Έκθεση Α΄ Λυκείου: Προφορικός και γραπτός λόγος

Fiddle Oak

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Προφορικός και γραπτός λόγος

Ο προφορικός και ο γραπτός λόγος αποτελούν δύο ισότιμες μορφές επικοινωνίας με ιδιαίτερα ωστόσο χαρακτηριστικά που οριοθετούν επί της ουσίας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους. Παρά τη γενικότερη εντύπωση πως ο γραπτός λόγος υπερέχει του προφορικού λόγω της καλύτερης εκφραστικής ποιότητας που επιτυγχάνεται σε αυτόν, ο προφορικός λόγος αποτελεί τη συνηθέστερη επικοινωνιακή μορφή, γεγονός που του προσδίδει ιδιαίτερη αξία και καθιστά καίριας σημασίας την ενίσχυσή του στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Τα θετικά χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου

- Ο προφορικός λόγος είναι λόγος ζωντανός και αυθόρμητος∙ ικανοποιεί με αποτελεσματικότητα τις πλείστες καθημερινές ανάγκες επικοινωνίας των ανθρώπων και διακρίνεται για την αμεσότητά του, εφόσον η επικοινωνία πραγματώνεται μεταξύ ατόμων που συνομιλούν σε πραγματικό χρόνο.

Η αμεσότητα, άλλωστε, του προφορικού λόγου πιστοποιεί κατά τρόπο σαφή τις εκφραστικές δυνατότητες του ατόμου, μιας και δεν προσφέρει περιθώρια προετοιμασίας ή σχεδιασμού, όπως αυτά δίνονται άπλετα στο γραπτό λόγο.

- Ο προφορικός λόγος είναι σαφώς πιο παραστατικός και προσφέρει στον ομιλητή τη δυνατότητα να ενισχύει τη νοηματική αξία των λέξεών του με τη χρήση παραγλωσσικών στοιχείων, όπως είναι οι εκφράσεις του προσώπου και οι χειρονομίες. Είναι ιδιαίτερο προνόμιο του προφορικού λόγου πως με τον επιτονισμό και μόνο της φωνής μια απλή λέξη ή έκφραση μπορεί να λάβει πλήθος νοηματικών προεκτάσεων, πλουτίζοντας έτσι το λόγο με τρόπους που δεν είναι εφικτοί στο γραπτό κείμενο. Όλο το φάσμα των συναισθημάτων μπορούν να περάσουν στην ομιλία του ατόμου ακριβώς μέσω του επιτονισμού, χωρίς να απαιτείται η ρητή λεκτική δήλωσή τους.

Ο ομιλητής έχει το σαφές πλεονέκτημα να ελέγχει το επίπεδο κατανόησης των λεγομένων του τη στιγμή ακριβώς που τα εκφέρει, κι αυτό του επιτρέπει να επανέρχεται με διευκρινίσεις και περαιτέρω συμπληρωματικά στοιχεία, προκειμένου να διασφαλίσει πως ο συνομιλητής του έχει κατανοήσει πλήρως το μεταδιδόμενο μήνυμα. Ενώ, ακόμη κι αν ο ίδιος δεν αντιληφθεί κάποια πιθανή παρανόηση ή ασάφεια, υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα του συνομιλητή να εκφράσει τις απορίες του ή να θελήσει να επιβεβαιώσει πως έχει αντιληφθεί ορθά όσα έχει ακούσει μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Όπως είναι προφανές, τέτοιου είδους άμεση αλληλεπίδραση μπορεί να υπάρξει μόνο στο πλαίσιο μιας προφορικής -συνήθως- συνομιλίας ή τώρα πια ακόμη κι αν η συνομιλία διεξάγεται με την ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων, οπότε η γραπτή επικοινωνία προσεγγίζει ως ένα βαθμό την προφορική, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τη δυνατότητα παροχής διευκρινίσεων.

- Η αμεσότητα του προφορικού λόγου επιτρέπει την ουσιαστικότερη γνωριμία μεταξύ των ατόμων, και άρα την ανάπτυξη της κοινωνικότητας, μιας και παρέχει τη δυνατότητα μιας απρόσκοπτης και ταχύτερης επικοινωνιακής επαφής.

Παρά το γεγονός, άλλωστε, πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούν το γραπτό λόγο για την επίτευξη μιας ανάλογης επικοινωνίας, δεν μπορούν να προσφέρουν εντούτοις το σαφές κέρδος της δια ζώσης επαφής, της μη λεκτικής επικοινωνίας που διασφαλίζει η οπτική επαφή των ατόμων, αλλά και όλων εκείνων των παραγλωσσικών στοιχείων που χρωματίζουν την ομιλία του ατόμου, φανερώνοντας πάντοτε πολύ περισσότερα απ’ όσα οι λέξεις που χρησιμοποιεί.

- Ο προφορικός λόγος συνιστά μορφή φυσικής έκφρασης και είναι γι’ αυτό κτήμα όλων των ανθρώπων είτε έχουν παρακολουθήσει συστηματικές σπουδές είτε όχι. Σε αντίθεση, λοιπόν, με το γραπτό λόγο που προϋποθέτει ένα ικανοποιητικό επίπεδο σπουδών για την αποτελεσματική του χρήση, ο προφορικός λόγος εξυπηρετεί τις καθημερινές επικοινωνιακές ανάγκες ακόμη και αναλφάβητων ατόμων.

- Ο προφορικός λόγος διακρίνεται συνήθως για την απλότητα και τη σαφήνειά του, εφόσον δύσκολα αφήνει περιθώρια για πολύπλοκες συντακτικές δομές, όπως αυτές του γραπτού λόγου.

Τα μειονεκτήματα του προφορικού λόγου

- Ένα βασικό μειονέκτημα του προφορικού λόγου προκύπτει από την αμεσότητα έκφρασής του, που δεν επιτρέπει πάντοτε τη σχετική προετοιμασία, και αφορά την προχειρότητά του. Παρατηρούνται, έτσι, ασυνταξίες, αστοχίες στην επιλογή λέξεων λόγω βιασύνης, νοηματικά κενά λόγω της αδυναμίας του ομιλητή να ελέγξει αν ολοκλήρωσε τη νοηματική αλληλουχία των λεγομένων του, άσκοπα γεμίσματα του λόγου για να καλυφθεί ο χρόνος σκέψης, παύσεις, αλλά και ελλιπής συχνά τεκμηρίωση, εφόσον ο ομιλητής δεν έχει τον αναγκαίο χρόνο να οργανώσει με πληρότητα το λόγο του.

Η προχειρότητα του προφορικού λόγου, αν και είναι εύλογη και συνήθως συγχωρητέα, τον καθιστά εντούτοις περισσότερο ανεπίσημο και γι’ αυτό αποφεύγεται η απροσχεδίαστη χρήση του σε επίσημες ή μεγάλης βαρύτητας εκδηλώσεις, όπως είναι για παράδειγμα οι πολιτικές ομιλίες.

- Η ελλιπής οργάνωση του προφορικού λόγου και η προχειρότητά του ευθύνονται και για την αδυναμία του να αποδώσει με πληρότητα και ακρίβεια τα μεταδιδόμενα μηνύματα. Είναι σαφές, άλλωστε, πως κάθε ομιλητής, αν είχε το χρόνο να οργανώσει τις σκέψεις του, όπως αυτό συμβαίνει στο γραπτό λόγο, θα μπορούσε να αποδώσει πολύ πιο περιεκτικά και με μεγαλύτερη ακρίβεια όσα θα ήθελε να εκφράσει.

- Ο προφορικός λόγος είναι προσωρινός και οι συγκεκριμένες διατυπώσεις του ξεχνιόνται πολύ γρήγορα. Διατηρείται μόνο για περιορισμένο διάστημα στη μνήμη των συνομιλητών το γενικό του περιεχόμενο ή οι προθέσεις του. Αυτό, όμως, αποτελεί σημαντικό μειονέκτημά του, εφόσον δεν μπορεί να διασφαλίσει τη διαρκή διατήρηση των ιδεών και των απόψεων, όπως άριστα το επιτυγχάνει ο γραπτός λόγος.

Τα θετικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου

- Ο γραπτός λόγος παρέχει στο άτομο τη δυνατότητα να επεξεργαστεί με προσοχή τις διατυπώσεις και τα εκφραστικά του μέσα επιτυγχάνοντας έτσι υψηλή ποιότητα λόγου. Απουσιάζουν, άρα, από το γραπτό λόγο οι αστοχίες και οι προχειρότητες του προφορικού, γεγονός που τον καθιστά ιδανικότερο για τις πιο επίσημες μορφές επικοινωνίας.

- Ο γραπτός λόγος προσφέρει στο άτομο το αναγκαίο περιθώριο χρόνου προκειμένου να οργανώσει κατάλληλα τις ιδέες και τα επιχειρήματά του. Οργάνωση που προσδίδει τελικά μεγαλύτερη ευστοχία και ακρίβεια στη γραπτή έκφραση σε σχέση με την αντίστοιχη προφορική. Το γραπτό κείμενο, επομένως, αποδίδει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και πληρότητα τις σκέψεις του ατόμου, εφόσον αυτές είναι οργανωμένες, επαρκώς ανεπτυγμένες και έχουν επανελεγχθεί, ώστε ο γράφων να είναι βέβαιος πως δεν έχουν παραλειφθεί ουσιώδη επιχειρήματα ή ζητήματα.

- Ο γραπτός λόγος, εφόσον δεν παρέχει τη δυνατότητα διευκρινήσεων, ωθεί το άτομο σε μια αυστηρά δομημένη ανάπτυξη των σκέψεών του, με στόχο πάντοτε τη σαφή διατύπωση, ώστε να παρουσιάζεται με τον πληρέστερο τρόπο το μεταδιδόμενο μήνυμα.

- Σε αντίθεση με την προχειρότητα του προφορικού λόγου και τους συχνούς πλατειασμούς που συναντώνται σε αυτόν, ο γραπτός λόγος επιτρέπει τη νοηματική πυκνότητα, αλλά και τη διεξοδικότερη προσέγγιση του υπό ανάπτυξη ζητήματος. Ο γράφων έχει την ευχέρεια να επιλέξει τις κατάλληλες λέξεις και να προσέξει ιδιαίτερα τη δόμηση του κειμένου του.

Αντιστοίχως, έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει πληρέστερα τις εκφραστικές του δυνατότητες, παρουσιάζοντας ένα κείμενο με πιο πλούσιο λεξιλόγιο και εναλλαγή συντακτικών δομών.

- Ο γραπτός λόγος διασφαλίζει τη διατήρηση των σκέψεων του ατόμου, ξεπερνώντας χρονικά και τοπικά όρια, όπως έχει ήδη επιτευχθεί με τη φιλοσοφική σκέψη, τον ποιητικό λόγο και τα ιστορικά έργα των αρχαίων Ελλήνων. Σε αντίθεση, έτσι, με το εφήμερο του προφορικού λόγου, ο γραπτός λόγος κατορθώνει να διαφυλάξει ακέραιες τις ιδέες και τις πνευματικές επιτεύξεις των ατόμων.

Τα μειονεκτήματα του γραπτού λόγου

- Ο γραπτός λόγος στερείται εκ των πραγμάτων την αμεσότητα του προφορικού λόγου και όλα εκείνα τα παραγλωσσικά στοιχεία που τόσο ενισχύουν και εμπλουτίζουν τη διαλογική επικοινωνία. Στο πλαίσιο του γραπτού λόγου, επομένως, μπορούν μεν να αποδοθούν με πληρότητα οι σκέψεις του ατόμου και χάρη στα σημεία στίξης να υπονοηθούν στοιχεία όπως είναι η ειρωνεία, η έκπληξη, η αμφιβολία κ.λπ., δεν μπορούν όμως τα λόγια του γράφοντος να αποκτήσουν ποτέ τη ζωντάνια και το ποικιλοτρόπως ενισχυόμενο νοηματικό εύρος που παρέχει η οπτική επαφή και το άκουσμα της φωνής του ομιλητή.

- Ο γραπτός λόγος δεν προσφέρει στο άτομο τη δυνατότητα άμεσης λήψης στοιχείων ανατροφοδότησης, όπως είναι οι εκφράσεις του συνομιλητή, οι αντιδράσεις και οι απορίες του, που χαρακτηρίζουν τη ζωντανή προφορική επικοινωνία. Ο γράφων, επομένως, δεν μπορεί να γνωρίζει πραγματικά ποιος ήταν ο άμεσος αντίκτυπος των λόγων του, ούτε έχει τη δυνατότητα να δώσει άμεσα διευκρινίσεις και επεξηγήσεις στον αποδέκτη του κειμένου του. Στοιχείο που τον ωθεί βέβαια να επιδιώκει τη σαφέστερη και πληρέστερη δυνατή διατύπωση, του στερεί όμως την άμεση αλληλεπίδραση.

- Ο γραπτός λόγος δεν έχει τη φυσικότητα του προφορικού, ούτε κατακτάται με την ίδια ευκολία από όλα τα άτομα, γεγονός που τον καθιστά μέσο επικοινωνίας κυρίως των ανθρώπων που έχουν ακολουθήσει συστηματικές σπουδές κι έχουν αποκτήσει άνεση και ευχέρεια στη χρήση του.

Ο γραπτός λόγος θέτει, επομένως, εμπόδια στην επικοινωνία μεταξύ ατόμων που έχουν σημαντική απόκλιση εκπαιδευτικού υπόβαθρου, εφόσον δεν επιτρέπει πάντοτε την απλοποίηση ή τις ποικίλες αποσαφηνίσεις που τόσο διευκολύνουν την προφορική επικοινωνία ακόμη και ανάμεσα σε άτομα τελείως άνισου γνωστικού επιπέδου.

- Ο γραπτός λόγος είναι ιδιαίτερα χρονοβόρος σε σχέση με τον προφορικό, γι’ αυτό και δεν επιλέγεται για τις τρέχουσες επικοινωνιακές ανάγκες. Ο γράφων οφείλει να αφιερώσει σημαντικό χρόνο για να δομήσει σωστά το κείμενό του, να ελέγξει τις εκφραστικές του επιλογές και να διασφαλίσει τη σαφήνεια των διατυπώσεών του, γεγονός που λειτουργεί αποτρεπτικά για τη συχνή αξιοποίησή του.

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η αγγλική και οι άλλες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

English School

Η αγγλική και οι άλλες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης [Τράπεζα Θεμάτων]

Κείμενο 1

Η αγγλική και οι άλλες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Από την εποχή της ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήρθε στην επιφάνεια και το ζήτημα της αποτελεσματικής λειτουργίας αυτού του ενιαίου πολυπολιτισμικού οργανισμού, χωρίς να εμποδίζεται από τις γλωσσικές διαφορές. Με άλλα λόγια, το ερώτημα ήταν: πώς θα επιτευχθεί η επικοινωνία με παράλληλη διατήρηση της πολυφωνίας σε βαθμό που να επιτρέπει στον κάθε πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ασκεί το δικαίωμα χρήσης της μητρικής του γλώσσας; Το συγκεκριμένο ερώτημα παραμένει ανοιχτό, επειδή ο ενιαίος ευρωπαϊκός χώρος αποτελεί πεδίο δραστηριότητας αλλά και ανταγωνισμού των γλωσσών.

Το πρόβλημα συνδέεται με ποικίλα θέματα οικονομικής ανάπτυξης, ευρωπαϊκής πολιτικής, αλλά και γεωπολιτικής. Το στοιχειοθετούν δύο κυρίως δεδομένα. Το πρώτο είναι η επικράτηση της αγγλικής και το δεύτερο η ανάγκη διατήρησης όλων των γλωσσών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και υπάρχουν πολλοί λόγοι που συνηγορούν υπέρ της πολυφωνίας, αναφέρουμε μόνο ότι κάθε λαός με τη γλώσσα του δημιουργεί τον πολιτισμό του. Αν κινδυνέψει η γλώσσα του, τίθεται θέμα ύπαρξης του λαού ως ιδιαίτερης οντότητας με όλα τα επακόλουθα στην ικανότητα συνεισφοράς του στο ευρωπαϊκό σύνολο.

Η κυριαρχία, όμως, της αγγλικής αποτελεί πραγματικότητα. Από τη μια χρησιμοποιείται ως πλεονέκτημα και όπλο για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά στον οικονομικο-πολιτικό ανταγωνισμό της σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την άλλη μεριά, ωστόσο, διαπιστώνεται ότι η εξάπλωση της αγγλικής γίνεται αναπόφευκτα σε βάρος όλων των άλλων γλωσσών της Ένωσης με ορατό τον κίνδυνο της μονογλωσσίας για την Ευρώπη. Συνεπώς, θα πρέπει να βρεθεί κάποια λύση που να εξισορροπεί τα συμφέροντα και τη λειτουργικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Χ. Παπαρίζος. (2004). Γλωσσική πολιτική και γλωσσική παιδεία, 208-209. Αθήνα: Gutenberg (διασκευή).

Κείμενο 2

[Γλωσσική επικοινωνία των Ευρωπαίων]

Η γλωσσική επικοινωνία των Ευρωπαίων αποτελεί σίγουρα ένα πρόβλημα, το οποίο απαιτεί λύσεις. Από την άλλη πλευρά, η ευρωπαϊκή γλωσσική πολυμορφία αποτελεί ανυπολόγιστης αξίας πολιτιστικό πλούτο, άξιο διατήρησης και καλλιέργειας. Επομένως, το να έχει κάθε Ευρωπαίος τη δυνατότητα να επικοινωνεί γνωρίζοντας και χρησιμοποιώντας δύο τουλάχιστον γλώσσες, πέραν της μητρικής του, είναι ένας στόχος πολύ σημαντικός αλλά και πολύ φιλόδοξος.

Βέβαια, για να είναι αποτελεσματική η διδασκαλία και η γνώση τριών γλωσσών, πρέπει να ενταχθεί στο γενικότερο πλαίσιο μιας διαπολιτισμικής και πολυπολιτισμικής προσέγγισης της παιδείας. Με τον τρόπο αυτόν θα υπηρετηθεί αποτελεσματικά η ανάγκη διδασκαλίας τριών γλωσσών, αλλά και θα ενισχυθεί η διδασκαλία των ευρωπαϊκών γλωσσών στα παιδιά των Ευρωπαίων που διαμένουν σε χώρες διαφορετικές από αυτήν της καταγωγής τους. Τέλος, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αναζητηθούν συστηματικά νέοι τρόποι εκμάθησης ξένων γλωσσών που να καθιστούν την όλη διαδικασία πιο ελκυστική στα παιδιά, αλλά και πιο προσιτή σε όλους.

Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Αριθμ. C 295/31 – 295/32. 7.10.96 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Ποιες λύσεις προτείνονται στο δεύτερο κείμενο σχετικά με τη γλωσσική επικοινωνία των Ευρωπαίων πολιτών; (60-80 λέξεις)

(μονάδες 15)

Στο δεύτερο κείμενο αναγνωρίζεται πως, αν και αποτελεί μια απαιτητική διαδικασία, είναι σημαντικό κάθε Ευρωπαίος να μαθαίνει δύο ακόμη γλώσσες πέρα από τη μητρική του, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρωπαϊκή γλωσσική ποικιλομορφία. Αίτημα το οποίο μπορεί να βρει την πλήρωσή του αν η διδασκαλία των επιπλέον γλωσσών, όπως και της μητρικής, ενταχθεί στο πλαίσιο μιας πολυπολιτισμικής προσέγγισης της παιδείας, που θα αναδεικνύει την αξία και των έτερων γλωσσών. Η προσέγγιση αυτή εξυπηρετεί, άλλωστε, την ανάγκη να διδάσκονται και τη δική τους γλώσσα τα παιδιά των Ευρωπαίων που μένουν σε χώρα διαφορετική από αυτή της καταγωγής τους. Τέλος, τονίζεται πως θα πρέπει να αναζητηθούν νέοι τρόποι διδασκαλίας που θα καθιστούν ελκυστική στα παιδιά την εκμάθηση ξένων γλωσσών.  

Α1. Ποιο πρόβλημα επισημαίνεται από τους συντάκτες των κειμένων και ποιες λύσεις προτείνονται; (60-80 λέξεις)

Το πρόβλημα, όπως κυρίως παρουσιάζεται στο πρώτο κείμενο, είναι το πώς θα επιτευχθεί η επικοινωνία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς να επηρεαστούν αρνητικά οι ποικίλες γλώσσες των κρατών μελών. Χρειάζεται, δηλαδή, να βρεθεί μια λύση που να επιτρέπει την ύπαρξη μίας βασικής γλώσσας επικοινωνίας, της αγγλικής, με την ταυτόχρονη όμως διατήρηση και όλων των άλλων γλωσσών. Ως προς αυτό το ζητούμενο προτείνεται ως λύση στο δεύτερο κείμενο η εκμάθηση από κάθε Ευρωπαίο δύο επιπλέον γλωσσών πέρα από τη μητρική του. Εκμάθηση που για να γίνει κατά τρόπο άρτιο πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο μιας πολυπολιτισμικής εκπαιδευτικής προσέγγισης, με την παράλληλη αναζήτηση νέων τρόπων διδασκαλίας, που να καθιστούν τη διαδικασία αυτή πιο ελκυστική στα παιδιά, αλλά και προσιτή σε όλους.

Α1. Ποιοι προβληματισμοί διατυπώνονται από τους συντάκτες των δύο κειμένων αναφορικά με το ζήτημα της γλωσσικής επικοινωνίας των Ευρωπαίων; (60-80 λέξεις)

Το θέμα που εγείρει τους προβληματισμούς των συντακτών είναι η ανάγκη να διασφαλιστεί λειτουργική επικοινωνία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η γλωσσική ποικιλομορφία των επιμέρους λαών και άρα η ύπαρξή τους ως ιδιαίτερες οντότητες. Η επιλογή της αγγλικής γλώσσας, που προσφέρει σημαντικά οικονομικά και πολιτικά οφέλη, ως κύριου κώδικα επικοινωνίας, αφήνει ανοιχτό το θέμα της προστασίας των άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών. Με δεδομένη, άλλωστε, την ανυπολόγιστη πολιτιστική αξία κάθε επιμέρους γλώσσας, η ανάγκη να διασφαλιστεί η διαφύλαξή τους είναι επιτακτική. Για το λόγο αυτό στο δεύτερο κείμενο προτείνεται η εκμάθηση δύο επιπλέον γλωσσών από κάθε Ευρωπαίο πολίτη, κατά τρόπο άρτιο, που μόνο στο πλαίσιο μιας πολυπολιτισμικής προσέγγισης της εκπαίδευσης μπορεί να επιτευχθεί.

Α1. Βασιζόμενοι στα κείμενα, να χαρακτηρίσετε με Σωστό ή Λάθος τις παρακάτω προτάσεις:

1. Στον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο εμφανίστηκε το πρόβλημα του ανταγωνισμού των γλωσσών. = Σωστό

2. Στην Ευρώπη θα υπάρχει οπωσδήποτε μονογλωσσία. = Λάθος

3. Το ζήτημα της γλωσσικής επικοινωνίας των Ευρωπαίων δεν θεωρείται πρόβλημα. = Λάθος

4. Κάθε Ευρωπαίος καλό είναι, εκτός από τη μητρική του γλώσσα, να μαθαίνει και άλλες δύο γλώσσες. = Σωστό

5. Η διδασκαλία των τριών γλωσσών δεν πρέπει να εντάσσεται στο πλαίσιο μιας πολυπολιτισμικής προσέγγισης της παιδείας. = Λάθος

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (Η κυριαρχία… Ένωσης) του πρώτου κειμένου;

(μονάδες 10)

Θεματική περίοδος: Η κυριαρχία, όμως, της αγγλικής αποτελεί πραγματικότητα.

Σχόλια: Από τη μια χρησιμοποιείται ως πλεονέκτημα και όπλο για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά στον οικονομικο-πολιτικό ανταγωνισμό της σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την άλλη μεριά, ωστόσο, διαπιστώνεται ότι η εξάπλωση της αγγλικής γίνεται αναπόφευκτα σε βάρος όλων των άλλων γλωσσών της Ένωσης με ορατό τον κίνδυνο της μονογλωσσίας για την Ευρώπη.

Κατακλείδα: Συνεπώς, θα πρέπει να βρεθεί κάποια λύση που να εξισορροπεί τα συμφέροντα και τη λειτουργικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στη δεύτερη (Το πρόβλημα...σύνολο) και την τρίτη (Η κυριαρχία...Ένωσης) παράγραφο του πρώτου κειμένου.

2η παράγραφος: Η ανάγκη διατήρησης όλων των Ευρωπαϊκών γλωσσών παρά την κυριαρχία της αγγλικής.

3η παράγραφος: Τα οφέλη από την κυριαρχία της αγγλικής και ο κίνδυνος μονογλωσσίας.

Α2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή στο εσωτερικό της δεύτερης παραγράφου (Βέβαια… σε όλους) του δευτέρου κειμένου;

Η συνοχή στο εσωτερικό της παραγράφου επιτυγχάνεται με τη χρήση των ακόλουθων διαρθρωτικών εκφράσεων/λέξεων: «Με τον τρόπο αυτόν...», «αλλά και...», «Τέλος...» 

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του δεύτερου κειμένου.

1η παράγραφος: Η ανάγκη επίλυσης της γλωσσικής επικοινωνίας στην Ευρώπη και η ανεκτίμητη αξία της γλωσσικής ποικιλομορφίας.

2η παράγραφος: Πώς θα γίνει αποτελεσματικότερη η διδασκαλία ξένων γλωσσών στο ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό σύστημα.

Β1. «Θα πρέπει να αναζητηθούν συστηματικά νέοι τρόποι εκμάθησης ξένων γλωσσών που να καθιστούν την όλη διαδικασία πιο ελκυστική στα παιδιά».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω περίοδο, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων. (μονάδες 10)

Θα πρέπει να αναζητηθούν συστηματικά νέοι τρόποι εκμάθησης ξένων γλωσσών που να καθιστούν την όλη διαδικασία πιο ελκυστική στα παιδιά. Καίρια επιλογή, ως προς αυτό, μπορεί να αποτελέσει η αξιοποίηση όλων εκείνων των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, προκειμένου η διδασκαλία να καθίσταται πιο ενδιαφέρουσα και να επιτρέπει την ενεργή και αυτόβουλη συμμετοχή των μαθητών. Η χρήση του διαδικτύου για τη διαδραστική επαφή με φυσικούς ομιλητές της διδασκόμενης γλώσσας, τα εκπαιδευτική παιχνίδια, αλλά και η μουσική μπορούν να λειτουργήσουν ενισχυτικά προς αυτή την κατεύθυνση.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του πρώτου κειμένου με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: γλωσσικές διαφορές, συνδέεται, θέματα, πολυφωνίας, αποτελεί.

Οι γλωσσικές διαφορές μεταξύ των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και αποτελούν μείζον θέμα ως προς τη δυνατότητα απρόσκοπτης επικοινωνίας, δεν παύουν να είναι κι ένα από τα θέματα που συνδέεται με την πολυποίκιλη πολιτισμική ταυτότητα της Ευρώπης. Ο γλωσσικός πλούτος αποτελεί μέρος μόνο της ιστορικής, πνευματικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς των ευρωπαϊκών λαών, που τόσο έχουν επηρεάσει το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Το ζήτημα διατήρησης της πολυφωνίας αποτελεί, επομένως, και ζήτημα διατήρησης του πλούσιου πολιτισμικού αυτού υλικού.

Β1. «Η ευρωπαϊκή γλωσσική πολυμορφία αποτελεί ανυπολόγιστης αξίας πολιτιστικό πλούτο».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

Η ευρωπαϊκή γλωσσική πολυμορφία αποτελεί ανυπολόγιστης αξίας πολιτιστικό πλούτο, η διατήρηση του οποίου αποτελεί διαχρονικό και απολύτως σημαντικό αίτημα. Ας μη λησμονούμε, άλλωστε, πως κάθε γλώσσα εμπεριέχει και εκφράζει κατά τρόπο σαφή την ιδιαίτερη ταυτότητα και το μοναδικό τρόπο αντίληψης του κάθε λαού. Κάθε γλώσσα πλουτίζει τη συλλογική γνώση με πλήθος συγκινησιακών και νοητικών συλλήψεων που συχνά δεν έχουν το αντίστοιχό τους σε άλλες γλώσσες. Οι γλώσσες, λοιπόν, φέρουν μέσα τους τα βιώματα, τις αντιλήψεις και τις ιδέες ενός ολόκληρου λαού, γεγονός που τις καθιστά πολύτιμες και άξιες σεβασμού.  

Β1. α. Να γράψετε ένα συνώνυμο χρησιμοποιώντας καθεμιά από τις λέξεις με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία που αυτές έχουν στο πρώτο κείμενο: επικράτηση, συνηγορούν.  (μονάδες 4)

επικράτηση = υπερίσχυση

συνηγορούν = υποστηρίζουν

Β1. β. Να δημιουργήσετε μία περίοδο 20-30 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις συνώνυμες λέξεις.  (μονάδες 6)

Η υπερίσχυση της αγγλικής γλώσσας έναντι των άλλων ευρωπαϊκών βασίστηκε σε αρκετούς λόγους οικονομικής και πολιτικής υφής που επαρκούν για να ξεπεραστούν οι αντιρρήσεις όσων υποστηρίζουν τη χρησιμοποίηση κάποιας άλλης γλώσσας.

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση χρησιμοποιώντας το αντώνυμο καθεμιάς από τις λέξεις των κειμένων με την έντονη γραφή: εμποδίζεται, πλεονέκτημα, σημαντικός, αποτελεσματική, γενικότερο.

- Η οικονομική δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων διευκολύνεται συχνά με την έγκριση άτοκων ή χαμηλότοκων δανείων.

- Το βασικό του μειονέκτημα είναι η αναποφασιστικότητα.

- Η όλη διαδικασία καθυστέρησε για έναν επουσιώδη λόγο, που όλοι εξέλαβαν ως απλή πρόφαση.

- Η προσέγγιση που ακολουθείται είναι προφανώς αναποτελεσματική, εφόσον η φοροδιαφυγή συνεχίζεται.

- Το ζήτημα της γλωσσικής διδασκαλίας έχει πάντοτε ειδικότερο ενδιαφέρον για τους φιλολόγους.

Β2.α. Ο τίτλος του πρώτου κειμένου είναι κυριολεκτικός/δηλωτικός ή μεταφορικός/συνυποδηλωτικός;  (μονάδες 5)

Ο τίτλος είναι κυριολεκτικός.

Β2.β. Να δώσετε έναν δικό σας σύντομο μεταφορικό/συνυποδηλωτικό τίτλο στο πρώτο κείμενο. (μονάδες 10)

- Θα αποτελέσει η αγγλική το δολοφόνο των άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών;

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω φράσεις/προτάσεις των κειμένων χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική/δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «ήρθε στην επιφάνεια [...] το ζήτημα»

= Μεταφορική

2. «το συγκεκριμένο ερώτημα παραμένει ανοιχτό»

= Μεταφορική

3. «τρόποι εκμάθησης ξένων γλωσσών»

= Κυριολεκτική

Β2. «θα πρέπει να αναζητηθούν συστηματικά νέοι τρόποι εκμάθησης ξένων γλωσσών»:

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της παθητικής σύνταξης από τον συγγραφέα του δεύτερου κειμένου.  (μονάδες 5)

Η επιλογή της παθητικής σύνταξης έγινε προκειμένου να δοθεί έμφαση στην ενέργεια, στην αναζήτηση δηλαδή νέων τρόπων εκμάθησης ξένων γλωσσών, και όχι στο υποκείμενο της ενέργειας, στο από ποιους δηλαδή θα πρέπει να γίνει αυτή η αναζήτηση.

2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.  (μονάδες 10)

«Θα πρέπει να αναζητήσουν συστηματικά νέους τρόπους εκμάθησης ξένων γλωσσών»

Β2. Ποιες από τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις των παρακάτω προτάσεων του πρώτου κειμένου έχουν μεταφορική/συνυποδηλωτική σημασία και ποιες έχουν κυριολεκτική/δηλωτική σημασία;

1. Ο ενιαίος ευρωπαϊκός χώρος αποτελεί ήδη πεδίο δραστηριότητας.

= Μεταφορική

2. Από την εποχή της ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήρθε στην επιφάνεια και το πρόβλημα.

= Μεταφορική

3. Πώς θα επιτευχθεί η επικοινωνία με παράλληλη διατήρηση της πολυφωνίας;

= Κυριολεκτική

4. Η κυριαρχία της αγγλικής αποτελεί πρόβλημα.

= Μεταφορική

Κείμενο 2

[Θετικά σχόλια για την επιλογή χρήσης της ελληνικής γλώσσας]

Θετικά σχόλια για την επιλογή χρήσης της ελληνικής γλώσσας, κατά τη διάρκεια των επίσημων εγκαινίων έναρξης της ελληνικής Προεδρίας, δημοσιεύονται σε άρθρο του ιστολογίου Τα παρασκήνια των Βρυξελλών (Coulisses de Bruxelles).

Ο δημοσιογράφος σχολιάζει ότι η «θριαμβευτική και αλαζονική» αγγλοφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δέχθηκε ένα «χτύπημα» στην Αθήνα. Εξηγεί ότι η ελληνική Προεδρία επέλεξε να εκφραστεί στα Ελληνικά, με ταυτόχρονη μετάφραση στα Αγγλικά και τα Γαλλικά, σε αντίθεση με άλλες Προεδρίες που δεν παρείχαν καμία διερμηνεία. «Ένα καλό παράδειγμα για όσους τεχνοκράτες νομίζουν ότι 500 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν για μητρική τους γλώσσα τα Αγγλικά», τονίζει ο δημοσιογράφος και διατυπώνει την άποψη ότι η επικράτηση της αγγλικής γλώσσας στις Βρυξέλλες δεν είναι τυχαία, παρόλο που υπάρχουν 23 επίσημες γλώσσες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τρεις γλώσσες εργασίας (Αγγλικά, Γαλλικά και Γερμανικά), ενώ τα Αγγλικά και τα Γαλλικά είναι οι δύο γλώσσες του κέντρου τύπου, επισημαίνει. Ευχαριστεί, λοιπόν, την Ελλάδα γι’ αυτή την επιλογή.

Από την ιστοσελίδα της Εφ. Η Καθημερινή, 15.01.2014 (διασκευή).

Α1. Σύμφωνα με το δεύτερο κείμενο, ο αρθρογράφος είναι υπέρ ή κατά της αποκλειστικής χρήσης της αγγλικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (60-80 λέξεις)  (μονάδες 15)

Ο αρθρογράφος είναι κατά της αποκλειστικής χρήσης της αγγλικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εφόσον η γλώσσα αυτή δεν είναι η μητρική γλώσσα του συνόλου των κατοίκων της Ευρώπης. Ειδικότερα επισημαίνει πως οι επίσημες γλώσσες στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 23, έστω κι αν χρησιμοποιούνται μόλις τρεις ως γλώσσες εργασίας και μόλις δύο από το κέντρο τύπου. Είναι, άρα, απαράδεκτο, αν και όχι τυχαίο, το να χρησιμοποιείται αποκλειστικά η αγγλική, αφού επί της ουσίας δεν είναι η μητρική γλώσσα και των 500 εκατομμυρίων κατοίκων της Ευρώπης.

Α1. Ποια άποψη εκφράζουν τα δύο κείμενα για τη θέση της αγγλικής γλώσσας στην Ευρωπαϊκή Ένωση; (60 -80 λέξεις)  (μονάδες 15)

Κοινή διαπίστωση και των δύο κειμένων είναι το γεγονός ότι η αγγλική γλώσσα έχει κυριαρχήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση εις βάρος των άλλων γλωσσών. Στο πρώτο κείμενο εντούτοις επισημαίνεται πως η γλώσσα αυτή προσφέρει σημαντικά οικονομικά και πολιτικά οφέλη στο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού, γι’ αυτό και η χρήση της αποτελεί πλεονέκτημα. Το δεύτερο κείμενο, από την άλλη, δεν ασχολείται με τους λόγους επικράτησης της αγγλικής, αλλά περισσότερο με το γεγονός ότι αυτή συνοδεύεται από μια αλαζονική και επιζήμια αγνόηση των υπόλοιπων ευρωπαϊκών γλωσσών.

Α2. Ποια είναι τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου (Ο δημοσιογράφος σχολιάζει……... την επιλογή) του δεύτερου κειμένου;

(μονάδες 10)

Θεματική περίοδος: Ο δημοσιογράφος σχολιάζει ότι η «θριαμβευτική και αλαζονική» αγγλοφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δέχθηκε ένα «χτύπημα» στην Αθήνα.

Σχόλια: Εξηγεί ότι η ελληνική Προεδρία επέλεξε να εκφραστεί στα Ελληνικά, με ταυτόχρονη μετάφραση στα Αγγλικά και τα Γαλλικά, σε αντίθεση με άλλες Προεδρίες που δεν παρείχαν καμία διερμηνεία. «Ένα καλό παράδειγμα για όσους τεχνοκράτες νομίζουν ότι 500 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν για μητρική τους γλώσσα τα Αγγλικά», τονίζει ο δημοσιογράφος και διατυπώνει την άποψη ότι η επικράτηση της αγγλικής γλώσσας στις Βρυξέλλες δεν είναι τυχαία, παρόλο που υπάρχουν 23 επίσημες γλώσσες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τρεις γλώσσες εργασίας (Αγγλικά, Γαλλικά και Γερμανικά), ενώ τα Αγγλικά και τα Γαλλικά είναι οι δύο γλώσσες του κέντρου τύπου, επισημαίνει.

Κατακλείδα: Ευχαριστεί, λοιπόν, την Ελλάδα γι’ αυτή την επιλογή.

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις τρεις παρακάτω φράσεις/προτάσεις των κειμένων χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «κάθε λαός με τη γλώσσα του δημιουργεί τον πολιτισμό του»

= Κυριολεκτική

2. «η εξάπλωση της αγγλικής»

= Μεταφορική

3. «ο δημοσιογράφος σχολιάζει»

= Κυριολεκτική

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του πρώτου και του δεύτερου κειμένου με την έντονη γραφή: πολυφωνίας, μονογλωσσίας, μητρική [τους] γλώσσα, επικράτηση της αγγλικής γλώσσας, επιλογή.  (μονάδες 10)

Η επικράτηση της αγγλικής γλώσσας αν και αποτελεί μια επιλογή με σημαντικά οφέλη για την ανταγωνιστική λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γίνεται εντούτοις εις βάρος της πολυφωνίας στη γηραιά ήπειρο. Η πλειονότητα, άλλωστε, των κατοίκων της Ευρώπης δεν έχει ως μητρική γλώσσα την αγγλική, γι’ αυτό και στην ολοένα και ευρύτερη χρήση της αγγλικής βλέπει με ανησυχία τον κίνδυνο μελλοντικής μονογλωσσίας, που θα σημάνει το τέλος των λιγότερο ισχυρών ευρωπαϊκών γλωσσών.

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις του πρώτου κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική /

συνυποδηλωτική σημασία:

1. «Από την εποχή της ίδρυσης της ΕΟΚ ήρθε στην επιφάνεια και το πρόβλημα».

= Μεταφορική

2. «Αν και δεν είναι του παρόντος να αναπτύξουμε τους λόγους που συνηγορούν υπέρ της πολυφωνίας».

= Κυριολεκτική

3. «Η κυριαρχία όμως της αγγλικής αποτελεί πραγματικότητα».

= Μεταφορική

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γλωσσομάθεια

Knife painting

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γλωσσομάθεια

Ο όρος γλωσσομάθεια αναφέρεται στην εκμάθηση ξένων γλωσσών είτε από καθαρά προσωπικό ενδιαφέρον είτε για πρακτικούς λόγους.

Είναι σαφές πως το επίπεδο γνώσης μιας ξένης γλώσσας ποικίλει αρκετά από άτομο σε άτομο, καθώς η άριστη εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας που επιτρέπει την απόλυτα άνετη χρήση του γραπτού και του προφορικού λόγου δεν είναι εύκολη και απαιτεί μεγάλη αφοσίωση.

Η διαφοροποίηση στο επίπεδο γνώσης μιας ξένης γλώσσας σχετίζεται αφενός με τους λόγους για τους οποίους επιχειρεί ένα άτομο να τη μάθει κι αφετέρου με το είδος και την ποιότητα εξάσκησης που έχει αφιερώσει στην εκμάθησή της. Ένα άτομο, για παράδειγμα, που πραγματοποιεί τις σπουδές του σε μια ξένη χώρα και κατόπιν εργάζεται εκεί είναι λογικό να κατακτά τη γλώσσα αυτή σε υψηλότερο επίπεδο απ’ ό,τι κάποιος που τη μαθαίνει φροντιστηριακά και την εξασκεί περιστασιακά και μόνο.

Λόγοι που καθιστούν αναγκαία τη γλωσσομάθεια

Η δεδομένη οικονομική διασύνδεση μεταξύ των κρατών και οι συνεχείς μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις, έχουν διαμορφώσει εκείνες τις συνθήκες που δεν επιτρέπουν πια την εσωστρέφεια μήτε των λαών μήτε των ατόμων. Η τεχνολογία, οι πληροφορίες και η εξέλιξη των επιστημών συνιστούν κοινά αγαθά, που φέρνουν τους πολίτες του κόσμου πολύ πιο κοντά σε σχέση με το παρελθόν. Η γλωσσομάθεια αποτελεί, άρα, τη μόνη απάντηση στην ανάγκη των ανθρώπων να επωφεληθούν από τις ποικίλες προοπτικές που προσφέρει η παγκοσμιοποίηση∙ η σταδιακή δηλαδή δημιουργία μιας παγκόσμιας οικονομικής ζώνης, όπου τα προϊόντα και οι άνθρωποι θα κινούνται ελεύθερα. Ειδικότερα:

- Σε ό,τι αφορά τους πολίτες της Ελλάδας, το γεγονός ότι η χώρα μας αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαμορφώνει ένα τελείως διαφορετικό πλαίσιο δράσης των πολιτών σε σχέση με το παρελθόν, εφόσον κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να εργαστεί και να διαμείνει σε όποιο άλλο κράτος μέλος της Ένωσης επιθυμεί. Ενώ, παράλληλα, έχουν δημιουργηθεί οι προϋποθέσεις εκείνες που καθιστούν επιθυμητή και αναγκαία την οικονομική συνεργασία με τα άλλα κράτη μέλη, επιτρέποντας σε πλήθος ελληνικές επιχειρήσεις και εταιρείες να διεκδικούν συνεργασίες και εμπορικές συναλλαγές με αντίστοιχες εταιρείες των άλλων Ευρωπαϊκών κρατών.

- Οι συνθήκες εμπορικών συναλλαγών και επαγγελματικών αλληλεπιδράσεων με χώρες του εξωτερικού τοποθετούν τη γνώση ξένων γλωσσών στα σημαντικότερα προσόντα που οφείλει να έχει ένας νέος προκειμένου να απορροφηθεί από την έντονα ανταγωνιστική αγορά εργασίας.

- Η εκπληκτική διάδοση των νέων τεχνολογιών και της πληροφορικής καθιστούν αναγκαία της γνώση της αγγλικής γλώσσας, ώστε να είναι εφικτή τόσο η αξιοποίηση όλου του εύρους των προσφερόμενων δυνατοτήτων όσο και η παρακολούθηση των τρεχουσών εξελίξεων στους αντίστοιχους επιστημονικούς κλάδους.

- Το γεγονός ότι ο τουριστικός τομέας είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος στην Ελλάδα συνδέεται με ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης για τους νέους ανθρώπους που γνωρίζουν καλά μία ή περισσότερες ξένες γλώσσες. Ενώ, καθιστά αναγκαία την εκμάθηση ξένων γλωσσών για εκείνους τους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται σε περιοχές που εντοπίζεται αυξημένη τουριστική κίνηση.

Τα οφέλη της γλωσσομάθειας

Η γλωσσομάθεια συνδέεται με τη δυνατότητα επαγγελματικής αποκατάστασης και ανέλιξης, με τη διεύρυνση των γνώσεων και της αντίληψης του ατόμου, αλλά και με τη δυνατότητα πιο ουσιαστικής επικοινωνίας με ανθρώπους άλλων εθνικοτήτων. Ειδικότερα:

- Η γλωσσομάθεια αποτελεί καίριο προσόν για την επαγγελματική σταδιοδρομία του ατόμου. Οι σύγχρονες συνθήκες οικονομικής δραστηριοποίησης φέρνουν σε συνεχή επαφή και συνεργασία τις ελληνικές επιχειρήσεις με αντίστοιχες άλλων κρατών, γεγονός που σημαίνει πως η γνώση ξένων γλωσσών αποτελεί αναγκαίο εφόδιο για τους νέους ανθρώπους που εισέρχονται στον εργασιακό στίβο. Ιδίως, μάλιστα, για τους νέους που έχουν τη φιλοδοξία να διεκδικήσουν μελλοντικά υψηλόβαθμες θέσεις ευθύνης, η γνώση ξένων γλωσσών είναι, εύλογα, απολύτως αναγκαίο προσόν.

Πέρα, άλλωστε, από το γεγονός ότι η γλωσσομάθεια μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για την αποκατάσταση στην ελληνική αγορά εργασίας, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και το πλήθος δυνατοτήτων που προσφέρει για την επαγγελματική αποκατάσταση σε χώρες του εξωτερικού. Με δεδομένες, άλλωστε, τις περιορισμένες ευκαιρίες που υπάρχουν στον ελληνικό χώρο για μια ουσιαστικά επιτυχημένη καριέρα, το εξωτερικό αποτελεί πάντοτε σημαντική επιλογή για τους νέους ανθρώπους που θέλουν για τον εαυτό τους μια προσοδοφόρα επαγγελματική σταδιοδρομία.

- Η γλωσσομάθεια επιτρέπει την πραγματοποίηση σπουδών σε ξένα πανεπιστήμια. Οι νέοι που γνωρίζουν άριστα μια ξένη γλώσσα έχουν τη δυνατότητα να φοιτήσουν σ’ ένα ξένο πανεπιστήμιο και να αποκομίσουν έτσι την ξεχωριστή εμπειρία της γνωριμίας ενός διαφορετικού τρόπου ζωής και αντίληψης. Ενώ, συνάμα, μπορούν να επωφεληθούν από τις δυνατότητες επαγγελματικής αποκατάστασης που παρέχει το πανεπιστήμιό τους και να παραμείνουν στη χώρα εκείνη.

- Η γλωσσομάθεια προσφέρει πρόσβαση στη διεθνή βιβλιογραφία. Οι νέοι που θα φοιτήσουν σε ελληνικά πανεπιστήμια θα διαπιστώσουν πως ένα σημαντικό τμήμα της αναγκαίας βιβλιογραφίας είναι ξενόγλωσσο, χωρίς να υπάρχουν ανάλογες ελληνικές μεταφράσεις. Η γνώση, επομένως, ξένων γλωσσών αποτελεί ένα πολύτιμο προσόν ακόμη και για εκείνους που θα προτιμήσουν να πραγματοποιήσουν τις σπουδές τους στην Ελλάδα. Άλλωστε, η ανάγκη παρακολούθησης των διεθνών εξελίξεων σε κάθε επιστήμη, με τη μελέτη των νέων συγγραμμάτων και ερευνών, καθιστά τη γλωσσομάθεια απαραίτητη ακόμη και για τους ανθρώπους που έχουν ήδη ολοκληρώσει τις σπουδές τους.

Η ανάγκη ή η προσωπική επιθυμία παρακολούθησης των εξελίξεων σε διάφορους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας, δεν αφορά, βέβαια, μόνο τον κλάδο σπουδών του κάθε ατόμου, εφόσον κάθε σύγχρονος άνθρωπος θέλει να έχει μια σαφή εικόνα για την συντελούμενη πρόοδο και σ’ άλλους τομείς, όπως είναι φυσικά αυτός της τεχνολογίας, της επιστήμης, αλλά και της γενικότερης διανόησης, προκειμένου να είναι ενήμερος και να έχει τη δυνατότητα να επωφελείται από κάθε νέο επίτευγμα. Η γνώση, άρα, ξένων γλωσσών προσφέρει κι εδώ την πολύτιμη συνεισφορά της, εφόσον μεγάλο μέρος αυτών των ερευνών κι αυτών των μελετών δεν μεταφράζεται στην ελληνική γλώσσα ή καθυστερεί πολύ να μεταφραστεί.

- Η γλωσσομάθεια επιτρέπει την πληρέστερη ενημέρωση του ατόμου. Ένα βασικό ζητούμενο για τους πολίτες των σύγχρονων κοινωνιών είναι η όσο γίνεται πιο αντικειμενική και πλήρης ενημέρωση σχετικά με τις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις. Ζητούμενο που οδηγεί συχνά στην ανάγκη ανάγνωσης ή παρακολούθησης των ειδήσεων από τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης άλλων κρατών, προκειμένου να συγκριθεί η δική τους οπτική και τα δικά τους στοιχεία με τα ανάλογα των εγχώριων μέσων ενημέρωσης. Η γνώση ξένων γλωσσών επιτρέπει στο άτομο να επιτύχει απρόσκοπτα αυτή τη σφαιρικότερη ενημέρωση, εφόσον μπορεί να ανατρέξει απευθείας στο πρωτότυπο υλικό των διεθνών μέσων ενημέρωσης, χωρίς να βασίζεται στην -κάποτε παραποιημένη- απόδοσή τους από τους Έλληνες δημοσιογράφους.

- Η γλωσσομάθεια διασφαλίζει τη διεύρυνση της αντίληψης του ατόμου. Η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας φανερώνει στο άτομο τον ιδιαίτερο τρόπο θέασης των πραγμάτων που έχουν οι φυσικοί ομιλητές της γλώσσας αυτής, μιας και σε κάθε γλώσσα -στις εκφραστικές και συντακτικές της δομές- αποτυπώνεται η ξεχωριστή αντίληψη του κάθε λαού. Πλήθος λέξεων και εκφράσεων εμπεριέχουν -πέρα από την πιθανή ερμηνεία τους- μια συγκινησιακή φόρτιση που μεταφέρει ιστορικές μνήμες, κοινωνικές αντιλήψεις και στάσεις ζωής. Έτσι, όσο το άτομο εμβαθύνει στη γνώση της συγκεκριμένης γλώσσας τόσο περισσότερο αποκαλύπτει τον ιδιαίτερο χρωματισμό των λέξεων, το νοηματικό τους φορτίο και τη συγκινησιακή τους αξία.

Σημαντικό κέρδος, ως προς αυτό, προσφέρει η μελέτη της λογοτεχνίας κάθε λαού, εφόσον μαζί με την καλύτερη εμπέδωση της χρήσης των λέξεων προκύπτει κι η ανακάλυψη ιδεών και αντιλήψεων που χαρακτηρίζουν τον ξέχωρο τρόπο σκέψης του εκάστοτε έθνους. Ανάλογα οφέλη, άλλωστε, προκύπτουν από τη συνομιλία με φυσικούς ομιλητές της κάθε γλώσσας, μιας και το άτομο έρχεται σε άμεση επαφή αφενός με τη ζωντανή χρήση της γλώσσας και αφετέρου με όσα συνιστούν τις τρέχουσες αντιλήψεις του συγκεκριμένου λαού, αλλά και με τη συλλογική του μνήμη και γνώση.

Η συζήτηση με άτομα άλλων εθνοτήτων είναι πάντοτε αποκαλυπτική για τον τρόπο με τον οποίο έχουν μάθει να αντιλαμβάνονται και να ερμηνεύουν την πραγματικότητα, γεγονός που πλουτίζει την κατανόηση του ατόμου για τις επιμέρους εθνότητες και πολύ περισσότερο του προσφέρει την ευκαιρία να αντικρίσει τον κόσμο μέσα από μια τελείως διαφορετική οπτική.

- Η επικοινωνία με τους άλλους λαούς επιτρέπει τη βαθύτερη κατανόηση του δικού μας πολιτισμού και των δικών μας αντιλήψεων. Η άμεση επικοινωνία με άτομα άλλων εθνοτήτων, αλλά και η έμμεση επικοινωνία, όπως αυτή προκύπτει μέσα από τη μελέτη της λογοτεχνίας τους, φανερώνει κατά τρόπο σαφή τις ιδιαίτερες αντιλήψεις τους, όπως αυτές είτε δηλώνονται ρητά από τις ιδέες που εκφράζουν είτε αποκαλύπτονται μέσα από τη γλώσσα τους. Παρέχεται, έτσι, η δυνατότητα στο κάθε άτομο να αντιληφθεί τις αξίες των άλλων λαών και να τις συγκρίνει με αυτές του δικού του, προχωρώντας άρα σε μια βαθύτερη κατανόηση τόσο των σημείων διαφοροποίησης όσο και των σημείων που είναι όμοια και λειτουργούν ως παράγοντες ενοποίησης. Το άτομο κατανοεί με αυτό τον τρόπο καλύτερα κι εκείνες τις αντιλήψεις του δικού του λαού που δεν βρίσκουν το αντίστοιχό τους στους άλλους, κι αποτελούν άρα τα ιδιαίτερα στοιχεία της εθνικής του ταυτότητας και πολιτιστικής κληρονομιάς.

Πιθανά ζητήματα ανησυχίας που σχετίζονται με τη γλωσσομάθεια

Παρά το γεγονός ότι η εκμάθηση ξένων γλωσσών αποτελεί αναγκαιότητα στην εποχή μας, δεν θα πρέπει εντούτοις να παραγνωρίζουμε το ενδεχόμενο να προκύψουν ορισμένα αρνητικά φαινόμενα από την επίμονη ενασχόληση με τις ξένες γλώσσες. Ειδικότερα:

- Το νέο άτομο που έρχεται σ’ επαφή με μια ξένη γλώσσα που έχει ιδιαίτερη διάδοση, όπως είναι για παράδειγμα η αγγλική, ενδέχεται να αρχίσει σταδιακά να τη θεωρεί ανώτερη και σημαντικότερη από τη δική του, παραμελώντας έτσι την απαιτούμενη προσπάθεια για την άρτια εκμάθηση της μητρικής του γλώσσας. Είναι, δηλαδή, πιθανή μια διαδικασία μυθοποίησης της ξένης γλώσσας και όσων πολιτιστικών στοιχείων σχετίζονται με αυτή, που μπορεί να οδηγήσει στην υποτίμηση τόσο της μητρικής γλώσσας όσο και των στοιχείων που σχετίζονται με την εθνική ταυτότητα του νέου.

Σε πρακτικό επίπεδο, άλλωστε, πολλοί είναι οι νέοι που θεωρούν πως η ξένη γλώσσα έχει να τους προσφέρει σημαντικότερα οφέλη σε σχέση με την επαγγελματική τους αποκατάσταση απ’ ό,τι η μητρική τους, χωρίς να αντιλαμβάνονται πως τα πιθανά επαγγελματικά οφέλη δεν αντισταθμίζουν τις απώλειες που σχετίζονται με την πνευματική τους εξέλιξη, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κατάκτηση της μητρικής τους γλώσσας. Τα θεμέλια, άλλωστε, της νοητικής τους διάπλασης και εξέλιξης τίθενται στη γλώσσα εκείνη που λειτουργεί ως φορέας εκπαίδευσης και αγωγής, γεγονός που καθιστά αναγκαία την πληρέστερη δυνατή εκμάθησή της.

- Το να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην ξένη γλώσσα σε συνδυασμό με την αντιμετώπισή της ως ανώτερης από τη μητρική, ενέχει τον κίνδυνο τόσο της γλωσσικής αλλοίωσης της μητρικής όσο και της πολιτιστικής και εθνικής αλλοίωσης λόγω της εκτενούς υιοθέτησης ξενικών στοιχείων. Είναι σύνηθες, άλλωστε, στη γλώσσα των νέων να παρεισφρέουν ξένοι γλωσσικοί τύποι που χρησιμοποιούνται αυτούσιοι, χωρίς κάποια προσπάθεια αντικατάστασής τους από τους αντίστοιχους ελληνικούς όρους, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νόθου γλωσσικού ιδιώματος, που δεν επιτρέπει ούτε την καλύτερη εκμάθηση της ξένης γλώσσας ούτε και την ζητούμενη κατάκτηση της μητρικής.

- Η ευκολία με την οποία οι νέοι υιοθετούν αγγλικούς γλωσσικούς τύπους και εκφράσεις, που ως ένα βαθμό δικαιολογείται από την αντίστοιχη διάδοση της αγγλόφωνης μουσικής και λογοτεχνίας και των αγγλόφωνων κινηματογραφικών ταινιών, δημιουργεί εύλογες ανησυχίες για την ολοένα και μεγαλύτερη εξάπλωση της αγγλικής γλώσσας. Είναι πλέον προφανές πως οι γλώσσες με μικρότερη διάδοση και μικρότερο αριθμό φυσικών ομιλητών, όπως είναι η ελληνική, είναι αντιμέτωπες με ακόμη μεγαλύτερη συρρίκνωση, εφόσον η αγγλική τείνει να καλύπτει όλο και περισσότερες επικοινωνιακές ανάγκες του σύγχρονου κόσμου.

Η θεμιτή στάση απέναντι στη γλωσσομάθεια

Σε ό,τι αφορά την ενασχόληση με την εκμάθηση ξένων γλωσσών, όπως άλλωστε και στα περισσότερα ζητήματα, θα πρέπει να τηρείται το μέτρο, προκειμένου η ξένη γλώσσα να μην αντιμετωπίζεται ως σημαντικότερη από τη μητρική και να μην θέτει έτσι σε δεύτερη μοίρα την κατάκτηση της φυσικής γλώσσας του κάθε ατόμου. Ειδικότερα:

- Είναι σημαντικό να κατανοήσουν οι νέοι πως η μητρική τους γλώσσα, με βάση την οποία έρχονται σ’ επαφή με τα διάφορα αντικείμενα γνώσης, αλλά και μέσω της οποίας επικοινωνούν με το κοινωνικό τους περιβάλλον, αποτελεί το γλωσσικό κώδικα που τους προσφέρει τα ουσιαστικότερα οφέλη σε πνευματικό και κοινωνικό επίπεδο. Η ελλιπής γνώση της μητρικής γλώσσας λειτουργεί υπονομευτικά στην προσπάθειά τους να διευρύνουν το εύρος των γνώσεών τους, εφόσον δεν τους επιτρέπει την πλήρη κατανόηση όλων εκείνων των πνευματικών ερεθισμάτων με τα οποία έρχονται καθημερινά σ’ επαφή. Η αδυναμία κατανόησης ενός κειμένου ή η αδυναμία πρόσληψης του συνόλου των αναγκαίων πληροφοριών από το άκουσμα μιας ομιλίας ή μιας διδασκαλίας, υποδηλώνει ανεπαρκή κατάκτηση του μητρικού γλωσσικού κώδικα, και άρα χαμηλότερη απόδοση στην εκπαιδευτική τους προσπάθεια.

Αντιστοίχως, στο πλαίσιο των κοινωνικών συναναστροφών, η ελλιπής γνώση της μητρικής γλώσσας οδηγεί σε περιορισμένες δυνατότητες λεκτικής έκφρασης ιδεών και συναισθημάτων, που δεν επιτρέπουν στο άτομο να βιώσει στην πληρότητά του την κοινωνικότητά του, αφού δεν είναι πάντοτε σε θέση να αντεπεξέλθει στις ανάγκες ενός ουσιαστικού διαλόγου.

- Η μητρική γλώσσα είναι ένας από τους σημαντικότερους φορείς πλήθους στοιχείων που συνδέονται με την εθνική ταυτότητα του ατόμου, αλλά και με το ξεχωριστό της ατομικής του προσωπικότητας, η οποία έχει εν πολλοίς δημιουργηθεί υπό την επίδραση της γλώσσας του. Οποιαδήποτε σκέψη ή αίσθηση, επομένως, πως μια ξένη γλώσσα υπερέχει έναντι της μητρικής, λειτουργεί μειωτικά για την ίδια την ταυτότητα του ατόμου.

Αποτελεί, άρα, ευθύνη τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των γονιών να δημιουργήσουν έγκαιρα στους νέους βαθιά εκτίμηση για την αξία της μητρικής γλώσσας, χωρίς βέβαια να χρωματίζουν αυτή την εκτίμηση με εθνικιστικές αντιλήψεις που μόνο να ζημιώσουν μπορούν την πραγματική συνεισφορά της μητρικής γλώσσας.

- Οι νέοι καλούνται να αντιληφθούν πως η μητρική γλώσσα είναι όχι μόνο αναντικατάστατο στοιχείο της ταυτότητάς τους, μα και πολύτιμος φορέας γνώσεων∙ και ειδικότερα η ελληνική γλώσσα είναι παγκοσμίως συνδεδεμένη με άριστα λογοτεχνικά και φιλοσοφικά έργα, που έχουν επηρεάσει συνολικά την ανθρώπινη διανόηση. Η ξένη γλώσσα μπορεί, επομένως, να προσφέρει πολλά και σημαντικά οφέλη, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις λειτουργίες της μητρικής γλώσσας που επί της ουσίας διαμορφώνουν και χτίζουν την πνευματική συγκρότηση και την προσωπικότητα του κάθε ατόμου.

- Σε ό,τι αφορά τους φορείς εκπαίδευσης είναι σημαντικό να υπάρξει κατάλληλη μέριμνα για την όσο το δυνατόν πληρέστερη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, χωρίς βέβαια να παραγνωρίζεται η αξία της γλωσσομάθειας, και άρα η διδασκαλία των ξένων γλωσσών. Καλείται, επομένως, το εκπαιδευτικό σύστημα να προσφέρει εκσυγχρονισμένη και άρτια διδασκαλία τόσο της μητρικής γλώσσας όσο και της ξένης, προκειμένου ο κάθε νέος να λαμβάνει από το σχολείο τα αναγκαία γλωσσικά εφόδια. 

Αξίζει, βέβαια, να σημειωθεί πως η εμπειρία του σύγχρονου σχολείου φανερώνει μια εμφανή υποτίμηση από τη μεριά των μαθητών του μαθήματος της ξένης γλώσσας, μιας και οι περισσότεροι το διδάσκονται από τα φροντιστήρια, μέσω και των οποίων λαμβάνουν άλλωστε τις αναγκαίες πιστοποιήσεις. Ενώ, η στάση του Υπουργείου Παιδείας απέναντι σε αυτή την προβληματική κατάσταση είναι να υπονομεύει ακόμη περισσότερο τα ξενόγλωσσα μαθήματα με το να αξιοποιεί τους καθηγητές ξένων γλωσσών στη διδασκαλία άλλων αντικειμένων, αντί να επιχειρεί να ενισχύσει την αξία των ξενόγλωσσων μαθημάτων συνδέοντάς τα με πιστοποιήσεις εκμάθησης. 

Τάσος Λειβαδίτης «Το υπόγειο»

Marsha Elliott

Τάσος Λειβαδίτης «Το υπόγειο»

(1922-1988)

Αν άρχιζε ο Θεός μια μέρα να μετράει όσα έφτιαξε,

άστρα, πουλιά, σπόρους, βροχές, μητέρες, λόφους,

θα τέλειωνε ίσως κάποτε. Εγώ κάθομαι εδώ, ολομόναχος,

μέσα σε τούτο το υγρό υπόγειο, έξω βρέχει,

και μετράω τα σφάλματα που έκανα, τις μάχες που έδωσα,

τις δίψες, τις παραχωρήσεις,

μετράω τις κακίες μου, κάποτε θαυμαστές, τις καλοσύνες μου

συχνά επηρμένες, μετράω, μετράω, δίχως ποτέ μου

να τελειώνω ― α, εσείς,

εσείς ταπεινώσεις, αλτήρες της ψυχής μου,

βαθύ, θρεπτικό ψωμί, αιώνιε πόνε μου,

όλη η δροσιά του μέλλοντος τραγουδάει μες στις κλειδώσεις μου

την ίδια ώρα που μου στρίβει το λαρύγγι η πείνα χιλιάδων

φτωχών προγόνων,

κι ω ήττες, συντρόφισσές μου, που μέσα σε μια στιγμή

με λυτρώσατε απ’ τους αιώνιους φόβους της ήττας.

Είμαι κι εγώ ένας Θεός μες στο δικό του σύμπαν, σε τούτο

το υγρό υπόγειο, έξω βρέχει,

ένα σύμπαν ανεξιχνίαστο κι ανεξάντλητο κι απρόβλεπτο,

ένας Θεός καθόλου αθάνατος,

γι’ αυτό και τρέμοντας από έρωτα για κάθε συγκλονιστική

κι ανεπανάληπτη στιγμή του.

(από την Ποίηση. Τόμος Πρώτος 1950-1966, Kέδρος 1985)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α1. Να χαρακτηρίσετε το ποίημα ως παραδοσιακό ή μοντέρνο. (5 μονάδες)

Το ποίημα αυτό είναι μοντέρνο.

α2. Να δικαιολογήσετε την προηγούμενη απάντησή σας αναφέροντας τρία (3) μορφικά χαρακτηριστικά. (15 μονάδες)

1. Το ποίημα έχει συντεθεί σε ελεύθερο στίχο.

2. Δεν ακολουθεί συγκεκριμένο μέτρο, ούτε καθορισμένη οργάνωση των στροφών.

3. Δεν έχει ομοιοκαταληξία.

α3. Να σχολιάσετε τον τίτλο σε σχέση με το περιεχόμενο του ποιήματος. (5 μονάδες)

Ο τίτλος του ποιήματος σε πρώτο επίπεδο αποτελεί έναν τοπικό προσδιορισμό, υπό την έννοια πως το ποιητικό υποκείμενο βρίσκεται σ’ ένα υπόγειο τη στιγμή που προχωρά στο δύσκολο απολογισμό της ζωής και των πεπραγμένων του. Συνάμα, όμως, ο τίτλος λειτουργεί και σε άλλα επίπεδα, καθώς υποδεικνύει αφενός σε πόσο υποδεέστερη θέση βρίσκεται σε σχέση με τον δημιουργό του σύμπαντος, τον Θεό, αλλά πολύ περισσότερο σε πόσο χαμηλή οικονομική και κοινωνική κλίμακα βρίσκεται σε σχέση με άλλους πιο ευκατάστατους πολίτες.

Το υγρό υπόγειο στο οποίο βρίσκεται ολομόναχος ο ποιητής υποδηλώνει πως η ζωή του δεν είχε την ευκολία της οικονομικής άνεσης, γεγονός που προσέθεσε πολλούς επιπλέον καημούς και βάσανα στον ούτως ή άλλως δύσκολο αγώνα που δίνει κάθε άνθρωπος. Σ’ αυτή την πραγματικότητα, όμως, εντοπίζεται και η ιδιαίτερη αξία του μηνύματος που θέλει να περάσει ο Λειβαδίτης, καθώς το γεγονός ότι ο ίδιος, αν και βρίσκεται σε άσχημη οικονομική κατάσταση, κατορθώνει εντούτοις να εκτιμήσει την αξία της ζωής και κάθε συγκλονιστική και ανεπανάληπτη στιγμή της, φανερώνει τη βαθιά αισιοδοξία αυτών των στίχων.

Ο ποιητής θέλει να τονίσει, επομένως, πως ακόμη κι αν κάποιος βρίσκεται στο «υπόγειο» της κοινωνικής και οικονομικής κλίμακας∙ ακόμη κι αν έχει βιώσει πολύ δύσκολες καταστάσεις κι έχει μετανιώσει για πολλά πράγματα, δεν θα πρέπει εντούτοις να παραγνωρίζει τη μοναδικότητα της ζωής και την πολύτιμη φύση της, εφόσον είναι μία, προσωρινή και ανεπανάληπτη για τον κάθε άνθρωπο.   

β1. Να επισημάνετε πέντε (5) εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής (μεταφορές, προσωποποιήσεις κ.ά). (5 μονάδες) Να τα χαρακτηρίσετε και να ερμηνεύσετε τη λειτουργία τους. (5 μονάδες)

Προσωποποίηση: η πείνα χιλιάδων φτωχών προγόνων... μου στρίβει το λαρύγγι

Η πείνα των φτωχών προγόνων προσωποποιείται και παρουσιάζεται να στρίβει -μεταφορικά- το λαρύγγι του ποιητικού υποκειμένου, προκειμένου να δηλωθεί αυτό το αίσθημα ενοχής που βιώνουν οι άνθρωποι μπροστά στην επίγνωση πως τόσοι και τόσοι πριν από αυτούς έζησαν σε συνθήκες πλήρους εξαθλίωσης. Μια ευαισθησία, βέβαια, που δεν διακρίνει όλους τους ανθρώπους.

Μεταφορά: η δροσιά του μέλλοντος

Ο ποιητής αισθάνεται τη «δροσιά» του μέλλοντος, τη γεμάτη υποσχέσεις και προσδοκίες διάθεση που δονεί τη νεανική ψυχή, στη σκέψη και μόνο όσων θαυμαστών απομένουν να βιωθούν. Πρόκειται για εκείνο το πλεόνασμα ενέργειας που θυμίζει αίφνης στο άτομο πόσα μπορεί ακόμη να κάνει και να επιτύχει στη ζωή του.

Προσωποποίηση: η δροσιά του μέλλοντος τραγουδάει μες στις κλειδώσεις μου

Η προσωποποιημένη δροσιά του μέλλοντος «τραγουδάει» μέσα στις κλειδώσεις του ποιητικού υποκειμένου το ιδιαίτερο κάλεσμά της για δράση και ενέργεια. Η δύναμη και η ζωντάνια του σώματος που έχει ακόμη πολλά περιθώρια δραστηριότητας, αποστρέφεται την αδράνεια και αποζητά να κινητοποιήσει το άτομο.

Επανάληψη: μετράω, μετράω

Προκειμένου ο ποιητής να δηλώσει το ανεξάντλητο των πληγών, των ταπεινώσεων και των δυσκολιών που βίωσε στη ζωή του, χρησιμοποιεί την επανάληψη αυτή. Όσο, λοιπόν, κι αν προσπαθήσει να καταμετρήσει τα τραύματα του παρελθόντος αυτά δεν έχουν τελειωμό.

Αποστροφή και προσφώνηση: α, εσείς, εσείς ταπεινώσεις, αλτήρες της ψυχής μου

Ο ποιητής στρέφεται προς τις προσωποποιημένες ταπεινώσεις της ζωής του και τις προσφωνεί αλτήρες της ψυχής του, προκειμένου να τονίσει πόσο κατόρθωσαν να τον δυναμώσουν εσωτερικά. Κάθε νέα ταπείνωση υπήρξε για τον ποιητή και μια νέα ευκαιρία να ισχυροποιήσει τη θέλησή του και να εντείνει τις προσπάθειές του.

Αποστροφή και προσφώνηση: κι ω ήττες, συντρόφισσές μου, που μέσα σε μια στιγμή με λυτρώσατε απ’ τους αιώνιους φόβους της ήττας

Με ανάλογο τρόπο ο ποιητής προσφωνεί τις ήττες συντρόφισσές του, μιας και με τη συνεχή παρουσία τους στη ζωή του, τον απάλλαξαν διαπαντός από τον φόβο της αποτυχίας. Με το να γνωρίσει ο ποιητής πολλαπλές ήττες στη ζωή του, έπαψε πια να φοβάται τον πόνο της διάψευσης, και μπόρεσε να συνεχίσει άφοβα πια τις ακατάβλητες προσπάθειές του.

Αντίθεση: Αν άρχιζε ο Θεός μια μέρα να μετράει... θα τέλειωνε ίσως κάποτε / Εγώ κάθομαι εδώ... και μετράω... δίχως ποτέ μου να τελειώνω

Ο ποιητής χρησιμοποιεί την αντίθεση αυτή, που ενέχει εμφανώς το στοιχείο της υπερβολής, προκειμένου να παρουσιάσει εμφατικά το πλήθος των λαθών, των απογοητεύσεων και των πόνων στη ζωή του.

β2. Να περιγράψετε την εικόνα του ποιήματος που συνδέεται με το «εγώ». (3 μονάδες) Πώς την ερμηνεύετε; (4 μονάδες)

Η εικόνα που σχετίζεται με «εγώ» του ποιητικού υποκειμένου έχει την αντικειμενική της διάσταση, στο πλαίσιο της οποίας ο ποιητής βρίσκεται ολομόναχος σ’ ένα υγρό υπόγειο, ενώ έξω βρέχει, και πραγματοποιεί έναν επώδυνο απολογισμό της ζωής του. Έχει, όμως, και την υποκειμενική της διάσταση, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο ο ποιητής βιώνει εσωτερικά την πραγματικότητα της ζωής του. Ο ίδιος λοιπόν αισθάνεται σαν να είναι Θεός στο δικό του συμπάν, στο υγρό του υπόγειο∙ ένα σύμπαν φαινομενικά μικρό, αλλά επί της ουσίας ανεξάντλητο και απρόβλεπτο, όπως ακριβώς είναι η ζωή κάθε ανθρώπου.

Η αντίφαση που προκύπτει ανάμεσα στο γεγονός ότι το ποιητικό υποκείμενο βρίσκεται σ’ ένα υγρό υπόγειο, ενώ την ίδια στιγμή αισθάνεται σαν να είναι κι αυτός ένας Θεός, έχει την εξήγησή της στη βαθιά εκτίμηση που αισθάνεται ο ποιητής για το θείο δώρο της ζωής. Ο ποιητής παρά το γεγονός ότι έχει γνωρίσει στη ζωή του άπειρες διαψεύσεις, ταπεινώσεις, πίκρες και δυσκολίες, εντούτοις αναγνωρίζει πόσο απόλυτα σημαντικό είναι το γεγονός ότι ζει και ότι έχει τη δυνατότητα να εξερευνά το πάντοτε απρόβλεπτο και ανεπανάληπτο της ζωής. Είναι, άρα, κι αυτός ένας Θεός, όπως και κάθε άνθρωπος, εφόσον του δίνεται το μοναδικό δικαίωμα της ζωής, έστω κι αν κάνει λάθη κι έστω κι αν πληγώνεται. Όπως ένας Θεός, έχει κι αυτός τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του, να δημιουργήσει, να βιώσει έντονα συναισθήματα και να γνωρίσει τις άπειρες εναλλαγές του ανθρώπινου βίου.

Το γεγονός, άλλωστε, πως είναι ένας θνητός Θεός, πως η ζωή του δεν είναι αιώνια, καθιστά κάθε στιγμή και κάθε λεπτό ανεπανάληπτα και συγκλονιστικά δώρα, που αξίζουν απεριόριστη εκτίμηση.

β3. Να εντοπίσετε την εναλλαγή ανάμεσα στο α΄ και στο β΄ πρόσωπο και να εξηγήσετε γιατί συμβαίνει. (8 μονάδες)

Εγώ κάθομαι εδώ, ολομόναχος,

μέσα σε τούτο το υγρό υπόγειο, έξω βρέχει,

και μετράω τα σφάλματα που έκανα, τις μάχες που έδωσα,

τις δίψες, τις παραχωρήσεις,

μετράω τις κακίες μου, κάποτε θαυμαστές, τις καλοσύνες μου

συχνά επηρμένες, μετράω, μετράω, δίχως ποτέ μου

να τελειώνω

Το ποίημα ξεκινά με πρώτο πρόσωπο, καθώς ο ποιητής θέλει να παρουσιάσει την εσωτερική διαδικασία απολογισμού που τον οδηγεί στο συμπέρασμα πως όσο κι αν προσπαθήσει να καταμετρήσει τα λάθη, τις μάχες, τις διαψεύσεις, τους συμβιβασμούς, τις κακίες και τις καλοσύνες της ζωής του, δεν θα υπάρχει τελειωμός. Η ζωή του, όπως κι η ζωή κάθε ανθρώπου, υπήρξε γεμάτη, κυρίως από πόνο και αγώνες∙ διαπίστωση που θα μπορούσε, εύλογα, να οδηγήσει τον ποιητή σε μια απαισιόδοξη θέαση της ζωής. Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει, καθώς ο ποιητής τις αντιξοότητες και τις πίκρες της ζωής, δεν τις αντικρίζει ως μειονεκτήματα, αλλά ως εκείνα τα στοιχεία που του έδωσαν την αναγκαία ώθηση και θέληση για να συνεχίσει τον προσωπικό του αγώνα. Γι’ αυτό και με μια αποστροφή του λόγου προς της ταπεινώσεις και τον πόνο, εκφράζει την ευγνωμοσύνη που αισθάνεται.

α, εσείς,

εσείς ταπεινώσεις, αλτήρες της ψυχής μου,

βαθύ, θρεπτικό ψωμί, αιώνιε πόνε μου

Η εναλλαγή του λόγου από το α΄ στο β΄ πρόσωπο, πέρα από το γεγονός ότι προσδίδει ζωντάνια και θεατρικότητα στο ποίημα, μιας και δημιουργεί την αίσθηση πως υπάρχει ένας συνομιλητής του ποιητικού υποκειμένου, έρχεται να δηλώσει με τρόπο εμφατικό την εκτίμηση που έχει ο ποιητής απέναντι στις δυσκολίες της ζωής. Οι ταπεινώσεις που βίωσε λειτούργησαν ως αλτήρες της ψυχής του, ως τα βάρη εκείνα που δυνάμωσαν την ψυχή του, και αντίστοιχα ο αιώνιος πόνος της ζωής του υπήρξε το βαθύ, θρεπτικό ψωμί, που του εξασφάλιζε το σθένος για να συνεχίσει την καθημερινή του προσπάθεια.

Οι ταπεινώσεις και ο πόνος, που συχνά οδηγούν τους ανθρώπους στην απόγνωση, λειτούργησαν θετικά για τον ποιητή, διότι ο ίδιος αρνήθηκε να τα αφήσει να τον καταβάλουν, πείσμωσε περισσότερο και άντλησε δύναμη από όλα εκείνα που θα μπορούσαν να τον συντρίψουν.

κι ω ήττες, συντρόφισσές μου, που μέσα σε μια στιγμή

με λυτρώσατε απ’ τους αιώνιους φόβους της ήττας.

Κατά τρόπο παρόμοιο, ο ποιητής στρέφεται προς τις ήττες της ζωής του, οι οποίες, αν και αποτέλεσαν διάψευση για πολλές επιθυμίες του, κατόρθωσαν εντούτοις να του προσφέρουν ψυχική δύναμη αφού τον απάλλαξαν από εκείνον το διαρκή φόβο απέναντι στην ήττα και την αποτυχία, που τόσο συχνά αδρανοποιεί τους ανθρώπους και τους αποτρέπει από το να προσπαθούν και να διεκδικούν.