Έκθεση Α΄ Λυκείου: H μανία για αιώνια νεότητα [Τράπεζα Θεμάτων]

Elly Heise

Έκθεση Α΄ Λυκείου: H μανία για αιώνια νεότητα [Τράπεζα Θεμάτων]

H μανία για αιώνια νεότητα

Οι άνθρωποι στις μέρες μας ζουν περισσότερο από ποτέ και οι γυναίκες στατιστικά ζουν περισσότερο από τους άνδρες. Τη δεκαετία του '90 ήταν της μόδας οι νεοφιλόσοφοι να προβληματίζονται με την προοπτική της «γκρίζας αυγής», όπως οι ίδιοι ονόμασαν αυτήν τη νέα πολιτισμική περίοδο, κατά την οποία η μακροζωία θα άλλαζε τον ρυθμό του πολιτισμού. Στο μόνο που έπεσαν έξω ήταν η χρονική παράμετρος: ενώ την περίμεναν να ανατείλει αργότερα στον 21ο αιώνα, ο ήλιος αυτής της αυγής ανέτειλε πολύ νωρίτερα. Σάρωσε, λοιπόν, υπολογισμούς, παραδόσεις, όρια και ταμεία συντάξεων. Αν δεν το έχετε καταλάβει, βρισκόμαστε στην καρδιά μιας εποχής, στην οποία οι άνθρωποι αρνούνται να γεράσουν!

Έτσι, η επιστήμη κατάφερε τελικά να δημιουργήσει περίπου το πλάσμα που κατέστρεψε τον Δόκτορα Φρανκενστάιν: ένα αγέραστο, πεισματάρικο, δυνατό ον που επιθυμεί να αναιρέσει τα όρια της φύσης. Χάρη στην εξελιγμένη τεχνολογία, αντίθετα από την περίπτωση του δημιουργήματος του Φρανκενστάιν, το ον αυτό, όσο γερνάει, γίνεται και καλύτερο ή έτσι τουλάχιστον μας λένε οι ειδικοί της διαφήμισης και της μακροζωίας που προωθούν τη γοητευτική, αλλά ψεύτικη, υπόσχεση: «θα ζήσεις για πάντα»!

Από στιγμές ξεχασμένες στις κοιλάδες του χρόνου, πολύ προτού υπάρξει γραφή, αυτή ήταν η πρώτη, μοναδική και επίμονη επιθυμία των θνητών: να ζήσουν για πάντα. Οι προϊστορικοί θνητοί εφηύραν τους αθάνατους θεούς, ενώ η ψευδαίσθηση της αθανασίας συνεπήρε κατά καιρούς τα μυαλά σημαντικών ανδρών και γυναικών, από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες μέχρι τις πρωταγωνίστριες του Χόλιγουντ. Τι σημαίνει αυτό; Ότι όλα είναι θέμα φαντασίας. Η σύγχρονη βιομηχανία της ομορφιάς εκμεταλλεύεται τη διαχρονική επιθυμία για αθάνατη νεότητα και τη φαντασία: Θέλεις να ζήσεις για πάντα, λοιπόν; Μπορείς!

Επομένως, αν είσαι κάτω από 70 ετών και επιθυμείς αυτό το «για πάντα», πάνω απ’ όλα χρειάζεσαι χρήμα. Αν το έχεις, αγόρασε ένα αεροπορικό εισιτήριο για την Αμερική και κλείσε δωμάτιο στη μεγαλύτερη, σύμφωνα με το περιοδικό Time, κλινική «διαχείρισης ηλικίας» στον κόσμο. Εκεί, αφού πρώτα σε εξετάσουν, θα φρεσκάρουν τον οργανισμό σου. Τα υπόλοιπα είναι θέμα αισθητικής!

Μ. Σκαφίδας, από τον ηλεκτρονικό περιοδικό τύπο (διασκευή)

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Με ποιους τρόπους, σύμφωνα με το κείμενο, εκδηλώνεται διαχρονικά η επιθυμία των ανθρώπων για μακροζωία; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)

Οι άνθρωποι γοητεύονταν πάντοτε απ’ την ιδέα της μακροζωίας ή και της αθάνατης ύπαρξης, γεγονός που βρίσκει διαφορετική έκφανση σε κάθε εποχή. Στα προϊστορικά χρόνια οι άνθρωποι εφηύραν τους αθάνατους θεούς, προσδίδοντας σε αυτούς την θαυμαστή ιδιότητα που περισσότερο επιθυμούσαν για τον εαυτό τους. Ενώ στην πορεία πολλοί σημαντικοί άνθρωποι αφέθηκαν στην ψευδαίσθηση της αθανασίας του ονόματός τους χάρη στην ευρύτατη δόξα που απέκτησαν για τα επιτεύγματά τους. Με τη βοήθεια της φαντασίας, μάλιστα, υπήρξαν κατά καιρούς ακόμη και λογοτεχνικές καταγραφές αθάνατων όντων. Στις μέρες μας πάντως η επιθυμία για μακροζωία βρίσκει την εκτόνωσή της στην εκπληκτική πρόοδο της επιστήμης, η οποία παρόλο που δεν μπορεί να διασφαλίσει την υπέρβαση της θνητότητας, κατορθώνει ωστόσο να προσφέρει την ελπίδα μιας παρατεταμένης νεότητας, έναντι έστω ακριβού αντιτίμου.  

Α1. Με ποιους τρόπους, σύμφωνα με το κείμενο, εκμεταλλεύεται η σύγχρονη βιομηχανία της ομορφιάς την επιθυμία των ανθρώπων για μακροζωία; (60-80 λέξεις)

Η σύγχρονη βιομηχανία της ομορφιάς, με όπλο τη διαφήμιση, εκμεταλλεύεται τη διαχρονική επιθυμία των ανθρώπων για μακροζωία και νεότητα, υποσχόμενη πανάκριβες θεραπείες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κλινική «διαχείρισης ηλικίας» στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι ειδικοί διατείνονται πως μπορούν να φρεσκάρουν, να αναζωογονήσουν, δηλαδή, τον οργανισμό ηλικιωμένων ανθρώπων, παρατείνοντας -πιθανώς- τη ζωή τους.  Είναι σαφές, βέβαια, πως ακόμη κι αν δεν μπορούν να το επιτύχουν αυτό, μπορούν ωστόσο να εισπράξουν το υψηλό αντίτιμο που οι υποψήφιοι πελάτες είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν μόνο και μόνο με την ελπίδα πως θα ανακτήσουν κάτι απ’ τη χαμένη τους νεότητα.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην πρώτη παράγραφο (Οι άνθρωποι... γεράσουν!) και την τελευταία παράγραφο (Επομένως,... αισθητικής!) του κειμένου.

(μονάδες 10)

ð Η σύγχρονη εποχή, είναι η εποχή της μακροζωίας.

ð Η κλινική διαχείρισης ηλικίας υπόσχεται θαύματα μακροζωίας.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην πρώτη παράγραφο (Οι άνθρωποι... γεράσουν!) και την τρίτη παράγραφο (Από στιγμές... Μπορείς!) του κειμένου.

ð Η σύγχρονη εποχή, είναι η εποχή της μακροζωίας.

ð Οι άνθρωποι διαχρονικά επιθυμούν την αθανασία.

Β1.α. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή: ανέτειλε, αρνούνται, ψεύτικη, σημαντικών, αθάνατη. (μονάδες 5)

ανέτειλε: έδυσε

αρνούνται: αποδέχονται

ψεύτικη: αληθινή

σημαντικών: ασήμαντων

αθάνατη: θνητή

Β1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση με καθεμιά από τις αντώνυμες λέξεις. (μονάδες 5)

ð Η δόξα της Αθήνας έδυσε μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο.

ð Είναι προφανές πως αποδέχεται πλήρως τις θέσεις που διατύπωσες.

ð Δεν έγινε αντιληπτό απ’ όλους το αληθινό νόημα των δηλώσεών του.

ð Ευτυχώς η κακοκαιρία προκάλεσε μόνο ασήμαντες υλικές ζημιές.

ð Οι άνθρωποι πολύ συχνά ξεχνούν πως είναι θνητοί.  

Β1.α. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: κατάφερε, δημιουργήσει, ψεύτικη, σημαντικών, επιθυμείς.

κατάφερε: πέτυχε

δημιουργήσει: φτιάξει

ψεύτικη: αναληθή

σημαντικών: σπουδαίων

επιθυμείς: θέλεις

Β1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις.

ð Η ομάδα μας πέτυχε συντριπτική νίκη.

ð Έχει φτιάξει τη δική του θεωρία για τη ζωή.

ð Οι ισχυρισμοί του αποδείχτηκαν τελείως αναληθείς.

ð Η μεγαλοψυχία είναι σύνηθες γνώρισμα των σπουδαίων ανθρώπων.

ð Τα θέλει όλα δικά του.

Β2. Να επισημάνετε στο κείμενο τρία παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας. (μονάδες 15)

ð γκρίζας αυγής

ð στις κοιλάδες του χρόνου

ð συνεπήρε κατά καιρούς τα μυαλά

Β2.α. Για ποιους λόγους ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το β΄ ενικό πρόσωπο στην τελευταία παράγραφο (Επομένως,... αισθητικής!) του κειμένου; (μονάδες 10)

ð Η χρήση του β΄ ενικού προσώπου δημιουργεί μια αίσθηση οικειότητας στον αναγνώστη, καθώς δίνεται η εντύπωση πως ο συγγραφέας απευθύνεται προσωπικά σε αυτόν. Με τον τρόπο αυτό το κείμενο κερδίζει σε ζωντάνια, αφού ενισχύεται η αμεσότητα του λόγου.

Β2.β. Τι δηλώνει, κατά την άποψή σας, ο συγγραφέας με τη χρήση του θαυμαστικού στην τελευταία παράγραφο (Αν είσαι... αισθητικής!) του κειμένου; (μονάδες 5)

ð Το θαυμαστικό λειτουργεί ειρωνικά στο συγκεκριμένο σημείο, αφού με το σχόλιο πως τα υπόλοιπα είναι θέμα αισθητικής ο συγγραφέας υπονοεί ότι το αποτέλεσμα όλων αυτών των προσπαθειών για την παράταση της νεότητας ενδεχομένως να είναι αισθητικά αμφίβολο, αν όχι απωθητικό ή αφύσικο. 

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η ανεργία οδηγεί σε απώλεια του εαυτού [Τράπεζα Θεμάτων]

Ioan Panaite

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η ανεργία οδηγεί σε απώλεια του εαυτού [Τράπεζα Θεμάτων]

Η ανεργία οδηγεί σε απώλεια του εαυτού

Πώς αντιδρούν τα περισσότερα άτομα αν, από τη μια μέρα στην άλλη, βρεθούν χωρίς εργασία; Όταν μάλιστα, για λόγους εντελώς άσχετους με τις εργασιακές τους ικανότητες, η απόλυσή τους συνεπάγεται την είσοδό τους σε ένα μακροχρόνιο και αδιέξοδο καθεστώς ανεργίας;

Η καλπάζουσα ανεργία στον τόπο μας, αλλά και στις περισσότερες «αναπτυγμένες» κοινωνίες, είναι το προϊόν της ολότελα ανορθολογικής επιλογής κατά τη δεκαετία του ’70 να εναποθέσουμε το μέλλον των κοινωνιών μας στην άναρχη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των αγορών. Η πρόσφατη διεθνής οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τις εγχώριες αδυναμίες διπλασίασαν την ανεργία στην Ελλάδα. Μάλιστα, με δεδομένη την παρατεταμένη οικονομική ύφεση την επόμενη δεκαετία η επέκταση της μόνιμης ανεργίας σε ολοένα και ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού πρέπει να θεωρείται βέβαιη. Και η προοπτική μιας παρατεταμένης κατάστασης ανεργίας δεν απειλεί μόνο τους νέους κάτω των 25 ετών αλλά και τους άνω των 40 έως 60 ετών μεσήλικες, οι οποίοι, ενώ έχουν εργαστεί επί σειρά ετών, εν μια νυκτί βρίσκονται απολυμένοι, χωρίς καμιά δυνατότητα επανένταξης στον κόσμο της εργασίας.

Προφανώς, η πρώτη συνέπεια της απώλειας της εργασίας είναι η στέρηση μιας σταθερής πηγής εισοδημάτων απαραίτητων για την επιβίωση. Όμως, η παρατεταμένη κατάσταση ανεργίας έχει και άλλες δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνική και ατομική ζωή των ανέργων. Επιπτώσεις που σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ πιο επώδυνες και καταστροφικές από την έλλειψη χρημάτων. Το γεγονός αυτό, μολονότι υποβαθμίζεται ή και παραβλέπεται συστηματικά από τις αρμόδιες αρχές, εντούτοις επιβεβαιώνεται από πλήθος ερευνών από ειδικούς.

Ήδη, οι πρώτες σοβαρές μελέτες των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας πραγματοποιήθηκαν το 1938 από τους Philip Eisenberg και Paul F. Lazarsfeld, οι οποίοι αναλύοντας τις αντιδράσεις των ανέργων αναγνώρισαν τρία τυπικά στάδια ή φάσεις. Το πρώτο στάδιο χαρακτηρίζεται από την απόρριψη και τη συστηματική άρνηση της νέας κατάστασης. Το άτομο δηλαδή αρνείται να αποδεχτεί ότι έχασε την εργασία του και ελπίζει ότι με κάποιο τρόπο θα επαναπροσληφθεί ή θα βρει άλλη καλύτερη εργασία. Ακολουθεί στη συνέχεια το στάδιο της απαισιοδοξίας και της ανησυχίας, καθώς ύστερα από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες εύρεσης εργασίας αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δεινή κατάστασή του. Τότε, συνήθως έπειτα από εννιά

μήνες ανεργίας, εισέρχεται στο στάδιο της απελπισίας και της κατάθλιψης. Δε βλέπει πια καμία διέξοδο ή προοπτική λύσης στο πρόβλημά του.

Άλλωστε, μετέπειτα έρευνες κοινωνικών ψυχολόγων έδειξαν ότι κάθε άνθρωπος τείνει να δημιουργεί μια εικόνα του εαυτού του ανάλογα με τους κοινωνικούς ρόλους που έχει αποδεχτεί και στη βάση αυτών των ρόλων διαμορφώνει τη σιγουριά που απαιτείται για τη «σωστή» κοινωνική ένταξή του. Επομένως, η απώλεια εργασίας επηρεάζει αρνητικά και τις δύο αυτές συμπληρωματικές διαστάσεις της ζωής μας, τόσο τον «πραγματικό» κοινωνικό μας ρόλο όσο και την «υποκειμενική» αυτοεκτίμησή μας. Και ίσως γι’ αυτό οι περισσότεροι ειδικοί επιμένουν ότι το πιο ουσιαστικό σύμπτωμα της απώλειας εργασίας δεν είναι τόσο η έλλειψη χρημάτων, όσο η απώλεια της αυτοεκτίμησης και του αυτοσεβασμού. Η εσωτερίκευση αυτής της κατάστασης οδηγεί κατά κανόνα σε ενοχικά και αυτοευνουχιστικά αισθήματα, τα οποία όχι μόνο καταστρέφουν κάθε προσπάθεια εξόδου από την «προσωπική» κρίση, αλλά και εμποδίζουν την αναζήτηση εργασίας, ιδίως σε χαλεπούς οικονομικά καιρούς. Η αδράνεια και η ακινησία αποτελούν τα τυπικά γνωρίσματα μιας εσφαλμένης και ενοχικής «εσωτερίκευσης» του προβλήματος της ανεργίας ως προσωπικού προβλήματος των ανέργων που σχετίζεται, υποτίθεται, με κάποιες υποκειμενικές ελλείψεις ή αδυναμίες και όχι, όπως συμβαίνει στην πραγματικότητα, με τα αντικειμενικά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που επιβάλλουν τη βαρβαρότητα της ανεργίας.

αυτοευνουχιστικός: αυτός που ευνουχίζει τον ίδιο του τον εαυτό – ευνουχίζω (κυρίως για άτομο αντρικού φύλου): αφαιρώ ή καταστρέφω τους γεννητικούς αδένες, με αποτέλεσμα τη στειρότητα και την απώλεια των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου//(μεταφορικά): αφαιρώ από κάποιον το δυναμισμό που φυσιολογικά πρέπει να τον χαρακτηρίζει.

Σπ. Μανουσέλης, εφημ. Ελευθεροτυπία, 30.4.2010 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις). (μονάδες 20)

Η σημαντική ενίσχυση της ανεργίας στη χώρα μας λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης ενδέχεται να τραπεί σε μόνιμη ανεργία για πολλούς νέους, αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους. Η ανεργία, αν παραταθεί, πέρα από τη στέρηση των αναγκαίων εισοδημάτων, έχει πολύ σημαντικότερες -κυρίως ψυχολογικές- επιπτώσεις. Οι άνεργοι περνούν, σύμφωνα με τους ειδικούς, τρία στάδια κατά τα οποία αρχικώς αρνούνται να δεχτούν την κατάσταση κι ελπίζουν σε σύντομη αποκατάσταση, έπειτα ανησυχούν κι ύστερα φτάνουν στην απελπισία. Δοθέντος, μάλιστα, ότι κάθε άνθρωπος δημιουργεί την εικόνα του εαυτού του με βάση τους κοινωνικούς του ρόλους, άρα και του επαγγέλματός του, η ανεργία έχει οδυνηρές συνέπειες, καθώς οδηγεί τον άνεργο σε απώλεια του αυτοσεβασμού του. Έτσι, αντί ο άνεργος να εκλαμβάνει το πρόβλημα ως συνέπεια αντικειμενικών παραγόντων, θεωρεί ενοχικά πως αυτό οφείλεται σε δικές του ελλείψεις.  

Β1. Πώς συνδέεται, σύμφωνα με το κείμενο, η ανεργία με την ανάπτυξη ενοχικών αισθημάτων από τον άνεργο; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων. (μονάδες 10)

Η παρατεταμένη ανεργία οδηγεί τους ανέργους σε απώλεια της αυτοεκτίμησης και του αυτοσεβασμού τους, φέροντάς τους σε μια κατάσταση αδράνειας. Οι άνεργοι προχωρούν σε μια ενοχική εσωτερίκευση του προβλήματος, θεωρώντας πως οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για την αδυναμία τους να αποκατασταθούν επαγγελματικά. Παραγνωρίζουν, δηλαδή, τους αντικειμενικούς οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες που σχετίζονται με την ανεργία και πιστεύουν πως το πρόβλημα οφείλεται σε δικές τους ελλείψεις ή αδυναμίες.

Β1. Πού αποδίδουν οι άνεργοι, σύμφωνα με το κείμενο, τις αιτίες στέρησης του δικαιώματός τους στην εργασία; Ποια είναι τα πραγματικά, αντικειμενικά αίτια της ανεργίας; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

Οι άνεργοι οδηγούνται σε μια ενοχική εσωτερίκευση της κατάστασης, βιώνοντας την ανεργία ως προσωπικό τους πρόβλημα που προκύπτει από δικές τους ελλείψεις ή αδυναμίες. Θεωρούν εσφαλμένα πως η αδυναμία τους να βρουν εργασία οφείλεται στο γεγονός πως οι ίδιοι δεν είναι ικανοί ή άξιοι, ενώ στην πραγματικότητα η ανεργία συσχετίζεται με αντικειμενικά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, τα οποία και την επιβάλλουν.  

Β2.α. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθείται στην τελευταία παράγραφο (Άλλωστε... της ανεργίας) του κειμένου; (μονάδες 2)

ð Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου ακολουθείται παραγωγική συλλογιστική πορεία.

Β2.β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 3)

ð Η συλλογιστική πορεία της παραγράφου είναι παραγωγική διότι ενώ στη θεματική περίοδο παρουσιάζεται μια γενικότερη διαπίστωση για τη σημασία που έχουν οι κοινωνικοί ρόλοι στη ζωή κάθε ανθρώπου, στη συνέχεια εξετάζεται μια πιο ειδική κατάσταση, αυτή της ανεργίας κι η αρνητική της επίδραση στη ζωή των ανέργων.

Β2. Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για τη δεύτερη παράγραφο (Η καλπάζουσα ανεργία... της εργασίας) του κειμένου.

ð Ο διπλασιασμός της ανεργίας στην Ελλάδα και ο κίνδυνος επέκτασης της μόνιμης ανεργίας σε ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού.

Γ1. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, με συνώνυμες ή σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα: επέκταση, επιπτώσεις, επώδυνες, υποβαθμίζεται, σιγουριά. (μονάδες 10)

επέκταση: εξάπλωση

επιπτώσεις: συνέπειες

επώδυνες: οδυνηρές

υποβαθμίζεται: υποτιμάται

σιγουριά: βεβαιότητα

Γ1.α. Οι παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή έχουν περισσότερες από μία σημασίες: κρίση, προοπτική. Να σχηματίσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συγκεκριμένες λέξεις με τη σημασία που έχουν αυτές στο κείμενο (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση ή/και τον αριθμό). (μονάδες 6)

ð Η απουσία αποθεμάτων πετρελαίου μπορεί να οδηγήσει μια χώρα σε ενεργειακή κρίση.

ð Η αδιάλλακτη στάση του δεν αφήνει προοπτικές για συμφιλίωση.

Γ1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου χρησιμοποιώντας τις με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχουν στο κείμενο (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση ή/και τον αριθμό). (μονάδες 4)

ð Έχω εμπιστοσύνη στην κρίση σου.

ð Η κλασική προοπτική θεμελιώθηκε στην Ιταλία της Αναγέννησης.

Γ2. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των ερωτημάτων στην πρώτη παράγραφο (Πώς αντιδρούν.. αδιέξοδο καθεστώς ανεργίας;) από τον συγγραφέα. (μονάδες 5)

ð Τα ερωτήματα προϊδεάζουν τον αναγνώστη για τα ζητήματα που θα διερευνηθούν στη συνέχεια του άρθρου, ενισχύοντας συνάμα το ενδιαφέρον του, καθώς δημιουργείται η αίσθηση μιας συνομιλίας με τον αρθρογράφο. Προσδίδεται, έτσι, ζωντάνια και παραστατικότητα στο κείμενο.

Γ2. «Επομένως, η απώλεια εργασίας επηρεάζει αρνητικά και τις δύο αυτές συμπληρωματικές διαστάσεις της ζωής μας, τόσο τον «πραγματικό» κοινωνικό μας ρόλο όσο και την «υποκειμενική» αυτοεκτίμησή μας»: Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα. (μονάδες 5)

Με την ενεργητική σύνταξη δίνεται έμφαση στο υποκείμενο του μεταβατικού ρήματος. Έτσι, στην περίοδο αυτή εκείνο που προτάσσεται και λαμβάνει κεντρική σημασία είναι η απώλεια της εργασίας. 

Κωνσταντίνος Καβάφης «Σοφοί δε Προσιόντων»

James W Johnson

Κωνσταντίνος Καβάφης «Σοφοί δε Προσιόντων»

Θεοί μεν γαρ μελλόντων, άνθρωποι δε γιγνομένων,

        σοφοί δε προσιόντων αισθάνονται.

        Φιλόστρατος, Τα ες τον Τυανέα Aπολλώνιον, VΙΙΙ, 7

Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα.

Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί,

πλήρεις και μόνοι κάτοχοι πάντων των φώτων.

Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα

αντιλαμβάνονται. Η ακοή

αυτών κάποτε εν ώραις σοβαρών σπουδών

ταράττεται. Η μυστική βοή

τούς έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων.

Και την προσέχουν ευλαβείς. Ενώ εις την οδόν

έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί.

Ο Καβάφης αξιοποιεί για μιαν ακόμη φορά το έργο του Φιλόστρατου «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον», απ’ το οποίο αντλεί και αναπτύσσει μια διαπίστωση του σοφιστή. Η σκέψη πως οι σοφοί είναι σε θέση να αντιληφθούν νωρίτερα απ’ τους άλλους ανθρώπους τις επερχόμενες αλλαγές, βρίσκει σύμφωνο τον ποιητή, που παρουσιάζει εμφατικά την ιδέα αυτή προσδίδοντάς της την αναγκαία δραματικότητα, ώστε να γίνει πιο αποτελεσματική η εντύπωσή της στη μνήμη και την αντίληψη του αναγνώστη.

«Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα.

Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί,

πλήρεις και μόνοι κάτοχοι πάντων των φώτων.»

Οι άνθρωποι· οι απλοί πολίτες, γνωρίζουν και αντιλαμβάνονται μόνο όσα συμβαίνουν γύρω τους. Κρίνουν την πραγματικότητα με βάση την υπαρκτή εμπειρία, χωρίς ωστόσο να έχουν τη δυνατότητα ή τη θέληση να κατανοήσουν τα σημάδια εκείνα που υποδηλώνουν πως επέρχεται κάποια βαθύτερη αλλαγή· κάποια ανατροπή της κατάστασης που βιώνουν κι έχουν ίσως αποδεχτεί ή συνηθίσει.

Στον αντίποδα των ανθρώπων βρίσκονται οι θεοί, οι μόνοι πλήρεις γνώστες του μέλλοντος. Οντότητες έξω και πάνω απ’ την ανθρώπινη εμπειρία, που έχουν το προνόμιο να γνωρίζουν όχι απλώς όσα πλησιάζουν, αλλά κι εκείνα ακόμη που τοποθετούνται στο απώτερο μέλλον.

«Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα

αντιλαμβάνονται.»

Σε ξεχωριστή θέση απ’ το σύνολο των ανθρώπων τοποθετούνται μόνο οι σοφοί, οι οποίοι, αν και δεν μπορούν να γνωρίζουν όσα πρόκειται να συμβούν στο μακρινό μέλλον, έχουν εντούτοις τη δυνατότητα να αντιληφθούν εκείνα τουλάχιστον που πλησιάζουν. Οι σοφοί μπορούν, δηλαδή, να εικάσουν ή να συμπεράνουν τα γεγονότα του άμεσου μέλλοντος, καθώς έχουν αφενός την επίγνωση πως δεν υπάρχουν ανθρώπινες καταστάσεις και συμβάσεις που να παραμένουν διαχρονικά αναλλοίωτες, κι αφετέρου έχουν την ικανότητα να αντικρίσουν ψύχραιμα τα υπάρχοντα δεδομένα απ’ τα οποία και αντλούν με σχετική ασφάλεια τα συμπεράσματά τους.

«Η ακοή

αυτών κάποτε εν ώραις σοβαρών σπουδών

ταράττεται. Η μυστική βοή

τούς έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων.

Και την προσέχουν ευλαβείς. Ενώ εις την οδόν

έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί.»

Η δραματοποίηση των γεγονότων απ’ τον ποιητή δίνει με έξοχη παραστατικότητα τη στιγμή που οι σοφοί άνθρωποι συνειδητοποιούν πως επέρχεται κάποια σπουδαία αλλαγή. Την ώρα που μελετούν ή ασχολούνται με κάτι σημαντικό αίφνης η ακοή τους ταράζεται απ’ τη μυστική βοή των γεγονότων που πλησιάζουν, κι εκείνοι προσέχουν με ευλάβεια τα μηνύματα αυτής της βοής.

Οι σοφοί άνθρωποι είναι πάντοτε έτοιμοι να αντιληφθούν και να αποδεχτούν τις ενδείξεις κάποιας επερχόμενης αλλαγής, σε αντίθεση με τους απλούς πολίτες, οι οποίοι είτε είναι ευχαριστημένοι με την υπάρχουσα κατάστασή τους είτε όχι, προτιμούν να εθελοτυφλούν απέναντι στα σχετικά μηνύματα. Οι απλοί πολίτες περισσότερο απ’ τα δεινά τους φοβούνται την οποιαδήποτε αιφνίδια ανατροπή των καταστάσεων που ενδεχομένως θα ανατρέψει ισορροπίες δύσκολα κατακτημένες.  

Οι απλοί πολίτες, άλλωστε, ακόμη κι αν έχουν παρακολουθήσει την ιστορική τάση της μη στασιμότητας των πραγμάτων, αδυνατούν να κατανοήσουν πώς μπορεί να προκύψει κάποια αλλαγή στη δική τους πραγματικότητα. Κατανοούν ίσως πως σε κάθε ιστορική περίοδο δεν έμενε τίποτε σταθερό, αλλά θεωρούν πως το δικό τους παρόν θα παραμείνει απαρασάλευτα ίδιο, υπακούοντας -προφανώς- στους δικούς τους προγραμματισμούς.

Από την άλλη πλευρά, βέβαια, οι σοφοί άνθρωποι που έχουν διδαχτεί καλύτερα τα μαθήματα της ιστορίας, γνωρίζουν πως η στασιμότητα είναι μια ψευδαίσθηση σταθερότητας, που δεν μπορεί σαφώς να διατηρηθεί για πολύ, ιδίως αν η διαμορφωθείσα κατάσταση δεν ικανοποιεί την πλειονότητα των πολιτών ή τους άρχοντες του τόπου. Οι αλλαγές -και κάποτε οι βίαιες ανατροπές- προκύπτουν είτε γιατί οι άρχοντες έχουν σχεδιάσει κάποια κατάσταση που εξυπηρετεί καλύτερα τα δικά τους συμφέροντα, είτε γιατί η δυσαρέσκεια της πλειονότητας των πολιτών είναι τέτοιας έντασης, ώστε -ακόμη κι ενάντια στη θέληση των αρχόντων- προκύπτει μια γοργή αλλαγή των δεδομένων.   

Οι σοφοί άνθρωποι, λοιπόν, αντιλαμβάνονται πως η μορφή που λαμβάνει κάθε φορά η ιστορική πραγματικότητα δεν είναι παρά μια -στιγμιαία σχεδόν- κατάσταση που θα ανατραπεί πολύ σύντομα είτε για χάρη των αρχόντων είτε λόγω των πολιτών. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα υπάρχουν οι ενδείξεις εκείνες που θα σηματοδοτούν τον ερχομό αλλαγών, αφού τόσο οι σχεδιασμοί των αρχόντων όσο κι η αγανάκτηση των πολιτών παρέχουν τα αναγκαία σημάδια ύπαρξης. Σημάδια, τα οποία οι απλοί πολίτες είτε δεν αντιλαμβάνονται καν είτε επιλέγουν να αγνοήσουν, σε αντίθεση με τους σοφούς ανθρώπους που τα προσέχουν ευλαβώς.

«Ενώ εις την οδόν

έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί.»

Τη στιγμή που οι πολίτες δεν «ακούν» και δεν αντιλαμβάνονται καμία απ’ τις ενδείξεις της επερχόμενης αλλαγής· τη στιγμή που οι πολίτες διαμορφώνουν τα προγράμματά τους και κάμουν τα σχέδιά τους με βάση την υπάρχουσα κατάσταση, οι σοφοί έχουν ήδη αντιληφθεί και κατανοήσει την αναπότρεπτη ανατροπή που έρχεται.

Σχόλια του Γ. Π. Σαββίδη

ð Πρωτογράφηκε τον Φεβρουάριο 1896 με τίτλο «Επικείμενα»

ð Το 1915 ο Καβάφης δημοσίευσε πρωτοφανώς 11 ποιήματα, αριθμό τον οποίο δεν ξεπέρασε παρά στα 1917 (13) και 1918 (12). Ο μέσος όρος του ετήσιας δημοσιεύσεως, από το 1911 ως το 1932, είναι σχεδόν 6 ποιήματα (121:22)· εάν αφαιρεθούν οι τρεις αυτές σχετικώς πληθωρικές χρονιές, ο μ.ό. κατεβαίνει σε σχεδόν πέντε ποιήματα ετησίως (93:19).

ð Τα δύο πρώτα κώλα της επιγραφής του Φιλοστράτου μεταφράζονται στους στ. 1-2 (με επεξήγηση στον στ. 3), ενώ το τρίτο αναπτύσσεται στους στ. 4-10.

«Ο ποιητής περιορίζει την προορατικότητα των σοφών εις το εγγύς μέλλον. Προβλέπουν, ή μάλλον συμπεραίνουν, μόνον τα προσερχόμενα» (Λ).

ð Αξιοσημείωτη η τοποθέτηση των σοφών, δίκην ημιθέων, χαμηλότερα μεν από τους θεούς, αλλά υψηλότερα από τους κοινούς ανθρώπους, σε θέση όπου άλλοι θα έβαζαν προφήτες ή μάντεις.

ð Ο νεοπυθαγόρειος φιλόσοφος και μάγος Απολλώνιος γεννήθηκε στα Τύανα της Καππαδοκίας γύρω στις αρχές του πρώτου αιώνα και πέθανε στα 96/8 μ.Χ. Σπούδασε φιλοσοφία και υιοθέτησε τον ασκητικό βίο των Πυθαγορείων. Ταξίδεψε στην Ανατολή (μέχρι και στην Ινδία) και φημίστηκε για τις θαυματουργικές του ικανότητες∙ έτσι, μετά θάνατον, έφθασε να προβληθεί ως ανταγωνιστής του Ιησού Χριστού. Πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Έφεσο, αλλά διάφορες παραδόσεις υποστήριζαν πως «ανελήφθη» στη Ρόδο είτε στην Κρήτη.

ð Η θρυλική βιογραφία του, Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον, γράφηκε σχεδόν δύο αιώνες αργότερα, από τον σοφιστή Φλάβιο Φιλόστρατο – «έργον λίαν αξιοπερίεργον και ανταμείβον τον αναγνώστην του [...] Η ανάγνωσίς του υπήρξε δι’ εμέ αληθής απόλαυσις [...] Η μορφή του μεγάλου μάγου φιλοσόφου των Τυάνων γοητεύει το πνεύμα ως μεγαλοπρεπής υπεράνθρωπος προσωπικότης. [...] Τα ποιητικά επεισόδια είναι πολλά, καθιστώντα το βιβλίον αποταμίευμα ποιητικής ύλης» (Καβάφης, εφ. Τηλέγραφος, 24/5 Νοεμβρίου 1892).

ð Σημειωτέον ότι, από το 1896 ως το 1925, ο Καβάφης εμπνεύστηκε τέσσερα ποιήματα από Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον. 

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ρατσισμός [Τράπεζα Θεμάτων]

Lizzy Gadd

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ρατσισμός [Τράπεζα Θεμάτων] 

[Ρατσισμός]

Ο ρατσισμός δεν είναι ένας και ενιαίος. Υπάρχουν, όμως, ορισμένα χαρακτηριστικά κοινά σε όλους τους ρατσισμούς. Έτσι, κάθε ρατσισμός στηρίζεται σε αρνητικά στερεότυπα, δηλαδή σε προκαταλήψεις για τις άλλες, τις ξένες φυλές. Ο ρατσιστής γνωρίζει ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους πολιτισμούς και στις επιμέρους κοινωνικές ομάδες. Όμως, τις διαφορές αυτές τις απολυτοποιεί, τις θεωρεί αναλλοίωτες και αιώνιες, ενώ τη δική του φυλή τη θεωρεί ανώτερη από όλες τις άλλες. Επιπλέον, θεωρεί ότι τα χαρακτηριστικά μιας ορισμένης ομάδας είναι ομοιογενή για όλα τα μέλη της. Δεν αναγνωρίζει δηλαδή ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα μέλη ακόμα και της δικής του ομάδας-φυλής. Πρόκειται βεβαίως για πίστη και όχι για γνώση.

Είναι αλήθεια ότι στο πλαίσιο των ομάδων οι πάντες σχηματίζουν θετικά στερεότυπα για τους δικούς τους (την έσω ομάδα) και προκαταλήψεις για τους τρίτους (την έξω ομάδα). Προκαταλήψεις διαμορφώνουμε όλοι από τα πρώτα στάδια της ανατροφής μας, εφόσον δεν μπορούμε να σχηματίσουμε ταυτότητα χωρίς τη διάκριση «εμείς - αυτοί». Αυτό συνέβαινε ανέκαθεν. Εκείνο όμως που δεν είναι αναπόφευκτο είναι η εμμονή και η καθήλωση κάποιου στις κληρονομημένες από το κοινωνικό του περιβάλλον προκαταλήψεις. Επομένως, ρατσιστής είναι εκείνος που δε δέχεται ποτέ να υποβάλει σε κριτική συζήτηση τις προκαταλήψεις του. Ο ρατσιστής δεν είναι απλώς δύσπιστος στο ένα ή το άλλο επιχείρημα, αλλά απορρίπτει τη χρήση του λόγου. Αυτό συμβαίνει, γιατί συνδέει τις υπαρκτές διαφορές με ορισμένες φαντασιακές, έτσι ώστε οι πρώτες να αποτελούν άλλοθι για τις δεύτερες.

Ουσιαστικά, ο ρατσισμός δεν αποτελεί μια στάση που προέρχεται από μια πραγματική διαφορά με τους άλλους. Απεναντίας, ο ρατσισμός δημιουργεί μια αιτία προκειμένου να εκδηλωθεί. Ακόμα κι αν δεν υπάρχει η αιτία, θα εφευρεθεί. Η πίστη στην πρόταση «οι Εβραίοι σφάζουν παιδιά Χριστιανών» ή «όλοι οι Αλβανοί είναι εγκληματίες» είναι από λογική άποψη αστήρικτη. Από ψυχολογική άποψη, όμως, εξηγείται, γιατί προσφέρει άλλοθι για την εκδήλωση επιθετικότητας απέναντι στις ομάδες-θύματα. Η υπερβολική έξαψη, η «υπερ-αντίδραση» με την οποία ο ρατσιστής απορρίπτει τον άλλο, δεν έχει καμιά σχέση με την εκάστοτε πραγματική αφορμή, όποτε κι αν αυτή δοθεί.

Φυσικά, ο ρατσισμός συγγενεύει με την ξενοφοβία και τον εθνοκεντρισμό. Μάλιστα, πολλές φορές συνυπάρχει μαζί τους και διαμορφώνει μια κατάσταση συγκοινωνούντων δοχείων. Ωστόσο, η ξενοφοβία μπορεί να μη στηρίζεται σε μια ανορθολογική πίστη στη βιολογική ανωτερότητα της φυλής αλλά σε απλή άγνοια. Επίσης, ένας εθνικιστής μπορεί να υποτιμά τα άλλα έθνη. Όμως, δεν είναι απαραίτητο να επιθυμεί την εξαφάνισή τους. Η ιδιαιτερότητα του ρατσιστή έγκειται στο ότι εκτός από την πίστη του στη διαφορά της δικής του ανώτερης, καλής και καθαρής φυλής επιθυμεί την εξαφάνιση των άλλων, επιθυμεί την εξαφάνιση των διαφορών (ανεξάρτητα από το αν πραγματοποιεί την επιθυμία αυτή).

Στις μέρες μας έχει αλλάξει και το περιεχόμενο του ρατσισμού. Σήμερα η έννοια της ράτσας έχει περιθωριοποιηθεί, μια και αποδείχτηκε το αντιεπιστημονικό υπόβαθρο του ρατσισμού. Στο πλαίσιο των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών ο ρατσισμός εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο. Αντί να διατυμπανίζει την ανωτερότητα της φυλής και την απόρριψη των άλλων, ο ρατσισμός εκφράζεται κυρίως με την απόλυτη αποδοχή των πολιτισμικών διαφορών. Η ανισότητα του ανώτερου και του κατώτερου αντικαθίσταται από την απόλυτη διάκριση ανάμεσα σε ανόμοιους και αναφομοίωτους, υποτίθεται, πολιτισμούς. Πυρήνας του ρατσισμού πλέον είναι η φοβία της διαπολιτισμικής επικοινωνίας. Η επιδεικτική περιφρόνηση για τους κατώτερους παραχωρεί τη θέση της στην έμμονη αποφυγή της επαφής με τους άλλους. Επομένως, εξαιτίας της μετατόπισης από τη «φυλή» στην «κουλτούρα» γίνεται πλέον λόγος για «νεο-ρατσισμό».

Ν. Δεμερτζής, εφημ. Η Καθημερινή, 31.12.2000 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

A. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (80-100 λέξεις).  (μονάδες 20)

1^η

Το κείμενο αναφέρεται στο θέμα του ρατσισμού. Αρχικά ο συγγραφέας επισημαίνει πως όλα τα είδη του ρατσισμού βασίζονται σε αρνητικά στερεότυπα, που θέλουν τους αλλοεθνείς τελείως διαφορετικούς και κατώτερους. Τα στερεότυπα κι οι προκαταλήψεις, βέβαια, είναι κατ’ ανάγκη παρόντα στα πρώτα στάδια ανατροφής κάθε ανθρώπου, ωστόσο το αν κάποιος θα εμμείνει σε αυτά στη συνέχεια είναι ατομικό του θέμα. Έπειτα διευκρινίζει πως παρά την απουσία πραγματικών διαφορών μεταξύ των ανθρώπων, οι ρατσιστές εφευρίσκουν αιτίες προκειμένου να έχουν άλλοθι για την επιθετικότητά τους. Ο ρατσισμός, μάλιστα, έχει στενή σχέση με την ξενοφοβία και τον εθνικισμό, αλλά οι εθνικιστές δεν επιθυμούν την εξαφάνιση των αλλοεθνών. Τέλος ο συγγραφέας καταγράφει μιαν αλλαγή στο είδος του ρατσισμού, έναν νεο-ρατισμό, ο οποίος για βάση του δεν έχει πλέον το θέμα της φυλής, αλλά τις πολιτισμικές διαφορές.

2^η

Αν και ο ρατσισμός δεν έχει μια ενιαία μορφή, ωστόσο κοινό στοιχείο κάθε του έκφανσης είναι τα αρνητικά στερεότυπα για τις άλλες φυλές· προκαταλήψεις που ο ρατσιστής γενικεύει και θεωρεί απόλυτες. Η δημιουργία προκαταλήψεων είναι βέβαια αναπόφευκτη στα πρώτα χρόνια κάθε ανθρώπου, ωστόσο η απόρριψή τους κατόπιν είναι εφικτή. Οι ρατσιστές, εντούτοις, αρνούνται να θέσουν σε λογική κρίση αυτές τους τις απόψεις, αφού ούτως ή άλλως είναι διατεθειμένοι ακόμη και να επινοήσουν διάφορες αιτίες προκειμένου να βρουν άλλοθι για τη βίαιη στάση τους. Ο ρατσισμός πάντως έχει σημεία επαφής και με τον εθνικισμό, με τη διαφορά ότι οι εθνικιστές δεν επιθυμούν ούτε επιδιώκουν την εξαφάνιση των άλλων φυλών. Στις μέρες, ωστόσο, που οι θεωρίες περί ανώτερων φυλών έχουν καταρριφθεί επιστημονικά, οι ρατσιστές καταφεύγουν στην απόρριψη των άλλων λόγω πολιτισμικών διαφορών.  

Β1. Ποια είναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, τα κοινά χαρακτηριστικά σε όλους τους ρατσισμούς; (60-80 λέξεις).  (μονάδες 11)

Παρά το γεγονός πως όλες οι εκφάνσεις του ρατσισμού δεν είναι ίδιες, παρουσιάζουν ωστόσο, σύμφωνα με τον συγγραφέα, κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Κατ’ αρχάς κάθε είδος ρατσισμού στηρίζεται σε αρνητικά στερεότυπα, σε αρνητικές δηλαδή προκαταλήψεις για τους ανθρώπους των ξένων φυλών. Στη σκέψη του ρατσιστή, μάλιστα, οι στερεοτυπικές αυτές αντιλήψεις για τους ξένους λαούς μοιάζουν δεδομένα αναμφισβήτητες και τους τοποθετούν σε χαμηλότερη στάθμη, σε σχέση με τη δική του φυλή, η οποία είναι εξ ορισμού ανώτερη όλων των άλλων. Συνάμα, ο ρατσιστής θεωρεί πως τα στερεότυπα αυτά αφορούν όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες των ξένων φυλών, όπως αντιστοίχως πιστεύει πως όλοι ανεξαιρέτως οι ομοεθνείς του κατέχουν τις ποιότητες εκείνες που καθιστούν τη φυλή του ξεχωριστή και ανώτερη.

Β1. Με ποιον τρόπο, σύμφωνα με τον συγγραφέα, εκφράζεται ο «νεο-ρατσισμός»; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων. (μονάδες 9)

Εφόσον η επιστήμη απέδειξε πόσο ανυπόστατη είναι η θεωρία περί ανώτερων και κατώτερων φυλών, οι ρατσιστές παραμέρισαν αυτή την προσέγγιση και πλέον εκφράζουν την απόρριψή τους με τη μη αποδοχή του διαφορετικού. Αρνούνται επίμονα να αποδεχτούν τους διαφορετικούς, τους ξένους πολιτισμούς, θεωρώντας πως οι πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα στους λαούς είναι -και πρέπει να είναι- αγεφύρωτες. Έτσι, ο ρατσισμός μετατοπίζεται από τη ράτσα στο επίπεδο του πολιτισμού, και ο ξένος λαός αντιμετωπίζεται πλέον ως πιθανή πηγή αλλοίωσης της αυτόνομης εθνικής κουλτούρας. Οι άλλοι λαοί δεν απορρίπτονται πια λόγω φυλετικής διαφοροποίησης, αλλά αποφεύγονται έμμονα, επειδή αποτελούν μια πολιτισμική ετερότητα.

Β2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην πρώτη περίοδο (Είναι αλήθεια... την έξω ομάδα) και τη δεύτερη περίοδο (Προκαταλήψεις... «εμείς - αυτοί») της δεύτερης παραγράφου (Είναι αλήθεια... τις δεύτερες) του κειμένου;  (μονάδες 4)

ð Η συνοχή επιτυγχάνεται με την επανάληψη στην αρχή της δεύτερης περιόδου ενός όρου της πρώτης περιόδου, «προκαταλήψεις», και συνάμα με την αιτιολόγησή του όρου αυτού «εφόσον...».

Β2.α. Να εντοπίσετε τρεις διαρθρωτικές λέξεις που να σηματοδοτούν διαφορετικές σχέσεις συνοχής στην πρώτη παράγραφο (Ο ρατσισμός ...και όχι για γνώση) του κειμένου. (μονάδες 3)

ð Όμως

ð Έτσι

ð Επιπλέον

Β2.β. Ποια σχέση συνοχής σηματοδοτεί η καθεμιά από τις διαρθρωτικές λέξεις που εντοπίσατε; (μονάδες 3)

ð Όμως: εκφράζει αντίθεση

ð Έτσι: χρησιμοποιείται για να δηλωθεί το πέρασμα σε μια επόμενη σκέψη, στην οποία λαμβάνεται υπόψη ό,τι προηγήθηκε

ð Επιπλέον: δηλώνει προσθήκη

Γ1. α. Να γράψετε μία αντώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: ομοιογενή, δύσπιστος, θύματα, απόρριψη, αποφυγή. (μονάδες 5)

ομοιογενή: ανομοιογενή

δύσπιστος: εύπιστος

θύματα: θύτες

απόρριψη: αποδοχή

αποφυγή: επιδίωξη

Γ1. β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις αντώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση, τον αριθμό κ.λπ.). (μονάδες 5)

ð Η σύνθεση του πληθυσμού της περιοχής είναι εθνολογικά ανομοιογενής.

ð Αν και είναι ευφυής άνθρωπος, υπήρξε πάντοτε εύπιστος σε ό,τι του έλεγε εκείνη.

ð Οι θύτες ρατσιστικών επιθέσεων επιδεικνύουν μιαν απάνθρωπη σκληρότητα, που φανερώνει πλήρη απουσία ηθικών ερεισμάτων.

ð Η αποδοχή του άλλου ανθρώπου, όσο διαφορετικός κι αν είναι απ’ την υποτιθέμενη νόρμα, αποτελεί την απάντηση στον ρατσισμό.

ð Η επιδίωξη της συναναστροφής με άλλους ανθρώπους αποτελεί ένδειξη της έμφυτης κοινωνικότητάς μας.

Γ2. α. «Εκείνο όμως που δεν είναι αναπόφευκτο είναι η εμμονή και η καθήλωση κάποιου στις κληρονομημένες από το κοινωνικό του περιβάλλον προκαταλήψεις»:

Να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση και να την χαρακτηρίσετε είτε ως προσδιοριστική είτε ως παραθετική, ανάλογα με τις πληροφορίες που αυτή περιέχει σε σχέση με τον προσδιοριζόμενο όρο.  (μονάδες 2)

ð που δεν είναι αναπόφευκτο

ð Η αναφορική πρόταση είναι προσδιοριστική.

Γ2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 3)

ð Η αναφορική πρόταση χαρακτηρίζεται ως προσδιοριστική, καθώς αποτελεί αναγκαίο νοηματικό συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (εκείνο). Είναι προφανές πως χωρίς την αναφορική πρόταση δεν μπορεί να εκφραστεί ένα πλήρες και σαφές νόημα.

Γ1. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή με συνώνυμες ή σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα: αναλλοίωτες, άλλοθι, (θα) εφευρεθεί, ανορθολογική, μετατόπισης. (μονάδες 10)

αναλλοίωτες: άφθαρτες (άθικτες, απαράλλαχτες)

άλλοθι: δικαιολογία (ελαφρυντική δικαιολογία)

εφευρεθεί: θα επινοηθεί

ανορθολογική: μη λογική (που παραβιάζει τη λογική σκέψη, παράλογη)

μετατόπισης: μετάβασης (μεταστροφής, μετακίνησης)

Γ2. α. «Ουσιαστικά, ο ρατσισμός δεν αποτελεί μια στάση που προέρχεται από μια πραγματική διαφορά με τους άλλους»:

Στην παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση και να την χαρακτηρίσετε είτε ως παραθετική είτε ως προσδιοριστική, ανάλογα με τις πληροφορίες που αυτή περιέχει σε σχέση με τον προσδιοριζόμενο όρο. (μονάδες 2)

ð «που προέρχεται από μια πραγματική διαφορά με τους άλλους»

ð Η αναφορική πρόταση είναι προσδιοριστική.

Γ2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 3)

ð Η αναφορική πρόταση χαρακτηρίζεται ως προσδιοριστική, καθώς συνιστά αναγκαίο νοηματικό συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει. Χωρίς την αναφορική πρόταση, δεν θα ήταν πλήρες το νόημα που εκφράζεται με τη χρήση του όρου «στάση».