Δημοτικό τραγούδι [Η αναγνώρισις]

Jean Francois Millet

Δημοτικό τραγούδι [Η αναγνώρισις]

Εχάραξεν ανατολή και ρόιδισεν η δύσι,

Πάν τα πουλάκια σταις βοσκαίς και η ώμορφαις να πλύνουν.

Πήρα κ’ εγώ το γρίβα μου να πάω να τον ποτίσω.

Βρίσκω μια κόρη πώπλυνε σε μια κρυά βρυσούλα,

Κ’ εγώ νερό της γύρεψα κι’ άπλωσε να μου δώση.

Δώδεκα κούπαις μούδωκε, στα μάτια δεν την είδα

Και σε ταις δεκατέσσαραις την είδα δακρυσμένη

-«Τ’ έχεις κόρη μ’ και θλίβεσαι και βαρυαναστενάζεις;»

-«Εγώχ’ άντρα στην ξενιτειά τώρα δώδεκα χρόνους,

Κι’ ουδέ χαρτί δε μώστειλεν ουδέ ατός του ήλθε,

Κι’ ακόμα δυο τον καρτερώ, ως τρεις τον παντυχαίνω,

Κι απαί θα γένω καλογριά, τα ράσα να φορέσω.»

-«Ο άντρας σούταν άρρωστος, βαργιά για να πεθάνη,

Και τον εδάνεισα πανί, μούπε να με το δώσης.»

-«Αν τον εδάνεισες πανί, εγώ να σου το δώσω.»

-«Γω τον εδάνεισα κερί, μούπε να με το δώσης»

-«Αν τον εδάνεισες κερί, εγώ να σου το δώσω»

-«Γώ τον εδάνεισα φιλί, μούπε να με το δώσης.»

-«Αν τον εδάνεισες φιλί, να πάγης να το πάρης.»

-«Κόρη μ’ εγώμ’ ο άντρας σου, εγώμαι κι ο καλός σου.»

-«Αν ήσαι σύ ο άντρας μου, αν ήσαι ο καλός μου,

Πες μας σημάδια του σπιτιού, τότε να σε γνωρίσω.»

-«Έχεις μηλιά στη θύρα σου και κλήμα στην αυλή σου,

Κάμει σταφύλια ραζακιά και το κρασί μοσκάτο.»

-«Εγώμουν κρασοπούλισσα και διάβηκες και τάδες.

Αν ήσαι συ ο άντρας μου, αν ήσαι ο καλός μου,

Πές μου σημάδια του κορμιού, τότε να σε γνωρίσω.»

-«Έχεις ελιά στο στήθος σου κ’ ελιά στην αμασκάλη.»

-«Καλέ μ’ εσύ ‘σαι ο άντρας μου, εσύ ‘σαι κι’ ο καλός μου.»

(ο) γρίβας: άλογο

ατός: αυτός, ο ίδιος

βαργιά: βαριά

ραζακιά (σταφύλια): ποικιλία σταφυλιού

μοσκάτο (κρασί): είδος κρασιού από αρωματικά σταφύλια

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α.1. Το ποίημα είναι ένα παραδοσιακό δημοτικό τραγούδι. Να επισημάνετε δύο (2) χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παραδοσιακής ποίησης.

- Οι στίχοι του ποιήματος, όπως συνηθίζεται στη δημοτική ποίηση, είναι δεκαπεντασύλλαβοι και ακολουθούν το ιαμβικό μέτρο (εναλλαγή άτονης τονισμένης συλλαβής)

Έ / χεις / ε / λιά / στο / στη / θος /  σου / κ’ ε / λιά / στην / α / μα / σκά / λη

- Στο ποίημα υπάρχει λογική αλληλουχία, εφόσον παρακολουθείται η σταδιακή αναγνώριση ανάμεσα στους δύο συζύγους που έχουν 12 χρόνια να συναντηθούν.

α.2. Να βρείτε στο κείμενο τα σημάδια της αναγνώρισης στην οποία αναφέρεται ο τίτλος του ποιήματος και να σχολιάσετε εν συντομία τον τρόπο με τον οποίο κλιμακώνεται η αναγνώριση του άνδρα από τη γυναίκα.

Η αναγνώριση ουσιαστικά ξεκινά όταν ο άνδρας βλέπει τα δακρυσμένα μάτια της γυναίκας, τα οποία χρειάστηκε να περιμένει αρκετή ώρα μέχρι να τα δει, αφού μόνο όταν του έδωσε και την 14^η κούπα νερό κατέστη αυτό εφικτό. Μόλις, μάλιστα, εκείνη του αναφέρει την ιστορία της και την δωδεκαετή απουσία του συζύγου της, εκείνος φαίνεται να αντιλαμβάνεται πως πρόκειται για τη γυναίκα του.

Η πρώτη μέριμνα του συζύγου είναι να θέσει σε δοκιμασία την πίστη της συζύγου του, γι’ αυτό κι αφού την ενημερώνει πως έτυχε να γνωρίζει τον άρρωστο άνδρα της, αρχίζει να της ζητά πράγματα που του είχε δανείσει. Το κρίσιμο αίτημα είναι αυτό που αφορά το φιλί, το οποίο η γυναίκα αρνείται να του το δώσει.

Αφού, λοιπόν, ο άνδρας βεβαιώνεται για την αφοσίωση της συζύγου του περνά στο να της φανερώσει την ταυτότητά του. Η γυναίκα, ωστόσο, μιας κι έχει να τον δει δώδεκα χρόνια δεν αναγνωρίζει αμέσως στο πρόσωπο του αγνώστου το πρόσωπο του άνδρα της, γι’ αυτό και του ζητά να της αποκαλύψει σημάδια του σπιτιού, ώστε να βεβαιωθεί πως είναι πράγματι αυτός.

Η αναφορά στη μηλιά και στο κλήμα με τα ραζακιά σταφύλια δεν επαρκεί για να πειστεί η γυναίκα, εφόσον αυτά θα μπορούσε να τα γνωρίζει ακόμη κι ένας περαστικός. Ζητά, έτσι, κάτι πιο προσωπικό, κάτι που να το γνωρίζει μόνο ο άνδρας της που την έχει δει γυμνή∙ ζητά σημάδια του κορμιού της.

Μόλις, λοιπόν, ο άνδρας της απαντά πως έχει μια ελιά στο στήθος της και μια στη μασχάλη, η γυναίκα πείθεται πως εκείνος είναι ο άνδρας της, και η αναγνώριση ολοκληρώνεται επιτυχώς.  

β.1. Στο ποίημα χρησιμοποιούνται πολλές επαναλήψεις λέξεων ή ολόκληρων φράσεων. Να εντοπίσετε δύο (2) από αυτές.

εδάνεισα – εδάνεισες / εδάνεισα – εδάνεισες

Κόρη μ’ εγώμ’ ο άντρας σου, εγώμαι κι ο καλός σου. / Καλέ μ’ εσύ ‘σαι ο άντρας μου, εσύ ‘σαι κι’ ο καλός μου.

β.2. Τι εξυπηρετούν, κατά τη γνώμη σας, οι επαναλήψεις που εντοπίσατε στην ερώτηση β.1.;

Η επανάληψη του ρήματος εδάνεισα, που λειτουργεί ως το βασικό στοιχείο τις στιχομυθίας των δύο κεντρικών προσώπων, αποτελεί το μέσο δοκιμασίας που θέτει ο ήρωας στη γυναίκα του, αναζητώντας να δει αν του είναι ακόμη αφοσιωμένη και πιστή.

Η επανάληψη από τη γυναίκα της διαβεβαίωσης του άνδρα πως αυτός είναι ο άντρας της, αυτός είναι ο καλός της, έρχεται να υποδηλώσει πως η διαδικασία της αναγνώρισης έχει ολοκληρωθεί επιτυχώς, εφόσον εκείνη αποδέχεται και αναγνωρίζει πως πράγματι αυτός που στέκει απέναντί της είναι ο σύζυγός της, τον οποίο είχε αρχίσει να θεωρεί νεκρό ή για πάντα χαμένο.

β.3. Να γράψετε πέντε (5) ιδιωματικές λέξεις από το ποίημα.

- ρόιδισεν

- γρίβα

- ατός

- παντυχαίνω

- απαί