν έννοιες εκφρασμένες με ελληνικές λέξεις. Και είναι με τέτοιες έννοιες που συγκροτούνται τα νοήματα, με τα οποία λειτουργεί η ανθρώπινη σκέψη. Μεγάλο μέρος του δυτικού ευρωπαϊκού στοχασμού έχει βασιστεί και εκφραστεί με τέτοιες έννοιες-λέξεις. Σε αυτό το σκεπτικό στηρίζεται άλλωστε η απόφαση του υπουργού Παιδείας της Αγγλίας να υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στην ελληνική γλώσσα μαθητών των σχολείων της Μεγάλης Βρετανίας ήδη από το Δημοτικό. Η διαδικασία πρώιμης επαφής των μικρών μαθητών με απαιτητικές έννοιες-λέξεις, προφανώς από καταλλήλως επιλεγμένα ή συντεταγμένα κείμενα, αναμένεται να διευρύνει τη σκέψη τους και να ασκήσει βαθμηδόν τη διανοητική τους ικανότητα σε συσχετισμό με έννοιες-λέξεις που υπάρχουν ήδη στη μητρική τους γλώσσα.

Γ. Μπαμπινιώτης, εφ. Το Βήμα, 30.12.2012 (διασκευή).

εξοβελισμός: αποβολή, απομάκρυνση, κατάργηση. 

βαθμηδόν: σταδιακά 

ουτοπικός: μη ρεαλιστικός, εκτός πραγματικότητας

ευφορία: συναίσθημα ή κατάσταση ψυχικής ευεξίας και αισιοδοξίας

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, δίνεται η δυνατότητα σε μαθητές των σχολείων της Μ. Βρετανίας να διδάσκονται ελληνικά από το Δημοτικό; (60-80 λέξεις)

Το γεγονός ότι άλλες γλώσσες, όπως η αγγλική, έχουν αντλήσει από την ελληνική χιλιάδες λέξεις που συνιστούν καίριες έννοιες για την ανθρώπινη σκέψη και την ικανότητα εμβάθυνσης της συλλογιστικής διαδικασίας, καθιστά την εκμάθηση της γλώσσας μας ουσιαστικό πνευματικό εφόδιο. Έτσι, η απόφαση της Μ. Βρετανίας να διδάσκονται οι μαθητές της ελληνικά από το Δημοτικό, αποσκοπεί στο να τους δοθεί η ευκαιρία να έρθουν από νωρίς σ’ επαφή με απαιτητικές έννοιες-λέξεις, που θα συμβάλλουν στο να διευρυνθεί η σκέψη τους. Ενώ, παράλληλα, θα έχουν τη δυνατότητα να ασκηθούν σταδιακά στο συσχετισμό των εννοιών-λέξεων αυτών με ανάλογους όρους που υπάρχουν ήδη στη δική τους γλώσσα.

Α1. Ποια άποψη υποστηρίζεται στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου (Γενικότερα, το κεφάλαιο... Ελληνική) σχετικά με την ελληνική γλώσσα; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας επισημαίνει πως η ελληνική γλώσσα, που αποτελεί ένα αξιόλογο εθνικό κεφάλαιο, δεν έχει αξιοποιηθεί στο βαθμό που θα έπρεπε μέσα και έξω από τη χώρα μας. Σε ό,τι αφορά την εσωτερική αξιοποίηση της ελληνικής γλώσσας, δεν έχει γίνει πλήρως αντιληπτή η σύνδεση της γλώσσας με τον πολιτισμό, την ιστορία, την ίδια μας την ταυτότητα και πολύ περισσότερο με την ποιότητα εκείνη της σκέψης που προκύπτει κατ’ ανάγκη χάρη στη γλώσσα. Όπως, συνάμα, δεν έχει γίνει αντιληπτή η ποιότητα της παιδείας που μπορεί να προσφερθεί αν δοθεί σωστή έμφαση στην άρτια εκμάθηση της γλώσσας. Από την άλλη, σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση της ελληνικής γλώσσας στο εξωτερικό, είναι σαφές πως δεν έχει προβληθεί επαρκώς το όφελος που προκύπτει για τους ομιλητές άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών από την εκμάθηση της ελληνικής. Πλήθος δικών τους απαιτητικών σημασιολογικά λέξεων που αποτελούν δάνεια από την ελληνική, θα μπορούσαν να προσεγγιστούν και να κατανοηθούν πληρέστερα μέσω της επαφής με την ελληνική γλώσσα.

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου, η ελληνική γλώσσα έχει σημασία για τους Ευρωπαίους; (60-80 λέξεις)

Η ελληνική γλώσσα έχει σημασία για τους Ευρωπαίους, λόγω των χιλιάδων απαιτητικών σημασιολογικά λέξεων που έχουν δανειστεί από αυτή. Πρόκειται για λέξεις που συνιστούν καίριες για την ανθρώπινη σκέψη έννοιες, πάνω στις οποίες έχει βασιστεί μεγάλο μέρος του δυτικού ευρωπαϊκού στοχασμού. Λέξεις, ωστόσο, που δυσκολεύουν τους σύγχρονους ομιλητές των ευρωπαϊκών γλωσσών να τις κατανοήσουν πλήρως. Έτσι, η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας τους προσφέρει τη δυνατότητα να αντιληφθούν καλύτερα το νόημα αυτών των λέξεων-εννοιών και, άρα, τους επιτρέπει να κατακτήσουν πληρέστερα και τη δική τους γλώσσα.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (Γενικότερα το κεφάλαιο... την Ελληνική) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Γενικότερα, το κεφάλαιο της χώρας μας που λέγεται «ελληνική γλώσσα» δεν το έχουμε αξιοποιήσει όσο θα έπρεπε εντός και εκτός Ελλάδος.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Μέσα στη χώρα μας ως αξία που συνδέεται άμεσα με τον πολιτισμό, την ιστορία, τη νοοτροπία, την ίδια την ταυτότητά μας και, πάνω απ’ όλα, με μια ποιότητα σκέψης που αναγκαστικά περνάει μέσα από τη γλώσσα. Και φυσικά, με μια ποιότητα παιδείας, η οποία στηρίζεται κατά κύριο λόγο στη γλώσσα. Έξω από τη χώρα μας πάλι δεν έχουμε προβάλει την ελληνική γλώσσα με σωστό και ουσιαστικό τρόπο, όχι με μεγαλοστομίες και αλαζονεία. Για παράδειγμα, δεν έχουμε καταδείξει τι προσφέρει η γνώση της Ελληνικής στους ομιλητές άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών για μια βαθύτερη κατανόηση της σημασίας απαιτητικών λέξεων της δικής τους γλώσσας, όταν αποτελούν δάνεια από την Ελληνική.

Κατακλείδα: ---

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου (Η υποχώρηση… την έδρα) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Η υποχώρηση των ελληνικών σπουδών στα πανεπιστήμια του εξωτερικού, ιδίως της Ευρώπης, οφείλεται κατά κύριο λόγο στον εξοβελισμό των ανθρωπιστικών γραμμάτων από το πρόγραμμα των μαθημάτων του σχολείου (Γυμνασίου – Λυκείου).

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Από τον εξοβελισμό αυτόν ωφελούνται νέα γνωστικά αντικείμενα (η πληροφορική, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, οι βιολογικές επιστήμες, πολλές ξένες γλώσσες, διάφορες πρακτικές γνώσεις κ.ά.). Η κατάργηση της διδασκαλίας των Ελληνικών στα σχολεία χωρών της Ευρώπης, όπου διδασκόταν παλαιότερα, αποθάρρυνε τους νέους να ακολουθήσουν ελληνικές σπουδές στα πανεπιστήμια εξαιτίας της έλλειψης επαγγελματικής απασχόλησης.

Κατακλείδα: Έτσι, υποχώρησαν σταδιακά και οι ελληνικές σπουδές από τα πανεπιστήμια, έκλεισαν και κλείνουν οι έδρες Ελληνικών, όταν αποχωρήσει ο καθηγητής που κατέχει την έδρα.

Α2. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του κειμένου.

1^η παράγραφος: Οι λόγοι για τους οποίους υποχώρησαν οι ελληνικές σπουδές στα πανεπιστήμια του εξωτερικού.

2^η παράγραφος: Η στροφή στον ανθρωπισμό, λόγω της παγκόσμιας κρίσης, ενδέχεται να τονώσει εκ νέου το ενδιαφέρον για τις ελληνικές σπουδές.

3^η παράγραφος: Το εθνικό κεφάλαιο της «ελληνικής γλώσσας» δεν έχει αξιοποιηθεί σωστά στο εξωτερικό, αλλά και στη χώρα μας.

4^η παράγραφος: Οι λόγοι για τους οποίους η ελληνική γλώσσα έχει ιδιαίτερη σημασία για τους Ευρωπαίους.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων ενός άρθρου για την ελληνική γλώσσα, στην οποία θα χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: πολιτισμό, ποιότητα σκέψης, προσφέρει, βαθύτερη κατανόηση, εκφραστεί.

Η γλώσσα προσφέρει σε κάθε άνθρωπο τη δυνατότητα να εκφραστεί και να επικοινωνήσει με τους συνανθρώπους του. Είναι το αναγκαίο μέσο εξωτερίκευσης του συναισθηματικού μας κόσμου, μα και το μέσο για τη βαθύτερη κατανόηση του πολιτισμού μας, αφού η μελέτη της γλώσσας φανερώνει ποικίλα στοιχεία για την ιστορική πορεία και την ιδιοσυγκρασία ενός λαού. Ενώ, συνάμα, η πληρέστερη κατάκτηση της γλώσσας ενισχύει την ποιότητα σκέψης του ατόμου, αφού του επιτρέπει να κατανοήσει καλύτερα τις βαθύτερες νοηματικές αποχρώσεις λέξεων και όρων, και του προσφέρει τη δυνατότητα να προχωρά σε πιο ουσιώδεις συλλογιστικές διαδικασίες.  

Β1. «[Η γλώσσα] συνδέεται άμεσα με τον πολιτισμό, την ιστορία, τη νοοτροπία, την ίδια την ταυτότητά μας»

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Η γλώσσα συνδέεται άμεσα με τον πολιτισμό, την ιστορία, τη νοοτροπία, την ίδια την ταυτότητά μας. Λειτουργεί ως συνεχής φορέας μνήμης, αφού σε αυτή αποτυπώνονται, μέσα από τις σημασιολογικές αποχρώσεις των λέξεων, ιστορικές περίοδοι, αλλά και πνευματικά επιτεύγματα του κάθε λαού. Μια γλώσσα, μάλιστα, όπως είναι η ελληνική, που έχει διανύσει πορεία χιλιετιών, εμπεριέχει στοιχεία που φανερώνουν όχι μόνο την ιδιοσυγκρασία των νεότερων ομιλητών της, αλλά και την ιδιαίτερη εκείνη πνευματική ποιότητα ενός τόσο ανθεκτικού λαού που χρωστά την επιβίωσή του στη δυνατότητά του να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται διαρκώς.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία θα χρησιμοποιήσετε τις λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: αποθάρρυνε, υποχώρησαν, απογοητεύσεις, ψεύτικη, αλαζονεία.

Η διάδοση της ελληνικής γλώσσας και οι ελληνικές σπουδές υποχώρησαν τα τελευταία χρόνια ακόμη και μεταξύ των μελών της ελληνικής ομογένειας στις χώρες του εξωτερικού. Το ελληνικό κράτος, ατυχώς, προσέφερε πλείστες απογοητεύσεις στους εκεί Έλληνες και τους αποθάρρυνε, με την απόφασή του να περιορίσει τη χρηματοδότηση των ελληνικών σχολείων στο εξωτερικό. Το υποτιθέμενο ενδιαφέρον της τοπικής ηγεσίας να διατηρήσει ισχυρούς τους δεσμούς με τους ομογενείς του εξωτερικού, έχει αποδειχθεί παντελώς ανυπόστατο. Η πολιτική στα θέματα της παιδείας, άλλωστε, διακατέχεται συνήθως από την αλαζονεία του εκάστοτε υπουργού πως θα επιφέρει ουσιώδεις αλλαγές, για να φανεί τελικά ασυνεπής και ψεύτικη απέναντι στα πλέον σημαντικά ζητήματα.

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω φράσεις / προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «η υποχώρηση των ελληνικών σπουδών»

= Μεταφορική

2. «όταν αποχωρήσει ο καθηγητής»

= Κυριολεκτική

3. «η κατάργηση της διδασκαλίας των Ελληνικών στα σχολεία χωρών της Ευρώπης»

= Κυριολεκτική

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω φράσεις / προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «Έτσι υποχώρησαν σταδιακά κατ’ επέκταση και οι ελληνικές σπουδές από τα  πανεπιστήμια»

= Μεταφορική

2. «Η κατάργηση της διδασκαλίας των Ελληνικών»

= Κυριολεκτική

3. «για μια βαθύτερη κατανόηση της σημασίας απαιτητικών λέξεων»

= Μεταφορική

Β2. «Έξω από τη χώρα μας πάλι δεν έχουμε προβάλει την ελληνική γλώσσα με σωστό και ουσιαστικό τρόπο».

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας επιλέγει την ενεργητική σύνταξη προκειμένου να δώσει έμφαση στο υποκείμενο της ενέργειας (εμείς), το οποίο εννοείται.

2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

Έξω από τη χώρα μας πάλι δεν έχει προβληθεί η ελληνική γλώσσα (από εμάς) με σωστό και ουσιαστικό τρόπο.

Έκθεση Α΄ Λυκείου: H επίδραση της τεχνολογίας στη γλωσσική ποικιλότητα

Aged pixel

Έκθεση Α΄ Λυκείου: H επίδραση της τεχνολογίας στη γλωσσική ποικιλότητα

Ένας χώρος με ιδιαίτερη επίδραση στο θέμα της γλωσσικής διαφοροποίησης και της διερεύνησης της γλωσσικής ποικιλότητας είναι ο χώρος της τεχνολογίας. Σε όλη τη διάρκεια της γλωσσικής ιστορίας, η παραγωγή ενός τεχνολογικού προϊόντος ασκούσε μικρή ή μεγάλη επίδραση, ανάλογα με τη σπουδαιότητα που αυτό είχε, στη γλωσσική διαφοροποίηση. Όμως, η μεγάλη επανάσταση στη γλώσσα πραγματοποιήθηκε με την εφεύρεση της τυπογραφίας, η οποία έδωσε νέες διαστάσεις και δυνατότητες στη γλώσσα, στη γραπτή της κυρίως μορφή. Επίσης, διεύρυνε τη γλωσσική ποικιλία με τα ποικίλα «εργαλεία» του γραπτού λόγου, επειδή με την τυπογραφία δόθηκε η δυνατότητα να παραχθούν βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά και διαφορετικοί τύποι κειμένων, όπως αφίσες, διαφημίσεις, επιγραφές. Με τον ίδιο τρόπο η εφεύρεση του τηλεφώνου επηρέασε κυρίως τον προφορικό λόγο, ενώ στη συνέχεια και ο τηλέγραφος πρόσθεσε καινούριους τρόπους έκφρασης στον γραπτό λόγο.

Η επίδραση της τυπογραφίας στη γραπτή γλώσσα υπήρξε κάτι ανάλογο με την επίδραση που άσκησε το ραδιόφωνο στον προφορικό λόγο. Στο θέμα της γλωσσικής ποικιλομορφίας το ραδιόφωνο έδωσε τη δυνατότητα να ακουστεί η «άλλη φωνή», η γλωσσική μορφή που διαφοροποιείται από την επίσημη γλώσσα. Ακόμη, δημιούργησε και πολλές νέες κειμενικές ποικιλίες, όπως το δελτίο ειδήσεων, η ζωντανή ραδιοφωνική μετάδοση γεγονότων, ο σχολιασμός αθλητικών ή πολιτικών γεγονότων κ.λπ. Την κατάσταση αυτή εμπλούτισε ο κινηματογράφος και ακόμα περισσότερο η τηλεόραση, καθώς δημιουργήθηκαν νέες κινηματογραφικές και τηλεοπτικές κειμενικές ποικιλίες και δόθηκαν δυνατότητες γραπτής έκφρασης με τον γλωσσικό σχολιασμό της εικόνας.

Στη συνέχεια, ο επόμενος μεγάλος σταθμός είναι το κινητό τηλέφωνο, το οποίο συνδυάζει τις γλωσσικές δυνατότητες του κλασικού τηλεφώνου με αυτές της τηλεοπτικής εικόνας. Θέτει, όμως, κάποιους σημαντικούς περιορισμούς λόγω του πολύ μικρού μεγέθους της οθόνης του, όπως το όριο των χαρακτήρων για κάθε μήνυμα. Έτσι δημιουργήθηκαν νέες γλωσσικές συμβάσεις, όπως οι συντομογραφίες και οι νέες λέξεις ή φράσεις που αποτελούνται από συνδυασμό γραμμάτων και αριθμών (π.χ. τπτ = «τίποτα») για την οικονομικότερη και ταχύτερη ανταλλαγή μηνυμάτων και πληροφοριών.

Επιπλέον, το διαδίκτυο, εκμεταλλευόμενο τις τεράστιες τεχνολογικές δυνατότητες αλλά και λειτουργώντας κάτω από τους περιορισμούς, οι οποίοι σχετίζονται με το ηλεκτρονικό υλικό και τις εφαρμογές, έφερε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, καθώς και τη σύγχρονη και ασύγχρονη διαδικτυακή επικοινωνία. Επιπρόσθετα έδωσε την ευκαιρία να δημιουργηθούν πολλοί καινούργιοι τύποι διαδικτυακών κειμένων, γεγονός που τροφοδοτεί τη γλώσσα με πρωτόγνωρα δείγματα γλωσσικής ποικιλίας. Και ενώ θα περίμενε κανείς να λειτουργεί το διαδίκτυο ομογενοποιητικά λόγω της παγκόσμιας επικράτησης και της κυριαρχίας της αγγλικής γλώσσας, φαίνεται να συμβαίνει το αντίθετο: διευκολύνει και ενθαρρύνει την ανάδειξη της διαφορετικότητας στη γλωσσική επικοινωνία. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι το διαδίκτυο έχει επηρεάσει και θα επηρεάσει μελλοντικά ακόμη περισσότερο τη γλώσσα ξεπερνώντας οποιαδήποτε άλλη τεχνολογική εφεύρεση του παρελθόντος.

Κ. Ντίνας. (2013). Η Γλωσσική ποικιλότητα στο πλαίσιο της παιδαγωγικής του κριτικού Γραμματισμού. Στο: Τσιτσανούδη Μ. (Επιμ.), Η Νέα Ελληνική Γλώσσα στη σύγχρονη (πρωτο)σχολική εκπαίδευση: Επίκαιρες προκλήσεις και προοπτικές, 280-282. Αθήνα: Gutenberg (διασκευή).

ομογενοποιητικά: με τρόπο που να εξαλείφει τις διαφορές και να επιφέρει την ομοιομορφία 

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Ποιες αλλαγές, σύμφωνα με το κείμενο, έχει επιφέρει η χρήση των κινητών τηλεφώνων στη γλωσσική επικοινωνία; (60-80 λέξεις).

Το κινητό τηλέφωνο επέφερε σημαντικές αλλαγές στη γλωσσική επικοινωνία, καθώς συνδυάζει τις δυνατότητες του κλασσικού τηλεφώνου με αυτές της τηλεοπτικής εικόνας, εμπλουτίζοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Εντούτοις, το κείμενο εστιάζει περισσότερο στη δυνατότητα αποστολής γραπτών μηνυμάτων που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα, καθώς σε αυτή τίθενται ορισμένοι περιορισμοί ως προς των αριθμό των χαρακτήρων κάθε μηνύματος. Προέκυψαν, έτσι, για λόγους συντομίας και οικονομίας, νέες γλωσσικές συμβάσεις στην επικοινωνία, όπως είναι η χρήση συντομογραφιών ή νέων λέξεων και εκφράσεων που βασίζονται στο συνδυασμό γραμμάτων και αριθμών. Πρόκειται, λοιπόν, για μια ιδιαιτέρως σημαντική επίδραση, αφού οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου τρόπου γραπτής επικοινωνίας με τους δικούς του κώδικες και τις δικές του εκφραστικές συμβάσεις.

Α1. Ποια ήταν, σύμφωνα με το κείμενο, τα αποτελέσματα της εφεύρεσης του ραδιοφώνου όσον αφορά στη γλωσσική ποικιλομορφία; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας συγκρίνει την επίδραση που άσκησε η εφεύρεση του ραδιοφώνου στον προφορικό λόγο με αυτή που άσκησε στη γραπτή γλώσσα η εφεύρεση της τυπογραφίας. Είχε, δηλαδή, το ραδιόφωνο πολύ μεγάλη επίδραση στον προφορικό λόγο, αφού παρέχοντας τη δυνατότητα να ακουστούν και διαφορετικοί τρόποι έκφρασης, σε σχέση με την επίσημη γλώσσα, ενίσχυσε εντυπωσιακά τη γλωσσική ποικιλομορφία. Χάρη στο ραδιόφωνο, άλλωστε, δημιουργήθηκαν νέες κειμενικές ποικιλίες, όπως είναι το δελτίο ειδήσεων, η ζωντανή μετάδοση γεγονότων, αλλά και ο σχολιασμός αθλητικών και πολιτικών γεγονότων.

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η μεγάλη επανάσταση στη γλώσσα πραγματοποιήθηκε με την εφεύρεση της τυπογραφίας; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας θεωρεί πως η εφεύρεση της τυπογραφίας αποτέλεσε καθοριστικό γεγονός για τη γλώσσα, και κυρίως για τη γραπτή μορφή της, αφού της προσέφερε νέες διαστάσεις και δυνατότητες. Χάρη στην τυπογραφία διευρύνθηκε η γλωσσική ποικιλία, αφού πλέον ήταν, για πρώτη φορά διαθέσιμες σε πρωτόγνωρη έκταση πολλές εκφάνσεις του γραπτού λόγου, όπως ήταν τα βιβλία, τα περιοδικά, αλλά και πλήθος άλλων διαφορετικών τύπων κειμένου, όπως οι αφίσες, οι διαφημίσεις και οι επιγραφές. Δόθηκε, δηλαδή, μια νέα ώθηση στη γραπτή γλωσσική έκφραση, καθώς ήταν πια εφικτό να εξυπηρετηθούν πολυποίκιλες εκφραστικές ανάγκες, που εκτείνονταν από τη λογοτεχνική δημιουργία μέχρι τον διαφημιστικό λόγο.  

Α2. Με ποιες συνδετικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα:

1. στη δεύτερη παράγραφο και την τρίτη παράγραφο του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη παράγραφο και την τρίτη επιτυγχάνεται με τη χρήση της φράσης «Στη συνέχεια». Ενώ διαρθρωτικός είναι και ο ρόλος της φράσης «ο επόμενος μεγάλος σταθμός είναι», αφού φανερώνει πως και στην 3^η παράγραφο συνεχίζεται η αναφορά ανάλογων στοιχείων με αυτά της 2^ης.

2. στην τρίτη παράγραφο και την τέταρτη παράγραφο του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στην 3^η παράγραφο και την 4^η επιτυγχάνεται με τη χρήση της συνδετικής λέξης «επιπλέον», που δηλώνει πως ο γράφων θα καταγράψει νέα συμπληρωματικά στοιχεία.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Η επίδραση… της εικόνας) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Η επίδραση της τυπογραφίας στη γραπτή γλώσσα υπήρξε κάτι ανάλογο με την επίδραση που άσκησε το ραδιόφωνο στον προφορικό λόγο.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Στο θέμα της γλωσσικής ποικιλομορφίας το ραδιόφωνο έδωσε τη δυνατότητα να ακουστεί η «άλλη φωνή», η γλωσσική μορφή που διαφοροποιείται από την επίσημη γλώσσα. Ακόμη, δημιούργησε και πολλές νέες κειμενικές ποικιλίες, όπως το δελτίο ειδήσεων, η ζωντανή ραδιοφωνική μετάδοση γεγονότων, ο σχολιασμός αθλητικών ή πολιτικών γεγονότων κ.λπ. Την κατάσταση αυτή εμπλούτισε ο κινηματογράφος και ακόμα περισσότερο η τηλεόραση, καθώς δημιουργήθηκαν νέες κινηματογραφικές και τηλεοπτικές κειμενικές ποικιλίες και δόθηκαν δυνατότητες γραπτής έκφρασης με τον γλωσσικό σχολιασμό της εικόνας.

Κατακλείδα: ---

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην τρίτη παράγραφο (Στη συνέχεια… πληροφοριών) και την τέταρτη παράγραφο (Επιπλέον… παρελθόντος) του κειμένου.

3^η παράγραφος: Η επίδραση του κινητού τηλεφώνου στη γλωσσική επικοινωνία.

4^η παράγραφος: Η εντυπωσιακή επίδραση του διαδικτύου στη γλωσσική έκφραση.

Β1. «[Το διαδίκτυο] διευκολύνει και ενθαρρύνει την ανάδειξη της διαφορετικότητας στη γλωσσική επικοινωνία».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω περίοδο λόγου, να δημιουργήσετε μια παράγραφο 50-60 λέξεων.

Το διαδίκτυο διευκολύνει και ενθαρρύνει την ανάδειξη της διαφορετικότητας στη γλωσσική επικοινωνία. Χάρη στη δυνατότητα που προσφέρεται σε όλους τους χρήστες του διαδικτύου να συνθέσουν τα δικά τους κείμενα και να τα δημοσιεύσουν σε διάφορες ιστοσελίδες, παρατηρείται μια εντυπωσιακή αύξηση στην παραγωγή γραπτού λόγου κάθε πιθανού είδους είτε πρόκειται για πολιτικού περιεχομένου αρθρογραφία είτε για ποιητικά και λογοτεχνικά κείμενα. Άνθρωποι κάθε ηλικίας και κάθε μορφωτικού επιπέδου, αποκτούν για πρώτη φορά το δικαίωμα να εκφραστούν γραπτώς και να δουν τα κείμενά τους να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Προκύπτει, έτσι, μια πρωτόφαντη ποικιλότητα στα εκφραστικά μέσα και στη διαφορετικότητα του ύφους γραφής των κειμένων που μπορεί κανείς να διαβάσει στο διαδίκτυο.

Β1. Να δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: κινητό τηλέφωνο, γλωσσικές δυνατότητες, όριο, συντομογραφίες, ανταλλαγή μηνυμάτων.

Ένα από τα τεχνολογικά επιτεύγματα που προσέφεραν σημαντικές διευκολύνσεις στην επικοινωνία των ατόμων είναι το κινητό τηλέφωνο, που επιτρέπει όχι μόνο την προφορική συνομιλία, αλλά και την ανταλλαγή μηνυμάτων. Καθημερινά πραγματοποιούνται πλέον δισεκατομμύρια τηλεφωνικές κλήσεις, γεγονός που οδηγεί σε βελτίωση των γλωσσικών δυνατοτήτων των ατόμων, αφού καλούνται να καταστούν πιο αποτελεσματικοί συνομιλητές και να εκφράζονται με όσο γίνεται πιο άρτιο τρόπο. Στον αντίποδα, εντούτοις, της άνετης προφορικής επικοινωνίας, βρίσκεται η ανάγκη για ταχύτερη και οικονομικότερη συνεννόηση μέσω των γραπτών μηνυμάτων, τα οποία δεν ξεπερνούν συνήθως ένα συγκεκριμένο όριο λέξεων και ωθούν τους χρήστες να καταφεύγουν σε συντομογραφίες και ημιτελείς εκφραστικές διατυπώσεις.  

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: τεχνολογικές δυνατότητες, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, διαδικτυακών κειμένων, γλωσσικής ποικιλίας, επικοινωνία.

Το διαδίκτυο προσφέροντας νέες δυνατότητες επικοινωνίας έχει οδηγήσει στον εμπλουτισμό της γλωσσικής ποικιλίας μέσα από την πληθώρα των διαδικτυακών κειμένων. Από τα κείμενα καθημερινής ή και επίσημης επικοινωνίας που ανταλλάσσονται μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μέχρι τις επιστημονικές καταγραφές που δημοσιεύονται σε έγκυρες ιστοσελίδες, ο γραπτός λόγος γνωρίζει μια δίχως προηγούμενο ενίσχυση χάρη στις σύγχρονες τεχνολογικές δυνατότητες που επιτρέπουν σε κάθε άτομο, οποιαδήποτε ηλικίας και οποιουδήποτε πνευματικού υποβάθρου, να δημοσιεύει και να προωθεί τα κείμενά του.  

Β2.α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

- η μεγάλη επανάσταση στη γλώσσα

- με τα ποικίλα «εργαλεία» του γραπτού λόγου

Β2.β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Η μεταφορική χρήση τη γλώσσας προσδίδει ενδιαφέρον στο κείμενο, αφού το καθιστά πιο παραστατικό. Έτσι, για παράδειγμα, η μεταφορική φράση «μεγάλη επανάσταση» αποδίδει την απότομη και θεαματική μεταβολή που επήλθε στο χώρο της γλωσσικής έκφρασης, μ’ έναν όρο, ωστόσο, που φέρνει στο νου έναν μαχητικό αγώνα ή μια λαϊκή εξέγερση, και υποδηλώνει κατ’ αυτό τον τρόπο την ιδιαίτερη ένταση του φαινομένου.

Β2. α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους του ειδικού λεξιλογίου.

- γλωσσικής ποικιλότητας

- κειμενικές ποικιλίες

Β2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Εφόσον το κείμενο διερευνά ζητήματα σχετικά με τη γλώσσα είναι αναμενόμενη η χρήση όρων που αντλούνται από την επιστήμη της γλωσσολογίας.

Β2. «Η τυπογραφία διεύρυνε τη γλωσσική ποικιλία με τα ποικίλα «εργαλεία» του γραπτού λόγου».

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητική σύνταξης από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας επιλέγει την ενεργητική σύνταξη προκειμένου να δώσει έμφαση στο υποκείμενο της ενέργειας (η τυπογραφία).

2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

Η γλωσσική ποικιλία διευρύνθηκε από την τυπογραφία με με τα ποικίλα «εργαλεία» του γραπτού λόγου.

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γλώσσα και λογοτεχνική δημιουργία

The Art of Marsha Charlebois

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γλώσσα και λογοτεχνική δημιουργία

Στην ιστορία της λογοτεχνικής δημιουργίας έχει αποδειχτεί ότι κάθε έργο που εμφανίζεται ανθεκτικό στο πέρασμα του χρόνου οφείλει τη δυνατότητά του αυτή στη μυστηριώδη ακτινοβολία που εκπέμπει και στα ενδιαφέροντα μηνύματα που περικλείει. Ένα τέτοιο έργο αποτελεί σε κάθε εποχή μια πρόκληση για μελέτη και ανίχνευση των σημασιών και των νοημάτων που κρύβονται πίσω από τη γλωσσική του δόμηση.

Τα λεγόμενα «κλασικά έργα» έχουν ως αφετηρία τους κάποιο συγκεκριμένο και περιορισμένο τοπικά και χρονικά γεγονός. Ωστόσο, κατορθώνουν να το καταστήσουν παγκόσμιο σύμβολο και πανανθρώπινη υπόθεση. Έτσι ξεπερνούν τους φραγμούς του χώρου και του χρόνου στο πλαίσιο των οποίων δημιουργήθηκαν και μορφοποιήθηκαν. Με λίγα λόγια, αξιόλογοι λογοτέχνες είναι εκείνοι που διαθέτουν την ικανότητα να στηρίζονται σε ένα απλό γεγονός, σε μια καθημερινή ιστορία, αλλά να την προβάλλουν με ιδιαίτερο τρόπο και να της δίνουν μια τέτοια διάσταση που να συγκινεί τους ανθρώπους όλων των τόπων και όλων των εποχών.

Το ερώτημα που τίθεται στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι το εξής: «Με ποιον τρόπο χρησιμοποιεί ο λογοτέχνης τη γλώσσα, ώστε να επιτυγχάνει ένα τόσο μαγευτικό αποτέλεσμα; Με ποιες τεχνικές ή με ποια μέσα μας συνεπαίρνει, μας μεταφέρει στον δικό του κόσμο, μας συγκινεί και μας κάνει να συμπάσχουμε με τους ήρωές του;»

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι η ικανότητα του συγγραφέα, πέρα από άλλες επιμέρους τεχνικές στις οποίες καταφεύγει, προκύπτει και από τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τη γλώσσα, πράγμα που του επιτρέπει να δημιουργεί αυτό που αποκαλούμε «προσωπικό ύφος». Στη χορεία λοιπόν των μεγάλων λογοτεχνών εντάσσονται εκείνοι που διαθέτουν προσωπικό ύφος, το οποίο δεν μπορεί να οριστεί παρά ως προσωπική και ιδιαίτερη σχέση με τη γλώσσα, ως μια «γλωσσική χημεία», με την οποία ο δημιουργός εκφράζει την εποχή του και τις αξίες της μέσα από τη δική του ατομικότητα.

Ν. Μήτσης. (1998). Η γλώσσα του διηγηματογράφου Γ. Βαλταδώρου -Επισημάνσεις και διαπιστώσεις. Πρακτικά Πολιτιστικής Διημερίδας. Καρδίτσα: Δήμος Καρδίτσας. (διασκευή).

ανίχνευση: διερεύνηση, αναζήτηση.

χορεία: σύνολο προσώπων που ξεχωρίζουν για μια θετική ιδιότητά τους.

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Πώς συμβάλλει, σύμφωνα με το κείμενο, στην ανάδειξη ενός μεγάλου λογοτέχνη ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο αυτός χρησιμοποιεί τη γλώσσα;(60-80 λέξεις)

Κάθε μεγάλος λογοτέχνης έχει έναν ιδιαίτερο και εντελώς μοναδικό τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τη γλώσσα, στοιχείο που οδηγεί στη δημιουργία του προσωπικού του ύφους γραφής. Πρόκειται, επί της ουσίας, για την προσωπική του σχέση με τη γλώσσα∙ για μια ξεχωριστή «χημεία» που διαμορφώνει το διακριτό του ύφος, με τη συνδρομή του οποίου ο δημιουργός κατορθώνει να εκφράσει την εποχή του και τις ιδιαίτερες αξίες της μέσα πάντα από τη δική του ατομική ματιά και αντίληψη.

Α1. Ποιος είναι, σύμφωνα με το κείμενο, ο ιδιαίτερος τρόπος χρήσης της γλώσσας που χαρακτηρίζει έναν μεγάλο συγγραφέα και αναδεικνύει το λογοτεχνικό του έργο; (60-80 λέξεις)

Κάθε μεγάλος λογοτέχνης έχει έναν ιδιαίτερο και εντελώς μοναδικό τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τη γλώσσα, στοιχείο που οδηγεί στη δημιουργία του προσωπικού του ύφους γραφής. Πρόκειται, επί της ουσίας, για την προσωπική του σχέση με τη γλώσσα∙ για μια ξεχωριστή «χημεία» που διαμορφώνει το διακριτό του ύφος, με τη συνδρομή του οποίου ο δημιουργός κατορθώνει να εκφράσει την εποχή του και τις ιδιαίτερες αξίες της μέσα πάντα από τη δική του ατομική ματιά και αντίληψη.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην πρώτη παράγραφο (Στην ιστορία… δόμηση) και τη δεύτερη παράγραφο (Τα λεγόμενα… των εποχών) του κειμένου.

1^η παράγραφος: Το ιδιαίτερο στοιχείο που καθιστά ένα λογοτεχνικό έργο διαχρονικό.

2^η παράγραφος: Τα γνωρίσματα των λεγόμενων «κλασικών έργων».

Α2. Να επισημάνετε δύο συνδετικές λέξεις / φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των περιόδων της δεύτερης παραγράφου (Τα λεγόμενα… των εποχών) του κειμένου.

- Ωστόσο

- Με λίγα λόγια

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Τα λεγόμενα… των εποχών) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Τα λεγόμενα «κλασικά έργα» έχουν ως αφετηρία τους κάποιο συγκεκριμένο και περιορισμένο τοπικά και χρονικά γεγονός.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Ωστόσο, κατορθώνουν να το καταστήσουν παγκόσμιο σύμβολο και πανανθρώπινη υπόθεση. Έτσι ξεπερνούν τους φραγμούς του χώρου και του χρόνου στο πλαίσιο των οποίων δημιουργήθηκαν και μορφοποιήθηκαν.

Κατακλείδα: Με λίγα λόγια, αξιόλογοι λογοτέχνες είναι εκείνοι που διαθέτουν την ικανότητα να στηρίζονται σε ένα απλό γεγονός, σε μια καθημερινή ιστορία, αλλά να την προβάλλουν με ιδιαίτερο τρόπο και να της δίνουν μια τέτοια διάσταση που να συγκινεί τους ανθρώπους όλων των τόπων και όλων των εποχών.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: ενδιαφέροντα μηνύματα, δημιουργήθηκαν, ιδιαίτερο τρόπο, συγκινεί, ανθρώπους.

Πολλές φορές εκείνο που προσφέρει σ’ ένα λογοτεχνικό έργο τη διαχρονική του αξία είναι το γεγονός ότι κατορθώνει να συγκινεί τους αναγνώστες, περνώντας παράλληλα κάποια ενδιαφέροντα μηνύματα. Έργα που δημιουργήθηκαν αρκετές δεκαετίες ή και αιώνες πριν συνεχίζουν να αποτελούν για τους ανθρώπους κάθε εποχής ένα ενδιαφέρον ανάγνωσμα, χάρη στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο ο δημιουργός τους καταφέρνει να αντλήσει διαχρονικά μηνύματα από τις συνθήκες της εποχής του.

Β1.α. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμία από τις λέξεις με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: εκπέμπει, δόμηση, αφετηρία, φραγμούς, στηρίζονται.

εκπέμπει = μεταδίδει

δόμηση = διάρθρωση

αφετηρία = έναυσμα

φραγμούς = περιορισμούς

στηρίζονται = βασίζονται

Β1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση με κάθε συνώνυμη λέξη.

- Μέσα από το έργο του σου μεταδίδει την έντονη διάθεσή του για ζωή.

- Η άρτια διάρθρωση του θεατρικού έργου του είναι μια ακόμη ένδειξη του ταλέντου του.

- Το επίμαχο άρθρο αποτέλεσε το έναυσμα για την έναρξη της μεταξύ τους διαμάχης.

- Η δημιουργικότητά του φαίνεται να μη γνωρίζει περιορισμούς, αφού κατορθώνει να εκπλήσσει με την πρωτοτυπία και το βάθος κάθε νέου του έργου.

- Το τελευταίο του βιβλίο βασίζεται σε αληθινά γεγονότα.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: (λογοτεχνικό) έργο, καθημερινή ιστορία, συγκινεί, ήρωες, αξίες.

Ένα λογοτεχνικό έργο, παρά το γεγονός ότι μπορεί να βασίζεται σε μια καθημερινή ιστορία, που φαινομενικά δεν έχει τίποτε το ξεχωριστό, κατορθώνει τελικά να συγκινεί βαθιά τους αναγνώστες και να τους μεταδίδει σημαντικά μηνύματα. Αυτό οφείλεται καθαρά στην ικανότητα του συγγραφέα αφενός να ζωντανεύει κατά τρόπο άκρως ενδιαφέροντα τα διαδραματιζόμενα γεγονότα κι αφετέρου στη μέριμνά του να καταστήσεις τους λογοτεχνικούς του ήρωες φορείς διαχρονικών αξιών.

Β2. Να επισημάνετε στο κείμενο τρεις λέξεις ή φράσεις με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

- στη μυστηριώδη ακτινοβολία που εκπέμπει

- Τα λεγόμενα «κλασικά έργα» έχουν ως αφετηρία τους

- ως μια «γλωσσική χημεία»

Με τη μεταφορική χρήση της γλώσσας το κείμενο κερδίζει σε παραστατικότητα και αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη. Έτσι, όταν ο συγγραφέας δηλώνει ότι το λογοτεχνικό έργο εκπέμπει μια μυστηριώδη ακτινοβολία, κατορθώνει να παρουσιάσει με ιδιαίτερη ζωντάνια την αίσθηση ότι μπορεί να επηρεάσει βαθιά τους αποδέκτες του. Ενώ, με τη χρήση της λέξης «αφετηρία» για να αποδοθεί το πρωταρχικό υλικό στο οποίο βασίζεται ένα λογοτεχνικό έργο, δημιουργείται η αίσθηση πως πρόκειται για ένα ξεκίνημα μιας διαδρομής. Τέλος, η φράση «γλωσσική χημεία» αποδίδει τη μοναδικότητα του προσωπικού ύφους των μεγάλων λογοτεχνών που προκύπτει ως αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων.