2ο Ενδεικτικό Διαγώνισμα Ιστορίας Α΄ Λυκείου

RicardMN photography

Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου

Διαγώνισμα

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Εκκλησία του δήμου ήταν η συνέλευση όλων των ενήλικων κατοίκων της Αθήνας.

ii. Ένα φυλετικό κράτος μπορούσε να προκύψει κι από τη διάσπαση μιας φυλής ή από την ένωση περισσότερων φυλών του ίδιου φύλου.

iii. Η εκκίνηση του θεσμού της πόλης-κράτους συμπίπτει με την επικράτηση των ευγενών και την πτώση της βασιλείας.

iv. Οι μεταρρυθμιστικές νομοθετικές προσπάθειες που άνοιξαν το δρόμο προς τη δημοκρατία έγιναν από τον Κλεισθένη.

Μονάδες 10

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Τιμοκρατικό πολίτευμα

ii. Τριηραρχία

iii. Αυτονομία

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποια άλλα πρόσωπα, πέρα από εκείνα που είχαν άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους ευγενείς, ζούσαν στο πλαίσιο του οίκου; Ποιοι ήταν οικονομικά εξαρτώμενοι από τους οίκους μιας ευρύτερης περιοχής;  

Μονάδες 10

2.β. Να καταγράψετε τις πληροφορίες που γνωρίζετε για την ομηρική εποχή και να εξηγήσετε γιατί είχε χαρακτηριστεί ως ελληνικός μεσαίωνας.

Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Να εξηγήσετε πώς επιτεύχθηκε η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στα χρόνια του Περικλή, συμπληρώνοντας τις γνώσεις σας με στοιχεία του ακόλουθου κειμένου.

«Ο δικαστικός, ο στρατιωτικός, ο βουλευτικός και τέλος ο εκκλησιαστικός μισθός έδιναν τη δυνατότητα διαβιώσεως στους πολίτες που προσέφεραν υπηρεσία στο κράτος. […] Παρ’ όλη την κατάκριση των ολιγαρχικών, των κωμικών ποιητών και μερικών φιλοσόφων για τη μισθοφορά είναι ανάγκη να γίνει κατανοητό πόσο απαραίτητη και λογική ήταν για την εξασφάλιση της δυνατότητας συμμετοχής όλων των πολιτών στα «κοινά». […] Δίνοντας ο Περικλής, με σειρά σχετικών μέτρων, στις λαϊκές τάξεις τη δυνατότητα να ικανοποιούν τις υλικές τους ανάγκες, εξασφάλιζε την εσωτερική γαλήνη, και αυτό υπήρξε μια υπηρεσία ανεκτίμητη για την αθηναϊκή δημοκρατία.»

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Γ΄, Εκδοτική Αθηνών

Μονάδες 25

ΘΕΜΑ 2

Πώς χρησιμοποίησαν οι Αθηναίοι τη συμμαχία της Δήλου και ποια ήταν η στάση των Ελλήνων που δεν είχαν προσχωρήσει σε αυτή; Να εξηγήσετε αν θεωρείτε δικαιολογημένη ή όχι την επιφυλακτικότητα της Σπάρτης απέναντι στη συμμαχία.

Μονάδες 25

Απαντήσεις

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Λανθασμένη

ii. Λανθασμένη

iii. Σωστή

iv. Σωστή

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Τιμοκρατικό πολίτευμα: Το πολίτευμα από τη στιγμή που η συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας έγινε ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των πολιτών μεταβλήθηκε σε ολιγαρχικό ή, όπως ονομάστηκε διαφορετικά, τιμοκρατικό (ή έκ τιμημάτων πολιτεία), επειδή κριτήριο της διάκρισης των πολιτών ήταν τα «τιμήματα», δηλαδή το εισόδημα.

ii. Τριηραρχία:  Μια μορφή λειτουργίας ήταν η τριηραρχία, κατά την οποία ο τριήραρχος είχε την υποχρέωση της συντήρησης και του εξοπλισμού μιας τριήρους.

iii. Αυτονομία: Οι πολίτες στο πλαίσιο της πόλης-κράτους συνέβαλλαν στη διακυβέρνηση με νόμους που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει για να επιτύχουν την αυτονομία της.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποια άλλα πρόσωπα, πέρα από εκείνα που είχαν άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους ευγενείς, ζούσαν στο πλαίσιο του οίκου;

Στο πλαίσιο του οίκου ζούσαν και πολλοί άνθρωποι που δεν είχαν άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους ευγενείς. Αυτοί αποτελούσαν μια πολυάριθμη κοινωνική ομάδα γνωστή με την ονομασία πλήθος. Επιπροσθέτως, οι δούλοι αποτελούσαν περιουσιακό στοιχείο του οίκου. Οι περισσότεροι είχαν αποκτηθεί από τους πολέμους ή την πειρατεία. Ανεξάρτητοι από τον οίκο αλλά οικονομικά εξαρτώμενοι από τους οίκους μιας ευρύτερης περιοχής, ήταν εκείνοι των οποίων η εργασία προϋπέθετε κάποια ειδίκευση, όπως ο ξυλουργός, ο αγγειοπλάστης, ο χαλκουργός κ.ά. Αυτοί ονομάζονταν δημιουργοί και ασκούσαν την εργασία τους για να καλύψουν τις ανάγκες μιας κοινότητας που περιλάμβανε τους οίκους μιας περιοχής.

2.β. Να καταγράψετε τις πληροφορίες που γνωρίζετε για την ομηρική εποχή και να εξηγήσετε γιατί είχε χαρακτηριστεί ως ελληνικός μεσαίωνας.

Την παρακμή των μυκηναϊκών κέντρων ακολούθησε περίοδος αναστατώσεων, η οποία διήρκεσε περίπου τρεις αιώνες. Οι συνεχείς μετακινήσεις των ελληνικών φύλων αποτέλεσαν μια μεταβατική εποχή, προς το τέλος της οποίας, μετά την απόκτηση μόνιμων εγκαταστάσεων, οι Έλληνες διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις της ανασυγκρότησης τους. Κύρια πηγή πληροφοριών γι’ αυτή την περίοδο, εκτός από την αρχαιολογική έρευνα, είναι τα ομηρικά έπη. Για το λόγο αυτό, οι ερευνητές την ονομάζουν συμβατικά ομηρική εποχή. Έχει χαρακτηριστεί και ως ελληνικός μεσαίωνας ή σκοτεινοί χρόνοι, γιατί παλαιότερα τη θεωρούσαν εποχή παρακμής και οι γνώσεις μας γι’ αυτήν ήταν περιορισμένες. Σήμερα η ιστορική έρευνα μιλάει πλέον για μια περίοδο ανασυγκρότησης και οργανωτικής δημιουργίας, στη διάρκεια της οποίας τέθηκαν τα θεμέλια του ελληνικού πολιτισμού.

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Να εξηγήσετε πώς επιτεύχθηκε η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στα χρόνια του Περικλή, συμπληρώνοντας τις γνώσεις σας με στοιχεία του ακόλουθου κειμένου.

Η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος επιτεύχθηκε με την καθιέρωση χρηματικής αποζημίωσης για τους κληρωτούς άρχοντες, τους βουλευτές και τους λαϊκούς δικαστές. Τούτο το μέτρο στόχευε στην οικονομική ενίσχυση των λαϊκών στρωμάτων που δε διέθεταν περιουσία και έπρεπε να συμμετέχουν στη διοίκηση του κράτους. Όπως επισημαίνει, άλλωστε, το παράθεμα ο μισθός που δινόταν στους πολίτες που ασκούσαν δικαστικά, βουλευτικά ή στρατιωτικά καθήκοντα τους επέτρεπε να συμμετέχουν σε αυτά απρόσκοπτα, αφού δεν είχαν την ανησυχία για το πώς θα διασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Δινόταν, κατ’ αυτό τον τρόπο, η δυνατότητα σε όλους τους πολίτες, ακόμη και στους φτωχότερους, να συμμετάσχουν στα κοινά. Ενώ, παράλληλα, με οικονομικά μέτρα όπως ήταν αυτό του μισθού ο Περικλής διασφάλιζε την εσωτερική γαλήνη στην πόλη του, αφού οι πολίτες των λαϊκών στρωμάτων ικανοποιούσαν τις υλικές τους ανάγκες και δεν είχαν λόγο να δημιουργούν εντάσεις. Η αθηναϊκή δημοκρατία μπορούσε, έτσι, να λειτουργεί ομαλά.    

Οι οικονομικές παροχές επεκτάθηκαν και σε δαπάνες για την πολιτιστική ανάπτυξη των Αθηναίων. Τα θεωρικά ήταν το αντίτιμο της ελεύθερης εισόδου των πολιτών στο θέατρο, το οποίο αποτελούσε χώρο παιδείας για τους Αθηναίους.

ΘΕΜΑ 2

Πώς χρησιμοποίησαν οι Αθηναίοι τη συμμαχία της Δήλου και ποια ήταν η στάση των Ελλήνων που δεν είχαν προσχωρήσει σε αυτή; Να εξηγήσετε αν θεωρείτε δικαιολογημένη ή όχι την επιφυλακτικότητα της Σπάρτης απέναντι στη συμμαχία.

Τη συμμαχία οι Αθηναίοι τη χρησιμοποίησαν ως μέσο επικράτησης και κυριαρχίας· ως μέσο επικράτησης απέναντι στους Πέρσες και στους υπόλοιπους Έλληνες και ως μέσο επιβολής της κυριαρχίας τους στους ίδιους τους συμμάχους. Ο πόλεμος εναντίον των Περσών συνεχίστηκε με αρκετές διακοπές, εξαιτίας των πολιτικών αντιθέσεων στην Αθήνα. Οι Έλληνες που δεν είχαν προσχωρήσει στη συμμαχία, αν και δεν αντιμετώπιζαν ευνοϊκά την αύξηση της δύναμης των Αθηναίων, εντούτοις δεν εκδήλωναν φανερά την αντίθεσή τους. Ακόμα και οι Σπαρτιάτες ήταν επιφυλακτικοί και μόνο όταν τους δινόταν η ευκαιρία, προσπαθούσαν με πλάγιο τρόπο να εξασθενίσουν την αυξανόμενη δύναμη της Αθήνας.

Κατά τη γνώμη μου η επιφυλακτικότητα της Σπάρτης απέναντι στη συμμαχία της Δήλου ήταν δικαιολογημένη, διότι γινόταν εξαρχής αντιληπτό πως αποτελούσε μέσο ενίσχυσης της αθηναϊκής δύναμης. Μπορούσαν, έτσι, από νωρίς οι Σπαρτιάτες να εικάσουν πως σταδιακά η Αθήνα θα αποκτούσε τη δυνατότητα να διευρύνει ακόμη περισσότερο τον χώρο στον οποίο ασκούσε επιρροή ή έλεγχο. Γεγονός που, ενδεχομένως, να την οδηγούσε στην υιοθέτηση μιας πιο δεσποτικής συμπεριφοράς, αφού θα θεωρούσε πως δεν υπήρχε κάποια άλλη δύναμη ικανή να περιορίσει τις φιλοδοξίες και τις βλέψεις της.