Έκθεση Α΄ Λυκείου: Εφηβεία [Τράπεζα Θεμάτων]

Martin Stranka

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Εφηβεία [Τράπεζα Θεμάτων]

Κείμενο 1

Εφηβεία

Οι έφηβοι βρίσκονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα του επόμενου βήματος, που οδηγεί στην ενηλικίωση, ενώ η κοινωνία απαιτεί απ’ αυτούς να αρχίσουν να προετοιμάζονται για τους νέους ρόλους τους. Παύουν πια να είναι παιδιά εξαρτημένα, που ζουν σ’ έναν κόσμο φτιαγμένο από τους γονείς τους. Ταυτόχρονα, αρχίζουν να προσεγγίζουν την ανεξαρτησία, συνήθως με την καθοδήγηση των γονιών τους. Προσπαθούν να ενσωματώσουν τους εαυτούς τους και τα οράματά τους στην κοινωνία, να βρουν κάποιον χώρο πολιτισμικά και κοινωνικά αποδεκτό.

Γενικά, η εφηβεία θεωρείται περίοδος κρίσης. Υπάρχουν ενήλικες που πιστεύουν πως οι νέοι είναι ιδεαλιστές, απογοητευμένοι από την κοινωνική πραγματικότητα και ότι δεν έχουν καλές σχέσεις με την παλαιότερη γενιά, από την οποία προσπαθούν να αποδεσμευτούν. Η αντίθετη θεώρηση της εφηβείας θέλει τους νέους να έχουν ενσωματώσει τις πεποιθήσεις και τα ιδανικά των γονιών τους και να λειτουργούν με βάση αυτά σε ένα περιβάλλον, στο οποίο η γονική εξουσία και καθοδήγηση συνεχώς μειώνεται, καθώς οι γονείς βλέπουν τα παιδιά τους να αναλαμβάνουν ολοένα και περισσότερο τους ρόλους των ενηλίκων. Τότε οι περισσότεροι γονείς αρχίζουν να λειτουργούν ως καθοδηγητές και σύμβουλοι, ενώ οι σχέσεις ανάμεσα στους γονείς και στους νέους χαρακτηρίζονται από αμοιβαίο σεβασμό και φροντίδα.

A.C. Diver. (1990). Εφηβεία. Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια Λεξικό, τ.4ος, 2185-2190. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα (διασκευή).

Κείμενο 2

Συγκρουσιακές σχέσεις γονέων και εφήβων: Μύθος ή πραγματικότητα;

Η σχέση γονέων-εφήβων έχει μελετηθεί διεξοδικά από ειδικούς. Ωστόσο, παρατηρείται μεγάλη διαφορά τόσο στα δεδομένα των ερευνών, όσο και στις θεωρητικές προσεγγίσεις. Παρά τις διαφορές, οι περισσότερες κλασικές ψυχολογικές θεωρήσεις της προσωπικότητας έχουν ορισμένες ομοιότητες όσον αφορά στην εφηβεία. Όλοι, λόγου χάριν, συμφωνούν πως η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος αλλαγών, που δημιουργεί άγχος και πίεση στους εφήβους.

Παραδοσιακά οι εκδηλώσεις του άγχους και της πίεσης οδηγούσαν στη γενίκευση για τη συγκρουσιακή φύση των σχέσεων γονέων-εφήβων. Η άποψη που επικρατούσε για πολλές δεκαετίες είναι ότι οι γονικές-εφηβικές σχέσεις είναι κυρίως συγκρουσιακές. Μάλιστα ως πρόσφατα αποτελούσε κοινή παραδοχή ότι κατά την περίοδο της εφηβείας αναπτύσσονται συγκρούσεις ανάμεσα στους γονείς και στους εφήβους. Όμως, τα πορίσματα νεότερων μελετών οδηγούν στο συμπέρασμα ότι για τη μεγάλη πλειονότητα η περίοδος της εφηβείας βιώνεται από τους νέους και τις οικογένειές τους χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Ακόμη κι όταν υπάρχουν διαφωνίες των εφήβων με τους γονείς και είναι ιδιαίτερα έντονες, οι νέοι πιστεύουν πως δεν έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις σχέσεις τους με τους γονείς.

Στις περιπτώσεις βέβαια εκείνες στις οποίες οι οικογενειακές σχέσεις είναι συγκρουσιακές, αποδεικνύεται ότι πράγματι δημιουργούνται ουσιαστικά προβλήματα που επηρεάζουν τη λειτουργία της οικογένειας και την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του εφήβου καθώς και τη συμπεριφορά του. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις διαπιστώνεται ότι οι σχέσεις γονέων-εφήβων δεν έγιναν συγκρουσιακές με την αρχή της εφηβείας, αλλά προϋπήρχαν.

Χρ. Βιτσιλάκη-Σορωνιάτη. (2002). Συγκρουσιακές σχέσεις γονέων και εφήβων: Μύθος ή πραγματικότητα; Εκπαιδευτική, Οικογενειακή και Πολιτική Ψυχοπαθολογία, τ. Β΄, 208-242. Αθήνα: Ατραπός (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των γονέων κατά την περίοδο της εφηβείας, σύμφωνα με το πρώτο κείμενο; (60-80 λέξεις)

Οι γονείς θα πρέπει σταδιακά να παραχωρούν όλο και περισσότερες ελευθερίες στα παιδιά τους, διατηρώντας για τον εαυτό τους το ρόλο του συμβούλου και καθοδηγητή. Σε αντίθεση, δηλαδή, με τον προγενέστερο πιο παρεμβατικό τους ρόλο και με την προϋπόθεση πως οι έφηβοι αξιοποιούν με σύνεση και υπευθυνότητα τις νέες ελευθερίες τους, οι γονείς θα πρέπει να είναι έτοιμοι να εμπιστευτούν την κρίση των παιδιών τους. Ζητούμενο, άλλωστε, είναι οι έφηβοι να έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους και να εμπλουτίσουν τις εμπειρίες τους, ώστε σύντομα να είναι σε θέση να λειτουργήσουν ως ενήλικες.

Α1. Ποιες είναι, σύμφωνα με το δεύτερο κείμενο, οι απόψεις που υπάρχουν για τις σχέσεις γονέων και εφήβων; (60-80 λέξεις)

Σύμφωνα με το δεύτερο κείμενο υπάρχουν δύο αντιτιθέμενες απόψεις για τις σχέσεις γονέων και εφήβων. Η μία άποψη, που είναι και η παλαιότερη, υποστηρίζει πως οι εντάσεις και το άγχος της εφηβείας οδηγούν σε συγκρούσεις τους εφήβους με τους γονείς τους, καθιστώντας έτσι έντονα συγκρουσιακές τις μεταξύ τους σχέσεις. Η δεύτερη και νεότερη άποψη, ωστόσο, βασιζόμενη σε έρευνες επισημαίνει πως οι περισσότερες οικογένειες αντιμετωπίζουν την εφηβεία χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Ενώ, ακόμη κι αν υπάρχουν διαφωνίες ή συγκρούσεις, αυτές δεν έχουν ιδιαίτερες επιπτώσεις στις σχέσεις γονέων-εφήβων.

Α1. Ποιες απόψεις διατυπώνονται στο κείμενο για την περίοδο της εφηβείας; (60-80 λέξεις)

Στο κείμενο διατυπώνονται δύο διαφορετικές απόψεις σχετικά με την εφηβεία. Από τη μία πλευρά υπάρχει η αίσθηση πως οι έφηβοι ως ιδεαλιστές είναι απογοητευμένοι από την κοινωνική πραγματικότητα κι αυτό τους ωθεί σε μια τάση απόρριψης της παλαιότερης γενιάς απ’ την οποία και θέλουν να αποδεσμευτούν. Ενώ, από την άλλη διατυπώνεται η σκέψη πως η μετάβαση των εφήβων στην ενηλικίωση γίνεται ομαλότερα, καθώς αυτοί έχουν υιοθετήσει τα ιδανικά και τις πεποιθήσεις των γονιών τους και με τη δική τους καθοδήγηση αξιοποιούν την ανεξαρτησία που τους παρέχεται. Προκύπτει, έτσι, μεταξύ γονιών και εφήβων μια σχέση αμοιβαίου σεβασμού και φροντίδας.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στη δεύτερη παράγραφο (Παραδοσιακά… γονείς) και την τρίτη παράγραφο (Στις περιπτώσεις… προϋπήρχαν) του δεύτερου κειμένου.

2^η παράγραφος: Αντιτιθέμενες απόψεις σχετικά με την εφηβεία.

3^η παράγραφος: Οι συγκρουσιακές σχέσεις στην οικογένεια επηρεάζουν σημαντικά τους εφήβους.

Α2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στις περιόδους της δεύτερης παραγράφου (Παραδοσιακά… τους γονείς) του δεύτερου κειμένου;

Μάλιστα ως πρόσφατα...: Το βεβαιωτικό επίρρημα «μάλιστα» χρησιμοποιείται για να τονίσει με έμφαση πως μέχρι και πρόσφατα οι σχέσεις γονέων-εφήβων θεωρούνταν συγκρουσιακές. Όσα συμπληρώνονται με το μάλιστα, ενισχύουν και επιβεβαιώνουν όσα είχαν προηγηθεί.

Όμως, τα πορίσματα νεότερων μελετών...: Ο αντιθετικός σύνδεσμος «όμως», σε λειτουργία επιρρήματος εδώ, ενισχύει τη συνοχή των περιόδων του κειμένου, καθώς δηλώνει την αντίθεση ανάμεσα σε όσα θεωρούσαν παλαιότερα ως δεδομένα για την εφηβεία και σε όσα προκύπτουν πλέον από πορίσματα ερευνών. 

Α2. Να χωρίσετε τη δεύτερη παράγραφο (Παραδοσιακά… τους γονείς) του δεύτερου κειμένου σε δυο παραγράφους και να αιτιολογήσετε τη διαφορετική παραγραφοποίηση.

1^η παράγραφος: Παραδοσιακά οι εκδηλώσεις του άγχους... συγκρούσεις ανάμεσα στους γονείς και στους εφήβους.

2^η παράγραφος: Όμως, τα πορίσματα νεότερων μελετών... σημαντικές επιπτώσεις στις σχέσεις τους με τους γονείς.

Στην πρώτη παράγραφο αναφέρεται η κυρίαρχη άποψη για την εφηβεία που ίσχυε μέχρι και πρόσφατα, ενώ στη δεύτερη παράγραφο καταγράφονται τα πορίσματα νεώτερων μελετών, τα οποία έρχονται σε αντίθεση με την παλαιότερη θεώρηση της εφηβείας.

 

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση με ένα αντώνυμο των λέξεων του πρώτου κειμένου με έντονη γραφή: παύουν, εξαρτημένα, ενήλικες, απογοητευμένοι, μειώνεται.

παύουν ≠ συνεχίζουν

εξαρτημένα ≠ ανεξάρτητα

ενήλικες ≠ ανήλικοι

απογοητευμένοι ≠ ευχαριστημένοι

μειώνεται ≠ αυξάνεται

ð Οι έφηβοι συνεχίζουν σε πολλές περιπτώσεις να ερμηνεύουν την πραγματικότητα σύμφωνα με τις απόψεις και τις αντιλήψεις των γονιών τους.

ð Βασική επιδίωξη των γονιών είναι να βοηθήσουν τα παιδιά τους, ώστε να γίνουν ανεξάρτητα και υπεύθυνα άτομα.

ð Οι ανήλικοι έχουν πάντοτε ανάγκη την προστατευτική παρουσία κάποιου ενήλικα.

ð Οι γονείς είναι ευχαριστημένοι, όταν βλέπουν πως η προσπάθειά τους έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

ð Η απόδοση των εφήβων αυξάνεται, όταν ζουν σ’ ένα ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον κι έχουν τη συνεχή στήριξη των γονιών τους.

B1. «Γενικά, η εφηβεία θεωρείται περίοδος κρίσης».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μια παράγραφο 50-60 λέξεων.

Γενικά, η εφηβεία θεωρείται περίοδος κρίσης, καθώς η μετάβαση στην ενηλικίωση συνοδεύεται από σημαντικές αλλαγές στην ψυχοσύνθεση των νέων. Η προσπάθεια διαμόρφωσης και εδραίωσης μιας ταυτότητας που να ανταποκρίνεται στις επιθυμίες του εφήβου, τον φέρνει συχνά σε σύγκρουση με τις προσδοκίες των γονιών του. Ενώ, συνάμα, η ολοένα εντονότερη επιθυμία του για ανεξαρτησία εντείνει τις μεταξύ τους προστριβές, με αποτέλεσμα ο έφηβος να βιώνει συχνά συναισθηματικές διακυμάνσεις και απογοητεύσεις.

B1. Να συντάξετε μία παράγραφο 40-50 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: νέους ρόλους, ανεξαρτησία, πεποιθήσεις και ιδανικά, αμοιβαίο σεβασμό και φροντίδα, σχέση γονέων-εφήβων.

Η σχέση γονέων-εφήβων μπορεί να χαρακτηρίζεται από αμοιβαίο σεβασμό και φροντίδα, αρκεί αφενός οι γονείς να αντιλαμβάνονται και να αποδέχονται την ανάγκη των εφήβων για ανεξαρτησία κι αφετέρου οι έφηβοι να σέβονται τις εύλογες ανησυχίες των γονιών τους. Οι έφηβοι, άλλωστε, καθώς προετοιμάζονται να υιοθετήσουν τους νέους ρόλους τους στην ενήλικη ζωή, είναι βέβαιο πως θα διατηρήσουν πολλές πεποιθήσεις και ιδανικά των γονιών τους.

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις λέξεις με έντονη γραφή των παρακάτω προτάσεων έχουν κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. Οι περισσότεροι γονείς αρχίζουν να λειτουργούν ως καθοδηγητές και σύμβουλοι.

ð Κυριολεκτική – δηλωτική

2. [Οι νέοι] έχουν ενσωματώσει τις πεποιθήσεις και τα ιδανικά των γονιών τους.

ð Μεταφορική – συνυποδηλωτική

3. Η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος αλλαγών, που δημιουργεί άγχος και πίεση στους εφήβους.

ð Κυριολεκτική – δηλωτική

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις του πρώτου κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «Οι έφηβοι βρίσκονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα του επόμενου βήματος». = Μεταφορική / συνυποδηλωτική 

2. «[Οι περισσότεροι] ενήλικες πιστεύουν». = Κυριολεκτική – δηλωτική

3. «Θέλει τους νέους να έχουν ενσωματώσει τις πεποιθήσεις και τα ιδανικά των γονιών τους». = Μεταφορική / συνυποδηλωτική

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις του πρώτου κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική-δηλωτική και ποιες με μεταφορική-συνυποδηλωτική σημασία:

1. «Οι έφηβοι βρίσκονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα του επόμενου βήματος».

ð Μεταφορική – συνυποδηλωτική

2. «Προσπαθούν να ενσωματώσουν τους εαυτούς τους και τα οράματά τους».

ð Μεταφορική – συνυποδηλωτική

3. «Οι περισσότεροι γονείς αρχίζουν να λειτουργούν ως καθοδηγητές και σύμβουλοι».

ð Κυριολεκτική

Κείμενο

Εφηβεία

Η εφηβεία αποτελεί μία μεταβατική περίοδο στη ζωή του ανθρώπου, η οποία αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Κατά τη διάρκειά της, συντελούνται βιολογικές, σωματικές και ψυχολογικές μεταβολές, που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη στάση του εφήβου απέναντι στον εαυτό του και στους άλλους, ενηλίκους και συνομηλίκους, καθώς και τις απόψεις και τις ιδέες του απέναντι σε αρχές και αξίες που επικρατούν στην κοινωνία, όπου ζει. Επίσης, η εφηβεία είναι μία περίοδος αναζήτησης ταυτότητας, ατομικότητας, προσωπικών επιλογών και στάσης ζωής. Όμως, σήμερα οι αναζητήσεις αυτές γίνονται όλο και πιο δύσκολες λόγω των κοινωνικών συνθηκών, καθώς η ρευστότητα της σημερινής οικογενειακής δομής δημιουργεί αντιφάσεις και ασυνέχειες στον τρόπο με τον οποίο οι γονείς και τα παιδιά βιώνουν τους ρόλους τους.

Ο έφηβος έχει ανάγκη να του αναγνωρίζουν ελευθερία και αυτονομία. Χρειάζεται το δικό του χώρο, ο οποίος συμβολίζει την ατομικότητα και τη διαφορετικότητά του. Οι προσωπικές επιλογές στο ντύσιμο, η διευθέτηση του προσωπικού χώρου και χρόνου, η επιλογή των φίλων, του τρόπου διασκέδασης, της ελευθερίας λόγου και πράξεων, η ανάληψη ορισμένων ευθυνών και η αναγνώριση από τους γονείς των ικανοτήτων του είναι τα στοιχεία που συντελούν στην απόκτηση ξεχωριστής αυτόνομης ταυτότητας και συνθέτουν την αλλαγή της σχέσης του παιδιού με τους γονείς του.

Ασφαλώς, όπως ο έφηβος βρίσκεται σε φάση αναζήτησης ταυτότητας, έτσι και ο γονιός βρίσκεται σε φάση αναζήτησης του γονεϊκού του ρόλου. Καθώς έρχεται αντιμέτωπος με πρωτόγνωρες συμπεριφορές και νέες ανάγκες, πολλές φορές δυσκολεύεται να βάλει όρια.

Η ταυτότητα του εφήβου δομείται γύρω από δύο βασικούς άξονες. Ο πρώτος αφορά την «ταυτότητα του φύλου», δηλαδή την αναγνώριση και την αποδοχή για τον εαυτό του των σωματικών, ψυχολογικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών που διακρίνουν το φύλο στο οποίο ανήκει βιολογικά. Ο δεύτερος άξονας αφορά την «κοινωνική ταυτότητα», δηλαδή τη διαμόρφωση της ιδεολογίας, των ηθικών αξιών, των κοινωνικών στάσεων και των επαγγελματικών επιλογών. Η κοινωνική ταυτότητα αναφέρεται στη θέση, στις ενέργειες και στη λειτουργία του ατόμου ως μέλους της κοινωνίας. Αν σκεφθούμε, λοιπόν, τη σημασία των παραπάνω «ταυτοτήτων», θα καταλάβουμε τους λόγους για τους οποίους η εφηβεία θεωρείται πολύ σημαντική περίοδος της ζωής του ανθρώπου.

Προς το τέλος της εφηβείας ο έφηβος, έχοντας πλέον επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις του με τους γονείς και τ’ αδέλφια του, έχοντας δοκιμαστεί στις σχέσεις του (σχέσεις βαθιάς φιλίας, αντιπαλότητας, εχθρότητας, αγάπης) με τους συνομηλίκους του, έχοντας υιοθετήσει ηθικές αξίες και ιδεολογικά πρότυπα, αισθάνεται ικανός να ενεργεί ως μέλος της κοινωνίας των ενηλίκων.

Θ. Γιοβαζολιάς κ.α. (2011). Συνεργασία εκπαιδευτικών – οικογένειας, 27-28. Αθήνα: ΥΠΔΒΜΘ, Γ. Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης. ΙΔΕΚΕ (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Ποιες αλλαγές, σύμφωνα με το κείμενο, συντελούνται στον έφηβο κατά τη διάρκεια της εφηβείας και ποιο είναι το αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών; (60-80 λέξεις)

Σύμφωνα με το κείμενο, κατά τη διάρκεια της εφηβείας συντελούνται βιολογικές, σωματικές και ψυχολογικές μεταβολές, οι οποίες επηρεάζουν κι εν τέλει διαμορφώνουν τη στάση του εφήβου τόσο απέναντι στον εαυτό του όσο και απέναντι στους άλλους. Από τις αλλαγές αυτές επηρεάζονται, επίσης, οι απόψεις και οι ιδέες του εφήβου απέναντι στο σύστημα αρχών και αξιών της κοινωνίας στην οποία ζει. Ενώ, συνάμα, έχουν σημαντική επίδραση και στην τελική διαμόρφωση της ταυτότητας, της προσωπικότητας και των γενικότερων ατομικών επιλογών του εφήβου.

Α1. Ποιες είναι οι αλλαγές, σύμφωνα με το κείμενο, που σηματοδοτούν το τέλος της εφηβείας; (60-80 λέξεις)

Το τέλος της εφηβείας σηματοδοτείται από την αίσθηση του εφήβου πως είναι πια ικανός να ενεργήσει ως μέλος της κοινωνίας των ενηλίκων. Αίσθηση, η οποία προκύπτει ύστερα από τον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων του εφήβου με τους γονείς και τα αδέρφια του, κι αφού έχει δοκιμαστεί στις διάφορες εκφάνσεις των σχέσεων με τους συνομηλίκους του, αφού δηλαδή έχει γνωρίσει τη φιλία, την εχθρότητα, μα και την αγάπη. Ενώ, παράλληλα, έχει ήδη διαμορφώσει το πλαίσιο των ηθικών του αξιών και των ιδεολογικών του προτύπων.

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, ο έφηβος επιθυμεί να αισθάνεται ελεύθερος και αυτόνομος; (60-80 λέξεις)

Η επιθυμία του εφήβου να αισθάνεται ελεύθερος και αυτόνομος οφείλεται στην ανάγκη απόκτησης και διαμόρφωσης της ξεχωριστής του ταυτότητας. Ο έφηβος μέσα από τις προσωπικές του επιλογές στο ντύσιμο, στον τρόπο διασκέδασης, στους φίλους· μέσα από την ελεύθερη διευθέτηση του προσωπικού του χώρου και χρόνου, καθώς και μέσα από την ουσιαστικότερη ελευθερία λόγου και πράξεων, δομεί σταδιακά τη δική του αυτόνομη προσωπικότητα. Εκφράζει, έτσι, την ατομικότητα και τη διαφορετικότητά του, και προχωρά στην αναδιαμόρφωση των σχέσεών του με τους γονείς του, απ’ τους οποίους επιθυμεί να γίνει αποδεκτός ως ένας αυτόνομος άνθρωπος με τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα.

Α2. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας στη δεύτερη παράγραφο (Ο έφηβος... γονείς του) του κειμένου (επαγωγική ή παραγωγική); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται είναι παραγωγική, διότι από τη γενικότερη διαπίστωση πως ο έφηβος έχει ανάγκη να του αναγνωρίζουν ελευθερία και αυτονομία, ο γράφων προχωρά σε επιμέρους στοιχεία, τα οποία ορίζουν την ελευθερία και την αυτονομία του νέου στο επίπεδο των προσωπικών επιλογών (ντύσιμο, διευθέτηση προσωπικού χώρου και χρόνου, επιλογή φίλων κ.ά.).

Α2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος (Ο έφηβος έχει... γονείς του) του κειμένου;

Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα, καθώς ο συγγραφέας παραθέτει σειρά παραδειγμάτων προκειμένου να προσδιορίσει την αναγκαία ελευθερία των εφήβων. Έτσι, ο προσωπικός χώρος, οι προσωπικές επιλογές στο ντύσιμο, στη διευθέτηση του προσωπικού χώρου, η επιλογή των φίλων, η επιλογή του τρόπου διασκέδασης κ.λπ., λειτουργούν ως ενδεικτικά παραδείγματα της ελευθερίας εκείνης που επιτρέπει στους εφήβους να αποκτήσουν ξεχωριστή αυτόνομη προσωπικότητα.

Α2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή στις περιόδους της πρώτης παραγράφου (Η εφηβεία... ρόλους τους) του κειμένου;

ð Επίσης, η εφηβεία είναι μία περίοδος αναζήτησης...

Με το επίρρημα «επίσης» ο συγγραφέας προσθέτει επιπλέον στοιχεία σχετικά με την εφηβεία.

ð Όμως, σήμερα οι αναζητήσεις αυτές γίνονται όλο και πιο δύσκολες...

Με την επιρρηματική χρήση του αντιθετικού συνδέσμου «όμως» τονίζεται η αντίθεση με όσα προηγήθηκαν.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 40-50 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: εφηβεία, μεταβατική περίοδο, ελευθερία, αυτονομία, αλλαγή της σχέσης.

Η εφηβεία συνιστά μια μεταβατική περίοδο κατά την οποία το νέο άτομο διεκδικεί περισσότερη ελευθερία και αυτονομία από τους γονείς του, προκειμένου να διαμορφώσει την προσωπική του ταυτότητα. Ο τρόπος, μάλιστα, με τον οποίο αξιοποιεί την ελευθερία που του παρέχεται, αλλά και η προσωπικότητα που διαμορφώνει σταδιακά, οδηγούν στην αλλαγή της σχέσης του με τους γονείς του. 

Β1. «Η εφηβεία είναι μία περίοδος αναζήτησης ταυτότητας και προσωπικών επιλογών».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 40-50 λέξεων.

Η εφηβεία είναι μία περίοδος αναζήτησης ταυτότητας και προσωπικών επιλογών. Είναι η περίοδος κατά την οποία οι νέοι διαμορφώνουν τα βασικά στοιχεία της προσωπικότητάς τους, επιλέγουν τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό και αρχίζουν να σχεδιάζουν τη μελλοντική τους εξέλιξη. Συνάμα, οι νέοι εν μέσω ποικίλων σωματικών και ψυχολογικών αλλαγών, συνθέτουν το πλαίσιο των ηθικών τους αρχών και θέτουν τις βάσεις για την ξεχωριστή και αυτόνομη ταυτότητά τους.  

Β1. «Η εφηβεία θεωρείται πολύ σημαντική περίοδος της ζωής του ανθρώπου».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση να δημιουργήσετε μία παράγραφο 40-50 λέξεων.

Η εφηβεία θεωρείται πολύ σημαντική περίοδος της ζωής του ανθρώπου, μιας και κατά τη διάρκειά της συγκροτείται και διαμορφώνεται η προσωπικότητά του. Τα πνευματικά ερεθίσματα που παρέχονται στον νέο, οι κοινωνικές συνθήκες της εποχής, αλλά και η στάση των γονιών συνιστούν καίριους παράγοντες επίδρασης στην κρίσιμη αυτή διαδικασία αναζήτησης προσωπικής ταυτότητας.

Β2. Να επισημάνετε τρία παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο κείμενο και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

ð η «ρευστότητα» της σημερινής οικογενειακής δομής...

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη λέξη «ρευστότητα» για να αποδώσει με ιδιαίτερη παραστατικότητα το γεγονός πως η δομή της οικογένειας τείνει να μην έχει πια τη σταθερότητα παλαιότερων εποχών.

ð έχοντας «υιοθετήσει» ηθικές αξίες και ιδεολογικά πρότυπα...

Η λέξη «υιοθετήσει» χρησιμοποιείται εδώ μεταφορικά για να δηλώσει εμφατικά την αποδοχή και την αξιοποίηση από τους εφήβους προγενέστερων ηθικών αξιών και προτύπων.

ð σχέσεις «βαθιάς» φιλίας...

Το επίθετο «βαθιάς» δίνει παραστατικότερα την έννοια της ουσιαστικής φιλίας.

Β2. Να δώσετε στο κείμενο έναν μεταφορικό/συνυποδηλωτικό τίτλο που να περιέχει τη λέξη «εφηβεία» ή παράγωγά της.

ð Ο δρόμος προς την εφηβική ταυτότητα, είναι δρόμος αλλαγών!   

Β2.α. Να επισημάνετε στην τέταρτη παράγραφο (Η ταυτότητα... του ανθρώπου) δύο φράσεις ειδικού λεξιλογίου.

ð ταυτότητα του φύλου

ð κοινωνική ταυτότητα

Β2.β.Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί φράσεις ειδικού λεξιλογίου καθώς επιθυμεί να πραγματευτεί με επιστημονικό τρόπο το εξεταζόμενο θέμα. Αξιοποιεί, έτσι, όρους της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας προκειμένου να αποδώσει με σαφή τρόπο δύο βασικά ζητούμενα της εφηβικής ηλικίας.

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου [Τράπεζα Θεμάτων]

Brian Oldham

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου [Τράπεζα Θεμάτων]

Τρόποι για την ανάπτυξη μιας παραγράφου

Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι ανάπτυξης είναι: (1) με παραδείγματα, (2) με σύγκριση και αντίθεση, (3) με αιτιολόγηση, (4) με ορισμό, (5) με διαίρεση, (6) με αίτια και αποτελέσματα, (7) με αναλογία.

Ανάπτυξη με παραδείγματα. Αν το περιεχόμενο της θεματικής περιόδου χρειάζεται διευκρίνιση, τότε η παράγραφος μπορεί να αναπτυχθεί με παραδείγματα ή με επεξηγήσεις.

Στη θεματική πρόταση π.χ. «Με την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών αλλάζουν και οι αντιλήψεις μας», ως παραδείγματα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις αντιλήψεις των ανθρώπων για το θεσμό της δουλείας ή για τη θέση της γυναίκας μέσα στην κοινωνία κ.ά., ανάλογα με την προτίμησή μας. Αν προτιμήσουμε ως παράδειγμα το θεσμό της δουλείας, η παράγραφος μπορεί να αναπτυχθεί ως εξής:

Με την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών αλλάζουν και οι αντιλήψεις μας. Στις συνθήκες π.χ. της δουλοκτητικής εποχής, όταν η παραγωγή υλικών αγαθών στηριζόταν κυρίως στην εργασία των δούλων, η δουλεία θεωρούνταν φυσικός και δίκαιος θεσμός. Με τη μετάβαση όμως στη φεουδαρχική οργάνωση της κοινωνίας, όταν πια έγινε σαφές πως η απόδοση των εργατών αυξάνεται με την παροχή κινήτρων, η δουλεία θεωρήθηκε αναποτελεσματικός θεσμός, και οι φεουδάρχες προχώρησαν σε καίριες βελτιώσεις τόσο των συνθηκών εργασίας όσο και των συνθηκών διαβίωσης, προκειμένου να διασφαλίσουν και την απόδοση των εργατών όσο και την αφοσίωσή τους.

Σύγκριση και αντίθεση: Η θεματική περίοδος μπορεί να μας παρακινεί να επισημάνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, πράγματα και ιδέες. Στην περίπτωση αυτή αναπτύσσεται με σύγκριση και αντίθεση:

Το δοκίμιο ενώ έχει αρκετά στοιχεία κοινά με τα λογοτεχνικά και μη λογοτεχνικά κείμενα, δεν ταυτίζεται με κανένα. Το κοινό που έχει με τη λογοτεχνία είναι πως, όταν η οργάνωσή του δεν είναι αυστηρή και σκοπός του δεν είναι μόνο να πείσει, προχωρά σε μια συνειρμική προσέγγιση του θέματος. Ενώ, συνάμα, ο λόγος του δεν είναι αυστηρά επιστημονικός, επιτρέποντας έτσι ακόμη και σχεδόν λυρικές καταγραφές. Η διαφορά του αφορά κυρίως τη μορφή που λαμβάνει, όταν κύριο στόχο έχει την πειθώ ή την απόδειξη μιας θέσεως, καθώς τότε προσεγγίζουν περισσότερο τον επιστημονικό λόγο. Από την άλλη το δοκίμιο έχει ομοιότητες αλλά και διαφορές με τα μη λογοτεχνικά είδη της πραγματείας, διότι ενώ η πραγματεία έχει πιο ειδικό κοινό και προχωρά σε διεξοδική ανάλυση ενός επιστημονικού θέματος, το δοκίμιο συνιστά περισσότερο μιαν απόπειρα εκλαΐκευσης γνώσεων, γι’ αυτό και απευθύνεται σε ευρύτερο κοινό, χωρίς να προχωρά σε διεξοδική ανάλυση. Ωστόσο, τόσο στην πραγματεία όσο και στο δοκίμιο, ζητούμενο είναι η λογική απόδειξη ορισμένων θέσεων, οπότε γίνεται ευρεία αξιοποίηση επιχειρημάτων.  

Αιτιολόγηση: Αν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να μας παρακινήσει να ρωτήσουμε το «γιατί», η μέθοδος ανάπτυξης θα πρέπει να είναι ασφαλώς η αιτιολόγηση:

Θα ήταν επικίνδυνο σφάλμα να στηριχτούμε σήμερα πάνω στην άποψη ότι ο πυρηνικός πόλεμος μπορεί να αποφευχθεί ή να προληφθεί με το πυρηνικό αδιέξοδο ή με την ισορροπία του τρόμου. Πρώτο, γιατί η τεχνολογία μπορεί να καταστρέψει αυτήν την ισορροπία. Έπειτα η ισορροπία γίνεται όλο και πιο ασταθής, καθώς κράτη που μέχρι πρότινος τελούσαν σε αδράνεια λόγω οικονομικής αδυναμίας, προβάλουν αίφνης ως διεκδικητές νέων διευρυμένων προνομίων ή ενός πιο ουσιαστικού ρόλου στο παγκόσμιο πολιτικό σκηνικό, μη διστάζοντας να απειλήσουν το υπάρχον status quo. Τέλος, δεν μπορεί να θεωρηθεί βέβαιη η προσήλωση όλων των κρατών στην ανάγκη αποφυγής μιας γενικευμένης ή μεμονωμένης σύρραξης, όταν κάποια από αυτά έρχονται αντιμέτωπα με την απροθυμία των παραδοσιακά ισχυρών δυνάμεων να παραχωρήσουν μέρος του ελέγχου της ενεργειακής οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και με την επιμονή τους να παρεμβαίνουν δυναμικά στα εσωτερικά ζητήματα των λιγότερο ισχυρών κρατών.

Ορισμός. Στην περίπτωση που το περιεχόμενο της θεματικής περιόδου υποβάλλει στον αναγνώστη την πιθανή ερώτηση «Τι είναι;» ή «Τι εννοεί με αυτό;» η παράγραφος πρέπει να αναπτυχθεί με ορισμό:

Πολιτισμός είναι το σύνολο των επιτευγμάτων του ανθρώπου. Όλα τα αγαθά που έχουν σχέση με την τεχνική, την επιστήμη, την τέχνη κι εν γένει την ευρύτερη πνευματική δραστηριότητα των ανθρώπων είναι προϊόντα του πολιτισμού. Σ’ αυτά πρέπει να προστεθούν τα «ιδεώδη» που διαμορφώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, ο ανθρωπισμός, η αλληλεγγύη, η επιθυμία διαρκούς ειρήνης, καθώς και τα επιτεύγματα που πραγματοποιήθηκαν στους επιμέρους τομείς προόδου.

Διαίρεση: Αν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη έτσι που να αποκαλύπτει τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα αντικείμενο ή μια ιδέα, η πιο πρόσφορη μέθοδος για την ανάπτυξή της είναι η διαίρεση - το κομμάτιασμα του όλου στα μέρη του:

Τον πολιτισμό τον διαιρούμε συνήθως σε τεχνικό και πνευματικό. Ο τεχνικός πολιτισμός περιλαμβάνει τις υλικές εκφάνσεις της τεχνολογικής και επιστημονικής δραστηριότητας του ανθρώπου. Η δυναμική παρέμβαση στο φυσικό περιβάλλον και η δημιουργία των αστικών κέντρων συνιστούν μορφές του τεχνικού πολιτισμού. Στην έννοια του πνευματικού πολιτισμού μπορούμε να περιλάβουμε τα έργα της λογοτεχνικής και φιλοσοφικής δραστηριότητας, της τέχνης, αλλά και την ηθική εξέλιξη των ανθρώπων. Ο πνευματικός πολιτισμός αναφέρεται περισσότερο στα θεωρητικά επιτεύγματα της ανθρώπινης διάνοιας και εκφράζεται μέσα από το επίπεδο ανάπτυξης των πνευματικών συνθηκών ζωής ενός κοινωνικού συνόλου.

Αίτια και αποτελέσματα: Αν σε μια θεματική πρόταση διατυπώνεται η αιτία ή οι αιτίες που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα ή σε αποτελέσματα, τότε η ανάπτυξη πρέπει να γίνει με τη μέθοδο των αιτίων και αποτελεσμάτων:

Η κατάργηση της σύγχρονης δουλείας οφείλεται στις ίδιες αιτίες που προκάλεσαν και την κατάργηση της αρχαίας δουλείας. Η πρώτη αιτία ήταν πως χάρη στα διδάγματα του Χριστιανισμού όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούσαν το απαράδεκτο της συνέχισης μιας τέτοιας κατάστασης και, παρά τα προφανή οικονομικά οφέλη, αντιτάσσονταν ολοένα και σθεναρότερα σ’ αυτή την απάνθρωπη τακτική. Η δεύτερη ήταν πως οι ίδιοι οι δούλοι αντιδρούσαν όλο και πιο δυναμικά στην άνομη και βίαιη εκμετάλλευσή τους με συνεχείς εξεγέρσεις, προκαλώντας εύλογη ανησυχία σ’ εκείνους που επέμεναν στη διατήρηση του αναχρονιστικού αυτού θεσμού.

Αναλογία: Αν τέλος η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά, πρέπει να αναπτυχθεί με αναλογία, δηλαδή με μια εκτεταμένη παρομοίωση:

Το εμπόδιο στη γραπτή επικοινωνία μπορεί να υπερνικηθεί με το καλό γράψιμο και το σωστό διάβασμα. Μπορεί ο συγγραφέας να μας προσφέρει ένα καλοδομημένο και σαφές κείμενο, για να επικοινωνήσει άμεσα μαζί μας, αλλά μόνη της η προσπάθεια αυτή δεν αρκεί, πρέπει κι εμείς να κάνουμε το άλλο μισό του δρόμου. Ως αναγνώστες πρέπει να σκάβουμε τη σήραγγα της επικοινωνίας από τη δική μας πλευρά.

Συνδυασμός μεθόδων: Στην πράξη βέβαια σπάνια συναντούμε μονάχα έναν τρόπο ανάπτυξης. Συνήθως χρησιμοποιούμε συνδυασμό από δύο ή και περισσότερους τρόπους. Όταν π.χ. χρησιμοποιούμε τη μέθοδο του ορισμού, μπορεί να χρειαστεί συγχρόνως να δικαιολογήσουμε μια κρίση μας, να διευκρινίσουμε μια έννοια με ένα παράδειγμα κτλ. Δες π.χ. ποιοι τρόποι χρησιμοποιούνται στο παρακάτω απόσπασμα:

Η γνώση ήτανε, και είναι πάντα, για το κάθε λογής κατεστημένο ένα δίλημμα, κάτι που γεννάει αντιδράσεις αντιφατικές και διφορούμενες. Από τη μια μεριά, το ξάπλωμα των γνώσεων και γενικότερα η πνευματική ανάπτυξη των ανθρώπων φαίνεται αναγκαία για την οικονομική διαδικασία, τόσο στη φάση της παραγωγής όσο και στη φάση της κατανάλωσης. Ο καλός τεχνίτης, ο καλός επαγγελματίας, ο καλός διευθυντής, ο καλός εφευρέτης χρειάζονται μόρφωση, κι ο μορφωμένος άνθρωπος έχει πρόσθετες ανάγκες να ικανοποιήσει. Από την άλλη όμως μεριά, ο μορφωμένος άνθρωπος δε γίνεται μόνο καλό στέλεχος στην παραγωγή και καλός πελάτης στην κατανάλωση· αλλά μέσα του ξυπνούν ερωτηματικά και προβληματισμοί, αναζητήσεις και αμφιβολίες για την οικονομική διαδικασία και για την ίδια τη δομή της κοινωνίας, που μπορούν να υποσκάψουν τα θεμέλια του κατεστημένου και να αποβούν μοιραία για την ύπαρξή του.

Γιώργος Α. Κουμάντος, "Οι κονσέρβες της σοφίας" (από τον Τύπο)

- Στην παράγραφο αυτή έχουμε συνδυασμό μεθόδων: Αιτιολόγηση (η θεματική περίοδος αποτελεί μια διαπίστωση, που προκαλεί το ερώτημα γιατί;), σύγκριση – αντίθεση (από τη μια μεριά... από την άλλη μεριά...) και παραδείγματα (ο καλός τεχνίτης, ο καλός επαγγελματίας κ.λπ.).

Ασκήσεις από την Τράπεζα Θεμάτων

Με ποιον τρόπο αναπτύσσονται οι ακόλουθες παράγραφοι; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

1. Ωστόσο, παρόμοια φαινόμενα έχουν επισημανθεί και σε άλλες γλώσσες και χώρες. Αν δούμε το ζήτημα κάπως ευρύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι ανάλογες συζητήσεις διεξάγονται και για την αγγλική γλώσσα, οι οποίες μάλιστα είναι το ίδιο έντονες, όπως οι ελληνικές. Μεγάλο μέρος του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης γενικότερα επισημαίνει με έντονη ανησυχία ότι η γραπτή αγγλική γλώσσα μεταβάλλεται, ενώ δεν λείπουν και δημοσιεύματα που επισημαίνουν ότι «η Τεχνολογικά Διαμεσολαβημένη Επικοινωνία σηματοδοτεί τον σταδιακό θάνατο της αγγλικής γλώσσας». Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αλλαγές που έχουμε δεν αφορούν μόνο κάποιες γλώσσες.

- Η παράγραφος αναπτύσσεται με αναλογία (κυριολεκτική αναλογία), καθώς ο συγγραφέας τονίζει πως ό,τι συμβαίνει στην ελληνική γλώσσα βρίσκει το ανάλογό του και σε παρόμοια φαινόμενα που αντιμετωπίζει η αγγλική γλώσσα.

2. Η κρίση στην εκπαίδευση αφήνει πίσω της μια κληρονομιά αναλφαβητισμού, η οποία είναι περισσότερο διαδεδομένη από ό,τι είχε εκτιμηθεί, αναφέρει στην ετήσια έκθεσή του, το 2013-2014, ο Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός του ΟΗΕ. Από τα 250 εκατομμύρια ανεκπαίδευτα σε όλο τον κόσμο παιδιά, μόλις τα 130 εκατομμύρια ολοκλήρωσαν τα τέσσερα πρώτα σχολικά έτη, ενώ τα υπόλοιπα φοίτησαν για μικρότερο χρονικό διάστημα ή και καθόλου, δήλωσε στους δημοσιογράφους ο επικεφαλής της UNESCO Νέας Υόρκης. Περίπου 175 εκατομμύρια άνθρωποι ηλικίας από 15 έως και 24 ετών δεν μπορούν να διαβάσουν ολόκληρη ή μέρος μιας πρότασης. Το ένα τρίτο του ποσοστού αυτού είναι γυναίκες από τη Νότια και Δυτική Ασία. Πιο ανησυχητικό είναι το ποσοστό των παιδιών που ζουν σε χώρες της Αφρικής, γιατί, παρόλο που στην πλειονότητά τους τελειώνουν το δημοτικό, δεν έχουν μάθει τα βασικά στην ανάγνωση και τα μαθηματικά.

- Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα, καθώς ο συγγραφέας προκειμένου να στηρίξει τη διαπίστωση της θεματικής περιόδου (η κρίση στην εκπαίδευση αφήνει πίσω της μια κληρονομιά αναλφαβητισμού), παραθέτει στατιστικά στοιχεία τα οποία λειτουργούν ως παραδείγματα.

3. Ο έφηβος έχει ανάγκη να του αναγνωρίζουν ελευθερία και αυτονομία. Χρειάζεται το δικό του χώρο, ο οποίος συμβολίζει την ατομικότητα και τη διαφορετικότητά του. Οι προσωπικές επιλογές στο ντύσιμο, η διευθέτηση του προσωπικού χώρου και χρόνου, η επιλογή των φίλων, του τρόπου διασκέδασης, της ελευθερίας λόγου και πράξεων, η ανάληψη ορισμένων ευθυνών και η αναγνώριση από τους γονείς των ικανοτήτων του είναι τα στοιχεία που συντελούν στην απόκτηση ξεχωριστής αυτόνομης ταυτότητας και συνθέτουν την αλλαγή της σχέσης του παιδιού με τους γονείς του.

- Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα, καθώς ο συγγραφέας παραθέτει σειρά παραδειγμάτων προκειμένου να προσδιορίσει την αναγκαία ελευθερία των εφήβων. Έτσι, ο προσωπικός χώρος, οι προσωπικές επιλογές στο ντύσιμο, στη διευθέτηση του προσωπικού χώρου, η επιλογή των φίλων, η επιλογή του τρόπου διασκέδασης κ.λπ., λειτουργούν ως ενδεικτικά παραδείγματα της ελευθερίας εκείνης που επιτρέπει στους εφήβους να αποκτήσουν ξεχωριστή αυτόνομη προσωπικότητα.

4. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να αλλοιώνεται το γλωσσικό αίσθημα που διαμόρφωσε ο Νεοέλληνας μιλώντας και ακούοντας τη μητρική του γλώσσα. Δεχτήκαμε, για παράδειγμα, πλήθος λέξεων που συνδέονται με τη χρήση του υπολογιστή, τον οποίο εντάξαμε στο λεξιλόγιό μας ως computer. Επίσης εκατοντάδες λέξεις που συνδέονται με το φαγητό, όπως φαστ φουντ, σπαγγέτι, χάμπουργκερ, τοστ, ή το ντύσιμο, όπως τζιν, μίνι και άλλες, εντάχθηκαν στο λεξιλόγιο μας. Ακόμα, πλήθος πινακίδων ελληνικών καταστημάτων και εμπορικών κέντρων φέρουν ξενόγλωσσες επιγραφές. Το χειρότερο μάλιστα είναι ότι κατασκευάσαμε λέξεις που δείχνουν ότι χάσαμε το γλωσσικό αισθητήριό μας, όπως σουβλακερί, γυράδικο, φαστφουντάδικο κ.ά.

- Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα, καθώς ο συγγραφέας στηρίζει τη διαπίστωσή του ότι αλλοιώνεται το γλωσσικό αίσθημα των Ελλήνων με παραδείγματα ξένων λέξεων, καθώς και λέξεων κακής ποιότητας.

5. Η έμφαση, συνεπώς, που έχει δοθεί τα τελευταία χρόνια στη διατήρηση της γλωσσικής ποικιλότητας είναι αποτέλεσμα της αλλαγής στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την πολυγλωσσία και τον σημαντικό ρόλο των γλωσσών στην ανάπτυξη των ανθρώπινων κοινωνιών. Γιατί ο σεβασμός της γλωσσικής ποικιλότητας όχι μόνο ευνοεί τη διατήρηση της πολιτιστικής πολυμορφίας και την ανάπτυξη ενός υγιούς διαλόγου και συνεργασίας ανάμεσα στις κοινωνίες, αφού η γλώσσα είναι ο κύριος φορέας των πολιτιστικών αξιών μιας κοινωνίας, αλλά ακόμη συμβάλλει θετικά στην οικονομική, τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη του καθενός, αφού η δυνατότητα να εκφράζεται στη μητρική του γλώσσα τού επιτρέπει να αναπτύξει περίπλοκη σκέψη και νοήματα.

- Η παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση, καθώς στις λεπτομέρειες αιτιολογείται η διαπίστωση της θεματικής περιόδου. Η έμφαση στη διατήρηση της γλωσσικής ποικιλότητας προκύπτει, διότι ευνοείται έτσι η διατήρηση της πολιτιστικής πολυμορφίας κ.λπ.  

6. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τον γονιό που ως έφηβος είχε αναγκαστεί να καταπνίξει όλες του τις επιθυμίες και την ανάγκη του για ανεξαρτησία, φαινόμενο αρκετά συχνό στις προηγούμενες γενεές. Αντιμετωπίζοντας την εφηβεία των δικών του παιδιών, αναπολεί αυτή την «τόσο ωραία εποχή» («τι καλά που ήταν τότε» λέει και ξαναλέει), μεταβάλλει την τότε παθητική του στάση σε ενεργητική και τα βάζει με το παιδί του που προσπαθεί τώρα με τη σειρά του να ανεξαρτητοποιηθεί. Υιοθετώντας, όμως, αυταρχική συμπεριφορά, πυροδοτεί έναν φαύλο κύκλο συγκρούσεων με απρόβλεπτες συνέπειες.

- Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα, καθώς όπως δηλώνεται ήδη στη θεματική περίοδο ο συγγραφέας αξιοποιεί το παράδειγμα του γονιού που ως έφηβος είχε αναγκαστεί να καταπνίξει τις δικές του επιθυμίες, προκειμένου να δείξει την αρνητική στάση που θα κρατήσει απέναντι στα δικά του παιδιά.

7. Σε τι, όμως, χρησιμεύει το πιστοποιητικό επάρκειας ελληνομάθειας; Είναι απαραίτητο για πολλούς λόγους. Πρώτα πρώτα αξιολογεί αντικειμενικά τις γνώσεις στην ελληνική γλώσσα ως ξένη και παρέχει τη δυνατότητα στον χρήστη της ελληνικής να έχει τη γνώμη ενός πιο ειδικού και αντικειμενικού κριτή για το επίπεδο των γνώσεών του. Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι, όπως επαγγελματικοί σκοποί, καθώς το άτομο μπορεί να αποδείξει στην αγορά εργασίας το επίπεδο της επάρκειάς του στη γνώση της ελληνικής. Για παράδειγμα, σε πολλές περιπτώσεις η γνώση της ελληνικής γλώσσας είναι απαραίτητη, για να αποκτήσει κάποιος άδεια άσκησης επαγγέλματος, αφού αναγνωρίσει τα επαγγελματικά του προσόντα.

- Η παράγραφος αναπτύσσεται με αιτιολόγηση, καθώς οι λεπτομέρειες / σχόλια της παραγράφου αιτιολογούν το ζητούμενο που τίθεται στη θεματική περίοδο. Παρουσιάζονται, λοιπόν, οι λόγοι για τους οποίους το πιστοποιητικό ελληνομάθειας είναι χρήσιμο (αξιολογεί αντικειμενικά τις γνώσεις κάποιου στην ελληνικό γλώσσα, αποτελεί εφόδιο για την επαγγελματική αποκατάσταση κ.λπ.).

8. «Η ικανότητα του μαθητή να διαβάζει, να κατανοεί και να συνθέτει κείμενα διαφορετικού είδους, η έννοια δηλαδή του εγγραμματισμού, στη σχολική κοινότητα δεν έχει κατακτηθεί από την πλειονότητα των παιδιών», επισημαίνουν αρκετοί καθηγητές Πανεπιστημίου. «Αυτό δεν είναι μόνο απόρροια του δύσκολου λεξιλογίου, αλλά και της εσωτερικής δομής και διάρθρωσης του κειμένου. Όσο απομακρυνόμαστε από τον αφηγηματικό λόγο και εισάγεται στα σχολικά εγχειρίδια ο επιστημονικός, έστω απλοποιημένος, τόσο δυσχεραίνει η προσπάθεια κατανόησης. Τα παιδιά μας δεν υστερούν σε νοημοσύνη. Ορισμένες φορές όμως καλούνται να διαχειριστούν «ύλη», που είναι δύσκολη για τον μέσο μαθητή, ενώ ο διαθέσιμος χρόνος αποτελεί πλέον αγαθό σε ανεπάρκεια», διατείνονται οι ειδικοί.

- Η παράγραφος αναπτύσσεται με αίτιο-αποτέλεσμα, καθώς στη θεματική περίοδό της παρουσιάζεται το αποτέλεσμα (η έννοια του εγγραμματισμού δεν έχει κατακτηθεί από την πλειονότητα των παιδιών), ενώ στις λεπτομέρειες δίνονται τα αίτια αυτού του αποτελέσματος (δεν είναι μόνο απόρροια...). Τα αίτια αυτά, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν είναι μόνο το δύσκολο λεξιλόγιο αλλά και η δομή του κειμένου, καθώς όταν οι μαθητές έρχονται σ’ επαφή με τον επιστημονικό λόγο αδυνατούν να τον κατανοήσουν. Κι αυτό όχι γιατί υστερούν σε νοημοσύνη, αλλά γιατί τα κείμενα που τους δίνονται είναι δύσκολα για την ηλικία τους, και συνάμα δεν έχουν τον αναγκαίο χρόνο στη διάθεσή τους, για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της διδασκόμενης «ύλης».  

9. Ποια είναι, επομένως, τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά της εφηβείας; Όπως μας λένε οι ειδικοί, «πρόκειται για μια ηλικία που χαρακτηρίζεται από εξιδανίκευση και έντονα συναισθήματα και δημιουργεί στους περισσότερους εφήβους την ανάγκη να ξεχωρίσουν, να αμφισβητήσουν και να απορρίψουν τον κατεστημένο κόσμο των ενηλίκων». Και πρώτα-πρώτα τη γονική εξουσία – εδώ ίσως είναι ένα καλό σημείο να εντοπίσουμε τον «μίτο» των εντάσεων.

- Η παράγραφος αναπτύσσεται με ορισμό, καθώς ο συγγραφέας ορίζει την έννοια εφηβεία παρουσιάζοντας τα ιδιαίτερα γνωρίσματα / χαρακτηριστικά της. Προκύπτει, έτσι, ένας αναλυτικός ορισμός, όπου η ειδοποιός διαφορά της εφηβείας (οριστέα έννοια) από τις άλλες ηλικίες (γένος), συνίσταται στην τάση για εξιδανίκευση, τα έντονα συναισθήματα, την ανάγκη αμφισβήτησης και απόρριψης του κόσμου των ενηλίκων κ.λπ.