Ιστορία Προσανατολισμού: Αγγλικό κόμμα (οπαδοί και επιλογές εσωτερικής πολιτικής) [Πηγές]

 

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος 

Ιστορία Προσανατολισμού: Αγγλικό κόμμα (οπαδοί και επιλογές εσωτερικής πολιτικής) [Πηγές]
 
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται,
α. να αναφερθείτε στις κοινωνικές ομάδες που συμπαρατάχθηκαν με το αγγλικό κόμμα,
β. να εξηγήσετε τις επιλογές του αγγλικού κόμματος όσον αφορά την εξέλιξη της εσωτερικής κατάστασης της Ελλάδας.
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Το Αγγλικό κόμμα αποτελούνταν από οπαδούς του Αλ. Μαυροκορδάτου, οι οποίοι ήταν κυρίως τα στρατιωτικά και πολιτικά στοιχεία της δυτικής Ρούμελης, της Πελοποννήσου και της Ύδρας, αλλά και από πολλούς ετερόχθονες, εμπόρους, διανοούμενους, σπουδασμένους σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, κατοίκους δυτικοευρωπαϊκών χωρών, ομάδες και πρόσωπα που ήταν επηρεασμένα από δημοκρατικές ιδέες. […]
Στη μεγάλη αντιπαράθεση που προκλήθηκε σχετικά με το Εκκλησιαστικό Ζήτημα, το Αγγλικό κόμμα κράτησε σαφή και σταθερή θέση. Η κήρυξη του Αυτοκέφαλου, το 1833, δίχασε την ελληνική κοινωνία […]. Το Αγγλικό κόμμα υποστήριζε ότι η εκκλησία έπρεπε να υπαχθεί στο κράτος και όχι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, σε έναν θεσμό δηλαδή που δεν δρούσε ελεύθερα, εφόσον υπαγόταν στον σουλτάνο.
 
Λίνα Λούβη, «Αγγλικό, Γαλλικό, Ρωσικό: Τα πρώτα κόμματα», στο: Κατερίνα Δέδε, Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Λίνα Λούβη, Ηλίας Νικολακόπουλος και Σωτήρης Ριζάς (επιμ.), Ιστορικό Λεξικό Ελληνικών Κοινοβουλευτικών Κομμάτων, 1844-1967, Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία - Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2022, σ. 330.
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Για το Αγγλικό κόμμα βασικές αρχές μιας νόμιμης εξουσίας ήταν το κοινοβουλευτικό αντιπροσωπευτικό σύστημα και η διάκριση των εξουσιών, αρχές στις οποίες είχε σταθεί πάντοτε πιστό κατά τη διάρκεια του πολέμου της ανεξαρτησίας. […]
Ο Μαυροκορδάτος ήθελε αρχικά να καθοριστεί σαφώς η συνταγματική τάξη με γραπτό σύνταγμα. Το αργότερο όμως το 1837 διαφοροποίησε την άποψή του και θεωρούσε το σύνταγμα τελική πράξη εσωτερικών μεταρρυθμίσεων, οι οποίες και μόνο θα καθιστούσαν δυνατή την ύπαρξη συνταγματικής τάξης: υποστήριζε να βελτιωθεί αρχικά η τοπική αυτοδιοίκηση, προπάντων να εκλεγούν δημοτικά και επαρχιακά συμβούλια, να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η ελευθεροτυπία, να διευρυνθούν οι αρμοδιότητες των ορκωτών δικαστηρίων και του Συμβουλίου της Επικρατείας και να σχηματιστούν εθνικές ένοπλες δυνάμεις.
 
Gunnar Hering, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936, τόμος Α΄, Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2004, σ. 200 (διασκευή).
 
Ενδεικτική απάντηση
 
α. Με το αγγλικό κόμμα συμπαρατάχθηκαν πρόκριτοι, στρατιωτικοί, λόγιοι και έμποροι που είχαν σπουδάσει ή διαμείνει στη Δυτική Ευρώπη, με κύριο χαρακτηριστικό τους τις εθνικιστικές και δημοκρατικές ιδέες. Όπως επεξηγεί η Λ. Λούβη (Κείμενο Α), οι υποστηρικτές του αγγλικού κόμματος ήταν πρωτίστως άτομα που εκτιμούσαν και στήριζαν τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Επρόκειτο για στρατιωτικούς και πολιτικούς της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, της Πελοποννήσου και της Ύδρας, εμπόρους, ετερόχθονες, καθώς και άτομα που διέμεναν σε χώρες της δυτικής Ευρώπης· κοινό στοιχείο των οποίων ήταν οι επιδράσεις που είχαν δεχτεί από τις δημοκρατικές ιδέες. Αισθάνονταν, έτσι, την ανάγκη ενός κράτους δικαίου, το οποίο θα τους εξασφάλιζε την περιουσία και τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες.
 
β. Οι επιλογές του αγγλικού κόμματος επηρεάζονταν και από την αντίληψη ότι η Βρετανία αποτελούσε πρότυπο για την εξέλιξη της εσωτερικής κατάστασης της χώρας. Ως θεμελιώδεις αρχές του πολιτικού συστήματος, το αγγλικό κόμμα θεωρούσε το κοινοβουλευτικό αντιπροσωπευτικό σύστημα και τη διάκριση των εξουσιών, αρχές τις οποίες υποστήριξε σε όλη τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα. Πρόκειται για στοιχεία που επιβεβαιώνονται πλήρως από τον Gunnar Hering (Κείμενο Β), ο οποίος συμπληρώνει πως μέσω των αρχών αυτών διασφαλιζόταν η νομιμότητα της εξουσίας. Ο Μαυροκορδάτος στην αρχή ήθελε να οριστεί η κρατική οργάνωση με γραπτό σύνταγμα, αργότερα όμως τροποποίησε τη θέση του και έβλεπε το σύνταγμα ως την τελική πράξη μιας σειράς εσωτερικών μεταρρυθμίσεων: εκλογή των κοινοτικών συμβουλίων, ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, ελευθερία του τύπου και συγκρότηση εθνικού στρατού. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται από τον Gunnar Hering (Κείμενο Β), ο οποίος συμπληρώνει πως ο Μαυροκορδάτος άλλαξε τη θέση του σχετικά με το σύνταγμα το 1837, εφόσον θεώρησε πως έπρεπε να προηγηθούν οι βασικές εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να είναι εφικτή η λειτουργία του συντάγματος. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές συνδέονταν τόσο με την τοπική αυτοδιοίκηση, στο πλαίσιο της οποίας θα έπρεπε να εκλεχθούν δημοτικά, αλλά και επαρχιακά συμβούλια, όσο και με τη δικαιοσύνη, στον χώρο της οποίας θεωρούσε αναγκαία τη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων των ορκωτών δικαστηρίων, καθώς και του Συμβουλίου της Επικρατείας. Επίσης επιζητούσε τον περιορισμό της κρατικής εξουσίας, ατομικές ελευθερίες και αυτοκέφαλη ελληνική εκκλησία, χωρίς δεσμεύσεις από το Πατριαρχείο. Στο κρίσιμο Εκκλησιαστικό Ζήτημα, μάλιστα, που εντάθηκε με την κήρυξη του Αυτοκέφαλου της ελληνικής εκκλησίας το 1833, το αγγλικό κόμμα, όπως επισημαίνει η Λ. Λούβη (Κείμενο Α),  είχε ξεκάθαρη και σταθερή θέση, παρά τις αντικρουόμενες απόψεις που επικράτησαν στην ελληνική κοινωνία. Τάχθηκε υπέρ της αποδέσμευσης της ελληνικής εκκλησίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, διότι αυτό βρισκόταν υπό τον έλεγχο του σουλτάνου και δεν μπορούσε να δρα με την αναγκαία ελευθερία. Σ’ ένα δεύτερο στάδιο επιζητούσε γραπτό σύνταγμα, κράτος δικαίου και κοινοβουλευτικό έλεγχο των πράξεων της κυβέρνησης. Γενικότερα, το αγγλικό κόμμα υποστήριζε την άσκηση μετριοπαθούς πολιτικής, τόσο ως προς τους στόχους όσο και ως προς τα μέσα.