Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ειδησεογραφική παιδεία στην ψηφιακή κοινωνία της γνώσης (Παραγωγή λόγου)

James W. Johnson
 
Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ειδησεογραφική παιδεία στην ψηφιακή κοινωνία της γνώσης (Παραγωγή λόγου)
 
     Σύμφωνα με τον Potter, κατέχοντας γνώση για το πώς παράγονται οι ειδήσεις και τι αντίκτυπο έχουν, οι άνθρωποι μαθαίνουν πολύ περισσότερα κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας πληροφοριών και, ως εκ τούτου, είναι πιο ικανοί να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις σχετικά με την αναζήτηση πληροφοριών, το χειρισμό τους και την οικοδόμηση σημασίας από αυτές, με βάση ό,τι θα τους είναι χρήσιμο για να εξυπηρετήσουν τους στόχους τους. Ειδικότερα, εφαρμόζοντας αυτή την θεώρηση στην ειδησεογραφική παιδεία, διατυπώνεται η υπόθεση ότι καλύτερη γνώση σχετικά με το τι παρουσιάζεται στις ειδήσεις, τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτές παράγονται και τις επιπτώσεις που μπορούν να έχουν στους ανθρώπους, θα σχετίζονται με υψηλότερα επίπεδα ειδησεογραφικής παιδείας.
     Η παιδεία στα μέσα θεωρείται παραδοσιακά ως μια διαδικασία ή ένα σύνολο δεξιοτήτων που σχετίζονται με την κριτική σκέψη  -για παράδειγμα, χρήση στοιχειοθετημένων επιχειρημάτων για την αμφισβήτηση διαδικτυακών πληροφοριών, μαθησιακή επίγνωση και αναστοχασμός, κριτική εφαρμογή της πληροφορίας, της τεχνολογίας και των μέσων στη μάθηση, ικανότητα αξιολόγησης της αξιοπιστία των διαδικτυακών πληροφοριών. Ο Olson, μάλιστα, εντοπίζει πέντε βασικά στοιχεία στα άτομα που χαρακτηρίζονται από κριτική σκέψη: διάθεση για πληροφόρηση, εφαρμογή κριτηρίων αξιολόγησης, ικανότητα επιχειρηματολογίας, λογική συνέπεια, και διαμορφωμένη άποψη.
     Η κριτική σκέψη μπορεί, επίσης, να συσχετιστεί με την συμμετοχή στα κοινά. Τo νέο περιβάλλον πληροφόρησης χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα συμμετοχής νέων ανθρώπων, τόσο ως καταναλωτών όσο και ως παραγωγών. Δεδομένου ότι οι νέοι στρέφονται προς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να έχουν πρόσβαση σε ειδήσεις έχουν ενδιαφέρον οι αλλαγές που αφορούν την ψηφιακή τους ζωή και τις διαδικασίες διαμόρφωσης ταυτότητας. Η πολιτική δέσμευση κατά την εφηβεία μπορεί να οδηγήσει σε μελλοντικά πρότυπα πολιτικής συμπεριφοράς, αρχών και δέσμευσης. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδικτυακό περιεχόμενο όμως δεν είναι πολιτικά ουδέτερα· άρα πρέπει να δούμε το ρόλο της εκπαίδευσης σε μια δημοκρατία που αντιμετωπίζει την απειλή της παραπληροφόρησης και της τεχνολογικής χειραγώγησης.
     Πώς, δηλαδή, προσλαμβάνουμε και κατανοούμε την πληθώρα αδόμητων -και συχνά αντικρουόμενων- πληροφοριών που διακινούνται ευρέως στα σύγχρονα ψηφιακά μέσα; Πώς αυτά τα μέσα και εργαλεία αλληλοεπιδρούν με την ικανότητα των ανθρώπων κάθε ηλικίας να κατανοούν και να ερμηνεύουν τα στοιχεία τα οποία λαμβάνουν από διαδικτυακές πηγές; Μια απάντηση στα ερωτήματα αυτά δίνει η απόκτηση παιδείας στα μέσα. Παιδεία, η οποία αποτελείται από ένα σύνθετο σύνολο γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και οριζόντιων ικανοτήτων και πρακτικών που επιτρέπουν αποτελεσματική πρόσβαση, ανάλυση, κριτική αξιολόγηση, ερμηνεία, χρήση, έκφραση, δημιουργία και δημοσιοποίηση πληροφοριών, μέσων και μηνυμάτων σε μια ορθολογική και ηθική βάση, και συνιστά αναπόσπαστο μέρος των λεγόμενων «δεξιοτήτων του 21ου αιώνα».
 
Κατερίνα Χρυσανθοπούλου,  Παιδεία στα μέσα και ειδησεογραφική παιδεία στην ψηφιακή κοινωνία της γνώσης
[Το δοθέν απόσπασμα είναι διασκευασμένο]
 
2^ο Θέμα
Στο πλαίσιο μιας ομιλίας σας στη Βουλή των Εφήβων καλείστε να αναφερθείτε α) στις δεξιότητες που απαιτούνται στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, προκειμένου οι νέοι να αξιοποιούν ορθά τις ποικίλες πηγές ενημέρωσης, και β) πώς μπορεί να ωφεληθεί ένας νέος μέσα από την έγκυρη πληροφόρηση (λέξεις 350-400).
Κατά τη σύνταξη της ομιλίας σας να αξιοποιήσετε δημιουργικά ιδέες/επιχειρήματα από το κείμενο αναφοράς.
 
Αξιότιμε κύριε Πρόεδρε, αγαπητά μέλη της Βουλής των Εφήβων,
 
     Μια καίρια πτυχή της σύγχρονης ψηφιακής εποχής είναι το πλήθος των πηγών ενημέρωσης, σημαντικό μέρος των οποίων είναι πλέον διαδικτυακό. Στο πλαίσιο της σημερινής συνεδρίασης θα ήθελα να σας εκθέσω τις σκέψεις μου σχετικά με τις αναγκαίες για τους νέους δεξιότητες, προκειμένου να διακρίνουν τις αξιόπιστες πηγές και να αποκομίζουν τα μέγιστα δυνατά οφέλη από την ενημέρωση και την πληροφόρησή τους. Ο εντοπισμός, βέβαια, έγκυρων πηγών ενημέρωσης και η ορθή αξιοποίησή της δεν συνιστούν, όπως αντιλαμβάνεστε, εύκολες επιδιώξεις.
     Με δεδομένη όχι μόνο την ύπαρξη εκατοντάδων διαδικτυακών σελίδων ενημέρωσης, αλλά και την επιθυμία της πλειονότητας αυτών να προσελκύσουν μεγάλο αριθμό επισκεπτών, ώστε να έχουν κέρδος, η παρεχόμενη ενημέρωση δεν βασίζεται πάντοτε σε έγκυρα και διασταυρωμένα στοιχεία. Ως εκ τούτου, απαιτείται ένα είδος ψηφιακού εγγραμματισμού για τους νέους, που να τους καθιστά ικανούς να διακρίνουν τις ουσιώδεις προσπάθειες ενημέρωσης από τις απόπειρες εντυπωσιασμού. Απαιτείται, δηλαδή, μια διαδικασία εκπαίδευσης, για να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται ταχύτερα τις ψευδείς ή παραποιημένες ειδήσεις από εκείνες που είναι αντικειμενικά παρουσιασμένες. Μέσω της διαδικασίας αυτής οι νέοι θα αποκτήσουν σταδιακά την ικανότητα να εντοπίζουν τις πλέον έγκυρες πηγές ενημέρωσης, αποφεύγοντας τις όποιες προσπάθειες παραπληροφόρησής τους.
     Το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα αυτού του ψηφιακού εγγραμματισμού οφείλει να είναι η ενίσχυση και η εδραίωση της κριτικής σκέψης των νέων, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να ερμηνεύουν τις επιμέρους πληροφορίες, να αξιολογούν την αξιοπιστία τους, καθώς και να αντιλαμβάνονται το κατά πόσο είναι αξιοποιήσιμες από τους ίδιους. Για έναν κριτικά σκεπτόμενο νέο, άλλωστε, η ενημέρωση, όσο κι αν παρέχεται κατά τρόπο αποσπασματικό ή με φαινομενικά καταιγιστικό ρυθμό, μπορεί να οδηγήσει στην κατανόηση ευρειών συσχετίσεων μεταξύ τοπικών και διεθνών γεγονότων και, κατ’ επέκταση, να λειτουργήσει τόσο ως μέσο απόκτησης σημαντικών γνώσεων όσο και ως μέσο βαθύτερης κατανόησης της σύγχρονης πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας.
     Μια κατανόηση αναγκαία για τη ζητούμενη πολιτική ωρίμαση του νέου και τη μετεξέλιξή του σε ενεργό και ενσυνείδητο πολίτη της κοινωνίας μας. Αυτό, άλλωστε, συνιστά ένα κρίσιμο όφελος για κάθε νέο, εφόσον από απλό δέκτη πληροφοριών τον καθιστά ενεργό συμμετέχοντα στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα. Τού προσφέρει τις αναγκαίες γνώσεις, προκειμένου να εντοπίζει αφενός τα όσα θετικά συμβαίνουν και αφετέρου τα όσα συνιστούν παθογένειες που απαιτούν τόσο τη δική του όσο και τη συλλογική παρέμβαση των πολιτών, ώστε να αντιμετωπιστούν με αποτελεσματικό τρόπο. Συνάμα, βέβαια, ο έγκυρα πληροφορημένος νέος αντλεί όσα χρειάζεται για τη λήψη σημαντικών για τον ίδιο αποφάσεις, όπως είναι οι σπουδές του ή η επαγγελματική αποκατάστασή του. Η πληροφόρηση, άλλωστε, δεν αφορά μόνο τον κοινωνικό του ρόλο, αλλά και την προσωπική του εξέλιξη.
     Η ενημέρωση, επομένως, σε ένα ψηφιακό κόσμο, όπου πολλοί δρουν με δόλιες προθέσεις, απαιτεί καλά εδραιωμένες δεξιότητες, ώστε οι νέοι να μην εξαπατώνται, αλλά και να μη χάνουν την εμπιστοσύνη τους απέναντι σε εκείνους που προσφέρουν αξιόπιστες πληροφορίες. Μέσω αυτών των πληροφοριών, άλλωστε, καλούνται να σχηματίσουν απόψεις, να λάβουν αποφάσεις και να δράσουν ως πολίτες.
 
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.