Έκθεση Α΄ Λυκείου: H επίδραση της τεχνολογίας στη γλωσσική ποικιλότητα

Aged pixel

Έκθεση Α΄ Λυκείου: H επίδραση της τεχνολογίας στη γλωσσική ποικιλότητα

Ένας χώρος με ιδιαίτερη επίδραση στο θέμα της γλωσσικής διαφοροποίησης και της διερεύνησης της γλωσσικής ποικιλότητας είναι ο χώρος της τεχνολογίας. Σε όλη τη διάρκεια της γλωσσικής ιστορίας, η παραγωγή ενός τεχνολογικού προϊόντος ασκούσε μικρή ή μεγάλη επίδραση, ανάλογα με τη σπουδαιότητα που αυτό είχε, στη γλωσσική διαφοροποίηση. Όμως, η μεγάλη επανάσταση στη γλώσσα πραγματοποιήθηκε με την εφεύρεση της τυπογραφίας, η οποία έδωσε νέες διαστάσεις και δυνατότητες στη γλώσσα, στη γραπτή της κυρίως μορφή. Επίσης, διεύρυνε τη γλωσσική ποικιλία με τα ποικίλα «εργαλεία» του γραπτού λόγου, επειδή με την τυπογραφία δόθηκε η δυνατότητα να παραχθούν βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά και διαφορετικοί τύποι κειμένων, όπως αφίσες, διαφημίσεις, επιγραφές. Με τον ίδιο τρόπο η εφεύρεση του τηλεφώνου επηρέασε κυρίως τον προφορικό λόγο, ενώ στη συνέχεια και ο τηλέγραφος πρόσθεσε καινούριους τρόπους έκφρασης στον γραπτό λόγο.

Η επίδραση της τυπογραφίας στη γραπτή γλώσσα υπήρξε κάτι ανάλογο με την επίδραση που άσκησε το ραδιόφωνο στον προφορικό λόγο. Στο θέμα της γλωσσικής ποικιλομορφίας το ραδιόφωνο έδωσε τη δυνατότητα να ακουστεί η «άλλη φωνή», η γλωσσική μορφή που διαφοροποιείται από την επίσημη γλώσσα. Ακόμη, δημιούργησε και πολλές νέες κειμενικές ποικιλίες, όπως το δελτίο ειδήσεων, η ζωντανή ραδιοφωνική μετάδοση γεγονότων, ο σχολιασμός αθλητικών ή πολιτικών γεγονότων κ.λπ. Την κατάσταση αυτή εμπλούτισε ο κινηματογράφος και ακόμα περισσότερο η τηλεόραση, καθώς δημιουργήθηκαν νέες κινηματογραφικές και τηλεοπτικές κειμενικές ποικιλίες και δόθηκαν δυνατότητες γραπτής έκφρασης με τον γλωσσικό σχολιασμό της εικόνας.

Στη συνέχεια, ο επόμενος μεγάλος σταθμός είναι το κινητό τηλέφωνο, το οποίο συνδυάζει τις γλωσσικές δυνατότητες του κλασικού τηλεφώνου με αυτές της τηλεοπτικής εικόνας. Θέτει, όμως, κάποιους σημαντικούς περιορισμούς λόγω του πολύ μικρού μεγέθους της οθόνης του, όπως το όριο των χαρακτήρων για κάθε μήνυμα. Έτσι δημιουργήθηκαν νέες γλωσσικές συμβάσεις, όπως οι συντομογραφίες και οι νέες λέξεις ή φράσεις που αποτελούνται από συνδυασμό γραμμάτων και αριθμών (π.χ. τπτ = «τίποτα») για την οικονομικότερη και ταχύτερη ανταλλαγή μηνυμάτων και πληροφοριών.

Επιπλέον, το διαδίκτυο, εκμεταλλευόμενο τις τεράστιες τεχνολογικές δυνατότητες αλλά και λειτουργώντας κάτω από τους περιορισμούς, οι οποίοι σχετίζονται με το ηλεκτρονικό υλικό και τις εφαρμογές, έφερε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, καθώς και τη σύγχρονη και ασύγχρονη διαδικτυακή επικοινωνία. Επιπρόσθετα έδωσε την ευκαιρία να δημιουργηθούν πολλοί καινούργιοι τύποι διαδικτυακών κειμένων, γεγονός που τροφοδοτεί τη γλώσσα με πρωτόγνωρα δείγματα γλωσσικής ποικιλίας. Και ενώ θα περίμενε κανείς να λειτουργεί το διαδίκτυο ομογενοποιητικά λόγω της παγκόσμιας επικράτησης και της κυριαρχίας της αγγλικής γλώσσας, φαίνεται να συμβαίνει το αντίθετο: διευκολύνει και ενθαρρύνει την ανάδειξη της διαφορετικότητας στη γλωσσική επικοινωνία. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι το διαδίκτυο έχει επηρεάσει και θα επηρεάσει μελλοντικά ακόμη περισσότερο τη γλώσσα ξεπερνώντας οποιαδήποτε άλλη τεχνολογική εφεύρεση του παρελθόντος.

Κ. Ντίνας. (2013). Η Γλωσσική ποικιλότητα στο πλαίσιο της παιδαγωγικής του κριτικού Γραμματισμού. Στο: Τσιτσανούδη Μ. (Επιμ.), Η Νέα Ελληνική Γλώσσα στη σύγχρονη (πρωτο)σχολική εκπαίδευση: Επίκαιρες προκλήσεις και προοπτικές, 280-282. Αθήνα: Gutenberg (διασκευή).

ομογενοποιητικά: με τρόπο που να εξαλείφει τις διαφορές και να επιφέρει την ομοιομορφία 

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Ποιες αλλαγές, σύμφωνα με το κείμενο, έχει επιφέρει η χρήση των κινητών τηλεφώνων στη γλωσσική επικοινωνία; (60-80 λέξεις).

Το κινητό τηλέφωνο επέφερε σημαντικές αλλαγές στη γλωσσική επικοινωνία, καθώς συνδυάζει τις δυνατότητες του κλασσικού τηλεφώνου με αυτές της τηλεοπτικής εικόνας, εμπλουτίζοντας έτσι την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Εντούτοις, το κείμενο εστιάζει περισσότερο στη δυνατότητα αποστολής γραπτών μηνυμάτων που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα, καθώς σε αυτή τίθενται ορισμένοι περιορισμοί ως προς των αριθμό των χαρακτήρων κάθε μηνύματος. Προέκυψαν, έτσι, για λόγους συντομίας και οικονομίας, νέες γλωσσικές συμβάσεις στην επικοινωνία, όπως είναι η χρήση συντομογραφιών ή νέων λέξεων και εκφράσεων που βασίζονται στο συνδυασμό γραμμάτων και αριθμών. Πρόκειται, λοιπόν, για μια ιδιαιτέρως σημαντική επίδραση, αφού οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου τρόπου γραπτής επικοινωνίας με τους δικούς του κώδικες και τις δικές του εκφραστικές συμβάσεις.

Α1. Ποια ήταν, σύμφωνα με το κείμενο, τα αποτελέσματα της εφεύρεσης του ραδιοφώνου όσον αφορά στη γλωσσική ποικιλομορφία; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας συγκρίνει την επίδραση που άσκησε η εφεύρεση του ραδιοφώνου στον προφορικό λόγο με αυτή που άσκησε στη γραπτή γλώσσα η εφεύρεση της τυπογραφίας. Είχε, δηλαδή, το ραδιόφωνο πολύ μεγάλη επίδραση στον προφορικό λόγο, αφού παρέχοντας τη δυνατότητα να ακουστούν και διαφορετικοί τρόποι έκφρασης, σε σχέση με την επίσημη γλώσσα, ενίσχυσε εντυπωσιακά τη γλωσσική ποικιλομορφία. Χάρη στο ραδιόφωνο, άλλωστε, δημιουργήθηκαν νέες κειμενικές ποικιλίες, όπως είναι το δελτίο ειδήσεων, η ζωντανή μετάδοση γεγονότων, αλλά και ο σχολιασμός αθλητικών και πολιτικών γεγονότων.

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η μεγάλη επανάσταση στη γλώσσα πραγματοποιήθηκε με την εφεύρεση της τυπογραφίας; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας θεωρεί πως η εφεύρεση της τυπογραφίας αποτέλεσε καθοριστικό γεγονός για τη γλώσσα, και κυρίως για τη γραπτή μορφή της, αφού της προσέφερε νέες διαστάσεις και δυνατότητες. Χάρη στην τυπογραφία διευρύνθηκε η γλωσσική ποικιλία, αφού πλέον ήταν, για πρώτη φορά διαθέσιμες σε πρωτόγνωρη έκταση πολλές εκφάνσεις του γραπτού λόγου, όπως ήταν τα βιβλία, τα περιοδικά, αλλά και πλήθος άλλων διαφορετικών τύπων κειμένου, όπως οι αφίσες, οι διαφημίσεις και οι επιγραφές. Δόθηκε, δηλαδή, μια νέα ώθηση στη γραπτή γλωσσική έκφραση, καθώς ήταν πια εφικτό να εξυπηρετηθούν πολυποίκιλες εκφραστικές ανάγκες, που εκτείνονταν από τη λογοτεχνική δημιουργία μέχρι τον διαφημιστικό λόγο.  

Α2. Με ποιες συνδετικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα:

1. στη δεύτερη παράγραφο και την τρίτη παράγραφο του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στη δεύτερη παράγραφο και την τρίτη επιτυγχάνεται με τη χρήση της φράσης «Στη συνέχεια». Ενώ διαρθρωτικός είναι και ο ρόλος της φράσης «ο επόμενος μεγάλος σταθμός είναι», αφού φανερώνει πως και στην 3^η παράγραφο συνεχίζεται η αναφορά ανάλογων στοιχείων με αυτά της 2^ης.

2. στην τρίτη παράγραφο και την τέταρτη παράγραφο του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στην 3^η παράγραφο και την 4^η επιτυγχάνεται με τη χρήση της συνδετικής λέξης «επιπλέον», που δηλώνει πως ο γράφων θα καταγράψει νέα συμπληρωματικά στοιχεία.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Η επίδραση… της εικόνας) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Η επίδραση της τυπογραφίας στη γραπτή γλώσσα υπήρξε κάτι ανάλογο με την επίδραση που άσκησε το ραδιόφωνο στον προφορικό λόγο.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Στο θέμα της γλωσσικής ποικιλομορφίας το ραδιόφωνο έδωσε τη δυνατότητα να ακουστεί η «άλλη φωνή», η γλωσσική μορφή που διαφοροποιείται από την επίσημη γλώσσα. Ακόμη, δημιούργησε και πολλές νέες κειμενικές ποικιλίες, όπως το δελτίο ειδήσεων, η ζωντανή ραδιοφωνική μετάδοση γεγονότων, ο σχολιασμός αθλητικών ή πολιτικών γεγονότων κ.λπ. Την κατάσταση αυτή εμπλούτισε ο κινηματογράφος και ακόμα περισσότερο η τηλεόραση, καθώς δημιουργήθηκαν νέες κινηματογραφικές και τηλεοπτικές κειμενικές ποικιλίες και δόθηκαν δυνατότητες γραπτής έκφρασης με τον γλωσσικό σχολιασμό της εικόνας.

Κατακλείδα: ---

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην τρίτη παράγραφο (Στη συνέχεια… πληροφοριών) και την τέταρτη παράγραφο (Επιπλέον… παρελθόντος) του κειμένου.

3^η παράγραφος: Η επίδραση του κινητού τηλεφώνου στη γλωσσική επικοινωνία.

4^η παράγραφος: Η εντυπωσιακή επίδραση του διαδικτύου στη γλωσσική έκφραση.

Β1. «[Το διαδίκτυο] διευκολύνει και ενθαρρύνει την ανάδειξη της διαφορετικότητας στη γλωσσική επικοινωνία».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω περίοδο λόγου, να δημιουργήσετε μια παράγραφο 50-60 λέξεων.

Το διαδίκτυο διευκολύνει και ενθαρρύνει την ανάδειξη της διαφορετικότητας στη γλωσσική επικοινωνία. Χάρη στη δυνατότητα που προσφέρεται σε όλους τους χρήστες του διαδικτύου να συνθέσουν τα δικά τους κείμενα και να τα δημοσιεύσουν σε διάφορες ιστοσελίδες, παρατηρείται μια εντυπωσιακή αύξηση στην παραγωγή γραπτού λόγου κάθε πιθανού είδους είτε πρόκειται για πολιτικού περιεχομένου αρθρογραφία είτε για ποιητικά και λογοτεχνικά κείμενα. Άνθρωποι κάθε ηλικίας και κάθε μορφωτικού επιπέδου, αποκτούν για πρώτη φορά το δικαίωμα να εκφραστούν γραπτώς και να δουν τα κείμενά τους να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Προκύπτει, έτσι, μια πρωτόφαντη ποικιλότητα στα εκφραστικά μέσα και στη διαφορετικότητα του ύφους γραφής των κειμένων που μπορεί κανείς να διαβάσει στο διαδίκτυο.

Β1. Να δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: κινητό τηλέφωνο, γλωσσικές δυνατότητες, όριο, συντομογραφίες, ανταλλαγή μηνυμάτων.

Ένα από τα τεχνολογικά επιτεύγματα που προσέφεραν σημαντικές διευκολύνσεις στην επικοινωνία των ατόμων είναι το κινητό τηλέφωνο, που επιτρέπει όχι μόνο την προφορική συνομιλία, αλλά και την ανταλλαγή μηνυμάτων. Καθημερινά πραγματοποιούνται πλέον δισεκατομμύρια τηλεφωνικές κλήσεις, γεγονός που οδηγεί σε βελτίωση των γλωσσικών δυνατοτήτων των ατόμων, αφού καλούνται να καταστούν πιο αποτελεσματικοί συνομιλητές και να εκφράζονται με όσο γίνεται πιο άρτιο τρόπο. Στον αντίποδα, εντούτοις, της άνετης προφορικής επικοινωνίας, βρίσκεται η ανάγκη για ταχύτερη και οικονομικότερη συνεννόηση μέσω των γραπτών μηνυμάτων, τα οποία δεν ξεπερνούν συνήθως ένα συγκεκριμένο όριο λέξεων και ωθούν τους χρήστες να καταφεύγουν σε συντομογραφίες και ημιτελείς εκφραστικές διατυπώσεις.  

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: τεχνολογικές δυνατότητες, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, διαδικτυακών κειμένων, γλωσσικής ποικιλίας, επικοινωνία.

Το διαδίκτυο προσφέροντας νέες δυνατότητες επικοινωνίας έχει οδηγήσει στον εμπλουτισμό της γλωσσικής ποικιλίας μέσα από την πληθώρα των διαδικτυακών κειμένων. Από τα κείμενα καθημερινής ή και επίσημης επικοινωνίας που ανταλλάσσονται μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μέχρι τις επιστημονικές καταγραφές που δημοσιεύονται σε έγκυρες ιστοσελίδες, ο γραπτός λόγος γνωρίζει μια δίχως προηγούμενο ενίσχυση χάρη στις σύγχρονες τεχνολογικές δυνατότητες που επιτρέπουν σε κάθε άτομο, οποιαδήποτε ηλικίας και οποιουδήποτε πνευματικού υποβάθρου, να δημοσιεύει και να προωθεί τα κείμενά του.  

Β2.α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

- η μεγάλη επανάσταση στη γλώσσα

- με τα ποικίλα «εργαλεία» του γραπτού λόγου

Β2.β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Η μεταφορική χρήση τη γλώσσας προσδίδει ενδιαφέρον στο κείμενο, αφού το καθιστά πιο παραστατικό. Έτσι, για παράδειγμα, η μεταφορική φράση «μεγάλη επανάσταση» αποδίδει την απότομη και θεαματική μεταβολή που επήλθε στο χώρο της γλωσσικής έκφρασης, μ’ έναν όρο, ωστόσο, που φέρνει στο νου έναν μαχητικό αγώνα ή μια λαϊκή εξέγερση, και υποδηλώνει κατ’ αυτό τον τρόπο την ιδιαίτερη ένταση του φαινομένου.

Β2. α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους του ειδικού λεξιλογίου.

- γλωσσικής ποικιλότητας

- κειμενικές ποικιλίες

Β2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Εφόσον το κείμενο διερευνά ζητήματα σχετικά με τη γλώσσα είναι αναμενόμενη η χρήση όρων που αντλούνται από την επιστήμη της γλωσσολογίας.

Β2. «Η τυπογραφία διεύρυνε τη γλωσσική ποικιλία με τα ποικίλα «εργαλεία» του γραπτού λόγου».

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητική σύνταξης από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας επιλέγει την ενεργητική σύνταξη προκειμένου να δώσει έμφαση στο υποκείμενο της ενέργειας (η τυπογραφία).

2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

Η γλωσσική ποικιλία διευρύνθηκε από την τυπογραφία με με τα ποικίλα «εργαλεία» του γραπτού λόγου.