Brian Oldham
Έκθεση
Α΄ Λυκείου: Παραγωγικοί – Επαγωγικοί Συλλογισμοί (Τράπεζα Θεμάτων)
Το
επιχείρημα
Επιχείρημα, λέει η Λογική, είναι μια
σειρά από προτάσεις που συνδέονται μεταξύ τους χωρίς χάσματα και απολήγουν σε
μια τελική πρόταση, που λέγεται συμπέρασμα· σκοπός του επιχειρήματος είναι να
υποδείξει την αλήθεια μιας θέσης / απόφανσης (αποφαίνομαι). Αυτά σημαίνουν ότι
οι προτάσεις που οδηγούν στο συμπέρασμα βρίσκονται σε λογικές σχέσεις μεταξύ
τους, η επόμενη δηλαδή είναι λογική ακολουθία της προηγούμενης. Γι’ αυτό και
έχουν κάποιους όρους κοινούς, που γίνονται η γέφυρα για τη μετάβαση από τη μια
(πρόταση) στην άλλη.
ΕΙΔΗ
ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ
Η διαδικασία με την οποία ο νους
καταστρώνει ένα επιχείρημα λέγεται συλλογισμός. Οι συλλογισμοί είναι άμεσοι,
έμμεσοι, παραγωγικοί, επαγωγικοί, αναλογικοί.
~ Στον παραγωγικό συλλογισμό από το όλον συμπεραίνουμε για τα επιμέρους.
~ Στον επαγωγικό συλλογισμό από τα επιμέρους συμπεραίνουμε για το όλο.
~ Στον αναλογικό συλλογισμό από τα επιμέρους συμπεραίνουμε πάλι για τα
επιμέρους.
..........................................................................................................................................
~
Άμεσοι είναι οι συλλογισμοί
των οποίων το συμπέρασμα προκύπτει από μια μόνο πρόταση - κρίση.
~ Έμμεσοι
είναι οι συλλογισμοί των οποίων το συμπέρασμα προκύπτει από δύο ή περισσότερες
προτάσεις - κρίσεις.
Συλλογιστική
πορεία: Ασκήσεις από την Τράπεζα Θεμάτων
Να
εντοπίσετε τη συλλογιστική πορεία που ακολουθείται στις επόμενες παραγράφους
και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
1. Οι νεωτερισμοί, οι παραφθορές, οι
μετατροπές, οι παραλλαγές, οι προσθαφαιρέσεις λέξεων δεν έχουν να κάνουν με τη
γλωσσική πενία ή με την έλλειψη ικανότητας για μάθηση, αλλά κυρίως με τις
εφηβικές ανησυχίες, με την ανάγκη των εφήβων για επιβεβαίωση, για διαφοροποίηση
από τους άλλους και με την άρνησή τους να δεχτούν κάτι ήδη «μασημένο». Γενικά,
η γλώσσα των εφήβων εκφράζει τις αντιφάσεις τους, τα κενά τους, τις
αμφιταλαντεύσεις τους, τις αναζητήσεις τους, την ανάγκη αλλαγής και ανανέωσης,
την επαναδόμηση του ψυχισμού τους καθώς και της ταυτότητάς τους.
~ Στην παράγραφο αυτή ο συγγραφέας
ακολουθεί επαγωγική πορεία, καθώς
από επιμέρους στοιχεία της εφηβικής γλώσσας (νεωτερισμοί, παραφθορές,
μετατροπές, παραλλαγές κ.ά.), προχωρά σε μια γενικότερη διαπίστωση, στο πλαίσιο
της οποίας οι διαφοροποιήσεις στη γλώσσα των νέων συνδέονται με ευρύτερες
εσωτερικές τους αναζητήσεις (αντιφάσεις, κενά, αμφιταλαντεύσεις, αναζητήσεις,
ανάγκη αλλαγής, αλλά και επαναδόμηση του ψυχισμού και της ταυτότητάς τους.).
2. Τα αναλφάβητα άτομα αντιμετωπίζουν
σοβαρές δυσκολίες τόσο σε καθημερινές δραστηριότητες (κατανόηση εγγράφων,
λογαριασμών, πινακίδων κ.ά.) και στην επαγγελματική τους ζωή, όσο και στις
σχέσεις τους με το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Αρχικά, το άτομο
απομακρύνεται από τους γύρω του και αποξενώνεται, καθώς νιώθει μειονεκτικά. Στη
συνέχεια, νιώθει αδύναμο όσον αφορά στην ενημέρωσή του, αλλά και εξαρτημένο από
τους γύρω του, αφού χρειάζεται μονίμως τη βοήθειά τους και συχνά γίνεται
αντικείμενο εκμετάλλευσης. Επιπλέον, το άτομο έχει σαφώς λιγότερες επαγγελματικές
ευκαιρίες από κάποιον μορφωμένο και έτσι αυτομάτως εντάσσεται σε μια «κατώτερη»
κοινωνική ομάδα.
~ Στην παράγραφο αυτή ο συγγραφέας ακολουθεί
παραγωγική πορεία, διότι στην αρχή
παραθέτει γενικότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζει το αναλφάβητο άτομο, ενώ στη
συνέχεια αναφέρεται σε πιο ειδικά προβλήματα που ενδέχεται να αντιμετωπίσει,
όπως είναι η εξάρτησή του από τους άλλους, ο κίνδυνος να τον εκμεταλλευτούν, αλλά
και ο περιορισμός των επιλογών σε ό,τι αφορά την επαγγελματική του
αποκατάσταση.
3. Ο έφηβος έχει ανάγκη να του
αναγνωρίζουν ελευθερία και αυτονομία. Χρειάζεται το δικό του χώρο, ο οποίος
συμβολίζει την ατομικότητα και τη διαφορετικότητά του. Οι προσωπικές επιλογές
στο ντύσιμο, η διευθέτηση του προσωπικού χώρου και χρόνου, η επιλογή των φίλων,
του τρόπου διασκέδασης, της ελευθερίας λόγου και πράξεων, η ανάληψη ορισμένων
ευθυνών και η αναγνώριση από τους γονείς των ικανοτήτων του είναι τα στοιχεία
που συντελούν στην απόκτηση ξεχωριστής αυτόνομης ταυτότητας και συνθέτουν την
αλλαγή της σχέσης του παιδιού με τους γονείς του.
~ Η συλλογιστική πορεία που
ακολουθείται είναι παραγωγική, διότι
από τη γενικότερη διαπίστωση πως ο έφηβος έχει ανάγκη να του αναγνωρίζουν
ελευθερία και αυτονομία, ο γράφων προχωρά σε επιμέρους στοιχεία, τα οποία
ορίζουν την ελευθερία και την αυτονομία του νέου στο επίπεδο των προσωπικών
επιλογών (ντύσιμο, διευθέτηση προσωπικού χώρου και χρόνου, επιλογή φίλων κ.ά.).
4. Γενικά, από τα αρχαία ακόμη
χρόνια, τα ρούχα δεν ικανοποιούσαν μόνο την ανάγκη προστασίας από το κρύο και
τη ζέστη, αλλά εξυπηρετούσαν εκφραστικούς και κοινωνικούς σκοπούς. Στις μέρες
μας ειδικότερα, τα ρούχα δίνουν την πρώτη εντύπωση για ένα άτομο και
εκφράζουν στοιχεία της προσωπικότητάς του. Η εξωτερική εμφάνιση ενός ατόμου μας
δίνει πληροφορίες για την καταγωγή του, το επάγγελμά του, για την οικονομική
του κατάσταση και την κοινωνική του θέση.
~ Η συλλογιστική πορεία που
ακολουθείται είναι παραγωγική, διότι
από τη γενική διαπίστωση για το ρόλο των ρούχων ήδη από την αρχαιότητα, η
συγγραφέας προχωρά σε ειδικότερες παρατηρήσεις για το ρόλο της ενδυμασίας στις
μέρες μας.
5. Η κοινωνιολογία, και ιδιαίτερα η
κοινωνική ψυχολογία ενδιαφέρεται για τις αλλαγές που υφίσταται η κοινωνική
ομάδα των ηλικιωμένων στις σχέσεις της με τις άλλες κοινωνικές ομάδες. Ειδικότερα,
παρατηρεί ότι αλλάζει ο ρόλος των ηλικιωμένων μέσα στην οικογένεια και η σχέση
τους με τον χώρο της εργασίας τους, εφόσον μετά τη συνταξιοδότηση
απομακρύνονται από αυτόν και συχνά ζουν στο περιθώριο. Ακόμη, μελετά το πώς
μεταβάλλεται η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στους ηλικιωμένους και αυτών
απέναντι στην κοινωνία, γεγονός που οφείλεται κυρίως στον περιορισμό των
δραστηριοτήτων τους.
~ Η συλλογιστική πορεία της παραγράφου
είναι παραγωγική, καθώς από τη
γενική διαπίστωση σχετικά με τις αλλαγές που υφίσταται η ομάδα των ηλικιωμένων στις
σχέσεις της με τις άλλες κοινωνικές ομάδες, η συγγραφέας προχωρά σε ειδικότερες
παρατηρήσεις σχετικά με τις επιμέρους αλλαγές στο ρόλο των ηλικιωμένων και στο
πώς αντιμετωπίζονται από την κοινωνία.
6. Ας πάρουμε την περίπτωση των ανθρώπων
της τρίτης ηλικίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι σε αυτήν την ηλικία ίσως έχουν για
πρώτη φορά στη ζωή τους αρκετό ελεύθερο χρόνο, για να τον χρησιμοποιήσουν, όπως
επιθυμούν. Θα μπορούσαν, όμως, όλοι να περάσουν ευχάριστα τον χρόνο τους σε μια
πλατεία; Σίγουρα κάποιοι και κάποιες το κάνουν. Μάλλον όσοι και όσες έχουν ήδη
ένα κύκλο γνωστών βρίσκονται μεταξύ τους στις πλατείες. Κάποιος παππούς όμως ή
κάποια γιαγιά που δεν έχει έναν τέτοιο κύκλο, πόσο εύκολο είναι να
κοινωνικοποιηθεί σε μια πλατεία, να γνωρίσει άλλους ανθρώπους και να αναπτύξει
σχέσεις φιλίας;
~ Η συλλογιστική πορεία είναι παραγωγική, υπό την έννοια πως η
ευρύτερη θεματική των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας προσεγγίζεται σταδιακά με την
παράθεση μερικότερων παραδειγμάτων, που αφορούν μεμονωμένες περιπτώσεις.
7. Ο άνθρωπος από παμπάλαιους χρόνους
έχει επινοήσει τις «λέξεις» και την πλοκή τους, ως αληθινές απεικονίσεις ή ως
συμβολικές παραστάσεις πραγμάτων και γεγονότων, για να συνεννοείται με τους
ομοίους του. Να εκφράζει τις σκέψεις και τα αισθήματα, τις επιδιώξεις, τις
διαθέσεις και τις επιθυμίες του, και να επικοινωνεί μαζί τους. Οι λέξεις όμως
έγιναν όχι μόνο για να αποκαλύπτουν, αλλά και για να κρύβουν από τον άλλο τα
ψυχικά μας βιώματα, όταν από ντροπή, συμφέρον ή δόλο θέλουμε να τα
αποσιωπήσουμε ή να τα παραμορφώσουμε.
~ Ο συγγραφέας ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πορεία, αφού
από μια ευρύτερη διαπίστωση (έχει επινοήσει τις λέξεις για να συνεννοείται),
προχωρά σε μια ειδικότερη λειτουργία των λέξεων, αυτή της απόκρυψης ψυχικών
βιωμάτων.
8. Συνομιλούμε λίγο και οι λέξεις για τον
καθένα από μας εγγράφονται σε διαφορετικά λεξιλόγια: έτσι προκύπτουν διαρκώς
παρεξηγήσεις. Σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα υπάρχει εξαρχής μεγάλη απόσταση,
συσσωρευμένη πικρία, παράπονα ανείπωτα: όλα αυτά κάνουν ύποπτα τα λόγια. Οι
διαφορές φύλου, ηλικίας, κοινωνικού περιβάλλοντος έχουν το ίδιο αποτέλεσμα. Και
αφήνουμε την απόσταση να μεγαλώνει μέχρι το σημείο να μην παίζουν πια κανέναν
ρόλο οι λέξεις. Τότε δημιουργείται δυσφορία - δυσφορία μεταξύ των γενεών και
μεταξύ των συζύγων, μεταξύ των τάξεων και μεταξύ των φίλων. Το βάρος όλων αυτών
που δεν μπορούν να ειπωθούν δημιουργεί ένα κλίμα εκνευρισμού και απογοήτευσης
που φθείρει την έννοια ακόμα και των πιο απλών φράσεων και χειρονομιών. Έτσι,
μπορεί να φαίνεται σε μερικούς ότι η καθημερινή ακατανοησία είναι σύμφυτη με
την ανθρώπινη κατάσταση.
~ Η συλλογιστική πορεία είναι επαγωγική, καθώς από επιμέρους αιτίες
και προβλήματα σχετικά με την ποιότητα επικοινωνίας των ανθρώπων η συγγραφέας
οδηγείται σ’ ένα γενικότερο συμπέρασμα, το οποίο μοιάζει να χαρακτηρίζει εν
γένει την ανθρώπινη κατάσταση: «Έτσι, μπορεί να φαίνεται σε μερικούς ότι η
καθημερινή ακατανοησία είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη κατάσταση.»