Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Βία & Εγκληματικότητα

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Βία & Εγκληματικότητα

Βία: η άσκηση σωματικής ή άλλης δύναμης ή η χρησιμοποίηση απειλών με σκοπό την επιβολή της θέλησης κάποιου.

Εγκληματικότητα: η ροπή προς εγκληματικές πράξεις και η διάπραξή τους. Το σύνολο των εγκληματικών πράξεων που διαπράττονται σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.

Δείκτης εγκληματικότητας: ο δείκτης που απεικονίζει τη σχέση μεταξύ του πληθυσμού μιας χώρας και του αριθμού των εγκλημάτων που καταγράφονται επισήμως σε αυτήν σε ορισμένη χρονική περίοδο.

Τα περιστατικά βίας και εγκληματικότητας, όποια μορφή κι αν λαμβάνουν αυτά -σωματική ή ψυχολογική κακοποίηση, δολοφονίες, βιασμοί, ενδοοικογενειακή βία, εκφοβισμός, διαδικτυακός εκφοβισμός (Cyberbullying), κλοπές, βανδαλισμοί, εμπρησμοί, απαγωγές, χουλιγκανισμός, οργανωμένο έγκλημα- συνιστούν ένα, εύλογα, κατακριτέο φαινόμενο, το οποίο υπονομεύει τη δυνατότητα αρμονικής κοινωνικής συνύπαρξης και επιφέρει σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις στα άτομα που έρχονται αντιμέτωπα με τις ποικίλες εκφάνσεις του ή τις συνέπειες αυτών, μιας κι η άσκηση βίας σ’ ένα άτομο έχει αντίκτυπο και στα πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντός του.

Αίτια του φαινομένου

Όπως είναι λογικό η αφορμή που θα οδηγήσει ένα άτομο σ’ ένα βίαιο ξέσπασμα ή τα βαθύτερα αίτια που θα το εξωθήσουν στην υιοθέτηση συστηματικά βίαιης ή εγκληματικής συμπεριφοράς ποικίλουν και, κάποτε, σχετίζονται με την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση του συγκεκριμένου ατόμου ή με πολύ προσωπικά του βιώματα. Μπορούμε, ωστόσο, να διακρίνουμε ορισμένα γενεσιουργά αίτια του φαινομένου αυτού, τα οποία έχουν γενικότερο εύρος και επηρεάζουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

- Ανεργία & Οικονομικά προβλήματα. Η έλλειψη σταθερής επαγγελματικής απασχόλησης, όπως και γενικότερα τα οικονομικά προβλήματα είναι υπεύθυνα για τη δημιουργία άγχους και εσωτερικής έντασης στα άτομα, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες κάποιου βίαιου ξεσπάσματος ή της καταφυγής σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές, όπως είναι η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ ή και ναρκωτικών ουσιών, ως τρόπος περισπασμού από την ουσία των προβλημάτων∙ επιλογές που ευθύνονται με τη σειρά τους για την περαιτέρω επιδείνωση της συμπεριφοράς του ατόμου.

Η απώλεια της εργασίας, τα οικονομικά χρέη και εν γένει οι οικονομικές δυσκολίες βρίσκονται συχνά πίσω από περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, καθώς οι δυσχέρειες στην αντιμετώπιση των οικονομικών υποχρεώσεων προκαλούν ιδιαίτερη ένταση στις σχέσεις των μελών μιας οικογένειας.

- Κοινωνικές ανισότητες. Στο πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας οι ανισότητες μεταξύ των πλουσίων και των οικονομικά ασθενέστερων καθίστανται ιδιαιτέρως αισθητές, ιδίως λόγω της συνεχούς προβολής από τα ΜΜΕ εικόνων πολυτελούς και σπάταλης διαβίωσης από τη μεριά των εχόντων, γεγονός που προκαλεί αγανάκτηση και θυμό στα άτομα που με δυσκολία διασφαλίζουν τα εντελώς αναγκαία για την επιβίωσή τους. Η επίγνωση πως ορισμένοι άνθρωποι απολαμβάνουν μια υπέρμετρα προνομιακή διαβίωση, τη στιγμή ακριβώς που άλλοι λιμοκτονούν, οδηγεί συχνά σε κοινωνικές ταραχές και εκρήξεις βίας.

- Φανατισμός. Η επικράτηση κάθε πιθανής έκφανσης του φανατισμού (ιδεολογικού, θρησκευτικού, εθνικιστικού κ.ά.) υπονομεύει τη δυνατότητα αρμονικής κοινωνικής, αλλά και διακρατικής συνύπαρξης και συνεργασίας, καθώς οδηγεί τα άτομα ή τις ομάδες που κινούνται υπό το πνεύμα μισαλλόδοξων αντιλήψεων σε ακραίες πράξεις βίας ή έστω σε επίμονη άρνηση ουσιαστικής επικοινωνίας. Ο φανατισμός, άλλωστε, ακόμη κι αν δεν οδηγήσει άμεσα σε βιαιότητες, υποσκάπτει εντούτοις τα θεμέλια της κοινωνικής συνοχής, με αποτέλεσμα να προετοιμάζει το έδαφος για μελλοντικές εντάσεις και ακρότητες.

- Συνεχής προβολή της βίας. Τα ΜΜΕ τόσο στο πλαίσιο των ενημερωτικών τους εκπομπών, όσο και στις τηλεοπτικές τους παραγωγές, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην παρουσίαση σκηνών και επεισοδίων βίας, καθώς θεωρούν πως λειτουργούν ως δέλεαρ για τους τηλεθεατές. Άποψη που ενισχύεται από την παράλληλη κυριαρχία της βίας τόσο στις κινηματογραφικές παραγωγές, όσο και στα διάφορα ηλεκτρονικά και διαδικτυακά παιχνίδια. Η βία προσελκύει το ενδιαφέρον των ανθρώπων, ιδίως νεαρής ηλικίας, γι’ αυτό και παρατηρείται η διαρκής προβολή και αξιοποίησή της. Άμεσο αποτέλεσμα αυτής της τακτικής είναι η έκθεση των ατόμων, από την παιδική τους ήδη ηλικία, σε πλήθος τέτοιων ακραίων συμπεριφορών, και κατ’ επέκταση η δημιουργία της λανθασμένης εντύπωσης πως η βία είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Οι νέοι καταλήγουν, έτσι, είτε να μιμούνται τις βίαιες συμπεριφορές που παρακολουθούν στους τηλεοπτικούς τους δέκτες, είτε να αντιμετωπίζουν με ανοχή ανάλογα περιστατικά στην καθημερινή τους ζωή, θεωρώντας, ίσως, πως η βία συνιστά μια αποδεκτή μορφή εκτόνωσης του θυμού.

- Υπονόμευση των ηθικών αξιών. Το υλιστικό πρότυπο της σύγχρονης εποχής, που παρουσιάζει τη με κάθε πιθανό τρόπο επίτευξη της οικονομικής επιτυχίας ως βασικό στόχο στη ζωή των ατόμων, έχει επιφέρει σημαντικό κλονισμό στις διαπροσωπικές σχέσεις. Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται πλέον μόνο για το οικονομικό τους συμφέρον και αντιμετωπίζουν χρησιμοθηρικά τις σχέσεις τους με τους συνανθρώπους τους. Αποδέχονται και δείχνουν σεβασμό μόνο σ’ εκείνους που διαθέτουν κοινωνική και οικονομική ισχύ, ενώ αντιμετωπίζουν με περιφρόνηση εκείνους που δεν διαθέτουν ικανή οικονομική επιφάνεια. Επιπλέον, προκειμένου να επιτύχουν γρηγορότερα τον επιδιωκόμενο πλουτισμό δεν διστάζουν να καταφύγουν σε αθέμιτα μέσα, συχνά εγκληματικής υφής, όπως είναι οι απάτες, η συστηματική εκμετάλλευση των άλλων και η με αναξιοκρατικά μέσα προώθηση των δικών τους συμφερόντων.

- Καταναλωτισμός και απουσία φιλεργατικής διάθεσης. Οι άνθρωποι παρασυρμένοι από τη δίνη του καταναλωτικού πνεύματος και της κυρίαρχης τάσης για επίδειξη στους άλλους ενός άνετου και γεμάτου διασκεδάσεις τρόπου ζωής, αδυνατούν να ιεραρχήσουν σωστά τις πραγματικές αξίες της ζωής. Αδιαφορούν κατά συνέπεια για την προσωπική τους πνευματική και ηθική καλλιέργεια και αναζητούν γρήγορους και μη κοπιώδεις τρόπους εξοικονόμησης χρημάτων, μιας και κατά τρόπο παράδοξο στη σύγχρονη κοινωνία η εργατικότητα αντιμετωπίζεται με περιφρόνηση. Αρκετοί άνθρωποι, έτσι, καταφεύγουν τελικά σε εγκληματικές ή παράνομες πράξεις, εφόσον σύντομα διαπιστώνουν πως δεν υπάρχουν «εύκολοι» τρόποι για τη διασφάλιση χρημάτων, πέρα από τη συστηματική και συνεπή εργατικότητα.

- Άγχος και έντονοι ρυθμοί ζωής. Οι πολλαπλές επαγγελματικές υποχρεώσεις και οι εξοντωτικοί ρυθμοί εργασίας που επιβάλλονται στους ανθρώπους της εποχής μας, αυξάνουν θεαματικά τα επίπεδα άγχους που βιώνουν, με αποτέλεσμα να τους προκαλούνται συναισθήματα αγανάκτησης και έντασης. Η απουσία ψυχραιμίας και η γοργή κλιμάκωση των ξεσπασμάτων οργής συνιστούν απόρροια ακριβώς της διαρκούς αυτής πίεσης που βιώνουν οι άνθρωποι στην εποχή μας.

- Υπονόμευση της αξίας του άλλου ανθρώπου. Ο ρατσισμός, η απουσία ισχυρών ανθρωπιστικών ερεισμάτων, η ανασφάλεια για το μέλλον, η αποξένωση που χαρακτηρίζει τις διαπροσωπικές σχέσεις στα μεγάλα αστικά κέντρα, ο φθόνος για την υποτιθέμενα πιο προνομιακή ζωή των άλλων, η αίσθηση πως το άτομο δεν έχει πραγματικό έλεγχο στην πορεία της ίδιας του της ζωής, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα καταπιεσμένης αγανάκτησης, που συχνά το μόνο που αναζητά για να ξεσπάσει είναι μια ελάχιστη αφορμή κι έναν εύκολο και αδύναμο στόχο.

- Ελλιπής παιδεία. Η καταφυγή του ατόμου στη βία και τον εκφοβισμό συχνά πηγάζει από την αδυναμία του να διαχειριστεί με πιο αποτελεσματικούς τρόπους τις εντάσεις που βιώνει και τις αντιπαραθέσεις του με τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του. Αν το άτομο δεν έχει καλλιεργηθεί επαρκώς, ώστε αφενός να έχει υιοθετήσει τα κελεύσματα του ανθρωπισμού για πλήρη σεβασμό του άλλου ανθρώπου κι αφετέρου προκειμένου να έχει αφομοιώσει την αποτελεσματική ισχύ του διαλόγου στην επίλυση των διαπροσωπικών διαφορών, θεωρεί τα βίαια ξεσπάσματα ως μόνη επιλογή.

Συνέπειες του φαινομένου σε ατομικό επίπεδο

Το άτομο που καταφεύγει σε βίαιες και εγκληματικές πράξεις -είτε εξωθήθηκε σ’ αυτές από εξωγενείς παράγοντες, όπως είναι η ανεργία, είτε προχώρησε σ’ αυτές διότι δεν έχει επαρκείς ηθικές και πνευματικές αντιστάσεις-, βρίσκεται σύντομα αντιμέτωπο με τη συνειδητοποίηση πως έχει χάσει την ανθρωπιά του∙ αδυνατεί να αναγνωρίσει τον ίδιο του τον εαυτό και συχνά, αδύναμο να διαχειριστεί τα αρνητικά του συναισθήματα, παρασύρεται σε μια οδυνηρή κλιμάκωση της εγκληματικής αυτής συμπεριφοράς.

Αξίζει, μάλιστα, να ληφθεί υπόψη πως ενώ σε πολλές περιπτώσεις το άτομο καταφεύγει σε εγκληματικές ενέργειες επειδή δεν έχει τη δυνατότητα να διασφαλίσει μέσω μιας νόμιμης εργασίας τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους, αντί να αντιμετωπιστεί από την πολιτεία και τα μέλη της κοινωνίας ως θύμα μιας δυσχερούς οικονομικής πραγματικότητας, στιγματίζεται και τιμωρείται ως βίαιος ή ανήθικος θύτης. Κατ’ αυτό τον τρόπο, όμως, η πολιτεία μοιάζει να αποποιείται τις ευθύνες που της αναλογούν, εφόσον είναι η δική της αναποτελεσματικότητα που έχει οδηγήσει πλήθος ανθρώπων στην οικονομική ανέχεια και, άρα, πολύ πλησιέστερα στη διάπραξη κάποιου αδικήματος.   

Συνέπειες του φαινομένου σε κοινωνικό επίπεδο

- Επικράτηση ανασφάλειας και φόβου. Οι πολίτες μιας κοινωνίας που γνωρίζει έξαρση της εγκληματικότητας αδυνατούν να αισθανθούν ασφαλείς και γίνονται πολλαπλά επιφυλακτικοί απέναντι στους συνανθρώπους τους. Επέρχεται, έτσι, διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής και κατ’ επέκταση καθίσταται λιγότερο αποτελεσματική η όποια προσπάθεια αντιμετώπισης των γενεσιουργών αιτιών του φαινομένου. Ο φόβος, η καχυποψία κι η αγανάκτηση παίρνουν τη θέση θετικότερων συναισθημάτων, όπως είναι η διάθεση αλληλεγγύης και κατανόησης.

- Ευτελισμός της ανθρώπινης ζωής και των ηθικών αξιών. Οι ακραίες εγκληματικές ενέργειες, που με τη σειρά τους εξωθούν την πολιτεία στην υιοθέτηση αυστηρότατων ποινών, οδηγούν σε δραστική υπονόμευση των ανθρωπιστικών ιδανικών, εφόσον δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος βίας. Η πολιτεία απαντά με σκληρές ή και απάνθρωπες κυρώσεις στα βίαια εγκλήματα, επιχειρώντας -συνήθως αναποτελεσματικά- να κατασιγάσει τη βία με βία.

Τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου

- Μείωση της ανεργίας και οικονομικές παροχές στις ευάλωτες ομάδες. Εφόσον τα οικονομικά προβλήματα και η απουσία απασχόλησης συνιστούν βασικά αίτια πρόκλησης εντάσεων και εξώθησης σε εγκληματικές πράξεις, η διασφάλιση ενός υγιέστερου οικονομικού κλίματος αποτελεί καίριο ζητούμενο. Η πολιτεία οφείλει να στρέψει την προσοχή της στην εύρεση αποτελεσματικών τρόπων για τη μείωση της ανεργίας, καθώς και στην ουσιαστική ενίσχυση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Οι πολίτες που έχουν ευκαιρίες εργασιακής απασχόλησης και δεν βιώνουν διαρκή ανασφάλεια, είναι λιγότερο πιθανό να στραφούν στην εγκληματική δράση.

- Έμφαση στις αξίες του ανθρωπισμού από τους φορείς αγωγής. Το σχολείο, τα ΜΜΕ και η οικογένεια, οφείλουν να αναδεικνύουν με κάθε δυνατό τρόπο το αδιαπραγμάτευτο των ανθρωπιστικών αξιών, καθώς και να δίνουν διαρκή παραδείγματα της δυνατότητας του διαλόγου να οδηγεί στην επίλυση διενέξεων και διαφωνιών. Οι νέοι θα πρέπει να κατανοούν εγκαίρως πως ο σεβασμός στην αξιοπρέπεια και στην προσωπικότητα του άλλου ανθρώπου είναι απολύτως αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη της αρμονικής κοινωνικής συνύπαρξης.

- Καταπολέμηση κοινωνικών παθογενειών, όπως είναι η διάδοση των ναρκωτικών. Φαινόμενα εθισμού στα ναρκωτικά, στο αλκοόλ και στα τυχερά παιχνίδια που φανερώνουν τη συνεχιζόμενη απογοήτευση των ανθρώπων από την κοινωνική και προσωπική τούς πραγματικότητα, συνιστούν ουσιώδη «σήματα κινδύνου», τα οποία η πολιτεία δεν πρέπει να υποτιμά ή να παραγνωρίζει. Τέτοιου είδους εξαρτήσεις συνδέονται σε πολλές περιπτώσεις με τη διολίσθηση του ατόμου σε αναποτελεσματικές ή και εγκληματικές συμπεριφορές, κάτι που σημαίνει πως η έγκαιρη αντιμετώπισή τους είναι κρίσιμης σημασίας.

- Διασφάλιση δημιουργικών τρόπων εκτόνωσης και έκφρασης για τους νέους. Η ύπαρξη χώρων άθλησης, καθώς και καλλιτεχνικής έκφρασης, που θα προσφέρουν στους νέους τη δυνατότητα να εκτονώνουν κατά τρόπο ωφέλιμο και δημιουργικό την ενεργητικότητά τους αποτελεί αποτελεσματικό αντίβαρο προφύλαξης από τις επιζήμιες εναλλακτικές. Η πολιτεία οφείλει να παρέχει κίνητρα στους νέους για να στρέφονται στην άθληση και στην τέχνη, μέσα από την τακτική οργάνωση αντίστοιχων τουρνουά ή διαγωνισμών και την προσφορά επιβραβεύσεων.

- Εξανθρωπισμός του ποινικού συστήματος. Τόσο οι ποινές που επιβάλλονται στα άτομα που έχουν διαπράξει κάποιο παράπτωμα ή και έγκλημα, όσο και οι συνθήκες κράτησης, θα πρέπει να αποβλέπουν πάντοτε στη θετική αναμόρφωση των παραβατών και όχι στην ψυχική και ηθική εξαθλίωσή τους. Οι υπερβολικά αυστηρές ποινές, όπως και η ανυπαρξία ανθρώπινων υποδομών κράτησης, έχουν εντέλει αντίθετα από τα ζητούμενα αποτελέσματα, εφόσον συντελούν στην περαιτέρω επιδείνωση της συμπεριφοράς των κρατουμένων.

- Έγκαιρη παροχή θετικών προτύπων στους νέους. Τη θέση του καταιγισμού σκηνών βίας και εγκληματικής δράσης που προβάλλονται μέσω της τηλεόρασης και του κινηματογράφου, θα πρέπει να λάβει η παρουσίαση υγιών προτύπων συμπεριφοράς, προκειμένου να υπάρξει μια διαφοροποίηση στις συμπεριφορές που μιμούνται και ηρωοποιούν τα παιδιά και οι έφηβοι. Η βία δεν μπορεί να εκλαμβάνεται ως αποδεκτός τρόπος αντίδρασης, κι η σύννομη εργατικότητα δεν μπορεί να γίνεται αντιληπτή ως αφέλεια.

- Θεσμοθέτηση ψυχολογικής υποστήριξης στα σχολεία και σε κέντρα νεότητας. Με δεδομένη την παρατεταμένη περίοδο οικονομικής κρίσης που ταλανίζει τη χώρα κι έχοντας επίγνωση πως η ανασφάλεια για το μέλλον διαταράσσει σημαντικά την ψυχοσύνθεση των εφήβων και των νέων, η πολιτεία οφείλει να ανταποκριθεί στο πάγιο αίτημα για την παρουσία ειδικευμένου προσωπικού στα σχολεία, προκειμένου οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν την αναγκαία ψυχολογική υποστήριξη. 

Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου «Για ένα παιδί που κοιμάται»

Samuel Monot

Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου «Για ένα παιδί που κοιμάται»

Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας του εικοστού αιώνα, μετά την κατάρρευση των καθεστώτων των ανατολικών χωρών, μεγάλο μέρος του πληθυσμού τους μετακινήθηκε σε ευρωπαϊκές χώρες, με σκοπό την εξεύρεση εργασίας. Από την εποχή αυτή και ως τις μέρες μας ζουν και βιοπαλεύουν στη χώρα μας χιλιάδες οικονομικοί μετανάστες, όπως το παιδί του ποιήματος, που κερδίζει το ψωμί του στα φανάρια της λεωφόρου και κοιμάται στο μηχανοστάσιο του εργοστασίου. Το ποίημα περιλαμβάνεται στη συλλογή Το κυπαρίσσι των εργατικών (1995).

Νύχτα. Η κίνηση αραιή στη λεωφόρο.

Μες στο κλειστό, το φωτισμένο εργοστάσιο,

Οι μηχανές, αποσταμένες μα άγρυπνες,

Επιβλέπουν σαν άκακοι γίγαντες

Τον ύπνο του μικρού. Στριμωγμένος

Κοντά στη σκάρα του ατμού,

Με του αδερφού του το παλτό σκεπασμένος

Ξεκουράζεται.

Όλη τη μέρα δουλεύει στα φανάρια

Σκουπίζει τζάμια βιαστικά με το κόκκινο.

Εισπράττει κέρματα ή την εύλογη αγανάκτηση. Περιμένει το επόμενο φανάρι.

Τίμια κερδίζει έτσι το ψωμί

Και το μερίδιο του νυχτοφύλακα,

Που τον αφήνει να κοιμάται εκεί μέσα.

Τα χιονισμένα βουνά της πατρίδας του,

Τα χέρια της μάνας του που τύλιγαν γύρω του

Γυναίκειο μαντίλι για το κρύο,

Το δάσκαλο που πληρωνότανε με γάλα

Μόλις θυμάται.

Θυμάται κάτι ελληνικά από το στόμα του,

Που τώρα εδώ ακούγονται αλλιώτικα.

Όχι σαν βότσαλα γυαλιστερά μεγάλης θάλασσας,

Όχι σαν ποδοβολητό του αλόγου

Ενός ανίκητου στρατηλάτη,

Αλλά να, σαν τα κέρματα στην τσέπη,

Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη.

Καμιά φορά πιο εγκάρδια

Σαν τούτο δω το βουητό της σκάρας,

Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό.

Δ. Χ. Χριστοδούλου, Το κυπαρίσσι των εργατικών, Καστανιώτης

αποσταμένες: κουρασμένες

σκάρα του ατμού: τεχνική κατασκευή σε σχήμα σχάρας, απ’ όπου βγαίνουν οι θερμοί ατμοί των μηχανών  

φανάρια: φωτεινοί σηματοδότες

εύλογη: δικαιολογημένη, αναμενόμενη  

στρατηλάτης: ο αρχηγός του στρατού, ίσως έμμεση αναφορά στο Μ. Αλέξανδρο

Η Δήμητρα Χριστοδούλου με την έξοχη στη λιτότητά της ποιητική αυτή σύνθεση μας οδηγεί στο ν’ αντικρίσουμε τη δύσκολη διαβίωση ενός μικρού παιδιού που έχει μεταναστεύσει στη χώρα μας κι είναι αναγκασμένο τώρα να δουλεύει σκληρά κάθε μέρα για να μπορέσει να επιβιώσει. Παρά το γεγονός ότι ο τίτλος του ποιήματος γεννά την προσδοκία εικόνων τρυφερής γαλήνης και οικογενειακής ζεστασιάς, η πραγματικότητα που καταγράφεται είναι εντελώς διαφορετική. Ένα μικρό παιδί που έχει έλθει στην Ελλάδα ως οικονομικός μετανάστης από κάποια χώρα του πρώην ανατολικού μπλοκ, βρίσκει καταφύγιο τις νύχτες σ’ ένα εργοστάσιο, με μόνη συντροφιά τις «άγρυπνες» μηχανές, που παραπέμπουν κι αυτές έμμεσα στον καθημερινό χειρωνακτικό του μόχθο.

«Νύχτα. Η κίνηση αραιή στη λεωφόρο.

Μες στο κλειστό, το φωτισμένο εργοστάσιο,

Οι μηχανές, αποσταμένες μα άγρυπνες,

Επιβλέπουν σαν άκακοι γίγαντες

Τον ύπνο του μικρού. Στριμωγμένος

Κοντά στη σκάρα του ατμού,

Με του αδερφού του το παλτό σκεπασμένος

Ξεκουράζεται.»

Κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν πια η κίνηση στη λεωφόρο έχει αραιώσει σημαντικά, σ’ ένα εργοστάσιο που έχει ολοκληρώσει την ημερήσια λειτουργία του, στρυμωγμένος κοντά στη σκάρα του ατμού, ξεκουράζεται ένας μικρός μετανάστης, σκεπασμένος με το παλτό του αδελφού του. Πλάι του βρίσκονται μόνο οι μηχανές του εργοστασίου που, αν και κουρασμένες απ’ τη δουλειά της ημέρας, παραμένουν άγρυπνες και επιβλέπουν σαν αγαθοί γίγαντες τον ύπνο του μικρού παιδιού.

Χωρίς τη συντροφιά της οικογένειάς του, χωρίς καν ένα κανονικό κρεβάτι και τ’ αναγκαία σκεπάσματα, το μικρό αυτό παιδί βρίσκεται αντιμέτωπο με τη μοναξιά και την ανέχεια, αφού δεν υπάρχει κανείς να το φροντίσει και να του διασφαλίσει τα αναγκαία για την επιβίωσή του. Αντί για την παιδική ανεμελιά και τη διαρκή αίσθηση ασφάλειας, γνωρίζει μόνο την αγωνία του καθημερινού βιοπορισμού και τη σκληρότητα των άλλων ανθρώπων. Αντί για τη θαλπωρή του σπιτιού και την παρουσία των αγαπημένων προσώπων της οικογένειάς του, γνωρίζει την πλήρη ερημία και τις παρακινδυνευμένες διανυκτερεύσεις σ’ ένα εργοστάσιο, χάρη στην εξαγορασμένη ανοχή του εκεί νυχτοφύλακα.      

«Όλη τη μέρα δουλεύει στα φανάρια

Σκουπίζει τζάμια βιαστικά με το κόκκινο.

Εισπράττει κέρματα ή την εύλογη αγανάκτηση. Περιμένει το επόμενο φανάρι.

Τίμια κερδίζει έτσι το ψωμί

Και το μερίδιο του νυχτοφύλακα,

Που τον αφήνει να κοιμάται εκεί μέσα.»

Η καθημερινότητα του μικρού παιδιού είναι γεμάτη δυσκολίες και σκληρή δουλειά. Όλη τη μέρα στέκεται στην άκρη του δρόμου περιμένοντας τη στιγμή που το κόκκινο φανάρι θα ακινητοποιήσει τα οχήματα και θα του επιτρέψει να καθαρίσει μερικά τζάμια, προσδοκώντας ως αντάλλαγμα ελάχιστα κέρματα. Μια ανταμοιβή που δεν έρχεται πάντοτε, αφού δεν είναι λίγοι εκείνοι που εύλογα αγανακτούν μαζί του, μιας και δεν έχουν καμία διάθεση ή την οικονομική άνεση, ώστε να δίνουν χρήματα σε κάθε τους διαδρομή στο πλήθος των επαιτών που βρίσκονται παντού στην πόλη.

Ο μικρός μετανάστης εισπράττει τα μηδαμινά χρηματικά ποσά ή την αγανάκτηση των ανθρώπων, κι έστω κι αν πληγώνεται απ’ τη συμπεριφορά τους, δεν εγκαταλείπει την προσπάθειά του. Περιμένει υπομονετικά το επόμενο κόκκινο φανάρι για να επιδοθεί ξανά στη μόνη ασχολία που μπορεί να του διασφαλίσει με τρόπο τίμιο την επιβίωσή του. Από τα χρήματα, άλλωστε, που βγάζει μ’ αυτόν τον τρόπο, το μικρό παιδί οφείλει να καλύπτει όχι μόνο τα έξοδα για τη διατροφή του, αλλά και να δίνει στο νυχτοφύλακα κάποιο ποσό για να τον αφήνει να κοιμάται μέσα στο εργοστάσιο.

Με κρύο ή με ζέστη, νιώθοντας καλά ή όχι, δεχόμενος προσβολές και σχόλια αγανάκτησης ή την ψυχρή ευγένεια, ο μικρός μετανάστης είναι αναγκασμένος να αντέχει∙ είναι αναγκασμένος να επιστρέφει κάθε μέρα στην άκρη του δρόμου και να προσπαθεί ξανά και ξανά να εξασφαλίσει τα κέρματα του οίκτου, καθώς δεν έχει άλλο τρόπο να επιβιώσει. Αν μείνει έστω και μια μέρα μακριά απ’ τους δρόμους, θ’ αναγκαστεί να πεινάσει.

«Τα χιονισμένα βουνά της πατρίδας του,

Τα χέρια της μάνας του που τύλιγαν γύρω του

Γυναίκειο μαντίλι για το κρύο,

Το δάσκαλο που πληρωνότανε με γάλα

Μόλις θυμάται.»

Για το μικρό αυτό παιδί δεν υπάρχει η πολυτέλεια της νοσταλγίας και της επιστροφής σε μνήμες του παρελθόντος. Η σκληρή πραγματικότητα της τωρινής ζωής του έχει απομακρύνει κάθε ψήγμα της τρυφερότητας και της θαλπωρής των περασμένων χρόνων. Τα αγαπημένα χέρια της μητέρας του που τύλιγαν γύρω του ένα γυναικείο μαντίλι για να τον προφυλάξουν απ’ το κρύο ίσα που τα θυμάται. Έχει κατ’ ανάγκη ξεθωριάσει μέσα του η ανάμνησή τους, διότι ο πόνος που θα του προκαλούταν απ’ τη συνεχή σύγκριση της αγάπης που βίωνε τότε και της εγκατάλειψης που βιώνει τώρα, θα ήταν συντριπτικός. Το παιδί έχει αναγκαστεί να ξεχάσει τη ζεστασιά της μητρικής αγάπης, μιας και πρόκειται για κάτι που δεν υπάρχει πια στη ζωή του.

Αμυδρή παραμένει στη σκέψη του κι η ανάμνηση του δασκάλου του, που ερχόταν να τους κάνει μάθημα παίρνοντας για ανταμοιβή μόνο γάλα, αφού δεν υπήρχαν στη χώρα τους χρήματα για να πληρωθεί κανονικά.  

«Θυμάται κάτι ελληνικά από το στόμα του,

Που τώρα εδώ ακούγονται αλλιώτικα.

Όχι σαν βότσαλα γυαλιστερά μεγάλης θάλασσας,

Όχι σαν ποδοβολητό του αλόγου

Ενός ανίκητου στρατηλάτη,

Αλλά να, σαν τα κέρματα στην τσέπη,

Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη.

Καμιά φορά πιο εγκάρδια

Σαν τούτο δω το βουητό της σκάρας,

Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό.»

Θυμάται κάποια λίγα ελληνικά που άκουγε απ’ το στόμα του δασκάλου εκείνου, τα οποία ακούγονταν τότε τελείως αλλιώτικα από το πώς τ’ ακούει τώρα απ’ το στόμα των ίδιων των Ελλήνων. Δεν αντανακλάται πια στον ήχο τους, όπως τότε, η λάμψη από τα γυαλιστερά βότσαλα μιας όμορφης μεγάλης θάλασσας, κι ούτε αναδύεται απ’ αυτά το ποδοβολητό του αλόγου ενός αήττητου -σχεδόν μυθικού- στρατηλάτη που άφοβος κατέκτησε τον κόσμο. Τώρα μοιάζουν περισσότερο με τον ήχο που κάνουν τα κέρματα στην τσέπη του, με τόσο κόπο μαζεμένα, ή σαν το φτύσιμο και την απαξίωση που τόσο καθαρά διαβάζει στο βλέμμα του κάθε απρόθυμου πελάτη. Κάποτε, βέβαια, ακούγονται και κάπως πιο εγκάρδια, όπως ακούγεται το βουητό της σκάρας πλάι του που ανεβάζει το θερμό ατμό και ζεσταίνει το χώρο του εργοστασίου.

Η αντίθεση ανάμεσα στις εικόνες που σχημάτιζε νοητά ο μικρός μετανάστης για την Ελλάδα, όταν βρισκόταν ακόμη στη χώρα του κι άκουγε από τον δάσκαλό του για την ομορφιά της και για την ένδοξη ιστορία της, και στην πραγματικότητα που βιώνει γύρω του είναι αποθαρρυντική. Η χώρα του καταγάλανου ουρανού, της γαλήνιας θάλασσας και των ηρωικών ανθρώπων, δεν είναι παρά μια ελάχιστη φιλόξενη χώρα που προφανώς δεν έχει να του προσφέρει την καλύτερη ζωή που είχε κάποτε ελπίσει. Μακριά πια απ’ τη ζεστασιά της μητρικής αγκαλιάς έρχεται αντιμέτωπος με την αγανάκτηση εκείνων που τον αντιμετωπίζουν σαν έναν ανεπιθύμητο παρείσακτο, κι είναι αναγκασμένος να επιβιώνει χάρη στη συχνά απρόθυμη «ελεημοσύνη» που του προσφέρεται και στην ανοχή εκείνων που, όχι χωρίς αντάλλαγμα, του επιτρέπουν να βρίσκει μια ζεστή γωνιά για να κοιμηθεί.    

Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Αίτιο

Brian Jannsen

Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Αίτιο

Το αίτιο στη λατινική, όπως και στα αρχαία ελληνικά, διακρίνεται σε:

- αναγκαστικό

- τελικό και

- ποιητικό

Αναγκαστικό αίτιο:

εκφράζει την αιτία και διακρίνεται σε εξωτερικό και εσωτερικό.

α. Εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο: πρόκειται για το αίτιο που εντοπίζεται σε εξωτερικές καταστάσεις ή συνθήκες. Εκφράζεται εμπρόθετα με:

- ob, per, propter + αιτιατική:

- de, ex + αφαιρετική:

Εκφράζεται απρόθετα με:

- απλή αφαιρετική:

β. Εσωτερικό αναγκαστικό αίτιο: όταν το αίτιο είναι εσωτερικό, δηλαδή εκφράζει ψυχική αντίδραση (dolore-από πόνο, timore-από φόβο, spe-από ελπίδα, pudore-από ντροπή, laetitiā-από χαρά), συχνά συνοδεύεται από μετοχή παθητικού παρακειμένου που σημαίνει «παρακινημένος, σπρωγμένος-adductus, permotus, incensus» και εκφράζεται με:

- απλή αφαιρετική:

- εδώ ανήκουν και οι στερεότυπες φράσεις iussu, iniussu, rogatu + γενική προσώπου:

π.χ. Nasica sensit illam domini iussu id dixisse. (24) = Ο Νασικάς κατάλαβε ότι εκείνη το είπε αυτό κατά διαταγή του αφεντικού της.

Σημείωση: Το αναγκαστικό αίτιο μπορεί να εκφραστεί και με άλλες μορφές, όπως δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, αιτιολογική μετοχή, απλή γενική ή αιτιατική πτώση, επίρρημα.

Τελικό αίτιο:

εκφράζει τον σκοπό μιας ενέργειας και εκφέρεται:

- με δευτερεύουσα τελική πρόταση

- με δευτερεύουσα αναφορική-τελική πρόταση

- με εμπρόθετο προσδιορισμό: causā, gratiā + γενική του γερουνδίου (συνήθως έχουμε αναστροφή πρόθεσης)

- με εμπρόθετο προσδιορισμό: ad, in + αιτιατική του γερουνδίου  

[Τα εμπρόθετα γερούνδια, αν συντάσσονται με αιτιατική πτώση, μετατρέπονται υποχρεωτικά σε εμπρόθετο γερουνδιακό (γερουνδιακή έλξη).]  

- με το σουπίνο –um (αιτιατική πτώση)

- με γερουνδιακό του σκοπού, μετά από ρήματα που σημαίνουν «δίνω, παραδίδω, παρέχω».

- με εμπρόθετο ουσιαστικό (ad, in + αιτιατική πτώση)

- με τη δοτική (κατηγορηματική) του σκοπού (exemplo, auxilio, usui…)

Παρατήρηση: Συχνά, σε άσκηση ζητείται να δηλωθεί ο σκοπός (τελικό αίτιο) μετά από ρήμα κίνησης. Στην περίπτωση αυτή εφαρμόζουμε τους 5 πρώτους τρόπους εκφοράς του σκοπού.

π.χ. […] se ipsum captum venisse eos existimasset. (34) = […] νόμισε ότι αυτοί είχαν έρθει για να συλλάβουν αυτόν τον ίδιο.→

[…] ut se ipsum caperent.

[…] qui se ipsum caperent.

[…] (se ipsum capiendi causā/gratiā):sui ipsius capiendi causā/gratiā (υποχρεωτική η γερουνδιακή έλξη).

[…] (ad/in se ipsum capiendum-γερούνδιο): ad/in se ipsum capiendum-γερουνδιακό (υποχρεωτική η γερουνδιακή έλξη).

Ποιητικό αίτιο:

Το ποιητικό αίτιο των παθητικών ρημάτων εκφέρεται απρόθετα με:

- απλή αφαιρετική, αν είναι άψυχο.

Εκφέρεται εμπρόθετα με:

- την πρόθεση a(b)+ αφαιρετική, προκειμένου για έμψυχα, ονόματα περιληπτικά ή άψυχα προσωποποιημένα.

Επίσης έχουμε:

- δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου, μετά από παθητική περιφραστική συζυγία.

Παραδείγματα αιτίου στα κείμενα της ύλης

qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam […]. (21)

=

Εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου και αναφέρεται στο fuerat in exilio.

Nasica sensit illam domini iussu id dixisse. (24)

=

Απλή αφαιρετική του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου και αναφέρεται στο dixisse.

et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est. (31)

=

a duce: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου και αναφέρεται στο lacessitus est.

proelio: Δοτική του σκοπού και αναφέρεται στο lacessitus est.

Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur. (31)

=

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο περιεχόμενο της πρότασης με ρήμα το Congrediamur.

Tum adulescens, […] iniussu consulis in certamen ruit. (31)

=

iniussu: Απλή αφαιρετική του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου και αναφέρεται στο ruit.

in certamen: Εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού (τελικού αιτίου) και αναφέρεται στο ruit.

Complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. (34)

=

Αιτιατική του σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό (τελικό αίτιο) και αναφέρεται στο venerunt.

Clarā voce Scipioni nuntiaverunt […] virtutem eius admiratum se venisse. (34)

=

Αιτιατική του σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό (τελικό αίτιο) και αναφέρεται στο venisse.

Manius Curius Dentatus maximā frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset. (36)

=

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο περιεχόμενο της πρότασης με ρήμα το utebatur.

Ille se […] eis spectandum praebuit. (36)

=  

Γερουνδιακό του σκοπού, συνημμένο στο se και αναφέρεται στο praebuit.

Nam cum ad eum […] attulissent, ut eo uteretur. (36)

=

Δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο περιεχόμενο της πρότασης με ρήμα το attulissent.

Puella, longā morā standi fessa, rogavit materteram. (38)

=

Απλή αφαιρετική του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου και αναφέρεται στο cogantur.

Nullus locus amicitiae eis est. (44)

=

Δοτική του σκοπού (τελικού ατίου) και αναφέρεται στο est.

Quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet? (44)

=

Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου και αναφέρεται στο metui.

Curat et providet ne […] nostra consilia ab hostibus cognoscantur. (45)

=

Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου και αναφέρεται στο cognoscantur.

Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit. (45)

=

Εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου και αναφέρεται στο mittit.

Tertio post die a quodam milite conspicitur. (45)

=

Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου και αναφέρεται στο conspicitur.

Πηγή: www.study4exams.gr