Σοφοκλέους Αντιγόνη: Γ΄ Επεισόδιο (στ. 635-780) [Μετάφραση – Ερμηνευτικές ερωτήσεις]
Πατέρα, δικός σου είμαι, κι εσύ έχοντας σκέψεις 635
σωστές με καθοδηγείς, τις οποίες εγώ, βέβαια, θα ακολουθήσω.
Κανένα γάμο δε θα θεωρήσω τόσο σπουδαίο,
ώστε να τον βάλω πάνω από τη δική σου συνετή καθοδήγηση.
Έτσι, παιδί μου, αυτή τη γνώμη πρέπει να έχεις.
Να ακολουθείς σε όλα την πατρική συμβουλή. 640
Γι’ αυτό τον λόγο οι άνδρες εύχονται παιδιά
υπάκουα να αποκτήσουν και να τα έχουν στο σπίτι.
Για να εκδικούνται τους εχθρούς για το κακό
και να τιμούν τους φίλους, όπως ακριβώς ο πατέρας.
Όποιος, όμως, γεννάει άχρηστα παιδιά, 645
τι άλλο θα ‘λεγες πως γέννησε αυτός παρά βάσανα για τον εαυτό του
και πολύ γέλιο για τους εχθρούς του.
Ποτέ μην αλλάξεις, γιε μου, τις τωρινές σου σκέψεις
από έρωτα για μια γυναίκα· γνωρίζοντας ότι
παγερό αγκάλιασμα γίνεται αυτό, 650
μια γυναίκα όταν είναι κακή σύζυγος. Γιατί
τι θα μπορούσε να γίνει μεγαλύτερος πόνος απ’ τον κακό φίλο;
Αλλά περιφρονώντας τη σαν να ήταν εχθρός σου, άφησε
αυτή την κόρη στον Άδη να παντρευτεί κάποιον άλλον.
Επειδή αυτή την έπιασα επ’ αυτοφώρω εγώ 655
να παραβαίνει τη διαταγή μου μόνη απ’ όλη την πόλη,
και δε θα βγω ψεύτης μπροστά σ’ όλους τους πολίτες·
θα την θανατώσω. Γι’ αυτά ας επικαλείται τον Δία
τον προστάτη της συγγένειας· γιατί αν αναθρέψω τους φυσικούς μου συγγενείς,
ώστε να είναι απείθαρχοι, θα ανέχομαι πολύ πιο απείθαρχους τους ξένους.
Γιατί όποιος είναι σωστός στους δικούς του,
θα φανεί και στους πολίτες ότι είναι δίκαιος.
Όποιος ξεπερνώντας τα όρια, παραβιάζει τους νόμους
ή σχεδιάζει να δίνει εντολές σ’ αυτούς που κυβερνούν,
δεν είναι δυνατόν να επαινεθεί αυτός από εμένα. 665
Αλλά όποιον εκλέξει η πόλη άρχοντα πρέπει να τον υπακούν όλοι
και στα ασήμαντα και στα δίκαια και στα αντίθετά τους.
Και εγώ θα μπορούσα να πιστέψω ότι ένας τέτοιος άνδρας
θα είχε τη θέληση και καλά να κυβερνά και καλά να κυβερνιέται·
κι αν τύχαινε κι είχε παραταχθεί στη θύελλα της μάχης, 670
ότι θα έμενε πιστός και γενναίος σύντροφος.
Δεν υπάρχει μεγαλύτερο κακό απ’ την αναρχία:
Αυτή και πόλεις οδηγεί στο χαμό, καταστρέφει
οικογένειες, αυτή κάνει να σπάσει η παράταξη
και να τραπεί σε άτακτη φυγή ο στρατός· μα αυτών που πειθαρχούν
σώζει τους πολλούς η πειθαρχία.
Έτσι πρέπει να υπερασπίζεται κανείς τους νόμους,
και με κανένα τρόπο δεν πρέπει να νικιέται ένας άντρας από μια γυναίκα.
Είναι προτιμότερο -αν πρέπει- να χάσουμε την εξουσία από έναν άνδρα
παρά να μας αποκαλέσουν κατώτερους από γυναίκες. 680
Αν από τα γηρατειά δεν έχουμε χάσει τον νου,
μας φαίνεται ότι μιλάς σωστά για όσα λες.
Πατέρα, οι θεοί προικίζουν με μυαλό τους ανθρώπους,
το πιο πολύτιμο από όλα τα πράγματα που υπάρχουν.
Εγώ ότι δεν μιλάς σωστά για αυτά, ούτε θα μπορούσα 685
και μακάρι να μη μάθω να πω∙
θα μπορούσε όμως και κάποιος άλλος να έχει κάποια σωστή σκέψη.
Όπως και να ‘ναι, από τη φύση μου έχω χρέος να προσέχω από πριν για σένα
όσα λέει, πράττει ή έχει να σου προσάψει κανείς.
γιατί το βλέμμα σου προκαλεί φόβο στον κάθε πολίτη, 690
για λόγια τέτοια, για τα οποία εσύ δεν θα ευχαριστηθείς ακούγοντάς τα.
Σ’ εμένα όμως είναι δυνατό να τα ακούω, εξαιτίας της ασημότητας της θέσης μου
πόσο δηλαδή η πόλη θρηνεί την κόρη αυτή·
λέγοντας πόσο ατιμωτικά πεθαίνει, σαν να ήταν η χειρότερη
απ’ όλες τις γυναίκες, για μια τόσο ένδοξη πράξη∙ 695
εκείνη που δεν άφησε τον αδελφό της, πεσμένο μέσα στο αίμα,
άταφο, ούτε επέτρεψε να χαθεί από τα άγρια σκυλιά
ούτε από κάποιο όρνιο.
Δεν αξίζει αυτή να τιμηθεί με λαμπρή τιμή;
Τέτοια φήμη σκοτεινή κυκλοφορεί κρυφά. 700
Για μένα, πατέρα, από τη δική σου ευτυχία
δεν μπορεί να υπάρξει πολυτιμότερο απόκτημα.
Γιατί ποια χαρά είναι μεγαλύτερη για τα παιδιά
από τη δόξα του ευτυχισμένου πατέρα; Ή του πατέρα για τα παιδιά του;
Μη λοιπόν έχεις μόνον έναν τρόπο σκέψης, 705
πως αυτό που λες εσύ είναι σωστό και τίποτε άλλο.
Όσοι νομίζουν ότι μόνο αυτοί σκέπτονται σωστά ή
πως έχουν ομιλία που δεν κατέχει άλλος, αυτοί
όταν ανοιχτούν και εξεταστούν σε βάθος βρίσκονται ότι είναι άδειοι.
Για έναν άνδρα, ακόμη και αν είναι σοφός, το να μαθαίνει
πολλά δεν είναι ντροπή, όπως και το να μάθει να μην παρατραβάει το σκοινί.
Βλέπεις κοντά στο ορμητικό ρεύμα, όσα δέντρα
υποχωρούν, πώς διασώζουν τα κλαδιά τους
μα όσα αντιστέκονται πώς χάνονται σύρριζα.
Επίσης, όποιος τεντώνει πολύ τα πανιά του πλοίου 715
και δεν τα χαλαρώνει καθόλου στον άνεμο
ταξιδεύει με ανεστραμμένο το κατάστρωμα, αφού αναποδογυρίσει το πλοίο.
Μα δώσε τόπο στην οργή κι άλλαξε γνώμη.
Κι αν μπορώ κι εγώ να προσθέσω κάποια γνώμη, παρότι νεότερος,
εγώ, βέβαια, λέω ότι το πιο καλό είναι 720
να γεννιέται κανείς πάνσοφος·
κι αφού αυτό συνήθως δε συμβαίνει έτσι
καλό είναι να μαθαίνεις από όσους μιλούν ορθά.
να το μάθεις∙ κι εσύ πάλι να ακούσεις αυτόν∙ μιλάτε και οι δύο σωστά. 725
ΚΡΕ: Σε αυτή την ηλικία θα διδαχτούμε πώς να σκεφτόμαστε
από έναν άνδρα τόσο νέο στην ηλικία;
ΑΙΜ: Να μη διδαχτείς τίποτε το άδικο∙ κι αν είμαι νέος
προτιμότερο είναι να μην ελέγχεις την ηλικία αλλά τις πράξεις.
ΚΡΕ: Είναι λοιπόν πράξη σωστή να τιμά κανείς όσους παρανομούν; 730
ΑΙΜ: Ποτέ δεν θα σε προέτρεπα να δείξεις σεβασμό στους κακούς.
ΚΡΕ: Δεν έχει λοιπόν προσβληθεί αυτή από τέτοια αρρώστια;
ΑΙΜ: Δεν συμφωνούν μ’ αυτό οι πολίτες της Θήβας.
ΚΡΕ: Γιατί η πόλη θα πει σ’ εμένα όσα πρέπει να διατάζω;
ΑΙΜ: Βλέπεις πώς το είπες αυτό, σαν μωρό παιδί; 735
ΚΡΕ: Για λογαριασμό άλλου ή για δικό μου θα πρέπει να κυβερνώ την πόλη;
ΑΙΜ: Δεν υπάρχει πόλη που να ανήκει σ’ έναν άνδρα.
ΚΡΕ: Η πόλη δεν ανήκει στον άρχοντά της;
ΑΙΜ: Ωραία, βέβαια, θα κυβερνούσες μια έρημη πόλη.
ΚΡΕ: Όπως φαίνεται, αυτός συμμαχεί με τη γυναίκα. 740
ΑΙΜ: Αν είσαι γυναίκα, γιατί για σένα ενδιαφέρομαι.
ΚΡΕ: Πανάθλιε, ενώ έρχεσαι να αντιδικήσεις με τον πατέρα σου;
ΑΙΜ: Ναι, γιατί σε βλέπω να παίρνεις άδικες αποφάσεις.
ΚΡΕ: Αδικώ, επειδή τιμώ την εξουσία μου;
ΑΙΜ: Με δεν τη σέβεσαι, όταν καταπατάς τιμές των θεών. 745
ΚΡΕ: Πρόστυχε χαρακτήρα, δούλε μιας γυναίκας.
ΑΙΜ: Έστω, αλλά δεν θα με βρεις να υποκύπτω σε αισχρές πράξεις.
ΚΡΕ: Τα λόγια σου, βέβαια, είναι όλα για εκείνη.
ΑΙΜ: Και για σένα βέβαια, και για μένα και για τους θεούς του κάτω κόσμου.
Μα και για σένα και για με και τους θεούς του Άδη.
ΚΡΕ: Με κανένα τρόπο δεν θα την παντρευτείς αυτή ζωντανή. 750
ΑΙΜ: Ο θάνατος εκείνης θα σκοτώσει κι άλλον.
ΚΡΕ: Αλήθεια, έρχεσαι με τόσο θράσος εναντίον μου, ώστε να με απειλείς;
ΑΙΜ: Τι απειλές να εκφράσει κανείς σε άδειες γνώμες;
ΚΡΕ: Με κλάματα θα με συνετίσεις, αν και είσαι άμυαλος;
ΑΙΜ: Αν δεν ήσουν πατέρας μου, θα έλεγα πως είσαι ανόητος. 755
ΚΡΕ: Μη φλυαρείς σ’ εμένα, δούλε μιας γυναίκας.
ΑΙΜ: Θέλεις να μιλάς και να μην παίρνεις καμιά απάντηση στα λόγια σου.
ΚΡΕ: Αλήθεια; Μα τον ίδιο τον Όλυμπο, να ξέρεις
ότι δε θα με βρίζεις ατιμώρητα με τις κατηγορίες σου.
Φέρτε μου εδώ τη μισητή, ώστε μπροστά στα μάτια, 760
κοντά, παρουσία του μνηστήρα, να πεθάνει.
ΑΙΜ: Όχι, βέβαια, μην το σκεφτείς ποτέ αυτό·
ούτε αυτή θα πεθάνει, κοντά μου τουλάχιστον, ούτε κι εσύ ποτέ σου
το πρόσωπό μου θα το δεις μπρος στα δικά σου μάτια,
για να δείχνεις την τρέλα σου σε όσους φίλους σου μπορούν να την ανεχτούν.
ΧΟΡ: Βασιλιά, ο άνδρας έφυγε βιαστικά
κι είναι επικίνδυνο αν πονέσει πολύ η ψυχή τόσο νέου.
ΚΡΕ: Ας πάει κι ας μεγαλοπιάνεται περισσότερο από ό,τι ταιριάζει σ’ έναν άνθρωπο∙
αυτές τις δύο κόρες πάντως δεν τις γλιτώνει από τον θάνατο.
ΧΟΡ: Και για τις δύο αυτές σκέφτεσαι να τις σκοτώσεις; 770
ΚΡΕ: Όχι αυτή που δεν άγγιξε (τον νεκρό)∙ καλά το λες.
ΧΟΡ: Την άλλη με ποιον τρόπο σκέφτεσαι να τη θανατώσεις;
ΚΡΕΟΝΤΑΣ
Θα πάω σε απάτητο από τους ανθρώπους δρόμου
και θα την θάψω ζωντανή μέσα σε πετρώδη σπηλιά,
βάζοντας τροφή ίσα-ίσα για να αποτραπεί το μίασμα, 775
ώστε να αποφύγει το μίασμα ολόκληρη η πόλη.
Κι εκεί παρακαλώντας τον Άδη, τον μόνο απ’ τους θεούς που σέβεται
ίσως γλιτώσει τον θάνατο,
ή θα μάθει, αν και αργά, πως είναι μάταιος κόπος
να τιμά κανείς όσους βρίσκονται στον Άδη. 780
και στα ασήμαντα και στα δίκαια και στα αντίθετά τους.»
Ο τρόπος με τον οποίο αντικρίζει ο Κρέοντας τη σχέση μεταξύ γονέα και παιδιού είναι σε μεγάλο βαθμό παρωχημένη στις μέρες μας. Δεν ελλείπει, βέβαια, η έννοια του σεβασμού, έχει διαφοροποιηθεί όμως ο τρόπος προσέγγισης των παιδιών. Πλέον οι γονείς διαμορφώνουν περισσότερο μια σχέση βασισμένη στο διάλογο και στη συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τις κλίσεις, τις επιθυμίες και τις επιδιώξεις των παιδιών τους. Στόχος τους, άλλωστε, είναι να διαμορφώσουν αυτόνομες προσωπικότητες με κριτική ικανότητα και τη δυνατότητα αυτόβουλης και ανεξάρτητης δράσης.
β. Διαχρονικό χαρακτήρα, επίσης, έχει η άποψη του Κρέοντα πως «δεν υπάρχει μεγαλύτερο κακό από την αναρχία». Η έλλειψη ενός πλαισίου νόμων και ηθικών αρχών ικανών να οριοθετήσουν τη συμπεριφορά των ατόμων, προκειμένου να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των συμπολιτών τους, μπορεί να οδηγήσει μια κοινωνία στην πλήρη διάλυσή της. Η αναρχία ως έννοια -και ως επιδίωξη ορισμένων- είναι δηλωτική κοινωνικής ανωριμότητας, ελλιπούς υπευθυνότητας και αδιαφορίας απέναντι στα οφέλη μιας κοινωνίας που λειτουργεί με οργάνωση και αλληλοσεβασμό.
Τα επιχειρήματα του Κρέοντα, αν ιδωθούν με πλήρη αποστασιοποίηση από οποιαδήποτε συναισθήματα συμπάθειας για την Αντιγόνη, έχουν στοιχεία πειστικότητας, υπό την έννοια πως βασίζονται αφενός στην ανάγκη του άρχοντα να εφαρμόζει τα όσα εξαγγέλλει και αφετέρου στην ηθική υποχρέωσή του να μη μεροληπτεί προς όφελος των συγγενών του. Παραλλήλως, ωστόσο, αν ληφθεί υπόψη το κίνητρο της «παράβασης» και η σκληρότητα της προβλεπόμενης γι’ αυτό ποινής γίνεται αντιληπτή μια διάθεση υπερβολής από τη μεριά του Κρέοντα, η οποία δεν μπορεί να αιτιολογηθεί με την επιχειρηματολογία αυτή.
Η πειθαρχία, από την άλλη, έστω κι αν τηρηθεί από ένα μέρος του στρατού, είναι ικανή να διασώσει την πλειονότητα των στρατιωτών, εφόσον κατορθώνει να αποτρέψει την πλήρη διάσπαση της παράταξης και επιτρέπει στον στρατό να συνεχίσει τη μάχη.
και μακάρι να μη μάθω να πω∙
θα μπορούσε όμως και κάποιος άλλος να έχει κάποια σωστή σκέψη.»
Ο Αίμονας επιλέγει να διατυπώσει με ιδιαίτερη προσοχή και με συγκαλυμμένο τρόπο την αμφισβήτηση της ορθότητας των αποφάσεων του πατέρα του, προκειμένου να μην τον εκνευρίσει και χαθεί έτσι κάθε πιθανότητα να λάβει υπόψη του το ενδεχόμενο πως ίσως έχει κάνει λάθος. Γνωρίζοντας πόσο εύθικτος είναι ο πατέρας του παρουσιάζει το ενδεχόμενο πως ίσως υπάρχει και άλλος τρόπος να ιδωθούν τα γεγονότα ως πιθανότητα και όχι ως κάτι δεδομένο, θίγοντας, έτσι, έμμεσα και διπλωματικά την ανάγκη επανεξέτασης των πρόσφατων διαταγών του.
όσα λέει, πράττει ή έχει να σου προσάψει κανείς.»
για λόγια τέτοια, για τα οποία εσύ δεν θα ευχαριστηθείς ακούγοντάς τα.»
Ο Αίμονας επιδιώκει να θέσει τις σχετικές με την Αντιγόνη αντιρρήσεις των πολιτών -και έμμεσα του ίδιου- με όσο γίνεται πιο διαλλακτικό τρόπο, ώστε να αποφύγει το ενδεχόμενο να εξοργιστεί ο πατέρας του. Αν ο Αίμονας έθετε με πιο ευθύ τρόπο το πόσο αντίθετη είναι η απόφαση του πατέρα του με τη θέληση των πολιτών θα διακινδύνευε να προκαλέσει τον ευέξαπτο Κρέοντα, ο οποίος θα έπαυε πλέον να δίνει προσοχή στην ουσία των όσων του ανέφερε ο γιος του, αφού θα αισθανόταν προσωπικά θιγμένος. Ατυχώς, βέβαια, παρά τις προσπάθειες του Αίμονα να επισημάνει το λανθασμένο της βασιλικής διαταγής με έμμεσο, διακριτικό και προσεκτικό τρόπο, ο Κρέοντας θα εκλάβει αρνητικά την εγειρόμενη αμφισβήτηση και θα εκνευριστεί με τον γιο του.
από τη δόξα του ευτυχισμένου πατέρα; Ή του πατέρα για τα παιδιά του;
- Όσοι νομίζουν ότι μόνο αυτοί σκέπτονται σωστά,
όταν ανοιχτούν και εξεταστούν σε βάθος βρίσκονται ότι είναι άδειοι.
- Για έναν άνδρα, ακόμη και αν είναι σοφός, το να μαθαίνει
πολλά δεν είναι ντροπή, όπως και το να μάθει να μην παρατραβάει το σκοινί.
- Βλέπεις κοντά στο ορμητικό ρεύμα, όσα δέντρα
υποχωρούν, πώς διασώζουν τα κλαδιά τους
μα όσα αντιστέκονται πώς χάνονται σύρριζα.
- καλό είναι να μαθαίνεις από όσους μιλούν ορθά
Ο Αίμονας επισημαίνει στον πατέρα του πως οι άνθρωποι οφείλουν να έχουν κατά νου το ενδεχόμενο να υπάρχει και κάποια άλλη σωστή σκέψη, την οποία θα χρειαστεί να λάβουν υπόψη τους. Πρόκειται για μια προσέγγιση που φανερώνει τη διαλλακτικότητα και τη σύνεση του νεαρού ήρωα.
«Μη λοιπόν έχεις μόνον έναν τρόπο σκέψης,
πως αυτό που λες εσύ είναι σωστό και τίποτε άλλο.»
Ο Αίμονας, αφού παρουσιάζει στον πατέρα του τις αντιρρήσεις των πολιτών για την επικείμενη θανάτωση της Αντιγόνης, τον προτρέπει να μην αντικρίζει μονόπλευρα τα πράγματα, διότι αυτό ενδέχεται να τον ζημιώσει. Η προτροπή του Αίμονα στον πατέρα του εκφράζεται με αντικειμενικό και διακριτικό τρόπο, χωρίς ένταση, παρά το γεγονός πως η γυναίκα που πρόκειται να θανατωθεί είναι η αρραβωνιαστικιά του.
«Για έναν άνδρα, ακόμη και αν είναι σοφός, το να μαθαίνει
πολλά δεν είναι ντροπή, όπως και το να μάθει να μην παρατραβάει το σκοινί.»
Η άποψη του Αίμονα πως οι άνθρωποι οφείλουν να συμβιβάζονται και να μην οδηγούνται σε υπερβολές -είτε από πείσμα είτε από εγωισμό- είναι ιδιαιτέρως δηλωτική της ορθής κρίσης του, εφόσον αναγνωρίζει τις αρνητικές συνέπειες της υπερβολής και θεωρεί αναγκαίο αυτές να αποφεύγονται.
α. Η ωριμότητα των απόψεων ενός ατόμου δεν κρίνεται με βάση την ηλικία του, αλλά με βάση τη συμπεριφορά και τα πεπραγμένα του.
β. Σε καμία περίπτωση δεν θα προέτρεπε τον πατέρα του να δείξει σεβασμό σε ένα άτομο ανέντιμο και ανήθικο.
γ. Ο άρχοντας οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τη θέληση των πολιτών. Η απροθυμία του να κάνει τέτοιο είναι δηλωτική ανώριμης πολιτικής στάσης.
δ. Η πόλη δεν ανήκει στον άρχοντά της, αλλά στους πολίτες που τη συγκροτούν. Ο άρχοντάς της, άρα, δεν μπορεί να τους αγνοεί.
- Για λογαριασμό άλλου ή για δικό μου θα πρέπει να κυβερνώ την πόλη;
- Η πόλη δεν ανήκει στον άρχοντά της;
Ο Κρέοντας επιχειρεί να απαξιώσει τις αντιρρήσεις που εκφράζει ο Αίμονας τονίζοντας το νεαρό της ηλικίας του. Κατά την άποψή του, η ορθότητα των αποφάσεών του δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από τα όσα εκφράζει ένας νέος, διότι δεν έχει την απαιτούμενη εμπειρία και ωριμότητα, προκειμένου να αντιληφθεί πλήρως τις παραμέτρους που καθιστούν ορθά τα όσα διατάζει ένας βασιλιάς.
- Δεν έχει λοιπόν προσβληθεί αυτή από τέτοια αρρώστια;
Ο Κρέοντας θεωρεί πως η απόφασή του σχετικά με τη θανάτωση της Αντιγόνης δικαιολογείται από το γεγονός πως εκείνη παραβίασε προηγούμενη διαταγή του, αν και γνώριζε την ποινή που θα ακολουθούσε. Η απροθυμία, άρα, της Αντιγόνης να σεβαστεί τις βασιλικές διαταγές την καθιστά αξιόποινο -και ανεπιθύμητο στον βασιλιά- πρόσωπο.
Ο Κρέοντας θεωρεί πως ως βασιλιάς γνωρίζει ποια είναι η σωστή κάθε φορά επιλογή, εφόσον δεν επηρεάζεται, όπως οι πολίτες, από παράγοντες, όπως είναι ο συναισθηματισμός, που συχνά θολώνουν την κρίση των ανθρώπων. Ο ίδιος έχει τη δυνατότητα να κρίνει αντικειμενικά και αποστασιοποιημένα, έχοντας πληρέστερη γνώση των γεγονότων και καθαρότερη κρίση από τους πολίτες.
- Η πόλη δεν ανήκει στον άρχοντά της;
Με βάση την οπτική του Κρέοντα ο άρχοντας μιας πόλης έχει τη δυνατότητα να αποφασίζει αυτοβούλως και να επωμίζεται την ευθύνη των αποφάσεών του, μιας και είναι εκείνος στον οποίο ανήκει το σύνολο της πόλης. Ο άρχοντας, δηλαδή, διακρίνει πιο αντικειμενικά τι είναι αυτό που λειτουργεί προς όφελος της πόλης του, καθώς είναι εκείνος που δεν ενδιαφέρεται για το καλό συγκεκριμένων ατόμων, αλλά για το καλό του συνόλου. Υπ’ αυτή την έννοια, ακόμη κι αν μια απόφασή του μοιάζει σκληρή ή άδικη, έχει προφανώς ληφθεί με βάση το απώτερο όφελος της πόλης.
Ο Κρέοντας, όπως ήταν αναμενόμενο, θυμώνει με την παρέμβαση του γιου, αφού την εκλαμβάνει ως μια ακόμη προσπάθεια να αμφισβητηθεί η εξουσία του («Γιατί η πόλη θα πει σ’ εμένα όσα πρέπει να διατάζω;»). Οδηγείται, έτσι, γοργά στο σημείο να μιλά με απαξιωτικό τρόπο στον γιο του («Πανάθλιε, ενώ έρχεσαι να αντιδικήσεις με τον πατέρα σου;», «Πρόστυχε χαρακτήρα, δούλε μιας γυναίκας»). Ο Κρέοντας, βέβαια, δεν αρκείται στο να προσβάλει λεκτικά τον γιο του. Επιδιώκει να τον πληγώσει, ώστε να του δείξει πως δεν μπορεί και δεν πρέπει να έρχεται σε αντιπαράθεση με τον βασιλιά της πόλης («Φέρτε μου εδώ τη μισητή, ώστε μπροστά στα μάτια, κοντά, παρουσία του μνηστήρα, να πεθάνει»). Ο θυμός αυτός του Κρέοντα, ωστόσο, θα αποτελέσει τον παράγοντα που θα τον εμποδίσει από το να αντιληφθεί ότι ο Αίμονας έχει πάρει την απόφαση να αυτοκτονήσει («Ας πάει κι ας μεγαλοπιάνεται περισσότερο από ό,τι ταιριάζει σ’ έναν άνθρωπο»), γεγονός που θα οδηγήσει σε μια ακραίως επώδυνη κατάσταση για τον βασιλιά στη συνέχεια.
Ο Αίµων είναι η φωνή της συνείδησης του κοινού ανθρώπου, των κοινών ηθικών αντιλήψεων και µ’ αυτόν ο Σοφοκλής φανερώνει την εµπιστοσύνη του στο µέσο άνθρωπο, όταν αντιµετωπίζει ένα πραγµατικό πρόβληµα για το δίκαιο και το άδικο.
- Οι δεικτικές και οι προσωπικές αντωνυµίες υποδηλώνουν τις χειρονοµίες, τη στάση και την κίνηση του σώµατος.
- Τα σχόλια που κάνει ο χορός µας δίνουν πληροφορίες για το χαρακτήρα και την ψυχική κατάσταση των ηρώων.
- Ο αριθµός και το πρόσωπο των ρηµάτων µας πληροφορούν για το ποιος απευθύνεται
σε ποιον ή σε ποιους και καθοδηγούν έτσι την κίνηση του σώµατος και το ύφος του ήρωα που µιλάει.
- Οι κλητικές προσφωνήσεις δηλώνουν έντονο συναίσθηµα και συνοδεύονται συνήθως από συγκεκριµένες κινήσεις του σώµατος.
- Λέξεις ή φράσεις µε έντονο συναισθηµατικό φορτίο, όπως ύβρεις και ειρωνείες, διαµορφώνουν την ένταση και τη χροιά της φωνής, το ρυθµό του λόγου και δίνουν οδηγίες για τις εξωτερικές αντιδράσεις του «αντιπάλου».
να το μάθεις∙ κι εσύ πάλι να ακούσεις αυτόν∙ μιλάτε και οι δύο σωστά.»
[Απόδοση του αποσπάσµατος στην ελληνική: Γεώργιος Γιαννικόπουλος].
Δεύτερο, αν και ο Κρέων είναι ακόµη αποφασισµένος να τιµωρήσει την Αντιγόνη, τώρα αλλάζει το είδος της ποινής και δίνει εξηγήσεις. Θα την κλείσει σε µια βραχώδη σπηλιά µακριά από τους ανθρώπους (773-774) και θα της δώσει αρκετή τροφή, για να τη διατηρήσει ζωντανή. Κατά δεύτερο λόγο ελπίζει ίσως πως ο περιορισµός θα εξαναγκάσει την Αντιγόνη να µετανοήσει (779-780). (...) Αυτός ο συνδυασµός των δυο σκέψεων δείχνει πως έχει κλονιστεί και είναι ανήσυχος. Δεν είναι ακόµη έτοιµος να παραδεχτεί πως έχει άδικο, προσπαθεί όµως να αλλάξει την τιµωρία και να την κάνει να φανεί σαν να ήταν πραγµατικά για το καλύτερο. Πέφτει έξω. Η Αντιγόνη αυτοκτονεί και ο θάνατός της πέφτει βαριά πάνω στον Κρέοντα».