Κωνσταντίνος Καβάφης «Κατά τες συνταγές αρχαίων Eλληνοσύρων μάγων»

Rob Carlos 

Κωνσταντίνος Καβάφης «Κατά τες συνταγές αρχαίων Eλληνοσύρων μάγων»

«Ποιο απόσταγμα να βρίσκεται από βότανα

γητεύματος», είπ’ ένας αισθητής,

«ποιο απόσταγμα κατά τες συνταγές

αρχαίων Ελληνοσύρων μάγων καμωμένο

που για μια μέρα (αν περισσότερο

δεν φθάν’ η δύναμίς του), ή και για λίγην ώρα

τα είκοσι τρία μου χρόνια να με φέρει

ξανά· τον φίλον μου στα είκοσι δυο του  χρόνια

να με φέρει ξανά— την εμορφιά του, την αγάπη του.

»Ποιο απόσταγμα να βρίσκεται κατά τες συνταγές

αρχαίων Ελληνοσύρων μάγων καμωμένο

που, σύμφωνα με την αναδρομήν,

και την μικρή μας κάμαρη να επαναφέρει.»

Το λόγο σε αυτό το ποίημα παίρνει ένας αισθητής, ένας εστέτ, ένας άνθρωπος δηλαδή που θεωρεί την ομορφιά υπέρτατο αγαθό, και αποζητά μια μαγική λύση για την επαναφορά της νεότητάς του. Ο ποιητής εδώ μεταθέτει την επιθυμία επιστροφής της νιότης σε έναν αισθητή, χωρίς να τον ονομάζει, επιτρέποντα έτσι στον αναγνώστη να εικάσει ότι αυτός που αναζητά το απόσταγμα των Ελληνοσύρων μάγων δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον Καβάφη. Η μετάθεση των σκέψεων του ποιήματος σε κάποιο άλλο πρόσωπο γίνεται από τον ποιητή αφενός για να αποδεσμεύσει τον εαυτό του από τη ματαιοδοξία που εκφράζεται σε αυτό κι αφετέρου για να δώσει μια αίσθηση καθολικότητας στην ανάγκη που αισθάνεται ο αισθητής να έχει μια δεύτερη ευκαιρία στη νεότητα. Παρά το ανέφικτο της εκφραζόμενης επιθυμίας ο ποιητής γνωρίζει ότι με τους στίχους αυτούς αποτυπώνει τη σκέψη πολλών ανθρώπων, καθώς η ευχή να μπορούσαν να επιστρέψουν τα νιάτα διατρέχει τη λογοτεχνία μας από τη δημοτική ποίηση μέχρι τους σύγχρονους λογοτέχνες και αποτελεί ουσιαστικά κάτι που απασχολεί τους περισσότερους ανθρώπους από τη στιγμή που θα χάσουν την ανεκτίμητη νεότητα.

τα είκοσι τρία μου χρόνια να με φέρει

ξανά∙ τον φίλον μου στα είκοσι δυο του  χρόνια

να με φέρει ξανά— την εμορφιά του, την αγάπη του.

Η επιθυμία του ποιητή είναι να γυρίσει ξανά στα είκοσι τρία του χρόνια και μαζί του να επανέλθει και ο αγαπημένος του στα είκοσι δύο του χρόνια, ώστε να μπορέσουν να ζήσουν ξανά τον έρωτά τους, τη στιγμή ακριβώς που η νεότητα χαρίζει απλόχερα την ομορφιά. Το μέσο που θα μπορούσε ίσως να κάνει πραγματικότητα αυτό το θαύμα είναι κάποιο απόσταγμα Ελληνοσύρων μάγων. Με την αναφορά στους Ελληνοσύρους μάγους και τα γητεύματα ο Καβάφης δίνει στο ποίημα μια αναγκαία χρονική μετάθεση, ώστε να αποδοθεί αποτελεσματικότερα η ευχή αυτή σε κάποιο πρόσωπο του παρελθόντος, τότε που η μαγεία αποτελούσε αποδεκτή λύση για κάθε παράδοξη ανάγκη. Επιπλέον το ποίημα αποκτά μια αίσθηση ανατολίτικου μυστηρίου, μιας και η σκέψη ότι θα μπορούσε ποτέ να επανέλθει η νεότητα μόνο στα πλαίσια της μαγείας και του υπερφυσικού θα ήταν δυνατό να εκφραστεί.

που για μια μέρα (αν περισσότερο

δεν φθάν’ η δύναμίς του), ή και για λίγην ώρα

τα είκοσι τρία μου χρόνια να με φέρει

ξανά∙

Σημαντική είναι η αναφορά του ποιητή στη διάρκεια που θα μπορούσε να έχει αυτό το θαύμα, μια μέρα μόνο ή έστω και λίγες στιγμές. Στο σημείο αυτό κρύβεται όλη η απόγνωση του ανθρώπου που έχει χάσει πια τα νιάτα του και νιώθει ότι θα γινόταν ευτυχισμένος έστω κι αν για λίγες μόλις στιγμές μπορούσε να είναι νέος ξανά. Τώρα που ο ποιητής δεν είναι πια νέος έρχεται να εκτιμήσει σε απόλυτο βαθμό την αξία της νεότητας, αλλά και του έρωτά του. Απελπισμένος πια, ζητά έστω και για λίγη ώρα να μπορούσε να επιστρέψει στο παρελθόν και τότε θα μπορούσε να βιώσει με όλη του την ψυχή κάθε πολύτιμο λεπτό αυτού του θείου δώρου, που είναι η νεότητα.

Η σκέψη ότι η νεότητα με την ομορφιά που προσφέρει καθώς και η απόλαυση του νεανικού έρωτα, αποτελούν υπέρτατα αγαθά, αποτελεί βασική θεματική στο έργο του Καβάφη, ο οποίος συχνά δείχνει να βασανίζεται καθώς βλέπει τα χρόνια του να περνούν.

»Ποιο απόσταγμα να βρίσκεται κατά τες συνταγές

αρχαίων Ελληνοσύρων μάγων καμωμένο

που, σύμφωνα με την αναδρομήν,

και την μικρή μας κάμαρη να επαναφέρει.»

Η επιθυμία του εστέτ ήρωα -του ίδιου του ποιητή επί της ουσίας- είναι να βρεθεί εκείνη η μαγική συνταγή, εκείνο το απόσταγμα που θα μπορούσε να επαναφέρει, όχι μόνο τη νεότητα του ίδιου και του αγαπημένου του, αλλά και τη μικρή τους κάμαρη∙ το χώρο που βίωναν κάποτε τον έρωτά τους, χωρίς να νοιάζονται για το πέρασμα του χρόνου, χωρίς ίσως να αντιλαμβάνονται την απροσμέτρητη αξία που είχαν οι στιγμές αυτές που περνούσαν μαζί.

Ένα απόσταγμα φτιαγμένο σύμφωνα με τις συνταγές αρχαίων Ελληνοσύρων μάγων θα μπορούσε να αποτελέσει την ιδανική απάντηση στην απελπισία του γήρατος, εφόσον θα ήταν ικανό να αψηφήσει τους όρους της πραγματικότητας και θα μπορούσε να επαναφέρει την εξόχως πολύτιμη νεότητα. Ο ποιητής, βέβαια, δεν χάνει ούτε σ’ αυτό το ποίημα την ευκαιρία να υπενθυμίσει τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού, όπως αυτό προκύπτει εδώ από τη σύζευξή του με τον πολιτισμό της Συρίας. Οι μάγοι δεν είναι απλώς Έλληνες ή Σύριοι∙ είναι Ελληνοσύροι, προκειμένου να καταστεί σαφής η πολυετής συνύπαρξη των δύο πολιτισμών.