Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ανθρώπινα Δικαιώματα

Elliott Erwitt

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ανθρώπινα Δικαιώματα

Η εμπειρία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου που σημαδεύτηκε από μια δίχως προηγούμενο υποτίμηση της ανθρώπινης ζωής, έφερε στην επιφάνεια την ανάγκη προσδιορισμού και περιφρούρησης των βασικών εκείνων δικαιωμάτων που θα πρέπει να συνοδεύουν κάθε άνθρωπο σε όποια χώρα κι αν ζει. Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (1948) καθόρισε τα θεμελιώδη αυτά δικαιώματα, θέτοντας ένα πλαίσιο ομαλής κοινωνικής λειτουργίας απόλυτα επίκαιρο ακόμη και στις μέρες μας, αφού η διασφάλιση των ζητούμενων συνθηκών διαβίωσης και ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων παραμένει για μεγάλο μέρος του πληθυσμού μια επιθυμητή, αλλά μη πραγματοποιημένη κατάσταση.   

Οι οικονομικές ανισότητες που έχουν δημιουργηθεί τόσο ανάμεσα στα αναπτυγμένα και τα αναπτυσσόμενα κράτη όσο και στο εσωτερικό ακόμη και των ισχυρότερων κρατών, έχουν ως αποτέλεσμα την εξαθλίωση μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων και, άρα, την καταστρατήγηση βασικών τους δικαιωμάτων.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα καλύπτουν κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου και διακρίνονται σε ατομικά, κοινωνικά, πολιτικά και εθνικά.  

Στα ατομικά δικαιώματα εντάσσονται εκείνα που χαρακτηρίζονται και ως θεμελιώδη, όπως είναι το δικαίωμα στη ζωή, στην αξιοπρέπεια, στην ασφάλεια, στην προσωπική περιουσία, στην ελευθερία λόγου, στην ιδιωτικότητα, καθώς και στην ανεξιθρησκία.

Στα κοινωνικά δικαιώματα εντάσσονται εκείνα που κυρίως προκύπτουν μέσα από τη λειτουργία της κοινωνικής συνύπαρξης, όπως είναι το δικαίωμα στην εργασία, στην εκπαίδευση, στην ψυχαγωγία και ξεκούραση, στην υγεία, στην ισότητα, αλλά και στη γενικότερη κοινωνική μέριμνα.

Στα πολιτικά δικαιώματα εντάσσονται εκείνα που αφορούν την ελεύθερη συμμετοχή του ατόμου στις πολιτικές διαδικασίες. όπως είναι το δικαίωμα να εκλέγει, αλλά και να εκλέγεται, το δικαίωμα του συνεταιρισμού, το δικαίωμα των συγκεντρώσεων, αλλά και το δικαίωμα στην ενημέρωση.

Στα εθνικά δικαιώματα εντάσσονται εκείνα που αφορούν την ευρύτερη υπόσταση ενός έθνους, όπως είναι το δικαίωμα διατήρησης της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας, το δικαίωμα στην εθνική ανεξαρτησία και στον εθνικό αυτοπροσδιορισμό, το δικαίωμα στην εθνική ακεραιότητα, αλλά και το δικαίωμα της εθνικής ταυτότητας, όπως αυτό προκύπτει μέσα από τη γλώσσα και την τοπική παράδοση.

Φαινόμενα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Η σημαντική οικονομική ανάπτυξη που έχει επιτευχθεί στις μέρες μας από πολλά κράτη δεν αποτελεί ικανό παράγοντα διασφάλισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς η ανάπτυξη αυτή έχει κυρίως προκύψει μέσα από τακτικές ευθέος ανταγωνισμού που έχουν σημάνει την επιδείνωση της οικονομίας μιας άλλης χώρας ή την εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού ενός υποδεέστερου οικονομικά κράτους ή τη συσσώρευση πλούτου από ένα μικρό μόνο μέρος του πληθυσμού. Σε κάθε περίπτωση η οικονομική ευμάρεια πολλών κοινωνιών, όσο εντυπωσιακή κι αν είναι, δεν αφορά το σύνολο του πληθυσμού της. Έτσι, ακόμη και οι πλούσιες κοινωνίες έχουν ανησυχητικά συμπτώματα, όπως είναι τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, οι άστεγοι πολίτες, αλλά κι εκείνοι που επιβιώνουν μόνο χάρη σε κάποιο πενιχρό κρατικό βοήθημα.

Η κατάσταση, ωστόσο, είναι ακόμη πιο κρίσιμη σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, αλλά και στα θεοκρατικά κράτη, όπως είναι αυτά των ισλαμιστών, όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται συστηματικά. Ειδικότερα:

- Στα ισλαμικά κράτη η καταπίεση των γυναικών είναι διαρκής, εφόσον η θρησκεία δεν τους αναγνωρίζει ισότιμα δικαιώματα με αυτά των ανδρών. Ενώ, η ίδια αυτή θρησκεία, είναι καταδικαστική για τα άτομα διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού, ωθώντας τους φανατικούς ισλαμιστές ακόμη και στις δολοφονίες ομοφυλόφιλων.

- Οι πολεμικές συγκρούσεις, η πολιτειακή αστάθεια και οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες σε χώρες της Μέσης Ανατολής εξωθούν χιλιάδες πολίτες σε μια μεταναστευτική προσπάθεια που φανερώνει τόσο τον απάνθρωπο χαρακτήρα των δικών τους χωρών όσο και την αναλγησία των Ευρωπαϊκών -κυρίως- χωρών υποδοχής τους.

Τραγική είναι, άλλωστε, η οικονομική κατάσταση και στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η πλειονότητα των πολιτών αδυνατεί να διασφαλίσει έστω και τα στοιχειώδη για την καθημερινή επιβίωση.

- Κράτη στα οποία δεν γίνονται σεβαστές οι δημοκρατικές αρχές, όπως είναι η Βόρεια Κορέα, αλλά και η Κίνα, χρησιμοποιούν εκτεταμένα τη θανατική ποινή, πραγματοποιούν εκτελέσεις πολιτικών αντιπάλων ή αντιφρονούντων, και παραβιάζουν σε μεγάλο βαθμό τα βασικά δικαιώματα των πολιτών τους. Στις χώρες αυτές οι πολίτες δεν έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε αντικειμενικές πηγές πληροφόρησης, λαμβάνουν απόλυτα ελεγχόμενη εκπαίδευση και δεν έχουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα.

- Καίριο πρόβλημα που παρατηρείται κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι η ελλιπής προστασία της παιδικής ηλικίας. Μικρά παιδιά εξαναγκάζονται να εργαστούν υπό άθλιες συνθήκες, κακοποιούνται σωματικά, ενώ γίνονται συχνά και αντικείμενο σεξουαλικής εκμετάλλευσης.

- Το φαινόμενο του ρατσισμού -που εντοπίζεται στις περισσότερες χώρες του κόσμου- λειτουργεί ως επιπλέον αίτιο καταπίεσης, κακοποίησης και καταδυνάστευσης πολλών ανθρώπων, οι οποίοι βιώνουν καθημερινά ανεπίτρεπτα αρνητικές συμπεριφορές διότι διαφέρουν από την κοινωνική νόρμα της χώρας στην οποία βρίσκονται.

- Τα ισχυρά κράτη έχουν την τάση να παρεμβαίνουν στα εσωτερικά ζητήματα των οικονομικά ασθενέστερων κρατών, παραβιάζοντας επί της ουσίας την εθνική τους ανεξαρτησία και το δικαίωμα της πλήρους αυτοδιάθεσης. Διαχρονικό ζήτημα, για παράδειγμα, αποτελεί για τη χώρα μας το γεγονός ότι αναγκάζεται να λαμβάνει εξωτερικά δάνεια, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες οικονομικές τις υποχρεώσεις, επιτρέποντας έτσι στις δανείστριες χώρες να εγείρουν υπέρμετρες αξιώσεις και να αποκτούν λόγο στην εσωτερική λειτουργία και διαχείριση της χώρας.

- Η σύγχρονη εποχή της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και του διαδικτύου έχει καταστήσει πολύ ευκολότερη την παραβίαση της ιδιωτικότητας και του απορρήτου.

Αίτια παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

- Το ανταγωνιστικό πρότυπο του οικονομικού φιλελευθερισμού εξωθεί τα κράτη σε μια άνιση αναμέτρηση που έχει ολέθρια αποτελέσματα για τα ασθενέστερα από αυτά. Οι ισχυρές οικονομίες κατορθώνουν να ελέγχουν τις σημαντικότερες πηγές πλούτου (εμπόριο, τεχνολογική καινοτομία, φαρμακευτικά σκευάσματα κ.ά.), διατηρώντας ένα σταθερά υψηλό προβάδισμα. Ενώ, η ίδια ακριβώς ανταγωνιστική νοοτροπία, μαζί με την απληστία του υλισμού, διατρέχει και τις σχέσεις των πολιτών, με αποτέλεσμα οι οικονομικές ανισότητες στο εσωτερικό -ακόμη και των ισχυρών οικονομιών- να εντείνονται με το πέρασμα του χρόνου, οδηγώντας όλο και περισσότερους πολίτες στην εξαθλίωση.

- Η πολιτική κυριαρχία, που αποτελεί γέννημα αλλά και αναγκαίο συμπλήρωμα της οικονομικής κυριαρχίας, συνιστά κίνητρο ακραίας αποτελεσματικότητας σε ό,τι αφορά τη δράση των ισχυρών κρατών, αφού -όπως συχνά διαπιστώνουμε- στο όνομα αυτής γίνονται κάθε είδους παρεμβάσεις στα εσωτερικά άλλων ασθενέστερων κρατών∙ παρεμβάσεις όχι κατ’ ανάγκη ειρηνικές, προκειμένου να είναι εφικτός ο έλεγχος σημαντικών πηγών ενέργειας ή άλλων πλουτοπαραγωγικών πηγών που θα προσέφεραν στη χώρα εκείνη τη δυνατότητα να διαταράξει την ισορροπία δυνάμεων. Χαρακτηριστικές, ως προς αυτό, είναι οι ποικίλες υπερπόντιες παρεμβάσεις των ΗΠΑ, που επιθυμούν να έχουν υπό τον έλεγχό τους όσες περισσότερες χώρες είναι εφικτό, και δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν βία και πολεμικά μέσα για να το επιτύχουν. 

- Οι ίδιοι οι πολίτες παραμένουν αδρανείς -ή και αδιάφοροι- απέναντι σε φαινόμενα παραβίασης βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επιτρέποντας έτσι τη μεγαλύτερη αποθράσυνση των κρατούντων και των οικονομικά ισχυρών. Η εκμετάλλευση των εργαζομένων, η αισχροκέρδεια, η φοροδιαφυγή, οι οικονομικές απάτες που ζημιώνουν το δημόσιο και κάθε άλλη άνομη δραστηριότητα που στερεί πόρους αναγκαίους για την πραγμάτωση μιας δίκαιης κοινωνικής πολιτικής αποτελούν εκφάνσεις ενός διαχρονικού προβλήματος, το οποίο γιγαντώνεται ακριβώς λόγω της απροθυμίας των ίδιων των πολιτών να προχωρήσουν στην καταγγελία και τον περιορισμό τους.

- Ο θρησκευτικός φανατισμός, η έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας, η μισαλλοδοξία και ο ρατσισμός συνιστούν βασικές παθογένειες που ευθύνονται για την καταπάτηση δικαιωμάτων και την απάνθρωπη αντιμετώπιση πολλών πολιτών ανά τον κόσμο.

- Οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες τόσο στις αναπτυσσόμενες χώρες όσο και σε κράτη μέτριας οικονομικής ανάπτυξης, εξωθούν στη με κάθε τρόπο εκμετάλλευση των ανθρώπων προκειμένου να επιτευχθεί κάποιο, έστω και μικρό, οικονομικό κέρδος.

- Η προσπάθεια διατήρησης της εξουσίας στα μη δημοκρατικά κράτη επιβάλλει τον περιορισμό των ελευθεριών, τη φίμωση της ενημέρωσης, καθώς και τη δίχως έλεος αντιμετώπιση των αντιφρονούντων.

- Με το πρόσχημα της αποτροπής τρομοκρατικών ενεργειών, οι υπηρεσίες πληροφοριών ελέγχουν τη δράση των πολιτών παραβιάζοντας το απόρρητο των τηλεπικοινωνιών και διατρέχοντας όλα τα ηλεκτρονικώς προσβάσιμα στοιχεία που τους αφορούν. Κίνηση η οποία, σε ό,τι αφορά πρόσωπα του πολιτικού χώρου, αποσκοπεί στη συλλογή πληροφοριών για τις αποφάσεις και τα σχέδια ανταγωνιστικών κρατών.   

Τρόποι προφύλαξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Ένα ουσιαστικό -αλλά προφανώς ανέφικτο- αίτημα θα ήταν η πιο δίκαιη κατανομή του πλούτου, με μια παράλληλη υποχώρηση του υλιστικού προτύπου, ώστε περισσότερες χώρες και περισσότεροι άνθρωποι να μπορούν να μοιραστούν τα οφέλη του πλούτου εκείνου που τώρα βρίσκεται συγκεντρωμένος στα χέρια ενός μικρού πληθυσμιακού ποσοστού. Πολλαπλώς ωφέλιμη, επίσης, θα ήταν η -εξίσου ανέφικτη- υποχώρηση της διάθεσης ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών που τόσο επιζήμια αποτελέσματα έχει για τις λιγότερο ισχυρές χώρες.

Παρά το γεγονός, ωστόσο, ότι πολύ βασικές αιτίες παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν δραστικά, υπάρχουν εντούτοις περιθώρια για τη βελτίωση άλλων παραμέτρων που μπορούν να έχουν έναν καίρια αντισταθμιστικό ρόλο. Ειδικότερα:

- Ενίσχυση της ανθρωπιστικής παιδείας προκειμένου οι νέοι πολίτες να έχουν περισσότερες αντιστάσεις απέναντι στο υλιστικό πρότυπο και συνάμα μεγαλύτερο σεβασμό για τα δικαιώματα και την προσωπικότητα των συνανθρώπων τους. Η ανθρωπιστική παιδεία αποτελεί ένα καίριο μέσο για την ευαισθητοποίηση των νέων απέναντι σε κάθε πιθανή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ενεργή, άρα, προσπάθειά αντιμετώπισης ανάλογων φαινομένων.

Παράλληλα, βασικό ζητούμενο από την εκπαίδευση και αγωγή των νέων είναι η εδραίωση ενός πνεύματος διαλλακτικότητας και ανεκτικότητας, που θα μπορούσε να αποτινάξει τις ρατσιστικές αντιλήψεις και συμπεριφορές από την κοινωνία του μέλλοντος. Η διαλλακτικότητα, άλλωστε, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της κριτικής ικανότητας των νέων, θα μπορούσε να οδηγήσει στην κάμψη φαινομένων φανατισμού και μισαλλοδοξίας, που είναι -συχνά- υπεύθυνα για την αρνητική ή και βίαιη αντιμετώπιση άλλων ανθρώπων.

Αν οι νέοι πολίτες είναι έγκαιρα ευαισθητοποιημένοι και ενήμεροι για τις ποικίλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων∙ αν έχουν αποκτήσει το αναγκαίο δημοκρατικό ήθος, αλλά και το ψυχικό εκείνο σθένος που προσφέρει η επίγνωση πως η ατομική προσπάθεια μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές, θα μπορέσουν να αντιταχθούν με αποφασιστικότητα απέναντι σε όποια μορφή παραβίασης αντιμετωπίσουν στη ζωή τους ή αντιληφθούν να συμβαίνει σε άλλους, θέτοντας σημαντικούς περιορισμούς στην ανεξέλεγκτη δράση και παραβατικότητα των ισχυρών της κοινωνίας.

- Ενίσχυση των δομών και λειτουργιών της κρατικής πρόνοιας, προκειμένου να υπάρχει η αναγκαία μέριμνα για τους πολίτες που αδυνατούν να διασφαλίσουν τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους. Ιδιαίτερη φροντίδα χρειάζεται, μάλιστα, για τα άτομα μειονοτήτων και κοινωνικά ευπαθών ομάδων, που αντιμετωπίζουν επιπλέον δυσκολίες στην καθημερινότητά τους.

Σημαντική, επίσης, μπορεί να σταθεί η προσφορά των εθελοντικών οργανώσεων, των οποίων η δράση λειτουργεί επικουρικά στα κρατικά προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας. Ενώ, ας προσεχθεί, πως μέσω του εθελοντισμού παρέχεται αξιοσημείωτη βοήθεια και σε άλλες χώρες, όπως είναι, για παράδειγμα, οι αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, που αντιμετωπίζουν έντονο πρόβλημα επισιτισμού.

- Στήριξη της δράσης των Διεθνών Οργανισμών και διεύρυνση των δικαιοδοσιών τους, ώστε να μπορούν να παρεμβαίνουν δραστικά σε όποιο κράτος εντοπίζουν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στόχος που μπορεί να επιτευχθεί με την πρόθυμη συνδρομή όλων των κρατών προκειμένου να είναι εφικτή η διασφάλιση των σχετικών δικαιωμάτων σε όλες τις περιοχές, χωρίς να εξαναγκάζονται οι Οργανισμοί αυτοί να υποχωρούν ή να μένουν αδρανείς απέναντι σε μη δημοκρατικές κυβερνήσεις και καθεστώτα.

- Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης για τις άθλιες συνθήκες που επικρατούν στις αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως της Αφρικής, προκειμένου να υπάρξει συλλογική και έντονη πίεση προς όλες τις κυβερνήσεις για τη λήψη δραστικών μέτρων βοήθειας και στήριξης των εν λόγω περιοχών.

- Σταθερή προσήλωση στις αρχές της δημοκρατίας, με σθεναρή διαφύλαξη της ισονομίας και της αξιοκρατίας, ώστε οι πολίτες να αντιμετωπίζονται ισότιμα και να απολαμβάνουν τα ίδια προνόμια. Η απουσία της αξιοκρατίας, άλλωστε, έχει ως διαχρονικό αποτέλεσμα την υπέρμετρη ευημερία εκείνων που έχουν τις κατάλληλες διασυνδέσεις εις βάρος άλλων αξιότερων πολιτών, οι οποίοι επειδή ακριβώς δεν έχουν τις κατάλληλες γνωριμίες δεν λαμβάνουν ποτέ τις ευκαιρίες εκείνες που θα τους επέτρεπαν να αξιοποιήσουν επαρκώς τις δυνατότητες τους.

- Συνδρομή των Μ.Μ.Ε. ώστε να στηλιτεύονται τα φαινόμενα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να προκύπτει έτσι ένας αυστηρότερος και συστηματικότερος έλεγχος εκείνων που δε διστάζουν να παραβιάζουν τα εργασιακά ή άλλα δικαιώματα των πολιτών.

Η σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Ο πλήρης σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παρέχει σε όλους τους πολίτες τη δυνατότητα να ζήσουν ελεύθεροι, με αξιοπρέπεια και να αναπτύξουν έτσι απρόσκοπτα όλο το εύρος των δυνατοτήτων τους, επιτυγχάνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την επιθυμητή αυτοπραγμάτωση και κατ’ επέκταση την προσωπική ευδαιμονία. Προκύπτει, άρα, μια ιδεατή κατάσταση που βρίσκεται στον αντίποδα της σημερινής, στην οποία μεγάλο μέρος των πολιτών αισθάνεται ότι θυσιάζεται ακούσια στο βωμό της απληστίας των λίγων και ισχυρών, που πλουτίζουν και ευημερούν εκμεταλλευόμενοι ανερυθρίαστα τον μόχθο των συνανθρώπων τους.

Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθιστά εφικτή μια καθ’ όλα εύρυθμη και ομαλή κοινωνική συνύπαρξη, στο πλαίσιο της οποίας έννοιες όπως η προσωπική ελευθερία και η δημοκρατία βρίσκουν την απόλυτη εφαρμογή τους. Η κάθε πολιτεία επιτυγχάνει, επομένως, το μέγιστο των δυνατοτήτων της, εφόσον διασφαλίζεται η πρόθυμη συνεργασία και υποστήριξη των πολιτών της. Χωρίς την οδυνηρή πραγματικότητα των ανισοτήτων και της αναξιοκρατίας, κάθε πολίτης αισθάνεται πιο έντονη την επιθυμία να συνδράμει στις συλλογικές επιδιώξεις της χώρας του, εφόσον αντιλαμβάνεται πως τα οφέλη των επιτεύξεων θα αποτελέσουν ισότιμο κτήμα όλων των συμπολιτών του και όχι μόνο των πάντοτε ευνοημένων ισχυρών και κρατούντων.

Στο πλαίσιο μιας κοινωνίας όπου κάθε πολίτης χαίρει όλων των δικαιωμάτων του κι έχει έτσι την ελευθερία, αλλά και τις αναγκαίες οικονομικές δυνατότητες, δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για μια πιο ουσιαστική ενασχόληση με την τέχνη, τον πολιτισμό και την εμβάθυνση σε πνευματικά ζητήματα. Αποδεσμευμένοι οι πολίτες από τα ψυχοφθόρα άγχη που τους προκαλεί ο καθημερινός αγώνας της επιβίωσης και η καθημερινή βίωση της αδικίας και της εκμετάλλευσης, έχουν τη δυνατότητα να επιδοθούν σε πιο δημιουργικές αισθητικές και διανοητικές απολαύσεις, όπως αυτές προκύπτουν από την τέχνη και τη μελέτη.

Η εκμηδένιση, μάλιστα, των ανισοτήτων και της εκμετάλλευσης σε διεθνές επίπεδο θα έδινε μια ουσιαστική ευκαιρία στην ειρήνευση μεταξύ των λαών, εφόσον κάθε έθνος θα γινόταν απόλυτα σεβαστό, χωρίς να αισθάνεται πως οφείλει να δίνει διαρκώς αγώνες για να διαφυλάξει τα εδαφικά και οικονομικά του δικαιώματα.

Μια μικρή μείωση στο δυσθεώρητο βιοτικό επίπεδο του μικρού ποσοστού που κατέχει το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πλούτου, θα επέτρεπε μια αξιοπρεπή διαβίωση σε εκατομμύρια ανθρώπους στις αναπτυσσόμενες χώρες.  

Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (10 Δεκεμβρίου 1948)

Επειδή η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο.

Επειδή η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση, και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα από ένα καθεστώς δικαίου, ώστε ο άνθρωπος να μην αναγκάζεται να προσφεύγει, ως έσχατο καταφύγιο, στην εξέγερση κατά της τυραννίας και της καταπίεσης.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να ενθαρρύνεται η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων ανάμεσα στα έθνη.

Επειδή, με τον καταστατικό Χάρτη, οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών διακήρυξαν και πάλι την πίστη τους στα θεμελιακά δικαιώματα του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και την αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας, στην ισότητα δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, και διακήρυξαν πως είναι αποφασισμένοι να συντελέσουν στην κοινωνική πρόοδο και να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής στα πλαίσια μιας ευρύτερης ελευθερίας.

Επειδή τα κράτη μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να εξασφαλίσουν, σε συνεργασία με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, τον αποτελεσματικό σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιακών ελευθεριών σε όλο τον κόσμο.

Επειδή η ταυτότητα αντιλήψεων ως προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αυτές έχει εξαιρετική σημασία για να εκπληρωθεί πέρα ως πέρα αυτή η υποχρέωση,

Η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

Διακηρύσσει ότι η παρούσα Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί το κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνουν όλοι οι λαοί και όλα τα έθνη, έτσι ώστε κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας, με τη Διακήρυξη αυτή διαρκώς στη σκέψη, να καταβάλλει, με τη διδασκαλία και την παιδεία, κάθε προσπάθεια για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών αυτών, και να εξασφαλιστεί προοδευτικά, με εσωτερικά και διεθνή μέσα, η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους, τόσο ανάμεσα στους λαούς των ίδιων των κρατών μελών όσο και ανάμεσα στους πληθυσμούς χωρών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους.

ΑΡΘΡΟ 1

Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.

ΑΡΘΡΟ 2

Κάθε άνθρωπος δικαιούται να επικαλείται όλα τα δικαιώματα και όλες τις ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη, χωρίς καμία απολύτως διάκριση, ειδικότερα ως προς τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τις θρησκείες, τις πολιτικές ή οποιεσδήποτε άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, την περιουσία, τη γέννηση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση.

Δεν θα μπορεί ακόμα να γίνεται καμία διάκριση εξαιτίας του πολιτικού, νομικού ή διεθνούς καθεστώτος της χώρας από την οποία προέρχεται κανείς, είτε πρόκειται για χώρα ή εδαφική περιοχή ανεξάρτητη, υπό κηδεμονία ή υπεξουσία, ή που βρίσκεται υπό οποιονδήποτε άλλον περιορισμό κυριαρχίας.

ΑΡΘΡΟ 3

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του ασφάλεια.

ΑΡΘΡΟ 4

Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής. Η δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται.

ΑΡΘΡΟ 5

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ούτε σε ποινή ή μεταχείριση σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική.

ΑΡΘΡΟ 6

Καθένας, όπου και αν βρίσκεται, έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της νομικής του προσωπικότητας.

ΑΡΘΡΟ 7

Όλοι είναι ίσοι απέναντι στον νόμο και έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία του νόμου, χωρίς καμία απολύτως διάκριση. Όλοι έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία από κάθε διάκριση που θα παραβίαζε την παρούσα Διακήρυξη και από κάθε πρόκληση για μια τέτοια δυσμενή διάκριση.

ΑΡΘΡΟ 8

Καθένας έχει δικαίωμα να ασκεί αποτελεσματικά ένδικα μέσα στα αρμόδια εθνικά δικαστήρια κατά των πράξεων που παραβιάζουν τα θεμελιακά δικαιώματα τα οποία του αναγνωρίζουν το Σύνταγμα και ο νόμος.

ΑΡΘΡΟ 9

Κανείς δεν μπορεί να συλλαμβάνεται, να κρατείται ή να εξορίζεται αυθαίρετα.

ΑΡΘΡΟ 10

Καθένας έχει δικαίωμα, με πλήρη ισότητα, να εκδικάζεται η υπόθεσή του δίκαια και δημόσια, από δικαστήριο ανεξάρτητο και αμερόληπτο, που θα αποφασίσει είτε για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του είτε, σε περίπτωση ποινικής διαδικασίας, για το βάσιμο της κατηγορίας που στρέφεται εναντίον του.

ΑΡΘΡΟ 11

Κάθε κατηγορούμενος για ποινικό αδίκημα πρέπει να θεωρείται αθώος, ωσότου διαπιστωθεί η ενοχή του σύμφωνα με τον νόμο, σε ποινική δίκη, κατά την οποία θα του έχουν εξασφαλιστεί όλες οι απαραίτητες για την υπεράσπισή του εγγυήσεις.

Κανείς δεν θα καταδικάζεται για πράξεις ή παραλείψεις που, κατά τον χρόνο που τελέστηκαν, δεν συνιστούσαν αξιόποινο αδίκημα κατά το εσωτερικό ή το διεθνές δίκαιο. Επίσης, δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη που ίσχυε κατά τον χρόνο που τελέστηκε η αξιόποινη πράξη.

ΑΡΘΡΟ 12

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους.

ΑΡΘΡΟ 13

Καθένας έχει το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα και να εκλέγει τον τόπο της διαμονής του στο εσωτερικό ενός κράτους.

Καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, και να επιστρέφει σε αυτήν.

ΑΡΘΡΟ 14

Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και του παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες.

Το δικαίωμα αυτό δεν μπορεί κανείς να το επικαλεστεί, σε περίπτωση δίωξης για πραγματικό αδίκημα του κοινού ποινικού δικαίου ή για ενέργειες αντίθετες προς τους σκοπούς και τις αρχές του ΟΗΕ.

ΑΡΘΡΟ 15

Καθένας έχει το δικαίωμα μιας ιθαγένειας.

Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιθαγένειά του ούτε το δικαίωμα να αλλάξει ιθαγένεια.

ΑΡΘΡΟ 16

Από τη στιγμή που θα φθάσουν σε ηλικία γάμου, ο άνδρας και η γυναίκα, χωρίς κανένα περιορισμό εξαιτίας της φυλής, της εθνικότητας ή της θρησκείας, έχουν το δικαίωμα να παντρεύονται και να ιδρύουν οικογένεια. Και οι δύο έχουν ίσα δικαιώματα ως προς τον γάμο, κατά τη διάρκεια του γάμου και κατά τη διάλυσή του.

Γάμος δεν μπορεί να συναφθεί παρά μόνο με ελεύθερη και πλήρη συναίνεση των μελλονύμφων.

Η οικογένεια είναι το φυσικό και το βασικό στοιχείο της κοινωνίας και έχει το δικαίωμα προστασίας από την κοινωνία και το κράτος.

ΑΡΘΡΟ 17

Κάθε άτομο, μόνο του ή με άλλους μαζί, έχει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας.

Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιδιοκτησία του.

ΑΡΘΡΟ 18

Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή της θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και με την τέλεση θρησκευτικών τελετών.

ΑΡΘΡΟ 19

Καθένας έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης, που σημαίνει το δικαίωμα να μην υφίσταται δυσμενείς συνέπειες για τις γνώμες του, και το δικαίωμα να αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες, με οποιοδήποτε μέσο έκφρασης, και από όλο τον κόσμο.

ΑΡΘΡΟ 20

Καθένας έχει το δικαίωμα να συνέρχεται και να συνεταιρίζεται ελεύθερα και για ειρηνικούς σκοπούς.

Κανείς δεν μπορεί να υποχρεωθεί να συμμετέχει σε ορισμένο σωματείο.

ΑΡΘΡΟ 21

Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στη διακυβέρνηση της χώρας του, άμεσα ή έμμεσα, με αντιπροσώπους ελεύθερα εκλεγμένους.

Καθένας έχει το δικαίωμα να γίνεται δεκτός, υπό ίσους όρους, στις δημόσιες υπηρεσίες της χώρας του.

Η λαϊκή θέληση είναι το θεμέλιο της κρατικής εξουσίας. Η θέληση αυτή πρέπει να εκφράζεται με τίμιες εκλογές, οι οποίες πρέπει να διεξάγονται περιοδικά, με καθολική, ίση και μυστική ψηφοφορία, ή με αντίστοιχη διαδικασία που να εξασφαλίζει την ελευθερία της εκλογής.

ΑΡΘΡΟ 22

Κάθε άτομο, ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, έχει δικαίωμα κοινωνικής προστασίας. Η κοινωνία, με την εθνική πρωτοβουλία και τη διεθνή συνεργασία, ανάλογα πάντα με την οργάνωση και τις οικονομικές δυνατότητες κάθε κράτους, έχει χρέος να του εξασφαλίσει την ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

ΑΡΘΡΟ 23

Καθένας έχει το δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει ελεύθερα το επάγγελμά του, να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και να προστατεύεται από την ανεργία.

Όλοι, χωρίς καμία διάκριση, έχουν το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία.

Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η αμοιβή της εργασίας, αν υπάρχει, πρέπει να συμπληρώνεται με άλλα μέσα κοινωνικής προστασίας.

Καθένας έχει το δικαίωμα να ιδρύει μαζί με άλλους συνδικάτα και να συμμετέχει σε συνδικάτα για την προάσπιση των συμφερόντων του.

ΑΡΘΡΟ 24

Καθένας έχει το δικαίωμα στην ανάπαυση, σε ελεύθερο χρόνο, και ιδιαίτερα, σε λογικό περιορισμό του χρόνου εργασίας και σε περιοδικές άδειες με πλήρεις αποδοχές.

ΑΡΘΡΟ 25

Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες. Έχει ακόμα δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του, εξαιτίας περιστάσεων ανεξαρτήτων της θέλησης του.

Η μητρότητα και η παιδική ηλικία έχουν δικαίωμα ειδικής μέριμνας και περίθαλψης. Όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα αν είναι νόμιμα ή εξώγαμα, απολαμβάνουν την ίδια κοινωνική προστασία.

ΑΡΘΡΟ 26

Καθένας έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση. Η εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται δωρεάν, τουλάχιστον στη στοιχειώδη και βασική βαθμίδα της. Η στοιχειώδης εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζεται για όλους. Η πρόσβαση στην ανώτατη παιδεία πρέπει να είναι ανοικτή σε όλους, υπό ίσους όρους, ανάλογα με τις ικανότητες τους.

Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιακών ελευθεριών. Πρέπει να προάγει την κατανόηση, την ανεκτικότητα και τη φιλία ανάμεσα σε όλα τα έθνη και σε όλες τις φυλές και τις θρησκευτικές ομάδες, και να ευνοεί την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των Ηνωμένων Εθνών για τη διατήρηση της ειρήνης.

Οι γονείς έχουν, κατά προτεραιότητα, το δικαίωμα να επιλέγουν το είδος της παιδείας που θα δοθεί στα παιδιά τους.

ΑΡΘΡΟ 27

Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει ελεύθερα στην πνευματική ζωή της κοινότητας, να χαίρεται τις καλές τέχνες και να μετέχει στην επιστημονική πρόοδο και στα αγαθά της.

Καθένας έχει το δικαίωμα να προστατεύονται τα ηθικά και υλικά συμφέροντά του που απορρέουν από κάθε είδους επιστημονική, λογοτεχνική ή καλλιτεχνική παραγωγή του.

ΑΡΘΡΟ 28

Καθένας έχει το δικαίωμα να επικρατεί μια κοινωνική και διεθνής τάξη, μέσα στην οποία τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη να μπορούν να πραγματώνονται σε όλη τους την έκταση.

ΑΡΘΡΟ 29

Το άτομο έχει καθήκοντα απέναντι στην κοινότητα, μέσα στα πλαίσια της οποίας και μόνο είναι δυνατή η ελεύθερη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Στην άσκηση των δικαιωμάτων του και στην απόλαυση των ελευθεριών του κανείς δεν υπόκειται παρά μόνο στους περιορισμούς που ορίζονται από τους νόμους, με αποκλειστικό σκοπό να εξασφαλίζεται η αναγνώριση και ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων, και να ικανοποιούνται οι δίκαιες απαιτήσεις της ηθικής, της δημόσιας τάξης και του γενικού καλού, σε μια δημοκρατική κοινωνία.

Τα δικαιώματα αυτά και οι ελευθερίες δεν μπορούν, σε καμία περίπτωση, να ασκούνται αντίθετα προς τους σκοπούς και τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών.

ΑΡΘΡΟ 30

Καμιά διάταξη της παρούσας Διακήρυξης δεν μπορεί να ερμηνευθεί ότι παρέχει σε ένα κράτος, σε μια ομάδα ή σε ένα άτομο οποιοδήποτε δικαίωμα να επιδίδεται σε ενέργειες ή να εκτελεί πράξεις που αποβλέπουν στην άρνηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών που εξαγγέλλονται σε αυτήν.