Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Τουρισμός

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Τουρισμός

Τουρισμός: η προσωρινή μετακίνηση ατόμων ή ομάδων από τον τόπο διαμονής τους σε άλλες περιοχές (της χώρας ή του εξωτερικού), με στόχο την επίσκεψη αξιοθέατων και γενικότερα την αναψυχή ή κάποιο ειδικό σκοπό.

Συνεκδοχικά η οργανωμένη προσπάθεια που διεξάγεται από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς (τουριστικά γραφεία) για την προσέλκυση τουριστών σε χώρα ή περιοχή ή τη ρύθμιση όλων των λεπτομερειών για τη μετακίνηση τουριστών.

Ο τουρισμός αποτελεί μια ιδιαίτερα επικερδή δραστηριότητα για τη χώρα μας και απαιτεί την ύπαρξη και εύρυθμη λειτουργία σημαντικών υποδομών, καθώς για την ομαλή πραγματοποίησή του συνδράμουν τουριστικά γραφεία, ξενοδοχειακές μονάδες ή άλλου είδους χώροι φιλοξενίας, αεροπορικές και ναυτιλιακές εταιρείες κ.λπ.

Η ανάπτυξη του τουρισμού οφείλεται στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου που επιτεύχθηκε χάρη στην οικονομική ανάπτυξη που γνώρισαν πολλές χώρες, αλλά και στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η εξέλιξη στους διάφορους τομείς της τεχνολογίας. Ειδικότερα:

- Η εκπληκτική βελτίωση των μέσων μεταφοράς και η ταχύτατη πια μετακίνηση από το ένα μέρος στο άλλο, σε συνδυασμό με την τελειοποίηση των μέσων επικοινωνίας, που καθιστούν ακόμη πιο γρήγορη και απρόσκοπτη την οργάνωση των ταξιδιών, έχουν άρει δυσκολίες του παρελθόντος κι έχουν ανοίξει το δρόμο στις συχνές μετακινήσεις των ατόμων.

- Η συστηματική οργάνωση των αναγκαίων για τον τουρισμό υποδομών (ξενοδοχείων, τουριστικών γραφείων, συχνότερες αεροπορικές ανταποκρίσεις), έχουν καταστήσει, όχι μόνο προσβάσιμες, αλλά και έτοιμες για τη φιλοξενία τουριστών πλήθος περιοχών ανά τον κόσμο.

- Η αύξηση του βιοτικού επιπέδου και κατ’ επέκταση η αισθητή βελτίωση της οικονομικής κατάστασης πολλών πολιτών, έχει δώσει σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των ανεπτυγμένων κοινωνιών τη δυνατότητα να πραγματοποιούν πολυήμερα ταξίδια εντός και εκτός των συνόρων της χώρας τους.

- Η αποδέσμευση από την ανάγκη συνεχούς εργασίας χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας και των μέσων παραγωγής, έφερε σταδιακά και τη συνειδητοποίηση της αξίας που έχουν για το άτομο τα ταξίδια σε άλλες χώρες, όπως άλλωστε και η ευκαιρία ξεκούρασης και αναψυχής. Οι διακοπές προσφέρουν μια εξαίρετη ευκαιρία εκτόνωσης και ψυχικής χαλάρωσης που επιτρέπει στο άτομο να επιστρέφει στην εργασία του ανανεωμένο και με πολύ καλύτερη διάθεση και ενεργητικότητα.

Η ανάπτυξη του τουρισµού επιτυγχάνεται µέσα από τη συστηµατική και ολοκληρωµένη προσπάθεια βελτίωσης του συνόλου των ακόλουθων βασικών παραγόντων σύνθεσης του τουριστικού προϊόντος. Ειδικότερα:  

- Προσβασιµότητα. Η προσβασιµότητα µιας περιοχής καθιστά αποτελεσµατικότερη την προσφορά υπηρεσιών προς τους επισκέπτες, διευκολύνοντας την προσέγγιση του τουριστικού προϊόντος.

- Έλξεις. Η φύση αποτελεί τον κύριο πόλο έλξης προς τους επισκέπτες, µέσα από τον πλούτο και την ποικιλία της, συνεπικουρούµενη από έντονα πολιτισµικά στοιχεία που να διατηρούν σε µεγάλο βαθµό την αυθεντικότητά τους. Βέβαια η ελκτικότητα των πλεονεκτηµάτων κάθε περιοχής συνδέεται άµεσα τόσο µε τεχνικές υποδοµές, όσο και µε υποστηρικτικές δοµές ανάδειξής τους.

- Υπηρεσίες. Οι παρεχόµενες τουριστικές υπηρεσίες εστιάζονται στη λειτουργία κυρίως υποστηρικτικών δοµών, όπως τουριστικά γραφεία, κέντρα ενηµέρωσης και πληροφόρησης κλπ., αλλά και του συνόλου των απαραίτητων υποδοµών µε σαφείς όρους ποιότητας µέσα από υψηλές προδιαγραφές άνεσης, αξιοπιστίας, συµπεριφοράς και διαρκούς βελτιστοποίησης του τελικού αποτελέσµατος. Η παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών αποτελεί ίσως το καλύτερο µέσο διαφήµισης κάθε περιοχής, καθώς και προϋπόθεση επανάληψης της επίσκεψης.

- Δραστηριότητες. Οι δραστηριότητες (περιηγήσεις, δεξιότητες, ενεργητικότητα, άθληση) που µπορεί να αναπτύξει ο επισκέπτης σε µία περιοχή αποτελούν αναπόσπαστο τµήµα του συνολικού τουριστικού της προϊόντος. Η ποικιλοµορφία και η συµπληρωµατικότητά τους συµβάλλουν καθοριστικά τόσο στην προσέλκυση των επισκεπτών, όσο και στην παράταση του χρόνου παραµονής τους και κατά συνέπεια στην αύξηση της σχετικής τους δαπάνης. Άλλωστε η επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους αποτελεί βασικό ζητούµενο.

- Καταλύµατα. Τα καταλύµατα καθώς και οι προδιαγραφές που τα χαρακτηρίζουν (αρχιτεκτονική, διαρρύθµιση, προσφερόµενες ανέσεις) συµβάλλουν αποφασιστικά στη διαµόρφωση µιας οπτικής εικόνας για το ανθρωπογενές-δοµηµένο περιβάλλον κάθε περιοχής. Παράλληλα καθορίζουν κατά πολύ το προφίλ του «αγοραστικού κοινού» στο οποίο απευθύνονται, αποδίδοντας τα ανωτέρω χαρακτηριστικά µέσω της τιµολογιακής τους πολιτικής.

- Προβολή-Προώθηση. Η οργανωµένη και συστηµατική προβολή και προώθηση του τουριστικού προϊόντος επιτυγχάνεται µέσα από τη διοργάνωση αντίστοιχων δραστηριοτήτων-εκδηλώσεων, τη σύσταση σχετικών υπηρεσιών και υποδοµών, καθώς και την παραγωγή του κατάλληλου ενηµερωτικού υλικού.

- Περιβάλλον. Η έννοια του περιβάλλοντος µε την ευρύτερη έννοια συµπεριλαµβάνει εκτός των γεωγραφικών περιοχών ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και κάλλους στοιχεία που αφορούν αισθητικές παρεµβάσεις, δράσεις προστασίας και διαφύλαξης, καθώς και ανάλογες πρωτοβουλίες ανάδειξης και διαµόρφωσης περιοχών.

Ζητούμενα για την ορθή ανάπτυξη του τουρισμού

- Καθιέρωση υψηλών προδιαγραφών (standards) παροχής υπηρεσιών, με παράλληλη στροφή της τουριστικής πολιτικής πωλήσεων στη φιλοσοφία του ανταγωνισµού ποιότητας και όχι ανταγωνισµού της τιµής, ο οποίος αποτέλεσε βασικό λόγο υποβάθµισης συνολικά του τουριστικού προϊόντος.

- Προσέλκυση τουριστών-επισκεπτών υψηλής εισοδηµατικής στάθµης που θα αποφέρει σηµαντικά εισοδηµατικά οφέλη αλλά και θα λειτουργήσει ενισχυτικά προς τη συνολική βελτίωση της τουριστικής εικόνας

- Αξιοποίηση του συνολικού τουριστικού αποθέµατος µε εµπλουτισµό του που πηγάζει από την ιστορία και τον πολιτισµό, αλλά και από το πλούσιο φυσικό περιβάλλον.

- Αξιοποίηση κατά κύριο λόγο των τουριστικών πόρων των ορεινών και µειονεκτικών περιοχών της περιφέρειας όπου ο περιβαλλοντικός και πολιτιστικός τουρισµός µπορεί να έχει ευρύ πεδίο ανάπτυξης.

- Συστηµατική επιδίωξη, παράλληλη µε την ανάπτυξη του τουρισµού, αποτελεί η ενίσχυση ορισµένων κλάδων της µεταποίησης (π.χ. τρόφιµα) και στήριξη των υπαρχόντων γευσιγνωστικών εκδηλώσεων (αναφορικά π.χ. µε τυροκοµικά, κρασιά, τοπική κουζίνα κλπ.) αλλά και τη διοργάνωση νέων, µέσα από συνδυασµένες ενέργειες (π.χ. δωρεάν διανοµή από ειδικά διαµορφωµένα κιόσκια διαφηµιστικών συσκευασιών τοπικών προϊόντων) ειδικά κατά τη διάρκεια διεξαγωγής εκδηλώσεων µαζικής προσέλευσης, που αποτελούν θύλακες οικονοµικής δραστηριότητας για την κάθε περιοχή.

- Προστασία του περιβάλλοντος και αξιοποίηση της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς της κάθε περιοχής.

- Η διεύρυνση των επιλογών εναλλακτικού τουρισμού, αλλά και των γενικότερων επιλογών για τους επισκέπτες της χώρας, με τη δημιουργία κατάλληλων υποδομών, όπως: συνεδριακά κέντρα, υδροθεραπευτήρια, γήπεδα (π.χ. mini football, golf), πισίνες, πίστες αναρρίχησης, χώρους αεραθλητισµού, παγοδρόµια, σκοπευτήρια, ιππικούς οµίλους, υδάτινα πάρκα (water parks), rafting κλπ.

Εκµάθηση σπορ (ιππασία, σκι, κολύµπι, αναρρίχηση, αεραθλητισµός).

- Η ανάδειξη του συνόλου των τουριστικών πόρων µε έµφαση στις ήπιες-εναλλακτικές µορφές τουρισµού που αποτελούν την αιχµή του δόρατος για την τουριστική πολιτική που θα πρέπει να εφαρµοστεί στις µη κορεσµένες τουριστικά περιοχές της περιφέρειας και οι οποίες στη µεγαλύτερή τους πλειοψηφία εντοπίζονται στην ενδοχώρα (ορεινές-µειονεκτικές περιοχές).

Οι απειλές που µπορούν να εµποδίσουν την αναπτυξιακή προσπάθεια του τουριστικού τοµέα εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στο εξωτερικό περιβάλλον µε την αστάθεια στα κοινωνικοοικονοµικά µεγέθη των γειτονικών περιοχών και στην πιθανή αύξηση της ανταγωνιστικότητας των οµοειδών προϊόντων και υπηρεσιών από αυτές αλλά και στο εσωτερικό περιβάλλον µε την υιοθέτηση ευκαιριακών αναπτυξιακών πρακτικών «γρήγορου κέρδους» και κατά συνέπεια βλαπτικών προς τη συνολική προσπάθεια της ορθολογικής τουριστικής ανάπτυξης.

Λόγοι ανάπτυξης του τουρισμού στην Ελλάδα

- Η Ελλάδα λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής της θέσης και διαμόρφωσης αποτελεί έναν ιδανικό τουριστικό προορισμό, καθώς συνδυάζει το θερμό μεσογειακό κλίμα, που προσφέρει σταθερή καλοκαιρία κατά τους θερινούς μήνες, αλλά και σχετικά ήπιους χειμώνες, με την ομορφιά του τοπίου τόσο στα εκατοντάδες νησιά όσο και στους ηπειρωτικούς προορισμούς.

- Η ξεχωριστή ιστορία της χώρας με τα ένδοξα μνημεία πολιτισμού αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης, μιας και πολλοί είναι εκείνοι που θέλουν να θαυμάσουν από κοντά τα ιστορικά μνημεία, αλλά και να αισθανθούν την ιδιαίτερη ποιότητα αυτού του τόπου που γέννησε τόσο σημαντικά πρόσωπα του παγκόσμιου πνεύματος. Είναι, άλλωστε, τέτοια η αξία των αρχαίων Ελλήνων δημιουργών, ώστε στις περισσότερες χώρες του κόσμου τα έργα του Ομήρου, του Αριστοτέλη, του Θουκυδίδη κ.ά. δίνουν καθημερινά αφορμές, στο πλαίσιο της εκπαίδευσης και της επιστήμης γενικότερα, να μνημονεύεται και να τιμάται η χώρα μας.

- Η ελληνική οικονομία έχει επενδύσει σε σημαντικό βαθμό στον τουριστικό τομέα έχοντας έτσι διαμορφώσει ήδη τις αναγκαίες υποδομές και προσφέροντας στους τουρίστες μια αξιόλογη εμπειρία αναψυχής. Η εμπειρία, άρα, των Ελλήνων στην παροχή τουριστικών υπηρεσιών και οι υπάρχουσες δομές, επιτρέπουν στη χώρα να είναι εξαιρετικά ανταγωνιστική σε σχέση με άλλους τουριστικούς προορισμούς γειτονικών χωρών.

- Η φιλειρηνική στάση της χώρας και η ποιότητα του πολιτισμού της -σύγχρονου και αρχαίου- δημιουργούν ένα θετικό κλίμα απέναντί της σε παγκόσμιο επίπεδο, γεγονός που επιτρέπει τη συχνά θετική προβολή της -κυρίως βέβαια για τη φυσική ομορφιά των νησιών και το κάλλος των μνημείων-, που αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαφήμισης.

Τα οφέλη του τουρισμού για τη χώρα

- Ο τουρισμός αποτελεί σημαντικότατη πηγή οικονομικών εσόδων για τη χώρα, στηρίζοντας επί της ουσίας όχι μόνο τις αμιγώς τουριστικές επιχειρήσεις, αλλά και την τοπική οικονομία και τις μικρές τοπικές επιχειρήσεις των τουριστικών περιοχών, προσφέροντας χιλιάδες θέσεις εργασίας. Υπ’ αυτή την έννοια μπορεί να αναγνωριστεί πως η μεγάλη επένδυση που έχει γίνει στον τομέα αυτό έχει αποφέρει αξιοσημείωτη απόδοση.

- Επιτρέπει την άμεση επικοινωνία με πολίτες άλλων εθνοτήτων που έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά και να εκτιμήσουν την ηθική ποιότητα των Ελλήνων, τις ιδιαιτερότητες του μεσογειακού τρόπου ζωής, την ομορφιά του τόπου και των ανθρώπων, και να μεταφέρουν αυτές τις εντυπώσεις στους συμπολίτες τους διευρύνοντας έτσι τη θετική εικόνα της χώρας. Πρόκειται, συνάμα, για μια ήπια και υπό ευνοϊκές συνθήκες συνάντηση πολιτισμών που λειτουργεί αμφίδρομα ως μέσο γνωριμίας και αλληλοεκτίμησης. Οι Έλληνες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν τους τρόπους άλλων εθνοτήτων κι εκείνοι με τη σειρά τους έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τον ελληνικό τρόπο ζωής και αντίληψης.

Η θετική προσφορά του τουρισμού στον άνθρωπο

- Με τον τουρισμό το άτομο έχει την ευκαιρία να απομακρυνθεί για λίγο από τη σταθερή ρουτίνα του και να ανανεωθεί έτσι ψυχικά, γνωρίζοντας παράλληλα νέους τόπους και νέους ανθρώπους. Ιδίως, μάλιστα, ο τουρισμός σε άλλες χώρες του επιτρέπει να έρθει σε επαφή μ’ έναν διαφορετικό τρόπο ζωής κι ένα διαφορετικό πολιτισμό, γεγονός που συνιστά καίριο έναυσμα δια τη διεύρυνση των πνευματικών του οριζόντων. Το άτομο ερχόμενο σ’ επαφή με άλλες εθνότητες, που δεν είχε μέχρι τότε την ευκαιρία να γνωρίσει, έχει τη δυνατότητα να εκτιμήσει τις ιδιαίτερες ποιότητες τους και να αποβάλει κατ’ αυτό τον τρόπο πιθανές προκαταλήψεις ή λανθασμένες εντυπώσεις που είχε γι’ αυτούς. Προκύπτει, έτσι, μια πολιτισμική επικοινωνία ιδιαιτέρως σημαντική για την απομάκρυνση ρατσιστικών αντιλήψεων.

- Η πιο άμεση, πάντως, προσφορά του τουρισμού είναι ακριβώς η δυνατότητα διαφυγής από την καθημερινότητα, η χαλάρωση και η απόκτηση νέων εμπειριών, προκειμένου η επιστροφή στην εργασιακή ρουτίνα να γίνει με πλήρως ανανεωμένη διάθεση. Το άτομο επιστρέφει από τις διακοπές του αισθανόμενο πως είδε και γνώρισε νέους τόπους, και πως έζησε πρωτόγνωρες καταστάσεις που πλούτισαν τον πνευματικό και τον ψυχικό του κόσμο.

Οι αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού στη χώρα μας

Η έντονη τουριστική ανάπτυξη της χώρας, παρά το γεγονός ότι ενισχύει σημαντικά τα οικονομικά μεγέθη, ενέχει ορισμένες δυσμενείς επιπτώσεις, καθώς εμπορευματοποιεί πολιτιστικά στοιχεία του τόπου, εξωθεί τους πολίτες σε ευκαιριακές απόπειρες εκμετάλλευσης του τουριστικού ρεύματος και συνάμα τους απομακρύνει από άλλες πιο σταθερές παραγωγικές επιλογές. Ειδικότερα:

- Σε πολλές περιπτώσεις ο τουρισμός γίνεται αντιληπτός ως μια εύκολη πηγή εσόδων και αντιμετωπίζεται επομένως ευκαιριακά, με τη λογική της εκμετάλλευσης, χωρίς σεβασμό απέναντι στους επισκέπτες της χώρας. Προκύπτει, έτσι, μια κακή νοοτροπία που ενισχύει την απληστία και τη διάθεση γρήγορου πλουτισμού.

Είναι, όμως, σαφές πως τέτοιου είδους τακτικές δυσφημούν τη χώρα, καθώς προκαλούν αρνητικές εντυπώσεις για την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών. Ενώ, συνάμα, οι πολίτες που βλέπουν τον τουρισμό ως μέσο εκμετάλλευσης, τείνουν να εγκαταλείπουν άλλες, πιο επίμοχθες ίσως, αλλά πιο ουσιαστικές δραστηριότητες για χάρη του εύκολου κέρδους.

- Ένα εμφανές σύμπτωμα, άλλωστε, της ελληνικής οικονομίας είναι το γεγονός πως έχει ενισχυθεί υπέρμετρα ο τομέας της παροχής υπηρεσιών εις βάρος άλλων πηγών οικονομικής ανάπτυξης, όπως είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η βιομηχανία. Ο τουρισμός μοιάζει ως προτιμότερη και πιο κερδοφόρα επένδυση, ενώ στην πραγματικότητα αποτελεί μια επιλογή που ενέχει σημαντικό ρίσκο, εφόσον οποιαδήποτε οικονομική επιδείνωση σε διεθνές επίπεδο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις αφίξεις τουριστών.

- Για χάρη της τουριστικής ανάπτυξης παρατηρούνται συχνά δραστικές επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον, καθώς η δημιουργία των απαραίτητων υποδομών γίνεται εις βάρος της αρμονίας του φυσικού χώρου. Γεγονός το οποίο γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτό σε παραλιακούς χώρους, όπου και επικεντρώνεται περισσότερο το ενδιαφέρον των επενδυτών.

- Προκειμένου οι τουριστικές περιοχές να είναι πιο συμβατές με τις συνήθειες των τουριστών προκύπτει μια τάση αποβολής της πολιτισμικής τους ιδιαιτερότητας. Ενώ στοιχεία χαρακτηριστικά της παράδοσής τους εμπορευματοποιούνται και γίνονται προϊόν για κατανάλωση από τους τουρίστες. Μια έλλειψη σεβασμού, δηλαδή, απέναντι στον πολιτισμικό χαρακτήρα της κάθε περιοχής, που δεν τιμά τους κατοίκους τους, αφού μοιάζουν να είναι πρόθυμοι να «ξεπουλήσουν» ακόμη και βασικά στοιχεία της ιδιαίτερης ταυτότητάς τους.

Τρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών επιδράσεων του τουρισμού

- Ένα σημαντικό βήμα ώστε οι παρεχόμενες τουριστικές υπηρεσίες να διατηρούν τη ζητούμενη ποιότητα και να μη βασίζονται σε μια κερδοσκοπική διάθεση εκμετάλλευσης των τουριστών είναι οι έλεγχοι από τα αρμόδια όργανα προκειμένου να αποτρέπονται φαινόμενα αισχροκέρδειας. Συνάμα, θα πρέπει να υπάρχει εκείνος ο σχεδιασμός ανάπτυξης των αναγκαίων υποδομών, ώστε ο τομέας του τουρισμού να εκσυγχρονίζεται διαρκώς και να καλύπτει κατά τρόπο ανταγωνιστικό τις απαιτήσεις των επισκεπτών της χώρας. Οι άρτιες υποδομές και η ανάλογη κατάρτιση του προσωπικού που απασχολείται στις τουριστικές υπηρεσίες μπορούν να διασφαλίσουν τη διατήρηση υψηλού επιπέδου στην προσφερόμενη στους τουρίστες εμπειρία των διακοπών τους.

- Προκειμένου η ενασχόληση με τον τουρισμό να μην εξαρτάται μόνο από τους επισκέπτες της θερινής περιόδου, θα πρέπει να υπάρξει ο κατάλληλος σχεδιασμός για την ανάπτυξη και του χειμερινού τουρισμού, που θα βασίζεται σε άλλες δραστηριότητες και όχι κατ’ ανάγκη στις θαλάσσιες, όπως γίνεται το καλοκαίρι. Η διασφάλιση μιας πιο ήπιας χειμερινής τουριστικής περιόδου, πέρα από τα έσοδα που θα προσφέρει, επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον και προσφέρει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να γνωρίσουν και περιοχές της ηπειρωτικής χώρας, για τις οποίες δεν υπάρχει ενδιαφέρον κατά τους θερινούς μήνες.

Αντιστοίχως, βέβαια, θα πρέπει να δοθεί έμφαση και σε άλλους σημαντικούς τομείς της οικονομικής ανάπτυξης, ώστε η χώρα να μην εξαρτά την οικονομική της απόδοση από έναν τόσο ευμετάβλητο κλάδο, όπως είναι ο τουρισμός.

- Ιδιαίτερη σημασία έχει η μέριμνα για τη διαφύλαξη του παραδοσιακού ύφους κάθε περιοχής από την αλλοίωση που επιφέρουν οι δίχως σχέδιο παρεμβάσεις στο φυσικό και αστικό περιβάλλον. Η επιθυμία κέρδους δεν θα πρέπει να είναι ισχυρότερη από την ανάγκη να διατηρηθεί η ομορφιά περιοχών ιστορικού ενδιαφέροντος, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος μιας σαρωτικής εξομοίωσης που θα καταστήσει όλες τις τουριστικές περιοχές κακέκτυπα κάποιου ξενόφερτου προτύπου.

Τα ιστορικά μνημεία, οι παραδοσιακοί συνοικισμοί και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας κάθε περιοχής θα πρέπει να προφυλάσσονται τόσο από τις οικοδομικές παρεμβάσεις στο όνομα της τουριστικής ανάπτυξης, όσο και από τη μόλυνση που είναι συχνό απότοκο των πολυάριθμων επισκεπτών.

Οι κάτοικοι των ιστορικών περιοχών θα πρέπει να αντιμετωπίζουν με σεβασμό την παράδοσή τους και να διαφυλάττουν τα στοιχεία εκείνα που προσδίδουν μοναδικότητα στον τόπο τους. Το οικονομικό κέρδος είναι βέβαια σημαντικό, αλλά δεν θα πρέπει να τους εξωθεί στην εμπορευματοποίηση της ίδιας τους της ταυτότητας. 

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ανθρώπινα Δικαιώματα

Elliott Erwitt

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ανθρώπινα Δικαιώματα

Η εμπειρία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου που σημαδεύτηκε από μια δίχως προηγούμενο υποτίμηση της ανθρώπινης ζωής, έφερε στην επιφάνεια την ανάγκη προσδιορισμού και περιφρούρησης των βασικών εκείνων δικαιωμάτων που θα πρέπει να συνοδεύουν κάθε άνθρωπο σε όποια χώρα κι αν ζει. Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (1948) καθόρισε τα θεμελιώδη αυτά δικαιώματα, θέτοντας ένα πλαίσιο ομαλής κοινωνικής λειτουργίας απόλυτα επίκαιρο ακόμη και στις μέρες μας, αφού η διασφάλιση των ζητούμενων συνθηκών διαβίωσης και ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων παραμένει για μεγάλο μέρος του πληθυσμού μια επιθυμητή, αλλά μη πραγματοποιημένη κατάσταση.   

Οι οικονομικές ανισότητες που έχουν δημιουργηθεί τόσο ανάμεσα στα αναπτυγμένα και τα αναπτυσσόμενα κράτη όσο και στο εσωτερικό ακόμη και των ισχυρότερων κρατών, έχουν ως αποτέλεσμα την εξαθλίωση μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων και, άρα, την καταστρατήγηση βασικών τους δικαιωμάτων.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα καλύπτουν κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου και διακρίνονται σε ατομικά, κοινωνικά, πολιτικά και εθνικά.  

Στα ατομικά δικαιώματα εντάσσονται εκείνα που χαρακτηρίζονται και ως θεμελιώδη, όπως είναι το δικαίωμα στη ζωή, στην αξιοπρέπεια, στην ασφάλεια, στην προσωπική περιουσία, στην ελευθερία λόγου, στην ιδιωτικότητα, καθώς και στην ανεξιθρησκία.

Στα κοινωνικά δικαιώματα εντάσσονται εκείνα που κυρίως προκύπτουν μέσα από τη λειτουργία της κοινωνικής συνύπαρξης, όπως είναι το δικαίωμα στην εργασία, στην εκπαίδευση, στην ψυχαγωγία και ξεκούραση, στην υγεία, στην ισότητα, αλλά και στη γενικότερη κοινωνική μέριμνα.

Στα πολιτικά δικαιώματα εντάσσονται εκείνα που αφορούν την ελεύθερη συμμετοχή του ατόμου στις πολιτικές διαδικασίες. όπως είναι το δικαίωμα να εκλέγει, αλλά και να εκλέγεται, το δικαίωμα του συνεταιρισμού, το δικαίωμα των συγκεντρώσεων, αλλά και το δικαίωμα στην ενημέρωση.

Στα εθνικά δικαιώματα εντάσσονται εκείνα που αφορούν την ευρύτερη υπόσταση ενός έθνους, όπως είναι το δικαίωμα διατήρησης της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας, το δικαίωμα στην εθνική ανεξαρτησία και στον εθνικό αυτοπροσδιορισμό, το δικαίωμα στην εθνική ακεραιότητα, αλλά και το δικαίωμα της εθνικής ταυτότητας, όπως αυτό προκύπτει μέσα από τη γλώσσα και την τοπική παράδοση.

Φαινόμενα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Η σημαντική οικονομική ανάπτυξη που έχει επιτευχθεί στις μέρες μας από πολλά κράτη δεν αποτελεί ικανό παράγοντα διασφάλισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς η ανάπτυξη αυτή έχει κυρίως προκύψει μέσα από τακτικές ευθέος ανταγωνισμού που έχουν σημάνει την επιδείνωση της οικονομίας μιας άλλης χώρας ή την εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού ενός υποδεέστερου οικονομικά κράτους ή τη συσσώρευση πλούτου από ένα μικρό μόνο μέρος του πληθυσμού. Σε κάθε περίπτωση η οικονομική ευμάρεια πολλών κοινωνιών, όσο εντυπωσιακή κι αν είναι, δεν αφορά το σύνολο του πληθυσμού της. Έτσι, ακόμη και οι πλούσιες κοινωνίες έχουν ανησυχητικά συμπτώματα, όπως είναι τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, οι άστεγοι πολίτες, αλλά κι εκείνοι που επιβιώνουν μόνο χάρη σε κάποιο πενιχρό κρατικό βοήθημα.

Η κατάσταση, ωστόσο, είναι ακόμη πιο κρίσιμη σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, αλλά και στα θεοκρατικά κράτη, όπως είναι αυτά των ισλαμιστών, όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται συστηματικά. Ειδικότερα:

- Στα ισλαμικά κράτη η καταπίεση των γυναικών είναι διαρκής, εφόσον η θρησκεία δεν τους αναγνωρίζει ισότιμα δικαιώματα με αυτά των ανδρών. Ενώ, η ίδια αυτή θρησκεία, είναι καταδικαστική για τα άτομα διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού, ωθώντας τους φανατικούς ισλαμιστές ακόμη και στις δολοφονίες ομοφυλόφιλων.

- Οι πολεμικές συγκρούσεις, η πολιτειακή αστάθεια και οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες σε χώρες της Μέσης Ανατολής εξωθούν χιλιάδες πολίτες σε μια μεταναστευτική προσπάθεια που φανερώνει τόσο τον απάνθρωπο χαρακτήρα των δικών τους χωρών όσο και την αναλγησία των Ευρωπαϊκών -κυρίως- χωρών υποδοχής τους.

Τραγική είναι, άλλωστε, η οικονομική κατάσταση και στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η πλειονότητα των πολιτών αδυνατεί να διασφαλίσει έστω και τα στοιχειώδη για την καθημερινή επιβίωση.

- Κράτη στα οποία δεν γίνονται σεβαστές οι δημοκρατικές αρχές, όπως είναι η Βόρεια Κορέα, αλλά και η Κίνα, χρησιμοποιούν εκτεταμένα τη θανατική ποινή, πραγματοποιούν εκτελέσεις πολιτικών αντιπάλων ή αντιφρονούντων, και παραβιάζουν σε μεγάλο βαθμό τα βασικά δικαιώματα των πολιτών τους. Στις χώρες αυτές οι πολίτες δεν έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε αντικειμενικές πηγές πληροφόρησης, λαμβάνουν απόλυτα ελεγχόμενη εκπαίδευση και δεν έχουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα.

- Καίριο πρόβλημα που παρατηρείται κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι η ελλιπής προστασία της παιδικής ηλικίας. Μικρά παιδιά εξαναγκάζονται να εργαστούν υπό άθλιες συνθήκες, κακοποιούνται σωματικά, ενώ γίνονται συχνά και αντικείμενο σεξουαλικής εκμετάλλευσης.

- Το φαινόμενο του ρατσισμού -που εντοπίζεται στις περισσότερες χώρες του κόσμου- λειτουργεί ως επιπλέον αίτιο καταπίεσης, κακοποίησης και καταδυνάστευσης πολλών ανθρώπων, οι οποίοι βιώνουν καθημερινά ανεπίτρεπτα αρνητικές συμπεριφορές διότι διαφέρουν από την κοινωνική νόρμα της χώρας στην οποία βρίσκονται.

- Τα ισχυρά κράτη έχουν την τάση να παρεμβαίνουν στα εσωτερικά ζητήματα των οικονομικά ασθενέστερων κρατών, παραβιάζοντας επί της ουσίας την εθνική τους ανεξαρτησία και το δικαίωμα της πλήρους αυτοδιάθεσης. Διαχρονικό ζήτημα, για παράδειγμα, αποτελεί για τη χώρα μας το γεγονός ότι αναγκάζεται να λαμβάνει εξωτερικά δάνεια, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες οικονομικές τις υποχρεώσεις, επιτρέποντας έτσι στις δανείστριες χώρες να εγείρουν υπέρμετρες αξιώσεις και να αποκτούν λόγο στην εσωτερική λειτουργία και διαχείριση της χώρας.

- Η σύγχρονη εποχή της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και του διαδικτύου έχει καταστήσει πολύ ευκολότερη την παραβίαση της ιδιωτικότητας και του απορρήτου.

Αίτια παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

- Το ανταγωνιστικό πρότυπο του οικονομικού φιλελευθερισμού εξωθεί τα κράτη σε μια άνιση αναμέτρηση που έχει ολέθρια αποτελέσματα για τα ασθενέστερα από αυτά. Οι ισχυρές οικονομίες κατορθώνουν να ελέγχουν τις σημαντικότερες πηγές πλούτου (εμπόριο, τεχνολογική καινοτομία, φαρμακευτικά σκευάσματα κ.ά.), διατηρώντας ένα σταθερά υψηλό προβάδισμα. Ενώ, η ίδια ακριβώς ανταγωνιστική νοοτροπία, μαζί με την απληστία του υλισμού, διατρέχει και τις σχέσεις των πολιτών, με αποτέλεσμα οι οικονομικές ανισότητες στο εσωτερικό -ακόμη και των ισχυρών οικονομιών- να εντείνονται με το πέρασμα του χρόνου, οδηγώντας όλο και περισσότερους πολίτες στην εξαθλίωση.

- Η πολιτική κυριαρχία, που αποτελεί γέννημα αλλά και αναγκαίο συμπλήρωμα της οικονομικής κυριαρχίας, συνιστά κίνητρο ακραίας αποτελεσματικότητας σε ό,τι αφορά τη δράση των ισχυρών κρατών, αφού -όπως συχνά διαπιστώνουμε- στο όνομα αυτής γίνονται κάθε είδους παρεμβάσεις στα εσωτερικά άλλων ασθενέστερων κρατών∙ παρεμβάσεις όχι κατ’ ανάγκη ειρηνικές, προκειμένου να είναι εφικτός ο έλεγχος σημαντικών πηγών ενέργειας ή άλλων πλουτοπαραγωγικών πηγών που θα προσέφεραν στη χώρα εκείνη τη δυνατότητα να διαταράξει την ισορροπία δυνάμεων. Χαρακτηριστικές, ως προς αυτό, είναι οι ποικίλες υπερπόντιες παρεμβάσεις των ΗΠΑ, που επιθυμούν να έχουν υπό τον έλεγχό τους όσες περισσότερες χώρες είναι εφικτό, και δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν βία και πολεμικά μέσα για να το επιτύχουν. 

- Οι ίδιοι οι πολίτες παραμένουν αδρανείς -ή και αδιάφοροι- απέναντι σε φαινόμενα παραβίασης βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επιτρέποντας έτσι τη μεγαλύτερη αποθράσυνση των κρατούντων και των οικονομικά ισχυρών. Η εκμετάλλευση των εργαζομένων, η αισχροκέρδεια, η φοροδιαφυγή, οι οικονομικές απάτες που ζημιώνουν το δημόσιο και κάθε άλλη άνομη δραστηριότητα που στερεί πόρους αναγκαίους για την πραγμάτωση μιας δίκαιης κοινωνικής πολιτικής αποτελούν εκφάνσεις ενός διαχρονικού προβλήματος, το οποίο γιγαντώνεται ακριβώς λόγω της απροθυμίας των ίδιων των πολιτών να προχωρήσουν στην καταγγελία και τον περιορισμό τους.

- Ο θρησκευτικός φανατισμός, η έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας, η μισαλλοδοξία και ο ρατσισμός συνιστούν βασικές παθογένειες που ευθύνονται για την καταπάτηση δικαιωμάτων και την απάνθρωπη αντιμετώπιση πολλών πολιτών ανά τον κόσμο.

- Οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες τόσο στις αναπτυσσόμενες χώρες όσο και σε κράτη μέτριας οικονομικής ανάπτυξης, εξωθούν στη με κάθε τρόπο εκμετάλλευση των ανθρώπων προκειμένου να επιτευχθεί κάποιο, έστω και μικρό, οικονομικό κέρδος.

- Η προσπάθεια διατήρησης της εξουσίας στα μη δημοκρατικά κράτη επιβάλλει τον περιορισμό των ελευθεριών, τη φίμωση της ενημέρωσης, καθώς και τη δίχως έλεος αντιμετώπιση των αντιφρονούντων.

- Με το πρόσχημα της αποτροπής τρομοκρατικών ενεργειών, οι υπηρεσίες πληροφοριών ελέγχουν τη δράση των πολιτών παραβιάζοντας το απόρρητο των τηλεπικοινωνιών και διατρέχοντας όλα τα ηλεκτρονικώς προσβάσιμα στοιχεία που τους αφορούν. Κίνηση η οποία, σε ό,τι αφορά πρόσωπα του πολιτικού χώρου, αποσκοπεί στη συλλογή πληροφοριών για τις αποφάσεις και τα σχέδια ανταγωνιστικών κρατών.   

Τρόποι προφύλαξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Ένα ουσιαστικό -αλλά προφανώς ανέφικτο- αίτημα θα ήταν η πιο δίκαιη κατανομή του πλούτου, με μια παράλληλη υποχώρηση του υλιστικού προτύπου, ώστε περισσότερες χώρες και περισσότεροι άνθρωποι να μπορούν να μοιραστούν τα οφέλη του πλούτου εκείνου που τώρα βρίσκεται συγκεντρωμένος στα χέρια ενός μικρού πληθυσμιακού ποσοστού. Πολλαπλώς ωφέλιμη, επίσης, θα ήταν η -εξίσου ανέφικτη- υποχώρηση της διάθεσης ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών που τόσο επιζήμια αποτελέσματα έχει για τις λιγότερο ισχυρές χώρες.

Παρά το γεγονός, ωστόσο, ότι πολύ βασικές αιτίες παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν δραστικά, υπάρχουν εντούτοις περιθώρια για τη βελτίωση άλλων παραμέτρων που μπορούν να έχουν έναν καίρια αντισταθμιστικό ρόλο. Ειδικότερα:

- Ενίσχυση της ανθρωπιστικής παιδείας προκειμένου οι νέοι πολίτες να έχουν περισσότερες αντιστάσεις απέναντι στο υλιστικό πρότυπο και συνάμα μεγαλύτερο σεβασμό για τα δικαιώματα και την προσωπικότητα των συνανθρώπων τους. Η ανθρωπιστική παιδεία αποτελεί ένα καίριο μέσο για την ευαισθητοποίηση των νέων απέναντι σε κάθε πιθανή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ενεργή, άρα, προσπάθειά αντιμετώπισης ανάλογων φαινομένων.

Παράλληλα, βασικό ζητούμενο από την εκπαίδευση και αγωγή των νέων είναι η εδραίωση ενός πνεύματος διαλλακτικότητας και ανεκτικότητας, που θα μπορούσε να αποτινάξει τις ρατσιστικές αντιλήψεις και συμπεριφορές από την κοινωνία του μέλλοντος. Η διαλλακτικότητα, άλλωστε, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της κριτικής ικανότητας των νέων, θα μπορούσε να οδηγήσει στην κάμψη φαινομένων φανατισμού και μισαλλοδοξίας, που είναι -συχνά- υπεύθυνα για την αρνητική ή και βίαιη αντιμετώπιση άλλων ανθρώπων.

Αν οι νέοι πολίτες είναι έγκαιρα ευαισθητοποιημένοι και ενήμεροι για τις ποικίλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων∙ αν έχουν αποκτήσει το αναγκαίο δημοκρατικό ήθος, αλλά και το ψυχικό εκείνο σθένος που προσφέρει η επίγνωση πως η ατομική προσπάθεια μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές, θα μπορέσουν να αντιταχθούν με αποφασιστικότητα απέναντι σε όποια μορφή παραβίασης αντιμετωπίσουν στη ζωή τους ή αντιληφθούν να συμβαίνει σε άλλους, θέτοντας σημαντικούς περιορισμούς στην ανεξέλεγκτη δράση και παραβατικότητα των ισχυρών της κοινωνίας.

- Ενίσχυση των δομών και λειτουργιών της κρατικής πρόνοιας, προκειμένου να υπάρχει η αναγκαία μέριμνα για τους πολίτες που αδυνατούν να διασφαλίσουν τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους. Ιδιαίτερη φροντίδα χρειάζεται, μάλιστα, για τα άτομα μειονοτήτων και κοινωνικά ευπαθών ομάδων, που αντιμετωπίζουν επιπλέον δυσκολίες στην καθημερινότητά τους.

Σημαντική, επίσης, μπορεί να σταθεί η προσφορά των εθελοντικών οργανώσεων, των οποίων η δράση λειτουργεί επικουρικά στα κρατικά προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας. Ενώ, ας προσεχθεί, πως μέσω του εθελοντισμού παρέχεται αξιοσημείωτη βοήθεια και σε άλλες χώρες, όπως είναι, για παράδειγμα, οι αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, που αντιμετωπίζουν έντονο πρόβλημα επισιτισμού.

- Στήριξη της δράσης των Διεθνών Οργανισμών και διεύρυνση των δικαιοδοσιών τους, ώστε να μπορούν να παρεμβαίνουν δραστικά σε όποιο κράτος εντοπίζουν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στόχος που μπορεί να επιτευχθεί με την πρόθυμη συνδρομή όλων των κρατών προκειμένου να είναι εφικτή η διασφάλιση των σχετικών δικαιωμάτων σε όλες τις περιοχές, χωρίς να εξαναγκάζονται οι Οργανισμοί αυτοί να υποχωρούν ή να μένουν αδρανείς απέναντι σε μη δημοκρατικές κυβερνήσεις και καθεστώτα.

- Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης για τις άθλιες συνθήκες που επικρατούν στις αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως της Αφρικής, προκειμένου να υπάρξει συλλογική και έντονη πίεση προς όλες τις κυβερνήσεις για τη λήψη δραστικών μέτρων βοήθειας και στήριξης των εν λόγω περιοχών.

- Σταθερή προσήλωση στις αρχές της δημοκρατίας, με σθεναρή διαφύλαξη της ισονομίας και της αξιοκρατίας, ώστε οι πολίτες να αντιμετωπίζονται ισότιμα και να απολαμβάνουν τα ίδια προνόμια. Η απουσία της αξιοκρατίας, άλλωστε, έχει ως διαχρονικό αποτέλεσμα την υπέρμετρη ευημερία εκείνων που έχουν τις κατάλληλες διασυνδέσεις εις βάρος άλλων αξιότερων πολιτών, οι οποίοι επειδή ακριβώς δεν έχουν τις κατάλληλες γνωριμίες δεν λαμβάνουν ποτέ τις ευκαιρίες εκείνες που θα τους επέτρεπαν να αξιοποιήσουν επαρκώς τις δυνατότητες τους.

- Συνδρομή των Μ.Μ.Ε. ώστε να στηλιτεύονται τα φαινόμενα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να προκύπτει έτσι ένας αυστηρότερος και συστηματικότερος έλεγχος εκείνων που δε διστάζουν να παραβιάζουν τα εργασιακά ή άλλα δικαιώματα των πολιτών.

Η σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Ο πλήρης σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παρέχει σε όλους τους πολίτες τη δυνατότητα να ζήσουν ελεύθεροι, με αξιοπρέπεια και να αναπτύξουν έτσι απρόσκοπτα όλο το εύρος των δυνατοτήτων τους, επιτυγχάνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την επιθυμητή αυτοπραγμάτωση και κατ’ επέκταση την προσωπική ευδαιμονία. Προκύπτει, άρα, μια ιδεατή κατάσταση που βρίσκεται στον αντίποδα της σημερινής, στην οποία μεγάλο μέρος των πολιτών αισθάνεται ότι θυσιάζεται ακούσια στο βωμό της απληστίας των λίγων και ισχυρών, που πλουτίζουν και ευημερούν εκμεταλλευόμενοι ανερυθρίαστα τον μόχθο των συνανθρώπων τους.

Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθιστά εφικτή μια καθ’ όλα εύρυθμη και ομαλή κοινωνική συνύπαρξη, στο πλαίσιο της οποίας έννοιες όπως η προσωπική ελευθερία και η δημοκρατία βρίσκουν την απόλυτη εφαρμογή τους. Η κάθε πολιτεία επιτυγχάνει, επομένως, το μέγιστο των δυνατοτήτων της, εφόσον διασφαλίζεται η πρόθυμη συνεργασία και υποστήριξη των πολιτών της. Χωρίς την οδυνηρή πραγματικότητα των ανισοτήτων και της αναξιοκρατίας, κάθε πολίτης αισθάνεται πιο έντονη την επιθυμία να συνδράμει στις συλλογικές επιδιώξεις της χώρας του, εφόσον αντιλαμβάνεται πως τα οφέλη των επιτεύξεων θα αποτελέσουν ισότιμο κτήμα όλων των συμπολιτών του και όχι μόνο των πάντοτε ευνοημένων ισχυρών και κρατούντων.

Στο πλαίσιο μιας κοινωνίας όπου κάθε πολίτης χαίρει όλων των δικαιωμάτων του κι έχει έτσι την ελευθερία, αλλά και τις αναγκαίες οικονομικές δυνατότητες, δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για μια πιο ουσιαστική ενασχόληση με την τέχνη, τον πολιτισμό και την εμβάθυνση σε πνευματικά ζητήματα. Αποδεσμευμένοι οι πολίτες από τα ψυχοφθόρα άγχη που τους προκαλεί ο καθημερινός αγώνας της επιβίωσης και η καθημερινή βίωση της αδικίας και της εκμετάλλευσης, έχουν τη δυνατότητα να επιδοθούν σε πιο δημιουργικές αισθητικές και διανοητικές απολαύσεις, όπως αυτές προκύπτουν από την τέχνη και τη μελέτη.

Η εκμηδένιση, μάλιστα, των ανισοτήτων και της εκμετάλλευσης σε διεθνές επίπεδο θα έδινε μια ουσιαστική ευκαιρία στην ειρήνευση μεταξύ των λαών, εφόσον κάθε έθνος θα γινόταν απόλυτα σεβαστό, χωρίς να αισθάνεται πως οφείλει να δίνει διαρκώς αγώνες για να διαφυλάξει τα εδαφικά και οικονομικά του δικαιώματα.

Μια μικρή μείωση στο δυσθεώρητο βιοτικό επίπεδο του μικρού ποσοστού που κατέχει το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πλούτου, θα επέτρεπε μια αξιοπρεπή διαβίωση σε εκατομμύρια ανθρώπους στις αναπτυσσόμενες χώρες.  

Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (10 Δεκεμβρίου 1948)

Επειδή η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο.

Επειδή η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση, και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα από ένα καθεστώς δικαίου, ώστε ο άνθρωπος να μην αναγκάζεται να προσφεύγει, ως έσχατο καταφύγιο, στην εξέγερση κατά της τυραννίας και της καταπίεσης.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να ενθαρρύνεται η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων ανάμεσα στα έθνη.

Επειδή, με τον καταστατικό Χάρτη, οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών διακήρυξαν και πάλι την πίστη τους στα θεμελιακά δικαιώματα του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και την αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας, στην ισότητα δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, και διακήρυξαν πως είναι αποφασισμένοι να συντελέσουν στην κοινωνική πρόοδο και να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής στα πλαίσια μιας ευρύτερης ελευθερίας.

Επειδή τα κράτη μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να εξασφαλίσουν, σε συνεργασία με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, τον αποτελεσματικό σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιακών ελευθεριών σε όλο τον κόσμο.

Επειδή η ταυτότητα αντιλήψεων ως προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αυτές έχει εξαιρετική σημασία για να εκπληρωθεί πέρα ως πέρα αυτή η υποχρέωση,

Η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

Διακηρύσσει ότι η παρούσα Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί το κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνουν όλοι οι λαοί και όλα τα έθνη, έτσι ώστε κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας, με τη Διακήρυξη αυτή διαρκώς στη σκέψη, να καταβάλλει, με τη διδασκαλία και την παιδεία, κάθε προσπάθεια για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών αυτών, και να εξασφαλιστεί προοδευτικά, με εσωτερικά και διεθνή μέσα, η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους, τόσο ανάμεσα στους λαούς των ίδιων των κρατών μελών όσο και ανάμεσα στους πληθυσμούς χωρών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους.

ΑΡΘΡΟ 1

Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.

ΑΡΘΡΟ 2

Κάθε άνθρωπος δικαιούται να επικαλείται όλα τα δικαιώματα και όλες τις ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη, χωρίς καμία απολύτως διάκριση, ειδικότερα ως προς τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τις θρησκείες, τις πολιτικές ή οποιεσδήποτε άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, την περιουσία, τη γέννηση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση.

Δεν θα μπορεί ακόμα να γίνεται καμία διάκριση εξαιτίας του πολιτικού, νομικού ή διεθνούς καθεστώτος της χώρας από την οποία προέρχεται κανείς, είτε πρόκειται για χώρα ή εδαφική περιοχή ανεξάρτητη, υπό κηδεμονία ή υπεξουσία, ή που βρίσκεται υπό οποιονδήποτε άλλον περιορισμό κυριαρχίας.

ΑΡΘΡΟ 3

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του ασφάλεια.

ΑΡΘΡΟ 4

Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής. Η δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται.

ΑΡΘΡΟ 5

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ούτε σε ποινή ή μεταχείριση σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική.

ΑΡΘΡΟ 6

Καθένας, όπου και αν βρίσκεται, έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της νομικής του προσωπικότητας.

ΑΡΘΡΟ 7

Όλοι είναι ίσοι απέναντι στον νόμο και έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία του νόμου, χωρίς καμία απολύτως διάκριση. Όλοι έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία από κάθε διάκριση που θα παραβίαζε την παρούσα Διακήρυξη και από κάθε πρόκληση για μια τέτοια δυσμενή διάκριση.

ΑΡΘΡΟ 8

Καθένας έχει δικαίωμα να ασκεί αποτελεσματικά ένδικα μέσα στα αρμόδια εθνικά δικαστήρια κατά των πράξεων που παραβιάζουν τα θεμελιακά δικαιώματα τα οποία του αναγνωρίζουν το Σύνταγμα και ο νόμος.

ΑΡΘΡΟ 9

Κανείς δεν μπορεί να συλλαμβάνεται, να κρατείται ή να εξορίζεται αυθαίρετα.

ΑΡΘΡΟ 10

Καθένας έχει δικαίωμα, με πλήρη ισότητα, να εκδικάζεται η υπόθεσή του δίκαια και δημόσια, από δικαστήριο ανεξάρτητο και αμερόληπτο, που θα αποφασίσει είτε για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του είτε, σε περίπτωση ποινικής διαδικασίας, για το βάσιμο της κατηγορίας που στρέφεται εναντίον του.

ΑΡΘΡΟ 11

Κάθε κατηγορούμενος για ποινικό αδίκημα πρέπει να θεωρείται αθώος, ωσότου διαπιστωθεί η ενοχή του σύμφωνα με τον νόμο, σε ποινική δίκη, κατά την οποία θα του έχουν εξασφαλιστεί όλες οι απαραίτητες για την υπεράσπισή του εγγυήσεις.

Κανείς δεν θα καταδικάζεται για πράξεις ή παραλείψεις που, κατά τον χρόνο που τελέστηκαν, δεν συνιστούσαν αξιόποινο αδίκημα κατά το εσωτερικό ή το διεθνές δίκαιο. Επίσης, δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη που ίσχυε κατά τον χρόνο που τελέστηκε η αξιόποινη πράξη.

ΑΡΘΡΟ 12

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους.

ΑΡΘΡΟ 13

Καθένας έχει το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα και να εκλέγει τον τόπο της διαμονής του στο εσωτερικό ενός κράτους.

Καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, και να επιστρέφει σε αυτήν.

ΑΡΘΡΟ 14

Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και του παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες.

Το δικαίωμα αυτό δεν μπορεί κανείς να το επικαλεστεί, σε περίπτωση δίωξης για πραγματικό αδίκημα του κοινού ποινικού δικαίου ή για ενέργειες αντίθετες προς τους σκοπούς και τις αρχές του ΟΗΕ.

ΑΡΘΡΟ 15

Καθένας έχει το δικαίωμα μιας ιθαγένειας.

Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιθαγένειά του ούτε το δικαίωμα να αλλάξει ιθαγένεια.

ΑΡΘΡΟ 16

Από τη στιγμή που θα φθάσουν σε ηλικία γάμου, ο άνδρας και η γυναίκα, χωρίς κανένα περιορισμό εξαιτίας της φυλής, της εθνικότητας ή της θρησκείας, έχουν το δικαίωμα να παντρεύονται και να ιδρύουν οικογένεια. Και οι δύο έχουν ίσα δικαιώματα ως προς τον γάμο, κατά τη διάρκεια του γάμου και κατά τη διάλυσή του.

Γάμος δεν μπορεί να συναφθεί παρά μόνο με ελεύθερη και πλήρη συναίνεση των μελλονύμφων.

Η οικογένεια είναι το φυσικό και το βασικό στοιχείο της κοινωνίας και έχει το δικαίωμα προστασίας από την κοινωνία και το κράτος.

ΑΡΘΡΟ 17

Κάθε άτομο, μόνο του ή με άλλους μαζί, έχει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας.

Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιδιοκτησία του.

ΑΡΘΡΟ 18

Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή της θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και με την τέλεση θρησκευτικών τελετών.

ΑΡΘΡΟ 19

Καθένας έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης, που σημαίνει το δικαίωμα να μην υφίσταται δυσμενείς συνέπειες για τις γνώμες του, και το δικαίωμα να αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες, με οποιοδήποτε μέσο έκφρασης, και από όλο τον κόσμο.

ΑΡΘΡΟ 20

Καθένας έχει το δικαίωμα να συνέρχεται και να συνεταιρίζεται ελεύθερα και για ειρηνικούς σκοπούς.

Κανείς δεν μπορεί να υποχρεωθεί να συμμετέχει σε ορισμένο σωματείο.

ΑΡΘΡΟ 21

Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στη διακυβέρνηση της χώρας του, άμεσα ή έμμεσα, με αντιπροσώπους ελεύθερα εκλεγμένους.

Καθένας έχει το δικαίωμα να γίνεται δεκτός, υπό ίσους όρους, στις δημόσιες υπηρεσίες της χώρας του.

Η λαϊκή θέληση είναι το θεμέλιο της κρατικής εξουσίας. Η θέληση αυτή πρέπει να εκφράζεται με τίμιες εκλογές, οι οποίες πρέπει να διεξάγονται περιοδικά, με καθολική, ίση και μυστική ψηφοφορία, ή με αντίστοιχη διαδικασία που να εξασφαλίζει την ελευθερία της εκλογής.

ΑΡΘΡΟ 22

Κάθε άτομο, ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, έχει δικαίωμα κοινωνικής προστασίας. Η κοινωνία, με την εθνική πρωτοβουλία και τη διεθνή συνεργασία, ανάλογα πάντα με την οργάνωση και τις οικονομικές δυνατότητες κάθε κράτους, έχει χρέος να του εξασφαλίσει την ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

ΑΡΘΡΟ 23

Καθένας έχει το δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει ελεύθερα το επάγγελμά του, να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και να προστατεύεται από την ανεργία.

Όλοι, χωρίς καμία διάκριση, έχουν το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία.

Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η αμοιβή της εργασίας, αν υπάρχει, πρέπει να συμπληρώνεται με άλλα μέσα κοινωνικής προστασίας.

Καθένας έχει το δικαίωμα να ιδρύει μαζί με άλλους συνδικάτα και να συμμετέχει σε συνδικάτα για την προάσπιση των συμφερόντων του.

ΑΡΘΡΟ 24

Καθένας έχει το δικαίωμα στην ανάπαυση, σε ελεύθερο χρόνο, και ιδιαίτερα, σε λογικό περιορισμό του χρόνου εργασίας και σε περιοδικές άδειες με πλήρεις αποδοχές.

ΑΡΘΡΟ 25

Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες. Έχει ακόμα δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του, εξαιτίας περιστάσεων ανεξαρτήτων της θέλησης του.

Η μητρότητα και η παιδική ηλικία έχουν δικαίωμα ειδικής μέριμνας και περίθαλψης. Όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα αν είναι νόμιμα ή εξώγαμα, απολαμβάνουν την ίδια κοινωνική προστασία.

ΑΡΘΡΟ 26

Καθένας έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση. Η εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται δωρεάν, τουλάχιστον στη στοιχειώδη και βασική βαθμίδα της. Η στοιχειώδης εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζεται για όλους. Η πρόσβαση στην ανώτατη παιδεία πρέπει να είναι ανοικτή σε όλους, υπό ίσους όρους, ανάλογα με τις ικανότητες τους.

Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιακών ελευθεριών. Πρέπει να προάγει την κατανόηση, την ανεκτικότητα και τη φιλία ανάμεσα σε όλα τα έθνη και σε όλες τις φυλές και τις θρησκευτικές ομάδες, και να ευνοεί την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των Ηνωμένων Εθνών για τη διατήρηση της ειρήνης.

Οι γονείς έχουν, κατά προτεραιότητα, το δικαίωμα να επιλέγουν το είδος της παιδείας που θα δοθεί στα παιδιά τους.

ΑΡΘΡΟ 27

Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει ελεύθερα στην πνευματική ζωή της κοινότητας, να χαίρεται τις καλές τέχνες και να μετέχει στην επιστημονική πρόοδο και στα αγαθά της.

Καθένας έχει το δικαίωμα να προστατεύονται τα ηθικά και υλικά συμφέροντά του που απορρέουν από κάθε είδους επιστημονική, λογοτεχνική ή καλλιτεχνική παραγωγή του.

ΑΡΘΡΟ 28

Καθένας έχει το δικαίωμα να επικρατεί μια κοινωνική και διεθνής τάξη, μέσα στην οποία τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη να μπορούν να πραγματώνονται σε όλη τους την έκταση.

ΑΡΘΡΟ 29

Το άτομο έχει καθήκοντα απέναντι στην κοινότητα, μέσα στα πλαίσια της οποίας και μόνο είναι δυνατή η ελεύθερη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Στην άσκηση των δικαιωμάτων του και στην απόλαυση των ελευθεριών του κανείς δεν υπόκειται παρά μόνο στους περιορισμούς που ορίζονται από τους νόμους, με αποκλειστικό σκοπό να εξασφαλίζεται η αναγνώριση και ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων, και να ικανοποιούνται οι δίκαιες απαιτήσεις της ηθικής, της δημόσιας τάξης και του γενικού καλού, σε μια δημοκρατική κοινωνία.

Τα δικαιώματα αυτά και οι ελευθερίες δεν μπορούν, σε καμία περίπτωση, να ασκούνται αντίθετα προς τους σκοπούς και τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών.

ΑΡΘΡΟ 30

Καμιά διάταξη της παρούσας Διακήρυξης δεν μπορεί να ερμηνευθεί ότι παρέχει σε ένα κράτος, σε μια ομάδα ή σε ένα άτομο οποιοδήποτε δικαίωμα να επιδίδεται σε ενέργειες ή να εκτελεί πράξεις που αποβλέπουν στην άρνηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών που εξαγγέλλονται σε αυτήν.

Κωνσταντίνος Καβάφης «Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας»

Giovanni Ruggero

Κωνσταντίνος Καβάφης «Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας»

Σαστίσαμε στην Aντιόχειαν όταν μάθαμε
τα νέα καμώματα του Ιουλιανού.

Ο Aπόλλων εξηγήθηκε με λόγου του, στην Δάφνη!
Χρησμό δεν ήθελε να δώσει (σκοτισθήκαμε!),
σκοπό δεν τόχε να μιλήσει μαντικώς, αν πρώτα
δεν καθαρίζονταν το εν Δάφνη τέμενός του.
Τον ενοχλούσαν, δήλωσεν, οι γειτονεύοντες νεκροί.

Στην Δάφνη βρίσκονταν τάφοι πολλοί.—
Ένας απ’ τους εκεί ενταφιασμένους
ήταν ο θαυμαστός, της εκκλησίας μας δόξα,
ο άγιος, ο καλλίνικος μάρτυς Βαβύλας.

Aυτόν αινίττονταν, αυτόν φοβούνταν ο ψευτοθεός.
Όσο τον ένοιωθε κοντά δεν κόταε
να βγάλει τους χρησμούς του· τσιμουδιά.
(Τους τρέμουνε τους μάρτυράς μας οι ψευτοθεοί.)

Aνασκουμπώθηκεν ο ανόσιος Ιουλιανός,
νεύριασε και ξεφώνιζε: «Σηκώστε, μεταφέρτε τον,
βγάλτε τον τούτον τον Βαβύλα αμέσως.
Aκούς εκεί; Ο Aπόλλων ενοχλείται.
Σηκώστε τον, αρπάξτε τον ευθύς.
Ξεθάψτε τον, πάρτε τον όπου θέτε.
Βγάλτε τον, διώξτε τον. Παίζουμε τώρα;
Ο Aπόλλων είπε να καθαρισθεί το τέμενος.»

Το πήραμε, το πήγαμε το άγιο λείψανον αλλού·
το πήραμε, το πήγαμε εν αγάπη κ’ εν τιμή.

Κι ωραία τωόντι πρόκοψε το τέμενος.
Δεν άργησε καθόλου, και φωτιά
μεγάλη κόρωσε: μια φοβερή φωτιά:
και κάηκε και το τέμενος κι ο Aπόλλων.

Στάχτη το είδωλο· για σάρωμα, με τα σκουπίδια.

Έσκασε ο Ιουλιανός και διέδοσε—
τι άλλο θα έκαμνε— πως η φωτιά ήταν βαλτή
από τους Χριστιανούς εμάς. Aς πάει να λέει.
Δεν αποδείχθηκε· ας πάει να λέει.
Το ουσιώδες είναι που έσκασε. 

Ιουλιανός ο Παραβάτης (Κωνσταντινούπολη, 331 – Μαράγκα Μεσοποταμίας, 363 μ.Χ.).

Βυζαντινός αυτοκράτορας (361-363) της δυναστείας του Μεγάλου Κωνσταντίνου και συγγραφέας. Γιος του Φλαβίου Ιουλίου Κωνστάντιου, ετεροθαλή αδελφού του Μεγάλου Κωνσταντίνου, και της Βασιλίνας, έχασε το 336 τη μητέρα του, ενώ τον επόμενο χρόνο (337), μέσα σε μια νύκτα, τον πατέρα του και τους συγγενείς του σε λουτρό αίματος στην Κωνσταντινούπολη, ύστερα από διαταγή του εξαδέλφου του αυτοκράτορα Κωνστάντιου Β΄. Μόνο ο ίδιος και ο ετεροθαλής αδελφός του Γάλλος σώθηκαν λόγω της μικρής τους ηλικίας. Σε ηλικία έξι χρονών ο Ιουλιανός βρέθηκε στη Νικομήδεια, όπου αρχικά ανέλαβε την ανατροφή του ο μακρινός συγγενής της μητέρας του αρειανός επίσκοπος Ευσέβιος, ο οποίος λίγο αργότερα όμως τον εγκατέλειψε, για να αναλάβει στην Κωνσταντινούπολη σημαντικότερη επισκοπική θέση. Τότε την εκπαίδευσή του ανέλαβε ο άλλοτε δάσκαλος της μητέρας του, ο Σκύθης ευνούχος Μαρδόνιος, ο οποίος τον μύησε στον κόσμο της αρχαιότητας και του ενέπνευσε αγάπη γι’ αυτόν. Το 342, μετά το θάνατο του Ευσέβιου, ο Ιουλιανός με αυτοκρατορική διαταγή μεταφέρθηκε στη βασιλική κατοικία Μάκελλο της Καππαδοκίας.

Ο ίδιος, αναφερόμενος αργότερα στην εκεί εξάχρονη παραμονή του, διηγόταν ότι υπήρξε η σκληρότερη περίοδος της ζωής του. Στο διάστημα αυτό μελέτησε τις Γραφές και τους νεοπλατωνικούς κοντά στον επίσκοπο Καππαδοκίας Γεώργιο, ο οποίος υπήρξε και ο υπεύθυνος της θρησκευτικής του παιδείας.

Το 348, όταν ο Γάλλος διατάχθηκε από τον Κωνστάντιο να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη, μαζί του επέστρεψε και ο Ιουλιανός. Κατά την τρίχρονη παραμονή του στη Βασιλεύουσα, μελέτησε κοντά στο Νικοκλή φιλολογία και ρητορική, επειδή όμως απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα, με διαταγή του αυτοκράτορα Κωνστάντιου, επέστρεψε το 351 στη Νικομήδεια. Εκεί, μολονότι του είχε απαγορευτεί, βρήκε τρόπο να παρακολουθήσει τη διδασκαλία του Λιβάνιου και να ταξιδέψει στην Πέργαμο για να ακούσει τις διαλέξεις του Καππαδόκη Αιδέσιου, του γνωστότερου μαθητή του Ιάμβλιχου. Κοντά στον Αιδέσιο και τους μαθητές του Μύνδιο και Χρυσάνθιο Σαρδιανό, ο Ιουλιανός ολοκλήρωσε τις θρησκευτικές απόψεις του. Ο κύκλος αυτός των σπουδών του, έκλεισε λίγες εβδομάδες μετά, όταν στην Έφεσο μυήθηκε στα νεοπλατωνικά μυστήρια από το φιλόσοφο Μάξιμο. Όταν όμως επέστρεψε στη Νικομήδεια εκδηλώθηκε ελεύθερα υπέρ του Χριστιανισμού και αφοσιώθηκε στη μελέτη της φιλοσοφίας. Από το 351 επισκεπτόταν συχνά ένα από τα πατρογονικά του κτήματα στη Βιθυνία, που του είχε επιστρέψει ο Κωνστάντιος, και εκεί επιδιδόταν στη μελέτη, τη φιλοσοφική έρευνα, την περισυλλογή καθώς και στην κηπουρική και τη γεωργία.

Μετά την εκτέλεση, (ύστερα από εντολή του Κωνστάντιου), του Γάλλου (354), Ο Ιουλιανός έπεσε σε δυσμένεια και τέθηκε επί έξι μήνες σε απομόνωση στο Μεδιόλανο (Μιλάνο) και όπως ο ίδιος περιέγραψε, πέρασε φρικτά ψυχικά βασανιστήρια περιμένοντας και τη δική του θανατική καταδίκη. Με παρέμβαση όμως της δεύτερης συζύγου του Κωνστάντιου Ευσεβίας, της οποίας ο Ιουλιανός είχε κερδίσει την εύνοια, ήλθε εντολή να αναχωρήσει με πλοίο. Το καλοκαίρι του 355 έφτασε στην Αθήνα όπου αμέσως μυήθηκε στα ελευσίνεια μυστήρια που κατά τους δασκάλους του ήταν συνδεδεμένα με την πλατωνική θεωρία. Στους τρεις μήνες που έμεινε εκεί παρακολούθησε τις διαλέξεις του μεγάλου χριστιανού ρήτορα Προαιρέσιου, καθώς και του νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πρίσκου και του σοφιστή Ιμέριου, με τους οποίους συνδέθηκε με φιλία. Το φθινόπωρο ο Κωνστάντιος τον μετακάλεσε στο Μιλάνο και ο Ιουλιανός άφησε με μεγάλη του λύπη την Αθήνα.

Λίγο αργότερα, με τη μεσολάβηση και πάλι της Ευσεβίας, ο Ιουλιανός εκλέχτηκε καίσαρας (Νοέμβριος 355) και παρουσιάστηκε στα στρατεύματα που επικύρωσαν την εκλογή του. Ακολούθησε ο γάμος του με την αδελφή του Κωνστάντιου Ελένη, και η αναχώρησή του για τη Γαλατία με σκοπό να την προστατεύσει από τις βαρβαρικές επιδρομές. Στην περίοδο αυτή έγραψε το Εγκώμιον εις τον αυτοκράτορα Κωνστάντιον. Το χειμώνα του 356 ο Ιουλιανός παρέμεινε στη Βίεννα, όπου επέβαλε στον εαυτό του σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση κοντά σε γνώστες των στρατιωτικών πραγμάτων και το καλοκαίρι εξεστράτευσε εναντίον των Φράγκων και των Αλαμαννών του Άνω και Κάτω Ρήνου και κατέλαβε την Κολωνία Αγριππίνα. Μεταξύ των ετών 356-358 προσπάθησε να καταλάβει την αριστερή όχθη του Ρήνου. Η περίοδος αυτή έκλεισε με τη νίκη του (357) στο Αργεντοράτο (Στρασβούργο), όπου οι ενωμένες αλαμαννικές δυνάμεις έπαθαν πανωλεθρία, αφού έχασαν 6.000 άνδρες, ενώ ο ρωμαϊκός στρατός μόνο 342. Το 358 ο Ιουλιανός κατέλαβε και τις δύο όχθες του Ρήνου που έγινε έτσι ελεύθερος για το ρωμαϊκό στόλο. Κατά τη διάρκεια όμως αυτών των πολεμικών του επιχειρήσεων αντιμετώπισε εσωτερικούς εχθρούς από το περιβάλλον του Κωνστάντιου, όπως από τους στρατιωτικούς Μάρκελλο και Βαρβατίωνα που σε πολλές περιπτώσεις δυσκόλεψαν το έργο του.

Τους τρεις επόμενους χειμώνες ο Ιουλιανός τους πέρασε στη Λουτέτια (σημ. Παρίσι). Με το ευρύ πνεύμα του, τη μόρφωση και την οξυδέρκειά του συνέβαλε πολύ στην αναγέννηση της Γαλατίας. Παίρνοντας μέτρα, όπως την τροφοδοσία του στρατού με σιτάρι από τη Βρεταννία και το διορισμό έντιμων δημόσιων υπαλλήλων, κατόρθωσε να μειώσει τη φορολογία από 25 νομίσματα κατά κεφαλή σε 7. Ωστόσο η δημοτικότητα που απέκτησε καθώς και οι διαβολές των ανθρώπων του Κωνστάντιου φόβισαν τον αυτοκράτορα που προσπαθώντας να αποδυναμώσει τον Ιουλιανό του ζήτησε να του στείλει επιλέκτους των σωμάτων του για να ενισχύσουν το ανατολικό μέτωπο. Το γεγονός αυτό προκάλεσε ταραχή στους στρατιώτες και παρά τις προσπάθειές του, ο Ιουλιανός δεν μπόρεσε να τους πείσει να υπακούσουν στις διαταγές του αυτοκράτορα. Αντίθετα εκείνοι τον εξέλεξαν αύγουστο. Τότε ο Ιουλιανός προσπαθώντας να αποφύγει τη ρήξη με τον Κωνστάντιο, του πρότεινε μια συμβιβαστική λύση, αλλά ο αυτοκράτορας του απάντησε με μια οργισμένη επιστολή και τελικά η ρήξη δεν αποφεύχθηκε.

Ο Ιουλιανός έκανε μια θριαμβευτική κάθοδο ως τη Ναϊσσό (Νις της Γιουγκοσλαβίας), όπου έφτασε σε λιγότερο από τέσσερις μήνες. Τελικά όμως η σύγκρουση δεν έγινε, γιατί ο Κωνστάντιος πέθανε (5 Νοεμβρίου 361) καθώς ερχόταν να τον συναντήσει στην πολίχνη Μοψουκρήνη, αφού τον υπέδειξε ως διάδοχό του. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Γαλατία ο Ιουλιανός έγραψε τα έργα: Ευσεβίας της Βασιλίδος το εγκώμιον, Περί του αυτοκράτορος πράξεων ή περί βασιλείας, Παραμυθητικός εις εαυτόν, επί τη εξόδω του αγαθωτάτου Σαλλουστίου, έργα μέτριας αξίας, καθώς και ένα έργο λογικής Περί των τριών σχημάτων και ένα έργο για στρατηγική, τα Μηχανικά. Στις 11 Δεκεμβρίου 361 ο λαός υποδέχτηκε στην Κωνσταντινούπολη το νέο αυτοκράτορα.

Κατά τη βασιλεία του, ο Ιουλιανός έλαβε μια σειρά μεταρρυθμιστικά μέτρα για την αναδιοργάνωση της διοικητικής μηχανής, της θρησκείας, της παιδείας, των στρατιωτικών. Κατόρθωσε να απομακρύνει από το παλάτι όλους τους αναξιόπιστους βασιλικούς ευνούχους, γραμματείς, υπηρέτες και κάθε παρασιτικό μέλος της αυλής. Υπερασπιστής της αποκέντρωσης ενίσχυσε σύμφωνα με τα ρωμαϊκά πρότυπα, το θεσμό των βουλών των πόλεων και, εγκαταλείποντας την πολιτική των προκατόχων του, επισκεπτόταν ο ίδιος, όπως την εποχή του Αυγούστου, όχι μόνο τη σύγκλητο της Κωνσταντινούπολης αλλά και τις συγκλήτους των πόλεων που τύχαινε να επισκεφτεί. Ασχολήθηκε επίσης με το πρόβλημα των συγκοινωνιών και μείωσε στο ελάχιστο τον αριθμό των ατόμων που είχαν δικαίωμα να ταξιδεύουν με δημόσια οχήματα.

Στον τομέα της θρησκείας ο Ιουλιανός διέταξε να ανοίξουν οι αρχαίοι ναοί και έδωσε το προβάδισμα, σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο οικοδομικό έργο, στην αναστήλωση των κατεστραμμένων αρχαίων ιερών. Ανέλαβε με τόλμη το ρόλο του ανακαινιστή της αρχαίας θρησκείας και προσπάθησε να ενισχύσει τα αδύνατα σημεία της. Έτσι σε μια προσπάθεια ενοποίησης του εθνικού κλήρου και ακολουθώντας τα πρότυπα του χριστιανισμού και της θρησκείας του Μίθρα, εγκαθίδρυσε μια ιεραρχική τάξη την οποία οργάνωσε κατά επαρχίες και πόλεις. Παρενέβη επίσης στο λειτουργικό μέρος εισάγοντας ύμνους, τακτές ώρες προσευχής και κήρυγμα. Φρόντισε ακόμη για την ηθική εξύψωση του εθνικού κλήρου, ίδρυσε διδασκαλεία και φροντιστήρια απ’ όπου κηρύσσονταν οι αξίες του «ελληνισμού» δημόσια από ιερείς που πολλές φορές είχε διορίσει ο ίδιος. Έδωσε μάλιστα εξουσία μεγάλη στους τοπικούς αρχιερείς που ήταν όργανά του. Ίδρυσε ακόμη φιλανθρωπικά ιδρύματα, φτωχοκομεία, ξενοδοχεία καθώς και ησυχαστήρια, όπου μπορούσαν να προσέλθουν όσοι ήθελαν να μελετήσουν και να αυτοσυγκεντρωθούν. Κήρυξε, ωστόσο, την ανεξιθρησκία και επανέφερε τους εξόριστους χριστιανούς. Από τον Οκτώβριο όμως του 362 σκλήρυνε τη στάση του απέναντι στους τελευταίους, όπως φαίνεται από τον επανεξορισμό μερικών από αυτούς. Τέλος με το διάταγμα της 17ης Ιουνίου 362 απαγόρευε στους χριστιανούς να διδάσκουν, όχι όμως και να διδάσκονται τα κλασικά γράμματα, πιστεύοντας πως πολύ σύντομα θα δημιουργούσε μια γενιά μορφωμένων με μη χριστιανική σκέψη. Για τα μέτρα του αυτά υπέρ της ειδωλολατρίας και εναντίον των Χριστιανών ο Ιουλιανός ονομάστηκε από τους τελευταίους «παραβάτης» ή «αποστάτης».

Η κυριότερη στρατιωτική μεταρρύθμιση του Ιουλιανού ήταν η επιβολή καθημερινών στρατιωτικών γυμνασίων στις λεγεώνες και η επαναφορά αυστηρών ποινών που τιμωρούσαν την παράλειψη καθήκοντος. Ενίσχυσε τα σύνορα του Δούναβη, επιδιόρθωσε τα οχυρά της Θράκης και έμμεσα απέκλεισε τους χριστιανούς από τα στρατιωτικά αξιώματα. Φρόντισε ακόμη για την αποκέντρωση της δημόσιας δικαιοσύνης και προσπάθησε να απονέμει ο ίδιος δικαιοσύνη δεχόμενος συμβουλές από τους συνεργάτες του σε αντίθεση με τους προκατόχους του. Παράλληλα άφησε ένα πλούσιο νομοθετικό έργο. Φαίνεται ότι κατά την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη (362) έγραψε το έργο «Λόγος εις τους απαιδεύτους κύνας» προς Ηράκλειον κυνικόν (Περί του πως κυνιστέον και ει πρέπει τω κυνι μύθους πλάττειν), έργο που στρέφεται εναντίον των κυνικών.

Τον Ιούνιο του 362 ο Ιουλιανός ξεκίνησε με στρατό από την Κωνσταντινούπολη για τη Συρία με σκοπό να προστατεύσει τα ανατολικά σύνορα από τους Πέρσες, παρά τις αντίθετες συμβουλές των συνεργατών του. Τον Ιούλιο έφτασε στην Αντιόχεια, στις πύλες της οποίας τον υποδέχτηκε με ένθερμο χαιρετιστήριο λόγο ο Λιβάνιος. Κατά την παραμονή του εκεί δημιουργήθηκε έλλειψη σιταριού εξαιτίας της τροφοδοσίας των στρατευμάτων και της κακής συγκομιδής του χρόνου εκείνου. Ο κακός χειρισμός του θέματος από τον Ιουλιανό οδήγησε σε ρήξη τον αυτοκράτορα με τον τοπικό πληθυσμό προκαλώντας διάφορες αντιδράσεις εναντίον του, που κορυφώθηκαν με την πυρπόληση του ναού του Απόλλωνα (άγνωστο αν οφειλόταν σε εμπρησμό ή πυρκαγιά). Το γεγονός αυτό προκάλεσε την οργή του αυτοκράτορα, ο οποίος διέταξε να κλείσουν τη μεγάλη εκκλησία που είχε κτίσει στην πόλη ο Μέγας Κωνσταντίνος. Οι δυσάρεστες όμως αντιδράσεις των Αντιοχεών τον υποχρέωσαν να αναχωρήσει γρηγορότερα από την Αντιόχεια για το ανατολικό μέτωπο. Στο διάστημα που έμεινε στην Αντιόχεια έγραψε: Συμπόσιον ή Κρόνια, Μισοπώγων (αυτοσάτιρα) και δύο από τα φιλοσοφικά του έργα, το Εις τον βασιλέα Ήλιον και το Εις την μητέρα των Θεών.

Στις 5 Μαρτίου 363 ο Ιουλιανός ξεκίνησε με το στρατό του από την Αντιόχεια και αφού προχώρησε κατά μήκος του Ευφράτη ποταμού έφτασε στα μέσα Μαΐου στην Κτησιφώντα, την οποία όμως αποφάσισε να μην πολιορκήσει, αλλά να βαδίσει ο στρατός στην αριστερή όχθη του Τίγρη που οδηγούσε στη φίλη χώρα των Αρμενίων. Μετά από μια νικηφόρα μάχη ο Ιουλιανός στρατοπέδευσε στη Μαράγκα (21 Ιουνίου 363) για να ξεκουραστούν τα εξαντλημένα από τους λιμούς και τον καύσωνα στρατεύματά του. Σ’ αυτό το μέρος βρήκε το θάνατο από δόρυ (άγνωστο αν ήταν εχθρικό ή οικείο) στις 26 Ιουνίου 363. Δυο μήνες αργότερα τάφηκε στην Ταρσό.

Ο Ιουλιανός που διακρίθηκε για τα στρατιωτικά και διοικητικά του προσόντα, υπήρξε συγχρόνως κι ένας μεγάλος ονειροπόλος που νόμισε πως θα μπορούσε να αναβιώσει τη λαμπρότητα της αρχαιότητας παραβλέποντας τη μεγάλη δύναμη και εξάπλωση του χριστιανισμού. Αξιοπρόσεκτη επίσης ήταν και η συγγραφική του δραστηριότητα, μολονότι το έργο του δεν είναι πρωτότυπο και χαρακτηρίζεται από επιτηδευμένο ύφος και κοινοτοπία. Αξιόλογες ωστόσο θεωρούνται οι επιστολές του προς φίλους και συγγενείς που διακρίνονται για το απλό τους ύφος.

[Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών]

Βαβύλας: Ο επίσκοπος Αντιοχείας (237-250) και μάρτυς Βαβύλας είχε ταφεί -ίσως με πρωτοβουλία του αδερφού του Ιουλιανού, Γάλλου- στον περίβολο του περίφημου ναού του Απόλλωνος, στο Άλσος της Δάφνης. Οι ιερείς του Απόλλωνος εγκατέλειψαν το μιασμένο από τη γειτονία νεκρών τέμενος και σταμάτησαν τη χρησμοδότηση, και οι Χριστιανοί έκτισαν εκκλησία πάνω στον τάφο του Βαβύλα. Όταν ο Ιουλιανός, το 362, έφτασε στην Αντιόχεια, διέταξε την κατεδάφιση της εκκλησίας και τη μεταφορά του λειψάνου. Όμως ο ναός και το είδωλο του Απόλλωνος -αριστούργημα του Αθηναίου γλύπτη Βρυάξιδος- καταστράφηκαν στις 22 Οκτωβρίου 362, από μια πυρκαγιά που αποδόθηκε στην εκδίκηση των Χριστιανών.

Το ποίημα

Σαστίσαμε στην Aντιόχειαν όταν μάθαμε
τα νέα καμώματα του Ιουλιανού.

Ο Καβάφης αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη συμπάθεια τον αυτοκράτορα Ιουλιανό, αναγνωρίζοντάς του τόσο την εκτίμηση που έτρεφε στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την αρχαία θρησκεία -η ελευθερία των οποίων συγκινούσε τον ποιητή- όσο και την ευρύτητα του πνεύματός του. Τη συμπάθεια του αυτή, ωστόσο, την εκφράζει μ’ έναν τελείως ιδιαίτερο και ειρωνικό τρόπο, αφού στα ποιήματα που αναφέρονται στον Ιουλιανό, υιοθετεί -φαινομενικά- την οπτική των Χριστιανών και ενώνει τη φωνή του με τη δική τους. Έτσι, αν τα ποιήματα αυτά διαβαστούν χωρίς την απαιτούμενη προσοχή προκαλούν την εντύπωση πως ο ποιητής στρέφεται εναντίον του Ιουλιανού. Στην πραγματικότητα, όμως, εκείνο που επιδιώκει ο Καβάφης είναι να αναδείξει τη μικροπρέπεια, τη μισαλλοδοξία, τη χαιρεκακία και την εκδικητικότητα που χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά των Χριστιανών. Οι άλλοτε υπό διωγμό Χριστιανοί, που θα έπρεπε να εκτιμούν, όσο τίποτε, το δικαίωμα των ανθρώπων να διαμορφώνουν και να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις και τις πεποιθήσεις του, μόλις απέκτησαν τη δυναμική μιας καλά εδραιωμένης θρησκείας, άρχισαν να αντιμετωπίζουν με απαξίωση τη μέχρι πρότινος κραταιά θρησκεία των Εθνικών, επιδεικνύοντας συμπεριφορά που διόλου δεν ανταποκρινόταν στα ηθικά διδάγματα της θρησκείας τους. 

Ο Καβάφης, βέβαια, αντιλαμβάνεται πόσο παράλογη και ανούσια θα φάνηκε η προσπάθεια του Ιουλιανού να αναβιώσει μια θρησκεία που είχε ήδη παρακμάσει, γι’ αυτό και επιλέγει να παρουσιάσει το ιστορικό αυτό γεγονός από την οπτική των Χριστιανών, που ήταν πλέον η ισχυρότερη θρησκευτική ομάδα.

Ο Aπόλλων εξηγήθηκε με λόγου του, στην Δάφνη!
Χρησμό δεν ήθελε να δώσει (σκοτισθήκαμε!),
σκοπό δεν τόχε να μιλήσει μαντικώς, αν πρώτα
δεν καθαρίζονταν το εν Δάφνη τέμενός του.
Τον ενοχλούσαν, δήλωσεν, οι γειτονεύοντες νεκροί.

Το ειρωνικό και απλοϊκό ύφος έκφρασης που επιλέγεται από τον ποιητή για να αποδοθούν τα λόγια των Χριστιανών, αναδεικνύει ακριβώς την έλλειψη ουσιαστικής παιδείας που τους διακρίνει, όπως και την απροθυμία τους να σεβαστούν τις διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις του αυτοκράτορα. Έτσι, τόσο η πληροφορία ότι ο Απόλλωνας αποκάλυψε τη βούλησή του στον Ιουλιανό, όσο και το περιεχόμενο της θεϊκής πρόθεσης, γίνονται αποδεκτά με έντονα ειρωνικό τρόπο, όπως αυτό δηλώνεται με τη χρήση θαυμαστικών, αλλά και με το παρενθετικό σχόλιο «σκοτισθήκαμε».

Ο Απόλλωνας, λοιπόν, έχει δηλώσει πως δεν σκοπεύει να δώσει χρησμό, αν δεν καθαριστεί το τέμενός του, καθώς αυτό γειτνίαζε με νεκρούς που τον ενοχλούσαν. Η μισαλλοδοξία των Χριστιανών, βρίσκει το ανάλογό της στη μισαλλοδοξία των Εθνικών. Κι η αλήθεια είναι πως ενώ ο Ιουλιανός αρχικά είχε διακηρύξει πλήρη ανεξιθρησκία αντιμετωπίζοντας με σεβασμό τους Χριστιανούς, στην πορεία είχε υιοθετήσει μια πιο αρνητική στάση απέναντί τους, προκαλώντας έτσι και τη δική τους εύλογη αντίδραση.  

Στην Δάφνη βρίσκονταν τάφοι πολλοί.—
Ένας απ’ τους εκεί ενταφιασμένους
ήταν ο θαυμαστός, της εκκλησίας μας δόξα,
ο άγιος, ο καλλίνικος μάρτυς Βαβύλας.

Aυτόν αινίττονταν, αυτόν φοβούνταν ο ψευτοθεός.
Όσο τον ένοιωθε κοντά δεν κόταε
να βγάλει τους χρησμούς του· τσιμουδιά.
(Τους τρέμουνε τους μάρτυράς μας οι ψευτοθεοί.)

Η γενική αναφορά των ιερέων του Απόλλωνα σε γειτονικούς νεκρούς αποσαφηνίζεται από τους Χριστιανούς, οι οποίοι αποκαλύπτουν πως ο «ψευτοθεός» υπονοούσε τον μάρτυρα Βαβύλα, τον οποίο τον φοβόταν και όσο τον ένιωθε κοντά του δεν «κόταε» να βγάλει τους χρησμούς τους. Ο γεμάτος σεβασμός λόγος, όταν γίνεται αναφορά στον άγιο Βαβύλα, αντικαθίσταται από καυστική ειρωνεία όταν στο επίκεντρο τίθεται ο ψευτοθεός Απόλλωνας. Η αντίθεση ανάμεσα στον απόλυτο σεβασμό για τη δική τους θρησκεία και στην απόλυτη περιφρόνηση για τους θεούς της άλλης θρησκείας είναι προφανής. Οι Χριστιανοί αναγνωρίζουν δικαίωμα σεβασμού μόνο στις δικές τους πεποιθήσεις, τις οποίες πιστεύουν ακράδαντα πως διακρίνει η αλήθεια, ενώ αντίθετα περιφρονούν τους θεούς των Εθνικών, που τους χαρακτηρίζουν ψευτοθεούς. Από τη μία «ο θαυμαστός, της εκκλησίας μας δόξα, ο άγιος, ο καλλίνικος μάρτυς Βαβύλας», κι από την άλλη «ο ψευτοθεός».

Aνασκουμπώθηκεν ο ανόσιος Ιουλιανός,
νεύριασε και ξεφώνιζε: «Σηκώστε, μεταφέρτε τον,
βγάλτε τον τούτον τον Βαβύλα αμέσως.
Aκούς εκεί; Ο Aπόλλων ενοχλείται.
Σηκώστε τον, αρπάξτε τον ευθύς.
Ξεθάψτε τον, πάρτε τον όπου θέτε.
Βγάλτε τον, διώξτε τον. Παίζουμε τώρα;
Ο Aπόλλων είπε να καθαρισθεί το τέμενος.»

Ο χαρακτηρισμός -ανόσιος- και η όλη παρουσίαση του Ιουλιανού από τους Χριστιανούς αποσκοπεί στο να μειώσει τον αυτοκράτορα, οι προθέσεις και οι πεποιθήσεις του οποίου στρέφονται κατά των δικών τους πεποιθήσεων. Το αίτημα, βέβαια, του Ιουλιανού να ξεθαφτεί το λείψανο του Βαβύλα και να μεταφερθεί αλλού ξεπερνά κατά πολύ τα όρια και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια έντονη αντίδραση από τη μεριά των Χριστιανών.

Η απουσία του αναγκαίου αλληλοσεβασμού ανάμεσα στις δύο θρησκείες, θα μπορούσε ίσως να επιτρέψει μια κατάσταση αναγκαστικής ανοχής, αν απουσίαζαν συνάμα κι οι πράξεις εκείνες που λειτουργούν εμπρηστικά και εξωθούν τα πράγματα στα άκρα.  

Το πήραμε, το πήγαμε το άγιο λείψανον αλλού·
το πήραμε, το πήγαμε εν αγάπη κ’ εν τιμή.

Κι ωραία τωόντι πρόκοψε το τέμενος.
Δεν άργησε καθόλου, και φωτιά
μεγάλη κόρωσε: μια φοβερή φωτιά:
και κάηκε και το τέμενος κι ο Aπόλλων.

Οι Χριστιανοί συμμορφώνονται με τη διαταγή του αυτοκράτορα και μεταφέρουν με αγάπη και τιμή το άγιο λείψανο, αλλά πολύ σύντομα είτε από τυχαίο γεγονός είτε από πράξη εκδίκησης το τέμενος του Απόλλωνα, όπως και το άγαλμα του θεού, καταστρέφονται από μια μεγάλη πυρκαγιά. Το ιερό του θεού κι ένα πολύτιμο έργο τέχνης καταστρέφονται πλήρως, προκαλώντας τα ειρωνικά σχόλια των Χριστιανών.

Στάχτη το είδωλο· για σάρωμα, με τα σκουπίδια.

Έσκασε ο Ιουλιανός και διέδοσε—
τι άλλο θα έκαμνε— πως η φωτιά ήταν βαλτή
από τους Χριστιανούς εμάς. Ας πάει να λέει.
Δεν αποδείχθηκε· ας πάει να λέει.
Το ουσιώδες είναι που έσκασε. 

Η χαιρεκακία με την οποία υποδέχονται οι Χριστιανοί την καταστροφική πυρκαγιά, ακόμη κι αν μπορεί να θεωρηθεί μια ανθρωπίνως αποδεκτή αντίδραση, απέχει εντούτοις πολύ από την ηθική της συγκεκριμένης θρησκείας, που διακηρύττει την αγάπη, την αποδοχή και το σεβασμό των άλλων ανθρώπων και των άλλων αντιλήψεων. Οι Χριστιανοί αντιδρούν εδώ με την εκδικητικότητα που θα περίμενε κανείς από φανατικούς και καθαρά μισαλλόδοξους, γεγονός που υποδηλώνει πως η νέα αυτή θρησκεία, που τόσο απόλυτα κυριάρχησε έναντι της θρησκείας των Εθνικών, αντί να φέρει μια ηθική ανύψωση, προβάλλει ένα πρόσωπο χαμηλής ποιοτικής στάθμης. Η μικροπρέπεια των αντιδράσεων, της συμπεριφοράς και των λόγων τους, συνιστά προφανή ένδειξη πως παρά τη διαρκώς αυξανόμενη δημοτικότητά της, η χριστιανική θρησκεία αποτυγχάνει να προσφέρει στους ανθρώπους τη δυνατότητα μιας ηθικής βελτίωσης∙ προσφέρει μόνο ένα νέο προσωπείο για τα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης.