Λυσίας «Υπέρ Μαντιθέου» Διήγηση - Απόδειξη (narratio -argumentatio) 4-8 [μετάφραση – ασκήσεις σχολικού]

Sigi Kolbe

Λυσίας «Υπέρ Μαντιθέου» Διήγηση - Απόδειξη (narratio -argumentatio) 4-8 [μετάφραση – ασκήσεις σχολικού]

«Ἀναγκαῖον γὰρ τό τε πρᾶγμα εἰπεῖν περὶ οὗ, καὶ τοῦτ’ ἀποδεῖξαι»

Αριστοτέλη, Ρητορική III 13, 1414α.37

[Γιατί είναι αναγκαίο να εκθέσουμε ποιο είναι το ζήτημα για το οποίο γίνεται ο λόγος, και κατόπιν να το αποδείξουμε.]

[4] Ἡμᾶς γὰρ ὁ πατὴρ πρὸ τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ συμφορᾶς ὡς Σάτυρον τὸν ἐν τῷ Πόντῳ διαιτησομένους ἐξέπεμψε, καὶ οὔτε τῶν τειχῶν καθαιρουμένων <ἐπεδημοῦμεν> οὔτε μεθισταμένης τῆς πολιτείας, ἀλλ᾽ ἤλθομεν πρὶν τοὺς ἀπὸ Φυλῆς εἰς τὸν Πειραιᾶ κατελθεῖν πρότερον πένθ᾽ ἡμέραις.

Μετάφραση: Ο πατέρας, δηλαδή, πριν από τη συμφορά στον Ελλήσποντο, μας έστειλε στο Σάτυρο, που ήταν βασιλιάς του Πόντου, για να ζήσουμε εκεί, και δε βρισκόμασταν στην πατρίδα, ούτε όταν γκρεμίζονταν τα τείχη ούτε όταν άλλαζε το πολίτευμα, αλλά επιστρέψαμε πέντε μέρες νωρίτερα, προτού όσοι βρίσκονταν στη Φυλή να επανέλθουν από την εξορία στον Πειραιά.

γάρ (επεξηγηματικός): δηλαδή

διαιτάομαι, -ῶμαι  (παθητ.): ζω, ζω με ορισμένο τρόπο

μεθίσταμαι: α) (επί πραγ.) μεταβάλλομαι, αλλάζω, αλλοιώνομαι. β) αλλάζω θέση, μετακινούμαι, αποσύρομαι, αποχωρώ

κατέρχομαι: επανέρχομαι, έρχομαι πίσω, επιστρέφω από την εξορία

ὡς Σάτυρον: η καταχρηστική πρόθεση ὡς + αιτιατική προσώπου δηλώνει κατεύθυνση

διαιτησομένους: τελική μτχ.

καθαιρουμένων, μεθισταμένης: μετοχές απόλυτες χρονικές

πένθ’ ἡμέραις: δοτ. του μέτρου στο πρότερον

τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ συμφορᾶς: Η καταστροφή των Αθηναίων κατά τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς τον Απρίλιο του 405 π.Χ.

ὡς Σάτυρον τὸν ἐν τῷ Πόντῳ: Ο Σάτυρος ήταν βασιλιάς του Πόντου ή Κιμμερίου Βοσπόρου (Κριμαία) με πρωτεύουσα το Παντικάπαιο, αποικία των Μιλησίων.

διαιτησομένους: Ο πατέρας του Μαντιθέου ήταν φίλος του φιλέλληνα Σατύρου και του έστειλε τους δύο γιους του, οι οποίοι παρέμειναν εκεί αρκετό χρόνο ασχολούμενοι με το εμπόριο σίτου.

τῶν τειχῶν καθαιρουμένων: Η καθαίρεση των μακρών τειχών που συνέδεαν την Αθήνα με τον Πειραιά έγινε με διαταγή του Λυσάνδρου το 404 π.Χ.

μεθισταμένης τῆς πολιτείας: Η μεταβολή του δημοκρατικού πολιτεύματος σε ολιγαρχικό με την εγκαθίδρυση των Τριάκοντα έγινε τον Αύγουστο ή Σεπτέμβριο του 404 π.Χ.

ἤλθομεν πρίν... πένθ’ ἡμέραις: Χίλιοι δημοκρατικοί με ηγέτη τον Θρασύβουλο εξόρμησαν από τη Φυλή, οχυρό φρούριο ΝΔ. της Πάρνηθας, ίσως τον Μάιο του 403 π.Χ. και εγκαταστάθηκαν στη Μουνιχία, οχυρό του Πειραιά, όπου αντιμετώπισαν με επιτυχία τις επιθέσεις των Τριάκοντα και τον Σπαρτιατικό αποκλεισμό. Η κατάλυση του τυραννικού καθεστώτος στην Αθήνα έγινε τον Σεπτέμβριο του 403 π.Χ.

[5] καίτοι οὔτε ἡμᾶς εἰκὸς ἦν εἰς τοιοῦτον καιρὸν ἀφιγμένους ἐπιθυμεῖν μετέχειν τῶν ἀλλοτρίων κινδύνων, οὔτ᾽ ἐκεῖνοι φαίνονται τοιαύτην γνώμην ἔχοντες ὥστε καὶ τοῖς ἀποδημοῦσι καὶ τοῖς μηδὲν ἐξαμαρτάνουσι μεταδιδόναι τῆς πολιτείας, ἀλλὰ μᾶλλον ἠτίμαζον καὶ τοὺς συγκαταλύσαντας τὸν δῆμον.

Μετάφραση: Και, πράγματι, ούτε ήταν φυσικό να θέλουμε εμείς να συμμετέχουμε σε ξένους κινδύνους, αφού είχαμε φτάσει σε τέτοια κρίσιμη στιγμή, ούτε εκείνοι φαίνεται να είχαν τέτοια γνώμη, ώστε να παρέχουν αξιώματα στη διοίκηση της πολιτείας και σ’ εκείνους που ήταν μακριά από την πατρίδα και σ’ αυτούς που δε διέπραξαν κανένα αδίκημα, αλλά περισσότερο στερούσαν τα πολιτικά δικαιώματα ακόμα κι από εκείνους που μαζί τους κατέλυσαν τη δημοκρατία.

καίτοι: και πράγματι, και επιπλέον, και όμως, αν και

ἀποδημέω, -ῶ: αποδημώ, είμαι μακριά από την πατρίδα, ζω στα ξένα, φεύγω για τα ξένα

ἐξαμαρτάνω: σφάλλω, αποτυγχάνω εντελώς, διαπράττω αδίκημα

μεταδίδωμί τινί τινος: δίνω σε κάποιον μέρος από κάτι

μεταδίδωμί τινι τῆς πολιτείας: παρέχω σε κάποιον αξιώματα στη διοίκηση της πολιτείας

ἀτιμάζω τινά: στερώ από κάποιον τα πολιτικά του δικαιώματα

ἀφιγμένους: αιτιολογική μτχ.

μηδέν: σύστοιχο αντικείμενο της μετοχής

εἰς τοιοῦτον καιρόν: Εξαιρετικά δύσκολη περίοδος για τους Τριάκοντα λóγω της λαϊκής οργής για τα εγκλήματά τους, των εσωτερικών τους διενέξεων και της αντίδρασης των εκ Πειραιώς, δηλ. των δημοκρατικών υπό τον Θρασύβουλο.

οὔτε ἡμᾶς εἰκὸς ἦν ἐπιθυμεῖν μετέχειν τῶν ἀλλοτρίων κινδύνων: Ο Μαντίθεος και ο αδελφός του δεν είχαν καμία σχέση με το τυραννικό καθεστώς, διότι έφυγαν για τον Πόντο πριν από την εγκαθίδρυσή του. Γι’ αυτό η συμμετοχή τους στους κινδύνους που δικαιολογημένα οι Τριάκοντα διέτρεχαν θα ήταν πράξη αφύσικη και ανόητη.

οὔτ᾽ ἐκεῖνοι φαίνονται τοιαύτην γνώμην ἔχοντες, ὥστε... τῆς πολιτείας: Ένας ακόμη ισχυρός λόγος για τη μη ανάμειξη του Μαντιθέου στη διακυβέρνηση των Τριάκοντα. Όσοι είχαν αποδημήσει και δε μετείχαν σε αντιδημοκρατικές ενέργειες αποκλείονταν από τα αξιώματα.

ἀλλὰ μᾶλλον ἠτίμαζον καὶ τοὺς συγκαταλύσαντας τὸν δῆμον: Ο Κριτίας, ένας από τους σκληρότερους τυράννους, δε δίστασε, καταγγέλλοντας τον μετριοπαθή τύραννο και φίλο του Θηραμένη ως προδότη του καθεστώτος, να τον οδηγήσει στον θάνατο και να καταδιώξει τους οπαδούς του, επειδή ο Θηραμένης επέκρινε την πολιτική τρομοκρατίας που εφάρμοζε.

[6] ἔπειτα δὲ ἐκ μὲν τοῦ σανιδίου τοὺς ἱππεύσαντας σκοπεῖν εὔηθές ἐστιν· ἐν τούτῳ γὰρ πολλοὶ μὲν τῶν ὁμολογούντων ἱππεύειν οὐκ ἔνεισιν, ἔνιοι δὲ τῶν ἀποδημούντων ἐγγεγραμμένοι εἰσίν. ἐκεῖνος δ᾽ ἐστὶν ἔλεγχος μέγιστος· ἐπειδὴ γὰρ κατήλθετε, ἐψηφίσασθε τοὺς φυλάρχους ἀπενεγκεῖν τοὺς ἱππεύσαντας, ἵνα τὰς καταστάσεις ἀναπράξητε παρ᾽ αὐτῶν.

Μετάφραση: Και έπειτα, βέβαια, είναι ανόητο να εξετάζει κανείς αυτούς που υπηρέτησαν στην τάξη των ιππέων από την πινακίδα. Γιατί, σ’ αυτήν δεν βρίσκονται πολλοί απ’ αυτούς που παραδέχονται ότι ήταν ιππείς, ενώ είναι καταγραμμένοι μερικοί από εκείνους που είχαν φύγει από την πατρίδα. Η μεγαλύτερη όμως απόδειξη είναι το εξής. Όταν, δηλαδή, ξαναγυρίσατε στην πατρίδα, αποφασίσατε με ψηφοφορία να σας παραδώσουν οι φύλαρχοι κατάλογο των ιππέων, για να εισπράξετε πίσω τα επιδόματα απ’ αυτούς.

ὁ, ἡ εὐήθης, τὸ εὔηθες (εὖ + ἦθος): α) ηθικός, αγαθός, άδολος, απλός, β) ανόητος, βλάκας, απλοϊκός

τὸ σανίδιον: πινακίδα, μικρός πίνακας

ἱππεύω: είμαι ιππέας, υπηρετώ στο ιππικό

ψηφίζομαι: αποφασίζω, ψηφίζω

ἀποφέρω τοὺς ἱππεύσαντας: παραδίδω κατάλογο των ιππέων

ἀναπράττω τὰς καταστάσεις: εισπράττω πίσω το επίδομα

τοὺς ἱππεύσαντας: επιθετική μτχ. αντικείμενο του απρμφ. σκοπεῖν

ἱππεύειν: ειδικό απρμφ. αντικείμενο της επιθετικής μτχ. ὁμολογούντων

ἐπειδή: χρονικός σύνδεσμος

τοὺς φυλάρχους: υποκείμενο του τελικού απρμφ. ἀπενεγκεῖν

ἐκ τοῦ σανιδίου: μικρή σανίδα που λεγόταν και λεύκωμα, γιατί ήταν αλειμμένη με γύψο. Πάνω σ’ αυτήν έγραφαν τα ονόματα των ιππέων και την εξέθεταν σε κοινή θέα. Η αναγραφή του ονόματος του Μαντιθέου στο σανίδιο αποτελούσε για τους κατηγόρους του τη μοναδική απόδειξη ότι υπηρέτησε ως ιππέας επί των Τριάκοντα και ότι ως ολιγαρχικός ήταν εχθρός του δημοκρατικού πολιτεύματος.

ἐν τούτῳ γὰρ πολλοὶ μέν... οὐκ ἔνεισιν, ἔνιοι δέ... ἐγγεγραμμένοι εἰσίν: με το ισχυρό αυτό επιχείρημα ο ρήτορας θέτει υπό αμφισβήτηση τον ισχυρισμό των αντιπάλων του αιτιολογώντας συγχρόνως το εὔηθές ἐστιν της προηγούμενης ημιπεριόδου.

τοὺς φυλάρχους: στην Αθήνα εκλέγονταν δέκα φύλαρχοι, ο καθένας των οποίων είχε την αρχηγία του ιππικού της φυλής του. Αρχηγοί όλου του ιππικού ήσαν δύο ίππαρχοι.

ἀπενεγκεῖν τοὺς ἱππεύσαντας: έργο των φυλάρχων ήταν να παραδίδουν στη Βουλή κατάλογο όσων ήσαν υπόχρεοι και ικανοί να ιππεύουν. Τον κατάλογο αυτό την εποχή του Αριστοτέλη παρέδιδαν στους ιππάρχους και φυλάρχους οι καταλογείς.

ἵνα τὰς καταστάσεις ἀναπράξητε παρ’ αὐτῶν: κατάσταση ήταν το χρηματικό ποσό που έπαιρναν από το δημόσιο οι δοκιμαζόμενοι από τη Βουλή ιππείς και το οποίο επέστρεφαν μέσω των φυλάρχων, αν στη θέση τους εκλέγονταν άλλοι. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, το σώμα των ιππέων που υπηρέτησε υπό τους Τριάκοντα διαλύθηκε, οπότε οι ιππείς εκείνοι έπρεπε να επιστρέψουν το επίδομα που είχαν πάρει.

[7] ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς ἂν ἀποδείξειεν οὔτ᾽ ἀπενεχθέντα ὑπὸ τῶν φυλάρχων οὔτε παραδοθέντα τοῖς συνδίκοις οὔτε κατάστασιν καταβαλόντα. καίτοι πᾶσι ῥᾴδιον τοῦτο γνῶναι, ὅτι ἀναγκαῖον ἦν τοῖς φυλάρχοις, εἰ μὴ ἀποδείξειαν τοὺς ἔχοντας τὰς καταστάσεις, αὐτοῖς ζημιοῦσθαι. ὥστε πολὺ ἂν δικαιότερον ἐκείνοις τοῖς γράμμασιν ἢ τούτοις πιστεύοιτε· ἐκ μὲν γὰρ τούτων ῥᾴδιον ἦν ἐξαλειφθῆναι τῷ βουλομένῳ, ἐν ἐκείνοις δὲ τοὺς ἱππεύσαντας ἀναγκαῖον ἦν ὑπὸ τῶν φυλάρχων ἀπενεχθῆναι.

Μετάφραση: Κανείς, λοιπόν, δε θα μπορούσε να αποδείξει ούτε ότι εγώ αναφέρθηκα από τους φυλάρχους ούτε ότι παραπέμφθηκα στους συνηγόρους του δημοσίου ούτε ότι επέστρεψα τη χρηματική προκαταβολή. Και όμως είναι εύκολο σ’ όλους να καταλάβουν αυτό, ότι δηλαδή ήταν υποχρεωτικό στους φυλάρχους να τιμωρούνται οι ίδιοι, αν δεν αποκάλυπταν αυτούς που είχαν λάβει τη χρηματική προκαταβολή. Επομένως, θα μπορούσατε να πιστεύετε σ’ εκείνους τους καταλόγους πολύ πιο δίκαια παρά σ’ αυτές (τις πινακίδες). Γιατί, απ’ αυτές ήταν εύκολο, σ’ όποιον ήθελε, να σβηστεί το όνομά του, ενώ σ’ εκείνους ήταν υποχρεωτικό να αναφερθούν από τους φυλάρχους όσοι υπηρέτησαν ως ιππείς.

ἀπενεχθέντα: μτχ. παθ. αορ. του ἀποφέρομαι, αναφέρομαι, αναγράφομαι

ὁ σύνδικος: ο συνήγορος του δημοσίου

ζημιόομαι, -οῦμαι: τιμωρούμαι

τὰ γράμματα: οι κατάλογοι (των φυλάρχων)

ἀπενεχθέντα, παραδοθέντα, καταβαλόντα: κατηγορηματικές μτχ. από το ρ. ἂν ἀποδείξειαν

αὐτοῖς: δοτ. προσωπική αντιχαριστική

ἐκ τούτων: εμπρόθ. προσδ. τόπου

τῷ βουλομένῳ: επιθετική μτχ. ως δοτ. χαριστική

τοῖς συνδίκοις: στην Αθήνα οι σύνδικοι ήσαν συνήγοροι του δημοσίου διοριζόμενοι για να αντιπροσωπεύουν την πόλη και συνηγορούν για τα συμφέροντά της.

ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς ἂν ἀποδείξειεν οὔτ᾽ ἀπενεχθέντα... οὔτε παραδοθέντα... οὔτε παραλαβόντα: η βεβαιότητα του Μαντιθέου ότι κανείς δεν μπορεί να αποδείξει τρία βασικά ενοχοποιητικά στοιχεία που εκφράζονται με τις κατηγορηματικές μετοχές, αποτελεί γι’ αυτόν τη μεγαλύτερη απόδειξη της αθωότητάς του.

ὥστε πολὺ ἂν δικαιότερον ἐκείνοις τοῖς γράμμασι ἢ τούτοις πιστεύοιτε: λογικό συμπέρασμα ενός πειστικού συλλογισμού. Τα γράμματα δηλ. οι κατάλογοι στους οποίους αναγράφονταν τα ονόματα των ιππέων από τους οποίους εισπράχθηκαν τα δοθέντα επιδόματα, ήταν πιο αξιόπιστα από τα εκτεθειμένα σανίδια, διότι ήταν εγκυρότερα. Ο κίνδυνος να παραλειφθούν από τους καταλόγους κάποια ονόματα ιππέων και να πληρώσουν οι φύλαρχοι τα οφειλόμενα από εκείνους χρήματα έκανε προσεκτική και υπεύθυνη τη σύνταξή τους. Η παράδοση των καταλόγων αυτών ως επισήμων εγγράφων στη Βουλή απέκλειε οποιαδήποτε αλλοίωσή τους.

[8] ἔτι δέ, ὦ βουλή, εἴπερ ἵππευσα, οὐκ ἂν ἦ ἔξαρνος ὡς δεινόν τι πεποιηκώς, ἀλλ᾽ ἠξίουν, ἀποδείξας ὡς οὐδεὶς ὑπ᾽ ἐμοῦ τῶν πολιτῶν κακῶς πέπονθε, δοκιμάζεσθαι. ὁρῶ δὲ καὶ ὑμᾶς ταύτῃ τῇ γνώμῃ χρωμένους, καὶ πολλοὺς μὲν τῶν τότε ἱππευσάντων βουλεύοντας, πολλοὺς δ᾽ αὐτῶν στρατηγοὺς καὶ ἱππάρχους κεχειροτονημένους. ὥστε μηδὲν δι᾽ ἄλλο με ἡγεῖσθε ταύτην ποιεῖσθαι τὴν ἀπολογίαν, ἢ ὅτι περιφανῶς ἐτόλμησάν μου καταψεύσασθαι. Ἀνάβηθι δέ μοι καὶ μαρτύρησον.

Μετάφραση: Και ακόμη, κύριοι βουλευτές, αν βέβαια είχα υπηρετήσει στο ιππικό, δε θα το αρνιόμουν με επιμονή σα να είχα κάνει κάτι φοβερό, αλλά θα είχα την αξίωση να εγκριθώ ως βουλευτής, αν θα αποδείκνυα ότι κανένας από τους συμπολίτες μου δεν έχει κακοποιηθεί από μένα. Βλέπω, άλλωστε, ότι και εσείς έχετε την ίδια γνώμη και ότι πολλοί, βέβαια, από εκείνους που τότε υπηρέτησαν ως ιππείς είναι βουλευτές και ότι πολλοί απ’ αυτούς έχουν εκλεγεί με χειροτονία στρατηγοί και ίππαρχοι. Επομένως, να θεωρείτε ότι δεν κάνω αυτή την απολογία για τίποτε άλλο παρά γιατί τόλμησαν να πουν ψεύδη εναντίον μου ολοφάνερα. Ανέβα, λοιπόν, (στο βήμα) και κατάθεσε τη μαρτυρία σου για μένα.]

ὁ, ἡ ἔξαρνος, τὸ ἔξαρνον: ο επίμονα αρνούμενος

ἔξαρνός εἰμι: αρνούμαι

κακῶς πάσχω: κακοποιούμαι. Το αντίθετο εὖ πάσχω ευτυχώ, ευεργετούμαι

περιφανῶς: ολοφάνερα, πρόδηλα, επίσημα

καταψεύδομαί τινος: λέω ψέματα εναντίον κάποιου

ὡς πεποιηκώς: αιτιολογική μτχ. υποκειμενικής αιτίας

ἀποδείξας: υποθετική μτχ.

τῶν πολιτῶν: γεν. διαιρετική

ὑπ’ ἐμοῦ: εμπρόθ. προσδ. ποιητικού αιτίου

χρωμένους, βουλεύοντας, κεχειροτονημένους: κατηγορηματικές μτχ. από το ὁρῶ

ὥστε... τὴν ἀπολογίαν: ο σύνδεσμος ὥστε στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου χρησιμοποιείται και ως παρατακτικός και τότε εισάγει κύρια πρόταση. Στην περίπτωση αυτή μεταφράζεται με τις λέξεις: επομένως, γι’ αυτό

ὅτι... καταψεύσασθαι: η πρόταση αιτιολογική

μοι: δοτ. προσωπική χαριστική (ή ηθική)

εἴπερ ἵππευσα οὐκ ἂν ἔξαρνος ὡς δεινόν τι πεποιηκώς, ἀλλ’... δοκιμάζεσθαι: η υποθετική αυτή άποψη του Μαντιθέου είναι πολύ εύστοχη και στηρίζεται στην εκλογή πολλών από τους παρόντες βουλευτές όχι μόνο στο αξίωμα αυτό αλλά και στο αξίωμα του στρατηγού και ιππάρχου, παρόλο που υπηρέτησαν στο ιππικό επί των Τριάκοντα. Επιδοκιμάζοντας την εκλογή τους επιδιώκει να κερδίσει τη συμπάθειά τους και μια ανάλογη ευνοϊκή και δίκαιη γι' αυτόν απόφαση.

στρατηγοί: στην Αθήνα η εκλογή των στρατηγών δε γινόταν με κλήρωση αλλά με χειροτονία, διότι το αξίωμα αυτό απαιτούσε γνώσεις και εμπειρία. Εκλέγονταν κάθε χρόνο δέκα, ένας από κάθε φυλή. Προτιμιόταν ο παντρεμένος, αυτός που είχε νόμιμα τέκνα και γαιοκτησία. Φρόντιζαν για τη στρατολογία, επέβλεπαν τις στρατιωτικές λειτουργίες και εισφορές και επαγρυπνούσαν για την ασφάλεια της χώρας. Είχαν το δικαίωμα να συγκαλούν τη Βουλή, όταν το έκριναν αναγκαίο. Στις ναυτικές εκστρατείες οι στρατηγοί ήσαν συγχρόνως και ναύαρχοι. Το αξίωμα του στρατηγού ήταν τιμητικότατο και αποτελούσε καύχημα για τα παιδιά να κατάγονται από πατέρα που είχε διατελέσει στρατηγός.

ὥστε μηδὲν δι᾽ ἄλλο... ἢ ὅτι περιφανῶς ἐτόλμησάν μου καταψεύσασθαι: ο μοναδικός λόγος της απολογίας δεν είναι η ίδια η κατηγορία αλλά ο έλεγχος της ψευδολογίας των κατηγόρων.

ἀνάβηθι δέ μοι καὶ μαρτύρησον: οι μάρτυρες ανέβαιναν σε ένα μικρό βάθρο, το πόδιον, για να φαίνονται και ακούονται καλύτερα από τους βουλευτές. Εδώ ο μάρτυς θα βεβαιώσει τον χρόνο επιστροφής του Μαντιθέου στην Αθήνα.

Ασκήσεις

1. Ποιο είναι το βαθύτερο αίτιο της κατηγορίας κατά του Μαντιθέου;

Το γεγονός πως ο κατήγορος του Μαντιθέου βασίζεται σ’ ένα στοιχείο ελάχιστα αξιόπιστο, όπως ήταν οι σανίδες με τα ονόματα των ιππέων, και δεν έχει στη διάθεσή του πιο ακράδαντα στοιχεία ενοχής, υποδηλώνει μια ευκαιριακή επίθεση, μάλλον προσωπικού χαρακτήρα. Δεν είναι απίθανο δηλαδή ο κατήγορος κινούμενος από ταπεινά συναισθήματα φθόνου και αντιζηλίας να θέλησε να εκμεταλλευτεί τη γενική απέχθεια των Αθηναίων για το καθεστώς των Τριάκοντα, μόνο και μόνο για να αμαυρώσει το καλό όνομα του Μαντιθέου.

Αν λάβουμε υπόψη μας τις σχέσεις που είχε η οικογένεια του Μαντιθέου με το βασιλιά του Πόντου, καθώς και την ποιότητα του προσωπικού του ήθους, όπως αυτή φανερώνεται στη συνέχεια της απολογίας του, μπορούμε εύλογα να αντιληφθούμε πως θα υπήρχαν άτομα που τον φθονούσαν. Οπότε η κατηγορία εναντίον του αντί να έχει ως κίνητρο την προστασία των δημοκρατικών θεσμών και της σωστής και αξιοκρατικής επιλογής των συμμετεχόντων στα διάφορα αξιώματα, προέκυψε πιθανώς από ταπεινά κίνητρα αντιζηλίας.

2. Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί ο Μαντίθεος να αναιρέσει την κατηγορία; Ποιο κατά τη γνώμη σας έχει τη μεγαλύτερη αποδεικτική ισχύ; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας.

Ο Μαντίθεος προτίθεται να αποδείξει πως ούτε ανήκε στην τάξη των ιππέων, ούτε είχε συμμετοχή στο καθεστώς των Τριάκοντα. Αρχίζει, λοιπόν, την απολογία του με εκείνο το επιχείρημα που λειτουργεί ως βασικό άλλοθι∙ προτού καν ηττηθούν οι Αθηναίοι στους Αιγός ποταμούς, τον Απρίλιο του 405 π.Χ., ο ίδιος και ο αδερφός του είχαν σταλεί από τον πατέρα τους στον Πόντο για να ζήσουν κοντά στον εκεί βασιλιά Σάτυρο. Επομένως, ο Μαντίθεος δεν ήταν στην Αθήνα ούτε όταν οι συμπολίτες του αναγκάστηκαν να γκρεμίσουν τα μακρά τείχη που συνέδεαν την πόλη με τον Πειραιά, ούτε κυρίως όταν εδραιώθηκε το τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα, τον Αύγουστο του 404 π.Χ.. Παρέμεινε, μάλιστα, μακριά από την Αθήνα κατά το μεγαλύτερο διάστημα της κυριαρχίας τους, επιστρέφοντας πέντε μόλις μέρες προτού ο Θρασύβουλος με χίλιους δημοκρατικούς εισέλθει στον Πειραιά, τον Μάιο του 403 π.Χ.∙ τέσσερις περίπου μήνες περίπου πριν από την οριστική κατάλυση της τυραννίας.
Ας σημειωθεί, βέβαια, ότι παρά το γεγονός ότι η εξόρμηση των δημοκρατικών υπό την ηγεσία του Θρασύβουλου οδήγησε στο θάνατο του Κριτία και στην κατάρρευση της αρχής των Τριάκοντα λίγες μέρες αφότου επέστρεψε ο Μαντίθεος στην Αθήνα, το γεγονός αυτό δεν οδήγησε στην αποκατάσταση της δημοκρατίας. Τη θέση των Τριάκοντα έλαβαν οι «Δέκα» και το ολιγαρχικό καθεστώς διατήρησε την εξουσία για μερικούς μήνες ακόμη. Η αποκατάσταση της δημοκρατίας και η διάλυση του σώματος των ιππέων που υπηρέτησε υπό τους Τριάκοντα έγιναν το Σεπτέμβριο του 403 π.Χ.  

Η απουσία του από την Αθήνα κατά το μεγαλύτερο τμήμα της απόλυτης κυριαρχίας των τυράννων συνιστά πολύ σημαντικό επιχείρημα, καθώς εύλογα δε θα ήταν εφικτή η συμμετοχή του στις παρανομίες και τις βιαιότητες που διαπράχθηκαν εκείνη την περίοδο. Ενώ, ακόμη και κατά το διάστημα των λίγων ημερών που βρέθηκε στην Αθήνα, προτού καταλυθεί το τυραννικό καθεστώς, θα ήταν αδύνατον να συνεργαστεί μαζί τους. Αφενός, διότι θα ήταν άτοπο από μέρους του, έχοντας φτάσει σε μια κρίσιμη στιγμή για το καθεστώς των Τριάκοντα -αφού είχε ήδη ξεκινήσει αποτελεσματική αντίδραση από τη μεριά των δημοκρατικών-, να επιδιώξει μια συνεργασία μαζί τους, κι αφετέρου διότι και οι ίδιοι οι τύραννοι δεν αναγνώριζαν και δεν παρείχαν εξουσίες σε άτομα που απουσίαζαν από την πόλη και δεν είχαν εμπλακεί στις ανομίες τους, ώστε να τους εμπιστεύονται και κυρίως να μπορούν να τους έχουν υπό τον έλεγχό τους. Άλλωστε, υπήρχαν τέτοιες εσωτερικές εντάσεις στο καθεστώς, ώστε αφαιρούσαν αξιώματα ακόμα κι από άτομα που είχαν πλήρη συμμετοχή στη δράση των τυράννων.

Με αυτές τις σκέψεις ο Μαντίθεος στοιχειοθετεί ένα ισχυρό πλαίσιο αμφισβήτησης των κατηγοριών που του αποδίδονται, καθώς λόγω της απουσίας του υπήρξε ένα μικρό μόνο περιθώριο λίγων ημερών να συνεργαστεί με τους Τριάκοντα, γεγονός που καθιστά εξορισμού αβάσιμο κάθε τέτοιο ενδεχόμενο.

Στη συνέχεια προχωρά στην αναίρεση του μόνου αποδεικτικού στοιχείου που έχουν οι κατήγοροι εναντίον του, την αναγραφή δηλαδή του ονόματός του στις σανίδες όπου κατέγραφαν τα ονόματα των ιππέων. Οι αλειμμένες με γύψο αυτές πινακίδες που εκθέτονταν σε κοινή θέα, κι ήταν ευάλωτες άρα σε οποιαδήποτε παρέμβαση είτε κάποιος ήθελε να αφαιρέσει το όνομά του είτε ήθελε να προσθέσει κάποιο άλλο, δεν μπορούν να αποτελέσουν αξιόπιστο στοιχείο. Ενδεικτικό προς αυτό είναι το γεγονός πως άνθρωποι που παραδέχονται πως ανήκαν στην τάξη των ιππέων, δεν ήταν καταγεγραμμένοι σε αυτές.

Η μόνη μαρτυρία που θα μπορούσε να είναι πραγματικά αξιόπιστη θα ήταν αν το όνομά του ήταν καταγεγραμμένο στους καταλόγους των ιππέων που συντάσσονταν από τους φύλαρχους, κι οι οποίοι παραδίδονταν και φυλάσσονταν στη Βουλή. Στους καταλόγους, δηλαδή, που συντάσσονταν με την αποκλειστική ευθύνη των φυλάρχων και με βάση των οποίων ζητήθηκαν πίσω, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, οι χρηματικές προκαταβολές που είχαν δοθεί σε όσους υπηρέτησαν ως ιππείς. Αν, λοιπόν, ο Μαντίθεος είχε υπηρετήσει στην τάξη των ιππέων, τότε σίγουρα θα ήταν καταγεγραμμένος σ’ έναν από αυτούς τους λεπτομερείς και προσεκτικά συμπληρωμένους καταλόγους, των οποίων η αξιοπιστία δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, καθώς οι φύλαρχοι ήταν αναγκασμένοι να συλλέξουν τις «καταστάσεις», τις χρηματικές προκαταβολές, διαφορετικά θα τιμωρούνταν οι ίδιοι προσωπικά.

Η μη αναφορά του ονόματός του στους καταλόγους των φυλάρχων, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο ίδιος απουσίαζε από την Αθήνα, συνθέτουν ένα ισχυρό αποδεικτικό επιχείρημα, καθώς επί της ουσίας ο Μαντίθεος έχει να απολογηθεί για το διάστημα των λίγων ημερών που βρέθηκε στην Αθήνα, προτού καταρρεύσει το καθεστώς των Τριάκοντα. Εφόσον, επομένως, το μόνο αποδεικτικό στοιχείο της κατηγορίας είναι η αναγραφή του ονόματός του στις γύψινες σανίδες, ο Μαντίθεος με την επίκληση των πιο αξιόπιστων καταλόγων των φυλάρχων, καταρρίπτει ουσιαστικά το εις βάρος του κατηγορητήριο. 

Κλείνει, μάλιστα, την επιχειρηματολογία του λέγοντας πως αν είχε πράγματι υπηρετήσει ως ιππέας, δε θα το αρνιόταν με τόση επιμονή, αφού αυτό και μόνο το γεγονός δε συνιστά αιτία αποκλεισμού από το βουλευτικό αξίωμα. Υπάρχουν, άλλωστε, πολλοί που υπηρέτησαν τότε ως ιππείς και κατόπιν εκλέχθηκαν, όχι μόνο βουλευτές, αλλά και στρατηγοί και ίππαρχοι. Εκείνο, επομένως, που κυρίως οφείλει να αποδείξει ο Μαντίθεος είναι πως δεν έβλαψε ποτέ κανέναν από τους συμπολίτες του.   

3. μεθισταμένης τῆς πολιτείας: Πότε άλλοτε την εποχή εκείνη κατελύθη το δημοκρατικό πολίτευμα των Αθηναίων και πότε στην πρόσφατη ιστορία μας;

411 π.Χ. Η ευθύνη για την καταστροφή των Αθηναίων στη Σικελία αποδίδεται στο δημοκρατικό πολίτευμα. Το 411 π.Χ. κατέρρευσαν στην Αθήνα και τα τελευταία λείψανα της δημοκρατίας λόγω της εσωτερικής και εξωτερικής φθοράς. Η πολιτειακή αλλαγή άρχισε κατά το μήνα Μάιο του χρόνου εκείνου με τον διορισμό μιας επιτροπής από τριάντα «συγγραφείς αυτοκράτορες», μεταξύ των οποίων ήταν και οι δέκα πρόβουλοι. Στην Εκκλησία που έγινε στις 8 Ιουνίου δόθηκε το καίριο κατά της δημοκρατίας πλήγμα. Ο Πείσανδρος εισηγήθηκε να καταργηθούν όλες οι δίαιτες και οι μισθοί, το παλλάδιο της δημοκρατικής πολιτείας, και να περιοριστούν τα πολιτικά δικαιώματα σε 5.000 άτομα∙ οι πολίτες τούτοι θα συγκαλούνταν μόνο για τη διαχείριση των δημοσίων υποθέσεων, κυρίως όταν επρόκειτο να συναφθούν συνθήκες, και εφ’ όσον θα το έκρινε σκόπιμο η βουλή, που θα την αποτελούσαν 400 μέλη περιβεβλημένα με απεριόριστη εξουσία. Ουσιαστικός δηλαδή σκοπός της μεταπολίτευσης δεν ήταν ο περιορισμός της κυβερνητικής εξουσίας στους 5.000 Αθηναίους, αλλά η εγκαθίδρυση μιας δικτατορίας των 400.

Το κίνημα της 21^ης Απριλίου 1967: Το απόγευμα της 20^ης Απριλίου 1967 στο σπίτι του συνταγματάρχη Μπαλόπουλου στη Νέα Σμύρνη 14 συνταγματάρχες και αντισυνταγματάρχες, -οι Γεώργιος και Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, Ν. Μακαρέζος, Ι. Λαδάς, Κ. Ασλανίδης, Ι. Ρουφογάλης, Δ. Ιωαννίδης, Μ. Μπαλόπουλος, Α. Μέξης, Α. Λέκκας, Ν. Γκαντώνας, Καραμπέρης, Δ. Σταματελόπουλος και Ι. Αναστασόπουλος, καθώς και ο ταξίαρχος τεθωρακισμένων Στ. Παττακός είχαν μια μυστική συνάντηση. Εξαιρετικά σημαντική για τη μετέπειτα πολιτειακή πορεία του τόπου. Εκεί, παρά τους κοινοποιηθέντες στους μετέχοντες δισταγμούς της τελευταίας στιγμής του διοικητή του Γ΄ Σώματος Στρατού αντιστράτηγου Γ. Ζωιτάκη -που ήταν ο μόνος συνεργαζόμενος με τη λεγόμενη «μικρή χούντα» στρατηγός-, αποφασίστηκε υπό την πιεστική παρότρυνση του ταξίαρχου Παττακού η άμεση πραγματοποίηση του από πολύ καιρό σχεδιαζόμενου κινήματος. Έγινε, δε, και η οριστική κατανομή ενεργειών και ρόλων μεταξύ των μελών της «ομάδας Παπαδόπουλου».

Οι συνωμότες προσδιόρισαν ως χρονικό σημείο της ενέργειάς τους τις μεταμεσονύκτιες και τις πρώτες πρωινές ώρες της 21^ης Απριλίου∙ και κινήθηκαν συντονισμένα, σύμφωνα προς το εκπονηθέν σχέδιο δράσης τους. Τεθωρακισμένα, ΕΣΑ και Ευέλπιδες, υπό τις εντολές, αντίστοιχα των Παττακού, Λαδά και Ιωαννίδη, μαζί με άλλες βασικές μονάδες, κατέλαβαν νευραλγικά σημεία για την επικράτηση του εγχειρήματος (π.χ. Πεντάγωνο, αεροδρόμιο, τηλεπικοινωνίες, λιμάνια κλπ). Παράλληλα συνελήφθησαν πάρα πολλοί γνωστοί, «φακελωμένοι» και προβλεπόμενοι από το σχέδιο «Προμηθεύς» αριστεροί, καθώς και οι πιο πολλές σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες ολόκληρου του φάσματος του αστικού πολιτικού κόσμου.

4. διαιτησομένους, καθαιρουμένων, χρωμένους: Να αναλυθούν οι μετοχές.

Η μετοχή διαιτησομένους είναι τελική, μέσω του ρήματος κίνησης ἐξέπεμψε κι είναι συνημμένη, αφού υποκείμενό της είναι το αντικείμενο του ρήματος (ἡμᾶς). Μπορεί να αναλυθεί σε τελική πρόταση, η οποία θα εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου, καθώς εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου → ἵνα διαιτησαίμεθα

Η μετοχή καθαιρουμένων είναι γενική απόλυτη χρονική, καθώς το υποκείμενό της (τῶν τειχῶν) δεν επέχει άλλη συντακτική θέση σε σχέση με τους κύριους όρους της πρότασης. Μπορεί να αναλυθεί σε χρονική πρόταση, εκφερόμενη με οριστική για να δηλωθεί το πραγματικό → ἐπεί τα τείχη καθῃροῦντο ή καθῃρεῖτο (με αττική σύνταξη)

Η μετοχή χρωμένους είναι κατηγορηματική μέσω του ρήματος ὁρῶ. Μπορεί να αναλυθεί σε ειδική πρόταση, που θα λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος → ὅτί ὑμεῖς χρῆσθε ταύτῃ τῇ γνώμῃ

5. ὡς οὐδεὶς ὑπ᾽ ἐμοῦ τῶν πολιτῶν κακῶς πέπονθε: α) να αντικατασταθεί η ειδική πρόταση από ισοδύναμη συντακτικά έκφραση και β) να τραπεί η σύνταξη σε ενεργητική.

α) Η δευτερεύουσα ειδική πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο της μετοχής ἀποδείξας, η οποία μπορεί να συνταχθεί με κατηγορηματική μετοχή.

= ἀποδείξας οὐδένα ὑπ᾽ ἐμοῦ τῶν πολιτῶν κακῶς πεπονθότα

β) Ενεργητική σύνταξη: ὡς οὐδένα ἐγώ τῶν πολιτῶν κακῶς πεποίηκα

6. Να μεταφέρετε στην α.ε την ακόλουθη έκφραση:

Είναι φυσικό να μετέχουμε στους κινδύνους της πόλεως, αλλά είναι ανόητο να συμπάσχουμε με τους εχθρούς της.

Εἰκός μεν ἐστίν ἡμᾶς μετέχειν τῶν τῆς πόλεως κινδύνων, ἀλλ’ εὔηθες δ’ ἐστί συμπάσχειν τοῖς πολεμίοις αὐτῆς.

7. Να γραφούν στη ν.ε. λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις ακόλουθες λέξεις: ἐξέπεμψε, καθαιρουμένων, ἐπεδημοῦμεν, μεθισταμένης, ἀφιγμένους, μετέχειν, ἠτίμαζον, χρωμένους.

ἐξέπεμψε: εκπέμπω, εκπομπή, πομπή, πομπός, αναπέμπω, παραπέμπω, παραπομπή, παραπεμπτικός, διαπομπεύω, διαπόμπευση, αποπέμπω, αποπομπή, αποδιοπομπαίος, προπέμπω, προπομπός, προπεμπτήριος, προπεμπτικός, ψυχοπομπός, νεκροπομπός

καθαιρουμένων: καθαιρώ, καθαίρεση, αφαιρώ, αφαίρεση, αφαιρετικός, αφαιρέτης, αφαιρετέος, αναφαίρετος, αφαιρούμαι, αφηρημένος, αφηρημάδα, εξαιρώ, εξαίρεση, εξαιρετέος, εξαίρετος, εξαιρετικός, διαιρώ, διαίρεση, διαιρέτης, διαιρετέος, διαιρετός, αδιαίρετος, διηρημένος, υποδιαιρώ, υποδιαίρεση, αναιρώ, αναίρεση, αναιρετικός, αναιρέσιμος, συναιρώ, συναίρεση, συνηρημένος, ασυναίρετος, υπεξαιρώ, υπεξαίρεση, προαιρούμαι, προαίρεση, αίρεση, αιρετικός, αιρετός

ἐπεδημοῦμεν: επιδημία, ενδημία, ενδημικός, αποδημία, απόδημος, αποδημητικός, παρεπιδημία, εκδημία, αποδημώ, εκδημώ, ενδημώ, δήμος, δημότης, συνδημότης, δημοτικός, αντιδημοτικός, αντιδημοτικότητα, δημόσιος, δημοσιογράφος, δημεύω, δημοσιεύω

μεθισταμένης: ενίσταμαι, εξανίσταμαι, υφίσταμαι, στάση, στάσιμος, σταθμός, επιστάμενος, επισταμένως, επιστήμη, επιστητό, επιστήμονας, επιστημονικός, αντιεπιστημονικός, διεπιστημονικός, εφιστώ, ανασταίνω, ανάσταση, αναστημένος, αναστάσιμος, αναστατώνω, αναστάτωση, ανάστατος, ανάστημα, αποσταίνω, απόσταμα, αποσταμένος, ξαποσταίνω, ξαπόσταμα, απόσταση, αποστασία, αποστάτης, αποστατώ, απόστημα, αφίσταμαι, διίσταμαι, διάσταση, διάστημα, διαστημικός, έκσταση, εκστασιάζω, εκστατικός, εκστασιασμός, ένσταση, επανάσταση, επαναστατώ, επαναστάτης, επαναστατικός, επαναστατικότητα, αντεπανάσταση, αντεπαναστατικός, αντεπαναστάτης, αντεπαναστατικός, προεπαναστατικός, επιστάτης, επιστατώ, επιστασία, καθιστώ, κατάσταση, καταστατικό, κατάστημα, κατεστημένο, ακατάστατος, ακαταστασία, αντικαθιστώ, αντικατάσταση, αντικαταστάτης, αναντικατάστατος, αποκαθιστώ, αποκατάσταση, αποκαθίσταμαι, εγκαθιστώ, εγκατάσταση, εγκατεστημένος, εγκαταστάτης, υποκαθιστώ, υποκατάσταση, υποκατάστημα, μετάσταση, μεταστατικός, παριστώ, παράσταση, παραστατικός, παριστάνω, παραστάτης, παραστατικότητα, παράστημα, παραστάδα, αναπαριστώ, αναπαράσταση, αναπαραστατικός, αντιπαράσταση, ανθίσταμαι, αντίσταση, αντιστασιακός, συμπαρίσταμαι, συμπαράσταση, συμπαραστάτης, περίσταση, περιστασιακός, εμπεριστατωμένος, προΐσταμαι, προϊστάμενος, προστάτης, προστατεύω, προστασία, προστατευτικός, προστατευόμενος, απροστάτευτος, υπερπροστασία, υπερπροστατευτικός, προστάτιδα, συνίσταμαι, συνιστώ, υφιστάμενος, υπόσταση, υποστασιακός, υποστατικός, ανυπόστατος, ανυποστασία, άστατος, συστήνω, συστημένος, συστάδα, συστάδην, σύσταση, συστατικός, σύστημα, συστηματικός, συστηματικότητα, ασύστατος, στέκω, παραστέκομαι, συμπαραστέκομαι, υποσταθμός, μετασταθμεύω, μεταστάθμευση, αστάθεια, ασταθής, αστάθμιστος, αστάθμητος, αντισταθμίζω, αντιστάθμιση, αντιστάθμισμα, περιστύλιο, περίστυλος, υπόστυλος, αναστυλώνω, υποστυλώνω, υποστύλωση, διασταυρώνω, διασταύρωση, σταυρός, αδιασταύρωτος, ενεστώτας, καθεστώς, καθεστωτικός, αντικαθεστωτικός

ἀφιγμένους: αφικνούμαι, άφιξη, εφικτός, ανέφικτος, ικανός, ανίκανος, ανικανότητα, ικέτης, ικετεύω, καθικετεύω, ανήκω, καθήκον, προσήκει, προσηκόντως, προίκα, προικώος, προικίζω, προίκισμα, απροίκιστος

μετέχειν: μετοχή, μέτοχος, αμέτοχος, μετοχικός, μετόχι, συμμετέχω, συμμετοχή, συμμέτοχος, συμμετοχικός, παρέχω, παροχή, αντιπαροχή, περιέχω, περιοχή, περιεχόμενο, περιεκτικός, περιεκτικότητα, εμπεριέχω, προέχω, προύχοντας, προσέχω, προσοχή, προσεχής, προσεκτικός, προσεγμένος, απρόσεκτος, απροσεξία, συνέχω, συνοχή, συνεκτικός, συνεκτικότητα, συνεχής, συνέχεια, συνεχίζω, συνεχιστής, ασυνέχεια, υπερέχω, υπεροχή, υπέροχος, υπέχω, υπόσχομαι, υπόσχεση, υποσχετικός, σχήμα, σχηματίζω, ανασχηματίζω, ανασχηματισμός, ασχημάτιστος, αποσχηματίζω, μετασχηματίζω, μετασχηματιστής, πρόσχημα, προσχηματικός, σχέση, συσχετίζω, συσχέτιση, συσχετισμός, συσχετικός, ασυσχέτιστος, ανάσχεση, ανασχετικός, επίσχεση, ανεπίσχετος, δυσεπίσχετος, κατάσχω, κατάσχεση, κατασχέσιμος, κατασχετήριο, κατασχέτης, ακατάσχετος, δυσανασχετώ, δυσανασχέτηση, άσχετος, σχεδόν, σχέδιο, προσχέδιο, προσχεδιάζω, απροσχεδίαστος, ασχεδίαστος, εξής, εφεξής, καθεξής, αμπέχονο, ανέχεια, ανέχομαι, ανοχή, ανεκτικός, δυσανεξία, ανεκτικός, ανεκτικότητα, ανακωχή, αντέχω, αντοχή, απαντέχω, απαντοχή, αναπάντεχος, ανθεκτικός, ανθεκτικότητα, απέχω, αποχή, εισέχω, εσοχή, ενέχω, ενοχή, ένοχος, ενοχικός, συνενοχή, συνένοχος, εξέχω, εξοχή, εξέχων, κατεξοχήν, εξοχικός, έξοχος, εξοχότατος, εξοχότητα, προεξέχω, προεξοχή, επέχω, εποχή, εποχιακός, εφεκτικός, εφεκτικότητα, κατέχω, κατοχή, κάτοχος, κατοχικός, ακάθεκτος, διακατέχω, συγκατοχή, συγκατέχω, συγκάτοχος, προκάτοχος,

άσχημος, ασχήμια, ασχημίζω

ἠτίμαζον: ατιμία, άτιμος, ατιμώνω, ατίμωση, ατιμωτικός, ατίμασμα, ατίμητος, αντίτιμο, ανατιμώ, ανατίμηση, αποτιμώ, αποτίμηση, διατιμώ, διατίμηση, αδιατίμητος, εκτιμώ, εκτίμηση, εκτιμητής, ανεκτίμητος, επανεκτιμώ, επανεκτίμηση, συνεκτιμώ, συνεκτίμηση, υπερεκτιμώ, υπερεκτίμηση, έντιμος, εντιμότητα, ανέντιμος, ανεντιμότητα, επιτιμώ, επιτίμηση, επιτιμητικός, επίτιμος, ερίτιμος, πρόστιμο, προτιμώ, προτίμηση, προτιμητέος, υπερτιμώ, υπερτίμηση, υποτιμώ, υποτίμηση, υποτιμητικός, ομότιμος

χρωμένους: χρήση, χρησιμοποιώ, χρησιμότητα, χρησιμεύω, χρήστης, χρηστικός, χρηστικότητα, χρηστός, χρήζω, χρησμός, χρήμα, χρηματίζω, χρηματισμός, χρηματιστήριο, χρηματιστής

8. μεθισταμένης, μεταδιδόναι: α) να γίνει χρονική αντικατάσταση και β) να γραφεί το β' ενικό πρόσωπο του ενεστώτα και αορίστου β' σε όλες τις εγκλίσεις.

μεθισταμένης: Γενική ενικού αριθμού, θηλυκού γένους, της μετοχής Ενεστώτα, παθητικής διάθεσης, του ρήματος μεθίσταμαι. [μεθίσταμαι – μεθιστάμην – μεταστήσομαι – μετασταθήσομαι – μετεστησάμην – μετέστην – μετεστάθην – μεθέστηκα – μεθειστήκειν]

Ενεστώτας: μεθισταμένης

Μέλλοντας: μεταστησομένης

Παθ. Μέλλοντας: μετασταθησομένης

Αόριστος: μεταστησαμένης

Αόριστος β΄: μεταστάσης

Παθ. Αόριστος: μετασταθείσης

Παρακείμενος: μεθεστηκυίας / μεθεστώσης

Εγκλιτική αντικατάσταση

Ενεστώτας                                       Αόριστος β΄

Οριστική: μεθίστασαι                        μετέστης

Υποτακτική: μεθιστῇ                         μεταστῇς

Ευκτική: μεθισταῖο                            μετασταίης

Προστακτική: μεθίστασο                   μετάστηθι

μεταδιδόναι: Απαρέμφατο Ενεστώτα, ενεργητικής φωνής, του ρήματος μεταδίδωμι [μεταδίδωμι – μετεδίδουν – μεταδώσω – μετέδωκα – μεταδέδωκα – μετεδεδώκειν – μεταδεδωκώς ἔσομαι]

Ενεστώτας: μεταδιδόναι

Μέλλοντας: μεταδώσειν

Αόριστος: μεταδοῦναι

Παρακείμενος: μεταδεδωκέναι

Εγκλιτική αντικατάσταση

Ενεστώτας                                                 Αόριστος β΄

Οριστική: μεταδίδως                                   μετέδωκας

Υποτακτική: μεταδιδῷς                              μεταδῷς

Ευκτική: μεταδιδοίης                                  μεταδοίης

Προστακτική: μεταδίδου                            μετάδος