Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η Ελληνική και πάλι στο προσκήνιο

Fernando Barozza

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η Ελληνική και πάλι στο προσκήνιο

Η υποχώρηση των ελληνικών σπουδών στα πανεπιστήμια του εξωτερικού, ιδίως της Ευρώπης, οφείλεται κατά κύριο λόγο στον εξοβελισμό των ανθρωπιστικών γραμμάτων από το πρόγραμμα των μαθημάτων του σχολείου (Γυμνασίου – Λυκείου). Από τον εξοβελισμό αυτόν ωφελούνται νέα γνωστικά αντικείμενα (η πληροφορική, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, οι βιολογικές επιστήμες, πολλές ξένες γλώσσες, διάφορες πρακτικές γνώσεις κ.ά.). Η κατάργηση της διδασκαλίας των Ελληνικών στα σχολεία χωρών της Ευρώπης, όπου διδασκόταν παλαιότερα, αποθάρρυνε τους νέους να ακολουθήσουν ελληνικές σπουδές στα πανεπιστήμια εξαιτίας της έλλειψης επαγγελματικής απασχόλησης. Έτσι, υποχώρησαν σταδιακά και οι ελληνικές σπουδές από τα πανεπιστήμια, έκλεισαν και κλείνουν οι έδρες Ελληνικών, όταν αποχωρήσει ο καθηγητής που κατέχει την έδρα.

Αν υπάρξουν ανάγκες διδασκαλίας της Ελληνικής (της αρχαίας, κυρίως, αλλά και της νέας), θα τονωθούν και θα ξαναζωντανέψουν οι ελληνικές σπουδές στα πανεπιστήμια. Πηγή συγκρατημένης αισιοδοξίας είναι το γεγονός ότι η παγκόσμια κρίση που μαστίζει τον κόσμο σήμερα οδηγεί σε αναζητήσεις που ξαναφέρνουν στο προσκήνιο τον άνθρωπο, την ανθρωπιά και έναν νέο ανθρωπισμό μέσα από τις διαψεύσεις ουτοπικών προσδοκιών, τις απογοητεύσεις μιας μαζικής στροφής στον καταναλωτισμό, την ψεύτικη οικονομική ευφορία των πιστωτικών καρτών και, κυρίως, την απάρνηση καθιερωμένων αξιών που φώτιζαν τον δρόμο τους.

Γενικότερα, το κεφάλαιο της χώρας μας που λέγεται «ελληνική γλώσσα» δεν το έχουμε αξιοποιήσει όσο θα έπρεπε εντός και εκτός Ελλάδος. Μέσα στη χώρα μας ως αξία που συνδέεται άμεσα με τον πολιτισμό, την ιστορία, τη νοοτροπία, την ίδια την ταυτότητά μας και, πάνω απ’ όλα, με μια ποιότητα σκέψης που αναγκαστικά περνάει μέσα από τη γλώσσα. Και φυσικά, με μια ποιότητα παιδείας, η οποία στηρίζεται κατά κύριο λόγο στη γλώσσα. Έξω από τη χώρα μας πάλι δεν έχουμε προβάλει την ελληνική γλώσσα με σωστό και ουσιαστικό τρόπο, όχι με μεγαλοστομίες και αλαζονεία. Για παράδειγμα, δεν έχουμε καταδείξει τι προσφέρει η γνώση της Ελληνικής στους ομιλητές άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών για μια βαθύτερη κατανόηση της σημασίας απαιτητικών λέξεων της δικής τους γλώσσας, όταν αποτελούν δάνεια από την Ελληνική.

Οι χιλιάδες των δανείων που έχουν ληφθεί από την Ελληνική πρώτα και πάνω απ’ όλα συνιστούν έννοιες εκφρασμένες με ελληνικές λέξεις. Και είναι με τέτοιες έννοιες που συγκροτούνται τα νοήματα, με τα οποία λειτουργεί η ανθρώπινη σκέψη. Μεγάλο μέρος του δυτικού ευρωπαϊκού στοχασμού έχει βασιστεί και εκφραστεί με τέτοιες έννοιες-λέξεις. Σε αυτό το σκεπτικό στηρίζεται άλλωστε η απόφαση του υπουργού Παιδείας της Αγγλίας να υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στην ελληνική γλώσσα μαθητών των σχολείων της Μεγάλης Βρετανίας ήδη από το Δημοτικό. Η διαδικασία πρώιμης επαφής των μικρών μαθητών με απαιτητικές έννοιες-λέξεις, προφανώς από καταλλήλως επιλεγμένα ή συντεταγμένα κείμενα, αναμένεται να διευρύνει τη σκέψη τους και να ασκήσει βαθμηδόν τη διανοητική τους ικανότητα σε συσχετισμό με έννοιες-λέξεις που υπάρχουν ήδη στη μητρική τους γλώσσα.

Γ. Μπαμπινιώτης, εφ. Το Βήμα, 30.12.2012 (διασκευή).

εξοβελισμός: αποβολή, απομάκρυνση, κατάργηση. 

βαθμηδόν: σταδιακά 

ουτοπικός: μη ρεαλιστικός, εκτός πραγματικότητας

ευφορία: συναίσθημα ή κατάσταση ψυχικής ευεξίας και αισιοδοξίας

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, δίνεται η δυνατότητα σε μαθητές των σχολείων της Μ. Βρετανίας να διδάσκονται ελληνικά από το Δημοτικό; (60-80 λέξεις)

Το γεγονός ότι άλλες γλώσσες, όπως η αγγλική, έχουν αντλήσει από την ελληνική χιλιάδες λέξεις που συνιστούν καίριες έννοιες για την ανθρώπινη σκέψη και την ικανότητα εμβάθυνσης της συλλογιστικής διαδικασίας, καθιστά την εκμάθηση της γλώσσας μας ουσιαστικό πνευματικό εφόδιο. Έτσι, η απόφαση της Μ. Βρετανίας να διδάσκονται οι μαθητές της ελληνικά από το Δημοτικό, αποσκοπεί στο να τους δοθεί η ευκαιρία να έρθουν από νωρίς σ’ επαφή με απαιτητικές έννοιες-λέξεις, που θα συμβάλλουν στο να διευρυνθεί η σκέψη τους. Ενώ, παράλληλα, θα έχουν τη δυνατότητα να ασκηθούν σταδιακά στο συσχετισμό των εννοιών-λέξεων αυτών με ανάλογους όρους που υπάρχουν ήδη στη δική τους γλώσσα.

Α1. Ποια άποψη υποστηρίζεται στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου (Γενικότερα, το κεφάλαιο... Ελληνική) σχετικά με την ελληνική γλώσσα; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας επισημαίνει πως η ελληνική γλώσσα, που αποτελεί ένα αξιόλογο εθνικό κεφάλαιο, δεν έχει αξιοποιηθεί στο βαθμό που θα έπρεπε μέσα και έξω από τη χώρα μας. Σε ό,τι αφορά την εσωτερική αξιοποίηση της ελληνικής γλώσσας, δεν έχει γίνει πλήρως αντιληπτή η σύνδεση της γλώσσας με τον πολιτισμό, την ιστορία, την ίδια μας την ταυτότητα και πολύ περισσότερο με την ποιότητα εκείνη της σκέψης που προκύπτει κατ’ ανάγκη χάρη στη γλώσσα. Όπως, συνάμα, δεν έχει γίνει αντιληπτή η ποιότητα της παιδείας που μπορεί να προσφερθεί αν δοθεί σωστή έμφαση στην άρτια εκμάθηση της γλώσσας. Από την άλλη, σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση της ελληνικής γλώσσας στο εξωτερικό, είναι σαφές πως δεν έχει προβληθεί επαρκώς το όφελος που προκύπτει για τους ομιλητές άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών από την εκμάθηση της ελληνικής. Πλήθος δικών τους απαιτητικών σημασιολογικά λέξεων που αποτελούν δάνεια από την ελληνική, θα μπορούσαν να προσεγγιστούν και να κατανοηθούν πληρέστερα μέσω της επαφής με την ελληνική γλώσσα.

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα του κειμένου, η ελληνική γλώσσα έχει σημασία για τους Ευρωπαίους; (60-80 λέξεις)

Η ελληνική γλώσσα έχει σημασία για τους Ευρωπαίους, λόγω των χιλιάδων απαιτητικών σημασιολογικά λέξεων που έχουν δανειστεί από αυτή. Πρόκειται για λέξεις που συνιστούν καίριες για την ανθρώπινη σκέψη έννοιες, πάνω στις οποίες έχει βασιστεί μεγάλο μέρος του δυτικού ευρωπαϊκού στοχασμού. Λέξεις, ωστόσο, που δυσκολεύουν τους σύγχρονους ομιλητές των ευρωπαϊκών γλωσσών να τις κατανοήσουν πλήρως. Έτσι, η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας τους προσφέρει τη δυνατότητα να αντιληφθούν καλύτερα το νόημα αυτών των λέξεων-εννοιών και, άρα, τους επιτρέπει να κατακτήσουν πληρέστερα και τη δική τους γλώσσα.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (Γενικότερα το κεφάλαιο... την Ελληνική) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Γενικότερα, το κεφάλαιο της χώρας μας που λέγεται «ελληνική γλώσσα» δεν το έχουμε αξιοποιήσει όσο θα έπρεπε εντός και εκτός Ελλάδος.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Μέσα στη χώρα μας ως αξία που συνδέεται άμεσα με τον πολιτισμό, την ιστορία, τη νοοτροπία, την ίδια την ταυτότητά μας και, πάνω απ’ όλα, με μια ποιότητα σκέψης που αναγκαστικά περνάει μέσα από τη γλώσσα. Και φυσικά, με μια ποιότητα παιδείας, η οποία στηρίζεται κατά κύριο λόγο στη γλώσσα. Έξω από τη χώρα μας πάλι δεν έχουμε προβάλει την ελληνική γλώσσα με σωστό και ουσιαστικό τρόπο, όχι με μεγαλοστομίες και αλαζονεία. Για παράδειγμα, δεν έχουμε καταδείξει τι προσφέρει η γνώση της Ελληνικής στους ομιλητές άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών για μια βαθύτερη κατανόηση της σημασίας απαιτητικών λέξεων της δικής τους γλώσσας, όταν αποτελούν δάνεια από την Ελληνική.

Κατακλείδα: ---

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου (Η υποχώρηση… την έδρα) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Η υποχώρηση των ελληνικών σπουδών στα πανεπιστήμια του εξωτερικού, ιδίως της Ευρώπης, οφείλεται κατά κύριο λόγο στον εξοβελισμό των ανθρωπιστικών γραμμάτων από το πρόγραμμα των μαθημάτων του σχολείου (Γυμνασίου – Λυκείου).

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Από τον εξοβελισμό αυτόν ωφελούνται νέα γνωστικά αντικείμενα (η πληροφορική, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, οι βιολογικές επιστήμες, πολλές ξένες γλώσσες, διάφορες πρακτικές γνώσεις κ.ά.). Η κατάργηση της διδασκαλίας των Ελληνικών στα σχολεία χωρών της Ευρώπης, όπου διδασκόταν παλαιότερα, αποθάρρυνε τους νέους να ακολουθήσουν ελληνικές σπουδές στα πανεπιστήμια εξαιτίας της έλλειψης επαγγελματικής απασχόλησης.

Κατακλείδα: Έτσι, υποχώρησαν σταδιακά και οι ελληνικές σπουδές από τα πανεπιστήμια, έκλεισαν και κλείνουν οι έδρες Ελληνικών, όταν αποχωρήσει ο καθηγητής που κατέχει την έδρα.

Α2. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του κειμένου.

1^η παράγραφος: Οι λόγοι για τους οποίους υποχώρησαν οι ελληνικές σπουδές στα πανεπιστήμια του εξωτερικού.

2^η παράγραφος: Η στροφή στον ανθρωπισμό, λόγω της παγκόσμιας κρίσης, ενδέχεται να τονώσει εκ νέου το ενδιαφέρον για τις ελληνικές σπουδές.

3^η παράγραφος: Το εθνικό κεφάλαιο της «ελληνικής γλώσσας» δεν έχει αξιοποιηθεί σωστά στο εξωτερικό, αλλά και στη χώρα μας.

4^η παράγραφος: Οι λόγοι για τους οποίους η ελληνική γλώσσα έχει ιδιαίτερη σημασία για τους Ευρωπαίους.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων ενός άρθρου για την ελληνική γλώσσα, στην οποία θα χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: πολιτισμό, ποιότητα σκέψης, προσφέρει, βαθύτερη κατανόηση, εκφραστεί.

Η γλώσσα προσφέρει σε κάθε άνθρωπο τη δυνατότητα να εκφραστεί και να επικοινωνήσει με τους συνανθρώπους του. Είναι το αναγκαίο μέσο εξωτερίκευσης του συναισθηματικού μας κόσμου, μα και το μέσο για τη βαθύτερη κατανόηση του πολιτισμού μας, αφού η μελέτη της γλώσσας φανερώνει ποικίλα στοιχεία για την ιστορική πορεία και την ιδιοσυγκρασία ενός λαού. Ενώ, συνάμα, η πληρέστερη κατάκτηση της γλώσσας ενισχύει την ποιότητα σκέψης του ατόμου, αφού του επιτρέπει να κατανοήσει καλύτερα τις βαθύτερες νοηματικές αποχρώσεις λέξεων και όρων, και του προσφέρει τη δυνατότητα να προχωρά σε πιο ουσιώδεις συλλογιστικές διαδικασίες.  

Β1. «[Η γλώσσα] συνδέεται άμεσα με τον πολιτισμό, την ιστορία, τη νοοτροπία, την ίδια την ταυτότητά μας»

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Η γλώσσα συνδέεται άμεσα με τον πολιτισμό, την ιστορία, τη νοοτροπία, την ίδια την ταυτότητά μας. Λειτουργεί ως συνεχής φορέας μνήμης, αφού σε αυτή αποτυπώνονται, μέσα από τις σημασιολογικές αποχρώσεις των λέξεων, ιστορικές περίοδοι, αλλά και πνευματικά επιτεύγματα του κάθε λαού. Μια γλώσσα, μάλιστα, όπως είναι η ελληνική, που έχει διανύσει πορεία χιλιετιών, εμπεριέχει στοιχεία που φανερώνουν όχι μόνο την ιδιοσυγκρασία των νεότερων ομιλητών της, αλλά και την ιδιαίτερη εκείνη πνευματική ποιότητα ενός τόσο ανθεκτικού λαού που χρωστά την επιβίωσή του στη δυνατότητά του να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται διαρκώς.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία θα χρησιμοποιήσετε τις λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: αποθάρρυνε, υποχώρησαν, απογοητεύσεις, ψεύτικη, αλαζονεία.

Η διάδοση της ελληνικής γλώσσας και οι ελληνικές σπουδές υποχώρησαν τα τελευταία χρόνια ακόμη και μεταξύ των μελών της ελληνικής ομογένειας στις χώρες του εξωτερικού. Το ελληνικό κράτος, ατυχώς, προσέφερε πλείστες απογοητεύσεις στους εκεί Έλληνες και τους αποθάρρυνε, με την απόφασή του να περιορίσει τη χρηματοδότηση των ελληνικών σχολείων στο εξωτερικό. Το υποτιθέμενο ενδιαφέρον της τοπικής ηγεσίας να διατηρήσει ισχυρούς τους δεσμούς με τους ομογενείς του εξωτερικού, έχει αποδειχθεί παντελώς ανυπόστατο. Η πολιτική στα θέματα της παιδείας, άλλωστε, διακατέχεται συνήθως από την αλαζονεία του εκάστοτε υπουργού πως θα επιφέρει ουσιώδεις αλλαγές, για να φανεί τελικά ασυνεπής και ψεύτικη απέναντι στα πλέον σημαντικά ζητήματα.

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω φράσεις / προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «η υποχώρηση των ελληνικών σπουδών»

= Μεταφορική

2. «όταν αποχωρήσει ο καθηγητής»

= Κυριολεκτική

3. «η κατάργηση της διδασκαλίας των Ελληνικών στα σχολεία χωρών της Ευρώπης»

= Κυριολεκτική

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω φράσεις / προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «Έτσι υποχώρησαν σταδιακά κατ’ επέκταση και οι ελληνικές σπουδές από τα  πανεπιστήμια»

= Μεταφορική

2. «Η κατάργηση της διδασκαλίας των Ελληνικών»

= Κυριολεκτική

3. «για μια βαθύτερη κατανόηση της σημασίας απαιτητικών λέξεων»

= Μεταφορική

Β2. «Έξω από τη χώρα μας πάλι δεν έχουμε προβάλει την ελληνική γλώσσα με σωστό και ουσιαστικό τρόπο».

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας επιλέγει την ενεργητική σύνταξη προκειμένου να δώσει έμφαση στο υποκείμενο της ενέργειας (εμείς), το οποίο εννοείται.

2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

Έξω από τη χώρα μας πάλι δεν έχει προβληθεί η ελληνική γλώσσα (από εμάς) με σωστό και ουσιαστικό τρόπο.