Niccolo Machiavelli (1469-1527) «Ο Ηγεμόνας» (αποσπάσματα)

Koen Demuynck

Niccolo Machiavelli (1469-1527) «Ο Ηγεμόνας»

Οι άνθρωποι αλλάζουν Ηγέτη μόνο στην περίπτωση που πιστεύουν ακράδαντα πως με αυτή την αλλαγή θα καλυτερεύσει η ζωή τους.

Πρέπει τους εχθρούς σου να τους εξουδετερώνεις ολοκληρωτικά. Αν τους προκαλέσεις μονάχα μικροζημιές, σίγουρα θα ανακάμψουν και, τότε, σίγουρα θα σε εκδικηθούν. Το χτύπημα πρέπει είναι τόσο ισχυρό ώστε ποτέ να μη μπορέσουν να ξανασηκώσουν κεφάλι. Έτσι, δε θα κινδυνεύσεις ποτέ από την εκδίκησή τους.

Εκείνος που στηρίζει την αναρρίχηση ενός επίδοξου Ηγέτη, εργάζεται για την αυτοκαταστροφή του. Επειδή η δύναμη, που από αυτήν του την προσπάθεια αποκτά, αρχίζει να μοιάζει ύποπτη, ακόμη και για εκείνον τον οποίο βοήθησε κι έγινε Ηγέτης.

Οι μεγάλοι Ηγέτες δεν περίμεναν τη δεύτερη εύνοια της τύχης τους, εκμεταλλεύτηκαν την αρχική.

Δεν αρκεί να αδράξει o Ηγέτης την ευκαιρία που του έστειλε η τύχη. Πρέπει και να τη διαμορφώσει. Αν δε διαθέτει την ικανότητα να χειρισθεί σωστά το υλικό που του προσφέρει η καλή του τύχη, η ευκαιρία πάει χαμένη.

Μπορείς να αλλάξεις τους θεσμούς ή με την πειθώ ή με τη βία. Η ιστορία δείχνει πως όσοι εφάρμοσαν τον πρώτο τρόπο και κακό τέλος είχαν και τους θεσμούς δεν άλλαξαν, ενώ όσοι χρησιμοποίησαν το δεύτερο, και δεν κινδύνεψαν και είχαν αποτέλεσμα.

Οι ωμότητες πρέπει να γίνονται όλες μαζί ώστε η γεύση τους να διαρκεί όσο γίνεται λιγότερο, ενώ οι ευεργεσίες πρέπει να γίνονται σταδιακά ώστε η γεύση τους να διαρκεί περισσότερο.

Όποιος συμπεριφέρεται με καλοσύνη σε μια κοινωνία με τόσους, που είναι κάθε άλλο παρά καλοί, είναι φυσικό να καταστραφεί.

Όταν οι ισχυροί δουν πως δεν αντέχουν να αντιταχθούν στο λαό, σωρεύουνε κύρος σε έναν δικό τους και με τις ευλογίες του λαού τον κάνουν Ηγέτη, ώστε κάτω από τη σκιά του να κάνουν τις δουλειές τους.

Σε αμφίβολους καιρούς ο Ηγέτης πάντα περιστοιχίζεται από ανθρώπους αμφίβολης εμπιστοσύνης.

Οι διοικούμενοι μισούν την ανασφάλεια.

Το πώς ζούμε, βρίσκεται πολύ μακριά από το πώς θα έπρεπε να ζούμε. Όποιος αγνοεί την πραγματικότητα και θέλει να τη βλέπει εξιδανικευμένη, προετοιμάζει με σιγουριά την προσωπική του καταστροφή.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να μάθεις ως Ηγέτης, είναι τον τρόπο να μην είσαι καλός. Και αυτή σου τη γνώση να την χρησιμοποιείς ή όχι, κατά τις περιστάσεις.

Οι ταραχές και το χάος βλάπτουν συνήθως το σύνολο των εξουσιαζόμενων, ενώ, αν πέσουν μερικά κεφάλια, βλάπτονται μόνο μεμονωμένα άτομα, οι αποκεφαλισμένοι.

Οι άνθρωποι βλάπτουν ευκολότερα κάποιον που τους είναι αγαπητός από κάποιον που τους προκαλεί το φόβο.

Οι άνθρωποι αγαπούν αν οι ίδιοι το θέλουν, αλλά φοβούνται αν το θέλει ο Ηγέτης τους.

Οι άνθρωποι σου συγχωρούν πιο εύκολα τη δολοφονία του πατέρα τους παρά την αρπαγή της πατρικής κληρονομιάς

Είναι απαραίτητο στον Ηγέτη να ξέρει να παίζει καλά και το ρόλο του ανθρώπου και το ρόλο του κτήνους. Αυτό καλύτερα από όλους το είπαν οι αρχαίοι Έλληνες. Για αυτό γράψανε ότι τον Αχιλλέα, αλλά και πολλούς άλλους αρχαίους ηγεμόνες τους δώσανε για ανατροφή και διδασκαλία στον κένταυρο Χείρωνα, που ήταν μισός άνθρωπος και μισός κτήνος.

Η συνταγή να αλλάζει ο Ηγέτης τiς αποφάσεις του ανάλογα με το συμφέρον του θα ήταν ανήθικη, αν ήταν ηθικοί οι άλλοι άνθρωποι. Επειδή όμως οι περισσότεροι δεν είναι ηθικοί, για αυτό θα πρέπει ο Ηγέτης να προσαρμοσθεί.

Μόνο τότε σε εκτιμούν, όταν μπορείς να είσαι και αληθινός φίλος και αληθινός εχθρός.

Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν τι φαίνεσαι, ενώ λίγοι νιώθουν τι στην πραγματικότητα είσαι, αλλά κι αυτοί οι τελευταίοι δεν τολμούν να πάνε κόντρα στη γνώμη των πρώτων, επειδή οι πρώτοι είναι οι περισσότεροι.

Κρίνεις το μέλλον ενός Ηγέτη παρατηρώντας τους συνεργάτες που τον περιστοιχίζουν.

Το πιο διαδεδομένο ελάττωμα των ανθρώπων είναι ότι στην καλοκαιρία δε λογαριάζουν την καταιγίδα.

Η τύχη στρέφει την ορμή της εκεί που δεν υπάρχει αξιοσύνη, επειδή ξέρει πως εκεί δε φτιάχτηκαν προχώματα και φράγματα για να τη βαστάξουν.

Η τύχη σαν γυναίκα που είναι, αγαπάει τους νεαρούς, επειδή είναι λιγότερο επιφυλακτικοί, πιο άγριοι και πιο τολμηροί.

Είναι προτιμότερο λοιπόν να είσαι στη ζωή σου ορμητικός παρά επιφυλακτικός.

Kahil Gibran (1883-1931) «Άμμος και Αφρός»

Kalle Gustafsson

Kahil Gibran

Άμμος και Αφρός

«Κάποτε μίλησα σε ένα ρυάκι για τη θάλασσα, και το ρυάκι με θεώρησε φαντασιόπληκτο. Κάποτε μίλησα στη θάλασσα για ένα ρυάκι, και η θάλασσα με θεώρησε συκοφάντη.»

«Μπορείς να κρίνεις κάποιον με βάση όσα γνωρίζεις γι’ αυτόν∙ αλλά πόσο περιορισμένη είναι, αλήθεια, η γνώση σου.»

«Η σοφία παύει να είναι σοφία όταν γίνεται πολύ περήφανη για να κλάψει, πολύ σοβαρή για να γελάσει και πολύ αυτάρκης για να αναζητήσει κάποιον άλλο, πέρα από τον εαυτό της.»

«Ο θάνατος δεν είναι πιο κοντά στον ηλικιωμένο από ό,τι στο νεογέννητο. Ούτε κι η ζωή, εξάλλου.»

«Επτά φορές έχω περιφρονήσει την ψυχή μου:

Την πρώτη, όταν την είδα ν’ αδρανεί, εκεί που θα μπορούσε να κερδίσει ύψος.

Τη δεύτερη, όταν την είδα να κουτσαίνει μπροστά στους σακατεμένους.

Την τρίτη, όταν είχε να επιλέξει ανάμεσα στο εύκολο και στο δύσκολο, και επέλεξε το εύκολο.

Την τέταρτη, όταν διέπραξε ένα λάθος και παρηγορήθηκε επειδή κι οι άλλοι κάνουν λάθη.

Την πέμπτη, όταν υπέμεινε λόγω αδυναμίας, και απέδωσε την υπομονή της στη δύναμη.

Την έκτη, όταν περιφρόνησε την ασχήμια ενός προσώπου, αγνοώντας ότι ήταν μία από τις δικές της μάσκες.

Και την έβδομη, όταν έψαλλε έναν ύμνο λατρείας, και το θεώρησε αυτό υπεροχή.»

«Ο έρωτας κι η αμφιβολία δεν είχαν ποτέ φιλικές σχέσεις.»

«Η επιθυμία είναι το ήμισυ της ζωής∙ η αδιαφορία το ήμισυ του θανάτου.»

«Τα δέντρα είναι ποιήματα που γράφει η γη στον ουρανό. Εμείς τα ρίξαμε και τα κάναμε χαρτί, για να καταγράφουμε την κενότητά μας.»

«Ζούμε μόνο για να ανακαλύπτουμε την ομορφιά. Όλα τα άλλα είναι μια μορφή προσμονής.»

«Πόσο ανόητος είναι αυτός που θέλει να σκεπάσει το μίσος στα μάτια του με ένα χαμόγελο στα χείλη του.»

«Αν έπρεπε να εξομολογηθούμε τις αμαρτίες μας ο ένας στον άλλο, θα γελούσαμε με την έλλειψη πρωτοτυπίας. Για τον ίδιο λόγο θα γελούσαμε αν έπρεπε να αποκαλύψουμε, ο ένας στον άλλο, τις αρετές μας.»

«Το έγκλημα είναι συνώνυμο της ανάγκης ή σύμπτωμα κάποιας ασθένειας.»

«Αν βλέπεις μόνο όσα το φως φανερώνει και ακούς μόνο ό,τι ο ήχος ανακοινώνει, τότε ούτε βλέπεις ούτε ακούς πραγματικά.»

«Η πιο πικρή από τις σημερινές μας λύπες είναι η ανάμνηση της χθεσινής μας χαράς.»

«Οι χελώνες γνωρίζουν περισσότερα για το δρόμο από όσα οι λαγοί.»

«Κι αν τα βάσανα είναι στο σπίτι σου ένα καινούριο παράθυρο που βλέπει στην ανατολή;»

«Είναι πραγματικά λυπηρό να απλώνεις άδειο χέρι και τίποτα να μην παίρνεις. Απελπιστικό όμως είναι να απλώνεις χέρι γεμάτο και να μη θέλει κανείς να πάρει.»

«Ακόμα και τα χέρια που φτιάχνουν στεφάνια αγκάθινα είναι καλύτερα από τα άεργα χέρια.»

«Οι λέξεις είναι διαχρονικές. Θα έπρεπε να τις εκφέρεις ή να τις γράφεις, έχοντας επίγνωση της διαχρονικότητάς τους.»

«Η φιλία είναι πάντα γλυκιά ευθύνη, ποτέ ευκαιρία.»

«Συχνά δανειζόμαστε από το αύριο, για να πληρώσουμε χρέη του χθες.»

«Το σπίτι μου μού λέει: Μη φύγεις, γιατί εδώ κατοικεί το παρελθόν σου.

Και ο δρόμος μού λέει: Έλα, κι ακολούθησέ με, γιατί εγώ είμαι το μέλλον σου.

Κι απαντώ στο σπίτι μου και στο δρόμο: Δεν έχω ούτε παρελθόν, ούτε μέλλον. Γιατί, αν παραμείνω εδώ, θα υπάρχει φυγή στην παραμονή μου. Κι αν φύγω, θα υπάρχει παραμονή στη φυγή μου.

Μόνο ο θάνατος κι η αγάπη αλλάζουν όλα τα πράγματα.»

«Πώς να χάσω την πίστη μου στη δικαιοσύνη της ζωής, όταν τα όνειρα αυτών που κοιμούνται στα πούπουλα, δεν είναι πιο όμορφα από τα όνειρα αυτών που κοιμούνται στο χώμα;»

«Η ανάμνηση είναι μια μορφή συνάντησης.»

«Καμιά λαχτάρα δε μένει ανεκπλήρωτη.»

Friedrich Nietzsche (1844-1900) Τάδε έφη Ζαρατούστρα (ο Υπεράνθρωπος)

Ύδρα 

Friedrich Nietzsche «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» (ο Υπεράνθρωπος)

Καινούρια περηφάνια με δίδαξε το Εγώ μου κι αυτή τη διδάσκω στους ανθρώπους: να μη χώνουν το κεφάλι τους στην άμμο των ουράνιων πραγμάτων, μα να σηκώνουν λεύτερα το γήινο κεφάλι, που το νόημα της γης δημιουργεί.

Αισθήσεις και πνεύμα, είν’ όργανα και παιχνιδάκια. Πίσω τους κρύβεται ο «εαυτός». Ο «εαυτός» ερευνάει ακόμα, με τα μάτια των αισθήσεων κι ακούει με τ’ αφτιά του πνεύματος.

Ζει επιτέλους κανείς μόνο, αυτό που έχει μέσα του. Πέρασε ο καιρός που μπορούσαν να με βρίσκουν συμπτώσεις. Και σαν τι θα μου λάχαινε, που να μην είναι από τα τώρα δικό μου!

Ανέκαθεν, όποιος πολύ φυλάχτηκε, αρρώστησε από την πολύ προφύλαξη. Ας είν’ ευλογημένο ό,τι σκληραγωγεί! Δεν πλέκω εγκώμια στη χώρα που το βούτυρο και το μέλι ρέουν!

Το «περίπου» - αυτό είναι η αρχαιότερη ευγένεια του κόσμου, την επέστρεψα σ’ όλα τα πράγματα, και τα απελευθέρωσα από τα δεσμά του σκοπού.

«Αρετή» ονομάζουν ό,τι ταπεινώνει και μερώνει: και κατάντησαν το λύκο σκύλο, και τον άνθρωπο το καλύτερο σπιτόβιο ζώο.

Γίνεστε όλοι οι πιο μικρότεροι ανθρωπάκηδες, στο τέλος θα εξαφανιστείτε, από τις πολλές σας μικροαρετές και μικροπαραλείψεις, απ’ την πολλή σας μικροαυταπάρνηση.

Όλες αυτές οι καπνισμένες, οι κλειδωμένες, οι πολυμεταχειρισμένες, οι ξεθωριασμένες, οι περιόδυνες ψυχές, πώς μπορούν με τη μοχθηρία τους να βαστάνε την ευτυχία μου;

Για τούτο τους δείχνω μονάχα το χειμώνα, και τον πάγο απάνω στην κορφή μου –δεν τους δείχνω ότι το βουνό το τυλίγουν όλες οι ζώνες του ήλιου!

Πρέπει να μάθει ο άνθρωπος ν’ αγαπάει τον εαυτό του –αυτό το κηρύχνω εγώ- με μιαν αγάπη ρωμαλέα και σφριγώδη, για να κρατάει τον εαυτό του και να μη σκορπιέται.

Πιο πολύ απ’ όλους ο δυνατός, ο υπομονετικός, ο γιομάτος σεβασμό: πλήθος ξένες βαριές λέξεις κι αξίες φορτώνεται στη ράχη του, -και τώρα, του είναι η ζωή μια έρημος.

Όποιος θα μάθει μια φορά να πετάει, πρέπει να μάθει πριν να στέκεται όρθιος, να περπατάει, να πιλαλάει, να σκαρφαλώνει, να χορεύει –κανένας δεν πετάει με το πρώτο!

Έναν καιρό πίστευαν στους μάντεις και στους αστρολόγους: και για τούτο πίστευαν ότι «όλα είναι τύχη»∙ «οφείλεις: άρα πρέπει».

Μετά δεν πίστευαν κανένα μάντη και κανέναν αστρολόγο: για τούτο θαρρούσαν ότι: «όλα είναι ελευθερία: μπορείς άρα θέλεις!»

Κι από ‘δω και πέρα, όχι το από που ‘ρχόσαστε, αλλά το που πηγαίνετε, ν’ αποτελεί την τιμή σας. Η θέλησή σας και το ποδάρι σας που επιθυμεί να ξεπεράσει τον εαυτό σας – αυτό να είναι η νέα σας τιμή!

Αυτοί δε φέρνουν στο τραπέζι τίποτα, μήτε μια πείνα της προκοπής: και τώρα βλαστημάν, «όλα είναι μάταια!»

Όμως το καλό φαγοπότι αδελφοί μου, μα την αλήθεια, δεν είναι μάταιη δουλειά. Θρυψαλιάστε τους πίνακες όσων δε χαίρονται ποτέ!

Αδέρφια μου, μήπως είμαι σκληρός; Μα σας λέω: Ό,τι πέφτει, πρέπει κανείς να το κλοτσάει!

Ό,τι είναι του σήμερα, αποσυντίθεται και γκρεμίζεται: Ποιος θέλει να το κρατήσει! Εγώ, θέλω να το κλοτσήσω ακόμα πιο πέρα!

Πρέπει να έχετε εχθρούς άξιους για μίσος, όχι άξιους για περιφρόνηση: πρέπει να είστε περήφανοι, για τον εχθρό σας, αυτό σας το ‘χω διδάξει κιόλας.

Όποιος μελέτησε καλά τις παλιές καταγωγές, αυτός θα ζητήσει στο τέλος και τις πηγές του μέλλοντος και τις νέες καταγωγές!

Και πρέπει να το πιστεύετε ότι είναι ευτυχία ν’ αφήσετε τ’ αχνάρια του χεριού σας απάνω στις χιλιετηρίδες σάμπως σε μαλακό κερί: ευδαιμονία να γράφετε πάνω στη θέληση των χιλιετηρίδων σαν απάνω σε ορείχαλκο, σκληρότεροι κι απ’ τον ορείχαλκο, πιο ευγενείς κι απ’ τον ορείχαλκο.

Όταν πήγα για πρώτη φορά στους ανθρώπους, έκανα την ανοησία, που κάνουν οι ερημίτες, τη μεγάλη ανοησία: στάθηκα στην αγορά. Κι επειδή μιλούσα σε όλους, δε μιλούσα σε κανέναν.

Ω, ανώτεροι άνθρωποι, μάθετε αυτό από μένα: στην αγορά δεν πιστεύει κανένας σε ανώτερους ανθρώπους! Κι αν θέλετε να μιλήσετε, εκεί, εμπρός τότε. Όμως ο όχλος, μισοκλείνει το μάτι: «είμαστε ίσοι όλοι».

Απελπιστήκατε, είναι κι αυτό άξιο μεγάλης τιμής. Γιατί δε μάθατε να παραδίνεστε, δε μάθατε τις μικροφρονιμάδες.

Γιατί σήμερα κυριαρχούν οι μικράνθρωποι: όλοι αυτοί κηρύχνουν την αφοσίωση, τη φρονιμάδα, τη μετριοφροσύνη, την επιμέλεια, την ευγένεια και την ατέλειωτη ουρά των μικρών αρετών.

Εγώ θαρρώ ότι δεν υποφέρατε όσο πρέπει! Γιατί υποφέρατε για τον εαυτό σας, δεν υποφέρατε ακόμα για τον άνθρωπο! Θα λέγατε ψέματα, αν λέγατε το αντίθετο.

Αν θέλετε ψηλά ν’ ανεβείτε, ανεβείτε με τα δικά σας πόδια! Μην αφήσετε να σας ανασηκώσουν, μην κάθεστε πάνω σε ξένες πλάτες και σε ξένα κεφάλια!