Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Λυκείου: Καλή γήρανση [Κριτήριο αξιολόγησης]

Leon Zernitsky
 
Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Λυκείου: Καλή γήρανση [Κριτήριο αξιολόγησης]
 
     Οι δημογραφικές μεταβολές στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της γης, τα ραγδαία τεχνολογικά επιτεύγματα καθώς επίσης και ο διαφορετικός τρόπος τηλεπικοινωνίας έχουν διαφοροποιήσει και τον τρόπο με τον οποίο οι ηλικιωμένοι αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους. Και ενώ η συνεχιζόμενη τεχνολογική ανάπτυξη δημιουργεί ένα περιβάλλον, το οποίο απαιτεί πολύ χαμηλό επίπεδο φυσικής δραστηριοποίησης για την εκπλήρωση των καθημερινών αναγκών, τα επιστημονικά πορίσματα στρέφονται ολοένα και περισσότερο στον κρίσιμο ρόλο της καθημερινής άσκησης στην διατήρηση της υγείας, της κινητικής επάρκειας και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του σύγχρονου ηλικιωμένου.
     Τα καλά γηρατειά σε αντίθεση με τα άσχημα γηρατειά, δημιουργούν θετικές εικόνες για τη γήρανση των ατόμων. Καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και πιο γεμάτη ζωή, οι αρνητικές εικόνες για τα γηρατειά έχουν αντικατασταθεί από θετικές και εναλλακτικές επιλογές ώστε να επιτευχθούν καλά γηρατειά. Οι μύθοι και τα αρνητικά στερεότυπα για τους ηλικιωμένους που κυριαρχούσαν παλιότερα αρχίζουν να αμφισβητούνται από νέες απόψεις που προσανατολίζονται στην επιτυχή, παραγωγική,
υγιή και καλή γήρανση.
     Ως δυναμική διαδικασία, η καλή γήρανση δεν μπορεί να παρουσιαστεί ως μια απλή περιγραφή ή συνταγή του πώς πρέπει να ζει κανείς. Οι άνθρωποι μεγαλώνουν με διαφορετικό τρόπο μέσα στο δικό τους περιβάλλον σύμφωνα με τα δικά τους χαρακτηριστικά και τις εμπειρίες και ιστορίες που κουβαλούν μαζί τους στην Τρίτη ηλικία. Η καλή γήρανση είναι μια προσωπική δυναμική διαδικασία στην οποία η προώθηση εννοιών όπως της κοινωνικής υποστήριξης, της φυσικής υγείας και λειτουργικής κατάστασης, της νοητικής αποτελεσματικότητας, των καθημερινών δραστηριοτήτων και της οικονομικής ασφάλειας, είναι κυρίαρχες για να πετύχει το άτομο την αίσθηση ικανοποίησης και ευεξίας σε μεγάλη ηλικία.
     Το να έχει κανείς μια ισχυρή κοινωνική υποστήριξη συγγενών και φίλων έχει από καιρό αναγνωριστεί από τους γεροντολόγους ως ένας σημαντικός παράγοντας για την καλή γήρανση. Ο ρόλος που παίζουν η οικογένεια και οι φίλοι στη συνεισφορά της ευεξίας στην τρίτη ηλικία είναι πολυδιάστατος. Η δομή των κοινωνικών σχέσεων, τυπικά εξαρτάται από τον αριθμό των ανθρώπων που συναναστρέφεται κανείς, τον τρόπο που γνωρίζονται και ταιριάζουν ο ένας με τον άλλο, ιδιαίτερα όσον αφορά τον βαθμό αλληλεγγύης που υπάρχει σ’ αυτή τη σχέση. Οι σκέψεις, τα αισθήματα και η συμπεριφορά του ηλικιωμένου ατόμου μέσα στις σχέσεις του, αντανακλούν τη διαδικασία κοινωνικής υποστήριξης. Η ικανοποίηση που αισθάνεται ο ηλικιωμένος μέσα σ’ αυτό το κοινωνικό δίκτυο ίσως να είναι πιο σημαντική από το μέγεθος, τη σύνθεση και τη διαμόρφωση του.
     Επιπλέον, οι πηγές κοινωνικής υποστήριξης και τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων καθώς με την αύξηση της ηλικίας επέρχονται στη ζωή κοινωνικές απώλειες (π.χ. χάσιμο δουλειάς και φίλων στη δουλειά λόγω σύνταξης, θάνατος συντρόφου και φίλων, χάσιμο ρόλων μέσα στην οικογένεια ή το ευρύτερο περιβάλλον, μείωση κοινωνικής θέσης κ.λπ.) και ως εκ τούτου αυτή η περίοδος είναι εξαιρετικά δύσκολη για τους ηλικιωμένους.
 
Λαϊλόγλου Αλεξάνδρα, Η γήρανση με ποιότητα στα άτομα τρίτης ηλικίας του ελλαδικού χώρου.
 
1^ο Θέμα
Ερώτημα 1
Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) το περιεχόμενο της δεύτερης και της τρίτης παραγράφου του κειμένου («Τα καλά γηρατειά σε αντίθεση… ευεξίας σε μεγάλη ηλικία»).
Μονάδες 10
 
Η εικόνα για τη γήρανση γίνεται πιο θετική, καθώς οι άνθρωποι ζουν πιο ενεργά και παραγωγικά. Έτσι, τα αρνητικά στερεότυπα για τους ηλικιωμένους υποχωρούν και αντικαθίσταται από πιο αισιόδοξες απόψεις. Δεν υπάρχει, βέβαια, συγκεκριμένος οδηγός για το πώς να ζει κάποιος, ώστε να έχει καλή γήρανση, αφού κάθε άνθρωπος μεγαλώνει διαφορετικά. Υπάρχουν, όμως, βασικές παράμετροι, όπως είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις, η σωματική και πνευματική υγεία, καθώς και η οικονομική σταθερότητα που διασφαλίζουν ευεξία στα χρόνια του γήρατος.
 
Ερώτημα 2
Να παρουσιάσετε με ποιον τρόπο οργανώνεται η τελευταία παράγραφος του κειμένου («Επιπλέον, οι πηγές κοινωνικής υποστήριξης… εξαιρετικά δύσκολη για τους ηλικιωμένους») και να εξηγήσετε γιατί η γράφουσα έχει επιλέξει τον συγκεκριμένο τρόπο.
Μονάδες 10
 
Ο κύριος τρόπος οργάνωσης της καταληκτικής παραγράφου συνίσταται στη χρήση παραδειγμάτων («π.χ. χάσιμο δουλειάς και φίλων στη δουλειά λόγο σύνταξης, θάνατος συντρόφου…»), μέσω των οποίων η γράφουσα τεκμηριώνει τον ισχυρισμό της πως «με την αύξηση της ηλικίας επέρχονται στη ζωή κοινωνικές απώλειες». Με τη χρήση των παραδειγμάτων, μάλιστα, επιτυγχάνεται όχι μόνο η τεκμηρίωση του ισχυρισμού, αλλά και η αποσαφήνισή του, καθιστώντας σαφέστερο το νόημα των «κοινωνικών απωλειών». Παραλλήλως, πάντως, η γράφουσα αξιοποιεί και το σχήμα αιτίου – αποτελέσματος, καθώς προκειμένου να αναδείξει την αξία της «κοινωνικής υποστήριξης» αναφέρεται αφενός στο αίτιο («κοινωνικές απώλειες») της αύξησης των προβλημάτων που πλαισιώνουν την τρίτη ηλικία κι αφετέρου στο αποτέλεσμά του («ως εκ τούτου αυτή η περίοδος είναι εξαιρετικά δύσκολη για τους ηλικιωμένους»). Τεκμηριώνει, με αυτό τον τρόπο, την ανάγκη ύπαρξης πηγών κοινωνικής υποστήριξης και κοινωνικών δικτύων στη ζωή των ηλικιωμένων.  
 
Ερώτημα 3
Να αιτιολογήσετε τις ακόλουθες γλωσσικές επιλογές της γράφουσας:
α. αξιοποίηση γ΄ πληθυντικού και ενικού ρηματικού προσώπου (π.χ. «τα επιστημονικά πορίσματα στρέφονται ολοένα και περισσότερο στον κρίσιμο ρόλο της καθημερινής άσκησης», «Η ικανοποίηση που αισθάνεται ο ηλικιωμένος μέσα σ’ αυτό το κοινωνικό δίκτυο»).
β. αξιοποίηση οριστικής έγκλισης (π.χ. «Οι άνθρωποι μεγαλώνουν με διαφορετικό τρόπο μέσα στο δικό τους περιβάλλον», «τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων»).
γ. αξιοποίηση ενεργητικής σύνταξης (π.χ. «Τα καλά γηρατειά σε αντίθεση με τα άσχημα γηρατειά, δημιουργούν θετικές εικόνες για τη γήρανση των ατόμων», «Ο ρόλος που παίζουν η οικογένεια και οι φίλοι στη συνεισφορά της ευεξίας στην τρίτη ηλικία είναι πολυδιάστατος»).
Μονάδες 15
 
α. Με τη χρήση του γ΄ ρηματικού προσώπου η γράφουσα κατορθώνει να διαμορφώσει ένα πιο αντικειμενικό και επιστημονικό ύφος γραφής, το οποίο ενισχύει την πειστικότητα του κειμένου, εφόσον αυτό μοιάζει απαλλαγμένο από πιθανό υποκειμενισμό. Η γράφουσα, συνάμα, φανερώνει μέσω της γλωσσικής αυτής επιλογής πως δεν βρίσκεται η ίδια στην υπό διερεύνηση ηλικιακή περίοδο, γι’ αυτό και δεν έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει τα βιώματα των ηλικιωμένων ως προσωπικές της εμπειρίες.
 
β. Η γράφουσα αξιοποιεί κυρίως την οριστική έγκλιση, καθώς τα όσα γράφει αποδίδουν την πραγματικότητα. Έτσι, μέσω της έγκλισης αυτής γίνεται αντιληπτή η βεβαιότητα της γράφουσας για την αλήθεια και την αντικειμενικότητα των όσων καταγράφει. Η διατύπωση, για παράδειγμα, πως «οι άνθρωποι μεγαλώνουν με διαφορετικό τρόπο μέσα στο δικό τους περιβάλλον σύμφωνα με τα δικά τους χαρακτηριστικά» αποτελεί μια αντικειμενική παρατήρηση που αποδίδει κάτι το αληθές.
 
γ. Με τη χρήση της ενεργητικής σύνταξης τα επιμέρους νοήματα αποδίδονται με πιο σαφή και κατανοητό τρόπο, εφόσον δηλώνεται με σαφήνεια το υποκείμενο κάθε ενέργειας. Η γράφουσα διασφαλίζει, συνάμα, μέσω της ενεργητικής σύνταξης την εμφατική παρουσίαση του ρόλου που διαδραματίζει κάθε παράγοντας/υποκείμενο στην εξέλιξη της τρίτης ηλικίας. Με τη διατύπωση, για παράδειγμα, «οι πηγές κοινωνικής υποστήριξης και τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων» δηλώνεται με ενάργεια η σημασία των πηγών κοινωνικής στήριξης, καθώς και των κοινωνικών δικτύων για την καλή ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων.
 
2^ο Θέμα
Σε ένα δικό σας άρθρο, αξιοποιώντας ιδέες και επιχειρήματα από το κείμενο που σας δόθηκε, να αναφερθείτε με τεκμηριωμένο τρόπο α) στους παράγοντες που συμβάλλουν, ώστε τα άτομα της τρίτης ηλικίας να έχουν καλά γηρατειά, και β) σε παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τα άτομα τρίτης ηλικίας (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
 
Όσα στηρίζουν κι όσα «πληγώνουν» την τρίτη ηλικία
 
     Η περίοδος της τρίτης ηλικίας είναι συχνά συνδεδεμένη στη σκέψη των ανθρώπων με την απουσία διαπροσωπικών σχέσεων και με τα σημαντικά προβλήματα που προκύπτουν λόγω ασθενειών. Η εικόνα αυτή, ωστόσο, μπορεί να ανατραπεί, αν δοθεί εγκαίρως προσοχή τόσο στους παράγοντες που υπονομεύουν την ποιότητα της γήρανσης όσο και -κυρίως- σε εκείνους που συμβάλλουν στη διασφάλιση καλύτερων γηρατειών. 
     Καίρια σημασία κατά την περίοδο της τρίτης ηλικίας διαδραματίζει η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος. Με τη συνδρομή της οικογένειας και των φίλων το άτομο έχει τη δυνατότητα να αισθάνεται ενεργό και χρήσιμο, καθώς και να μη βιώνει το ιδιαιτέρως αρνητικό συναίσθημα της μοναξιάς. Αν του δίνεται η ευκαιρία να λαμβάνει μέρος στις κοινωνικές δραστηριότητες της οικογένειας ή να συμμετέχει σε εκδηλώσεις και σε σύντομα ταξίδια με συνομηλίκους, τότε διατηρεί τη διάθεσή του για ζωή και αποκτά το αναγκαίο κίνητρο για να παραμένει σε καλύτερη φυσική κατάσταση.
     Η καλή κατάσταση της υγείας, άλλωστε, αποτελεί σημαντική παράμετρο για την ποιότητα της γήρανσης του ατόμου. Χρειάζεται, ως εκ τούτου, όχι μόνο την ψυχολογική στήριξη που προσφέρουν οι διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και την ενθάρρυνση να διατηρεί ένα δραστήριο καθημερινό πρόγραμμα, στο πλαίσιο του οποίου κύρια θέση θα έχει η σωματική άσκηση, έστω και με την ήπια μορφή περιπάτων. Η κινητική δυνατότητα του ατόμου επηρεάζει το σύνολο της φυσικής του κατάστασης, γι’ αυτό και δεν πρέπει να αμελείται η σωματική άσκηση ή να υποτιμάται η αξία της.
     Με την εκούσια καθημερινή δραστηριότητα το άτομο κατορθώνει να υποκαθιστά τις σημαντικές απώλειες που έχει βιώσει λόγω της συνταξιοδότησής του και, κατ’ επέκταση, της απομάκρυνσής του από τον ενεργό ρόλο που του προσέδιδε ο εργασιακός βίος. Η αιφνίδια αδράνεια που επέρχεται με την απόσυρση από την εργασία, η αποκοπή από την καθημερινή συναναστροφή με τους συναδέλφους, καθώς και η αίσθηση πως χάνει ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνικής του ταυτότητας, υπονομεύουν δραστικά την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου και τού δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα για την περίοδο του γήρατος. Αν, μάλιστα, σε αυτή την κατάσταση προστεθούν και οι πιθανές απώλειες οικείων προσώπων λόγω θανάτου τότε το άτομο εισέρχεται στην τρίτη ηλικία αισθανόμενο πως δεν έχει πια επαρκείς λόγους για να ζει ή πως ό,τι ακολουθεί θα είναι μια περίοδος ψυχικών και σωματικών δοκιμασιών.
     Προκειμένου, επομένως, να προφυλαχθεί το άτομο από τις αρνητικές αυτές σκέψεις και να αποκτήσει μια πιο θετική στάση απέναντι στα γηρατειά, είναι αναγκαία η κινητοποίηση του κοινωνικού του κύκλου. Με τη δική τους στήριξη και με τη συνεχή παρουσία αγαπημένων προσώπων, όπως είναι τα εγγόνια, θα έχει τη δυνατότητα να επανακτήσει τη θέλησή του για το νέο κεφάλαιο της ζωής του.
 
Αγγελική Σιδηρά «Silver Alert»
 
Ήταν Δεκέμβρης όταν χάθηκε πρώτη φορά. Τέλη Δεκέμβρη, ξημερώματα και χιόνιζε. Και πού να έψαχνα μες στην απέραντη την πόλη να τον βρω; Αφέθηκα στο ένστικτό μου και τα βήματα με οδήγησαν στο παλιό πατρικό σπίτι, όπου τον βρήκα να κοιτάζει γύρω σαστισμένος.
 
Πώς είχε διανύσει τόση απόσταση γυμνός σχεδόν, και με τα πόδια; Τον μάλωσα, θυμάμαι, τον μικρό μου τον πατέρα και με κοιτούσε φοβισμένος σαν άτακτο παιδί.
 
Στο Τμήμα μού συνέστησαν να γράψω όλα τα στοιχεία του και το τηλέφωνό μου σ’ ένα πανί με μαρκαδόρο και να το ράψω στην εσωτερική τσέπη του σακακιού του. Γιατί όμως να μην γέμιζα την τσέπη του με πετραδάκια να βρίσκει μόνος του τον δρόμο ο Κοντορεβιθούλης μου;
 
Αυτά σκεφτόμουν και δεν ξέρω πόση ώρα έκανα για να περάσω στην βελόνα την κλωστή.
 
Μα τώρα έχουν περάσει όλα αυτά. Εξ άλλου ο πατέρας μου βρήκε τελικά τον δρόμο του.
 
Αγγελική Σιδηρά, Silver Alert, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα: 2016.
 
3^ο Θέμα
Να εξηγήσετε ποια είναι η λειτουργία της παρομοίωσης και ποια των τριών ερωτήσεων  σε σχέση με το νόημα του κειμένου.
Μονάδες 20
 
Η παρομοίωση «με κοιτούσε φοβισμένος σαν άτακτο παιδί» αποδίδει με παραστατικό τρόπο την πνευματική σύγχυση του ηλικιωμένου πατέρα, ο οποίος λόγω της ασθένειάς του δεν έχει πια πλήρη επίγνωση του εαυτού του. Έτσι, αν και είναι ηλικιωμένος, έχει χάσει πια τη νοητική ικανότητα του παρελθόντος, γι’ αυτό και δέχεται τις επιπλήξεις της κόρης του, με αίσθημα φόβου, όπως θα έκανε ένα μικρό παιδί.
Με το πρώτο ερώτημα «Και πού να έψαχνα μες στην απέραντη την πόλη να τον βρω;», το οποίο είναι προφανώς ρητορικό, η αφηγηματική φωνή αισθητοποιεί την εσωτερική της απόγνωση, καθώς δεν ήξερε ούτε που να αναζητήσει τον ηλικιωμένο πατέρα της ούτε αν θα ήταν σε θέση να τον εντοπίσει. 
Με το δεύτερο ερώτημα «Πώς είχε διανύσει τόση απόσταση γυμνός σχεδόν, και με τα πόδια;» γίνεται αισθητή η ειλικρινής έκπληξη της ηρωίδας, καθώς της φαινόταν σχεδόν ασύλληπτο πως ο ηλικιωμένος πατέρας της είχε περπατήσει μέσα στο χιόνι μια τόσο μεγάλη απόσταση, χωρίς καν να είναι επαρκώς ντυμένος. Διαφαίνεται, συνάμα, η ανησυχία της για το πόσο επικίνδυνη ήταν η διαδρομή αυτή για την υγεία του.
Με το τρίτο ερώτημα «Γιατί όμως να μην γέμιζα την τσέπη του με πετραδάκια να βρίσκει μόνος του τον δρόμο ο Κοντορεβιθούλης μου;» εκφράζεται η τρυφερότητα της αφηγηματικής φωνής για τον ηλικιωμένο πατέρα της, τον οποίο πλέον αντικρίζει από μια διαφορετική οπτική, εφόσον τώρα πια μοιάζει σαν μικρό παιδί που εκείνη οφείλει να προστατέψει και να προφυλάξει.
 
4^ο Θέμα
Να παρουσιάσετε το θέμα του κειμένου που σας δόθηκε, αξιοποιώντας αναφορές στα κατάλληλα σημεία του, ώστε η ερμηνευτική σας πρόταση να είναι τεκμηριωμένη. Ποια είναι τα συναισθήματα της ηρωίδας που προκύπτουν από την κατάσταση αυτή; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
Το θέμα του κειμένου είναι οι δυσκολίες που συνδέονται με την τρίτη ηλικία, όταν οι ηλικιωμένοι έρχονται αντιμέτωποι με κάποιο σημαντικό πρόβλημα υγείας. Το θέμα αυτά γίνεται αντιληπτό μέσα από την περίπτωση του ηλικιωμένου πατέρα, ο οποίος έχοντας άνοια τείνει να φεύγει από το σπίτι του και να χάνεται («Ήταν Δεκέμβρης όταν χάθηκε πρώτη φορά»). Η ασθένεια αυτή του πατέρα καθιστά την κόρη του υπεύθυνη για την προστασία του («να γράψω όλα τα στοιχεία του και το τηλέφωνό μου σ’ ένα πανί με μαρκαδόρο»), καθώς ο ίδιος δεν είναι σε θέση πια να ελέγχει τον εαυτό του. Πρόκειται, προφανώς, για μια κατάσταση που επηρεάζει σημαντικά την ψυχολογία της κόρης, η οποία βιώνει αίφνης μια αντιστροφή ρόλων που τη φέρνει στον ρόλο του «κηδεμόνα» του ίδιου της του πατέρα («Τον μάλωσα, θυμάμαι, τον μικρό μου τον πατέρα»). Η ηρωίδα ανησυχεί για την ασφάλεια του πατέρα της και νιώθει απέναντί του μεγαλύτερη τρυφερότητα, αφού κατανοεί πως δεν είναι πια εκείνος που ήταν κάποτε («ο Κοντορεβιθούλης μου»). Στην πορεία, μάλιστα, έρχεται αντιμέτωπη ακόμη και με την απώλειά του, γεγονός που της προκαλεί αρχικά μεγάλο πόνο («δεν ξέρω πόση ώρα έκανα για να περάσω στην βελόνα την κλωστή»), αλλά στη συνέχεια αποδέχεται πως αυτή η εξέλιξη ήταν όχι μόνο αναπόφευκτη, αλλά και προτιμότερη για εκείνον, ώστε να μην ταλαιπωρείται («ο πατέρας μου βρήκε τελικά τον δρόμο του»).

Κυριάκος Ευθυμίου «Στο καφενείο»

Carol Leigh 
 
Κυριάκος Ευθυμίου «Στο καφενείο»
 
Κοιτάζοντας τον γκρίζο ουρανό
ρώτησε τον γεωργό αν θα βρέξει.
 
Νοιαζότανε για τη σπορά
μα καρτερούσε ν’ αρχίσ’ η βροχή
για να γίνουν τα χώματα λάσπη.
Να λερωθούμε πιο πολύ
να σιχαθούμε τη βρομιά
να πούμε επιτέλους φτάνει.
 
Ήξερε βέβαια πως η λάσπη δεν αρκεί·
πως θέλει και νου που ν’ αστράφτει.
 
Κυριάκος Ευθυμίου, Προτελευταία αλήθεια, Εκδόσεις Σαιξπηρικόν, 2023
 
Το ποίημα «Στο καφενείο» αποτελεί ένα αλληγορικής διάστασης σχόλιο για την ολοένα και εντονότερη παρουσία φαινομένων παθογένειας τόσο στην κοινωνία όσο και στον χώρο της πολιτικής. Αν και ο τίτλος του παραπέμπει σε μια συζήτηση του καφενείου και κατ’ επέκταση σε κάποια κουβέντα επιφανειακή ή υπερφίαλη, το μήνυμά του είναι στην πραγματικότητα ιδιαιτέρως βαθύ και ουσιαστικό.
 
«Κοιτάζοντας τον γκρίζο ουρανό
ρώτησε τον γεωργό αν θα βρέξει.»
 
Με τους εισαγωγικούς στίχους παρουσιάζεται το προσχηματικό πλαίσιο ενός διαλόγου, μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η ένταξη του ποιητικού «ήρωα» στο σύνολο -ή σε άμεση επαφή με αυτό- των ανθρώπων του καθημερινού μόχθου, εφόσον συνομιλητής του είναι ένας γεωργός. Η εικόνα του γκρίζου ουρανού και το ερώτημα για το αν επίκειται βροχή δημιουργούν την εντύπωση πως η συζήτηση και ό,τι ακολουθεί αφορούν στοιχεία της καθημερινότητας· προσδοκία που μόνο έμμεσα επιβεβαιώνεται, καθώς ό,τι θα αναμέναμε ως μέρος της «καθημερινότητας» δεν σχετίζεται με τις εργασίες του γεωργού ή τα της σοδειάς του, σχετίζεται με μια διαφορετική καθημερινή πραγματικότητα.
 
«Νοιαζότανε για τη σπορά
μα καρτερούσε ν’ αρχίσ’ η βροχή
για να γίνουν τα χώματα λάσπη.»
 
Ο ήρωας του ποιήματος, όπως μας αποκαλύπτει το ποιητικό υποκείμενο, αν και νοιαζότανε για τη σπορά του γεωργού και για την καλή της πορεία, δεν αποζητά τη βροχή για να ποτιστεί απλώς το χωράφι. Η δική του ενδόμυχη επιθυμία είναι να δει μια μεγαλύτερη σε όγκο βροχή, ικανή να μετατρέψει τα χώματα σε λάσπη και αρκετή για να επηρεάσει το σύνολο των ανθρώπων της κοινωνίας του. Κινείται, βέβαια, η επιθυμία του σε ένα αλληγορικό επίπεδο θέασης των πραγμάτων, εφόσον η λάσπη δεν έχει, όπως θα φανεί στη συνέχεια, την κυριολεκτική της μορφή και έννοια.
 
«Να λερωθούμε πιο πολύ
να σιχαθούμε τη βρομιά
να πούμε επιτέλους φτάνει.»
 
Η επιθυμία του ήρωα για περισσότερη «λάσπη» αποτελεί μια σαφή ένδειξη αντίδρασης απέναντι στα φαινόμενα διαφθοράς, ανηθικότητας και αμοραλισμού που διακρίνει παντού γύρω του. Ζητά, υπ’ αυτή την έννοια, μια αιφνίδια κορύφωση της ανηθικότητας, ώστε να βιώσουν όλοι τις συνέπειές της στο έπακρο, να αισθανθούν βαθιά μέσα τους αηδία για τη βρομιά της ανηθικότητας και να εξαναγκαστούν, έτσι, να απαιτήσουν τον τερματισμό αυτής της κατάστασης. Θεωρεί, δηλαδή, πως αν η ανηθικότητα ξεπεράσει τα όρια, θα υπάρξει, εκ των πραγμάτων, μια δυναμική αντίδραση των συγκαιρινών του, εφόσον δεν θα είναι πια σε θέση μήτε να παραβλέπουν, αλλά και μήτε να ανέχονται τις αθλιότητες που διαδραματίζονται στην κοινωνία τους.
 
«Ήξερε βέβαια πως η λάσπη δεν αρκεί·
πως θέλει και νου που ν’ αστράφτει.»
 
Το καταληκτικό σχόλιο του ποιητικού υποκειμένου, ωστόσο, φανερώνει πως ο ήρωας είχε πλήρη επίγνωση ότι η «λάσπη» -η περαιτέρω διάχυση της ανηθικότητας και της διαφθοράς- δεν θα επαρκούσε για να αφυπνιστούν οι συνάνθρωποί του. Ό,τι, άλλωστε, συνιστά ξεκάθαρη ένδειξη εξαχρείωσης για τον έναν, ενδέχεται να ερμηνεύεται διαφορετικά από τον άλλον, ανάλογα με τα δικά του συμφέροντα, την ιδεολογία ή και την ιδεοληψία του. Υπ’ αυτό το πρίσμα, εκείνο που περισσότερο απαιτείται για να γίνουν αντιληπτές οι αρνητικές όψεις της κοινωνίας είναι «νους που ν’ αστράφτει». Χρειάζεται, δηλαδή, καθαρότητα σκέψης, απουσία ιδιοτελών συμφερόντων, πλήρης αποδέσμευση από ιδεολογικό φανατισμό και, κατ’ επέκταση, δυνατότητα αντικειμενικής αποτίμησης της πραγματικότητας.
Η προϋπόθεση, όμως, ενός «νου που να αστράφτει» είναι εξαιρετικά δύσκολη, όπως συνεχώς επιβεβαιώνεται από τα γεγονότα, καθώς σημαντικός αριθμός πολιτών τείνει να υιοθετεί τη δική του μονόπλευρη θέαση των πραγμάτων και να ερμηνεύει, έτσι, καθετί γύρω του με βάση τις δικές του ιδεολογικές προκαταλήψεις. Κατ’ αυτό τον τρόπο, ακόμη και πράξεις εμφανώς ιδιοτελείς και ανήθικες βρίσκουν δικαίωση από μια μερίδα πολιτών, εφόσον «καθαγιάζονται» από την ιδεοληπτική οπτική τους. Παρατηρείται, άρα, μια ενίσχυση του υποκειμενισμού στις ηθικές κρίσεις, με οδυνηρά αποτελέσματα, εφόσον ακόμη και εκφάνσεις ωμού πολιτικού αμοραλισμού τείνουν να εκλαμβάνονται ως «υγιείς» εκδηλώσεις ιδεολογικών τοποθετήσεων.
Ως εκ τούτου, η βασική προϋπόθεση του «καθαρού νου» και της αντικειμενικής αξιολόγησης των γεγονότων μοιάζει ολωσδιόλου δυσχερής, ιδίως σε μια εποχή κατά την οποία οι άνθρωποι, αντί να βλέπουν τα πράγματα ως έχουν, επιδιώκουν να τα ερμηνεύουν με τρόπο που να εξυπηρετεί τις δικές τους απόψεις και τα προσωπικά τους κριτήρια «ηθικής».

Ξενοφώντος Ελληνικά, Β. 2. Κεφ. 3. §50-56 [Κλίση ουσιαστικών και επιθέτων]

Fira capital city of Santorini by Jan Wlodarczyk

 
Ξενοφώντος Ελληνικά, Β. 2. Κεφ. 3. §50-56 [Κλίση ουσιαστικών και επιθέτων]
 
Ενικός αριθμός (α΄ κλίση)
ἡ βουλή - τῆς βουλῆς - τῇ βουλῇ - τήν βουλήν - (ὦ) βουλή
 
Πληθυντικός αριθμός
αἱ βουλαί - τῶν βουλῶν - ταῖς βουλαῖς - τάς βουλάς - (ὦ) βουλαί
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ δῆλος - τοῦ δήλου - τῷ δήλῳ - τόν δῆλον - (ὦ) δῆλε
ἡ δήλη - τῆς δήλης - τῇ δήλῃ - τήν δήλην - (ὦ) δήλη
τό δῆλον - τοῦ δήλου - τῷ δήλῳ - τό δῆλον - (ὦ) δῆλον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ δῆλοι - τῶν δήλων - τοῖς δήλοις - τούς δήλους - (ὦ) δῆλοι
αἱ δῆλαι - τῶν δήλων - ταῖς δήλαις - τάς δήλας - (ὦ) δῆλαι
τά δῆλα - τῶν δήλων - τοῖς δήλοις - τά δῆλα - (ὦ) δῆλα
 
Ενικός αριθμός (α΄ κλίση)  
ὁ Κριτίας - τοῦ Κριτίου - τῷ Κριτίᾳ - τόν Κριτίαν - (ὦ) Κριτία
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ βιωτός - τοῦ βιωτοῦ - τῷ βιωτῷ - τόν βιωτόν - (ὦ) βιωτέ
ἡ βιωτή - τῆς βιωτῆς - τῇ βιωτῇ - τήν βιωτήν - (ὦ) βιωτή
τό βιωτόν - τοῦ βιωτοῦ - τῷ βιωτῷ - τό βιωτόν - (ὦ) βιωτόν
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ βιωτοί - τῶν βιωτῶν - τοῖς βιωτοῖς - τούς βιωτούς - (ὦ) βιωτοί
αἱ βιωταί - τῶν βιωτῶν - ταῖς βιωταῖς - τάς βιωτάς - (ὦ) βιωταί
τά βιωτά - τῶν βιωτῶν - τοῖς βιωτοῖς - τά βιωτά - (ὦ) βιωτά
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
τό ἐγχειρίδιον - τοῦ ἐγχειριδίου - τῷ ἐγχειριδίῳ - τό ἐγχειρίδιον - (ὦ) ἐγχειρίδιον
 
Πληθυντικός αριθμός
τά ἐγχειρίδια - τῶν ἐγχειριδίων - τοῖς ἐγχειριδίοις - τά ἐγχειρίδια - (ὦ) ἐγχειρίδια
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ὁ δρύφακτος - τοῦ δρυφάκτου - τῷ δρυφάκτῳ - τόν δρύφακτον - (ὦ) δρύφακτε
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ δρύφακτοι - τῶν δρυφάκτων - τοῖς δρυφάκτοις - τούς δρυφάκτους - (ὦ) δρύφακτοι
 
Ενικός αριθμός (α΄ κλίση)
ὁ προστάτης - τοῦ προστάτου - τῷ προστάτῃ - τόν προστάτην - (ὦ) προστάτα
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ προστάται - τῶν προστατῶν - τοῖς προστάταις - τούς προστάτας - (ὦ) προστάται
 
Ενικός αριθμός (επίθετο β΄ κλίσης)
ὁ φίλος - τοῦ φίλου - τῷ φίλῳ - τόν φίλον - (ὦ) φίλε
ἡ φίλη - τῆς φίλης - τῇ φίλῃ - τήν φίλην - (ὦ) φίλη
τό φίλον - τοῦ φίλου - τῷ φίλῳ - τό φίλον - (ὦ) φίλον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ φίλοι - τῶν φίλων - τοῖς φίλοις - τούς φίλους - (ὦ) φίλοι
αἱ φίλαι - τῶν φίλων - ταῖς φίλαις - τάς φίλας - (ὦ) φίλαι
τά φίλα - τῶν φίλων - τοῖς φίλοις - τά φίλα - (ὦ) φίλα
 
Ενικός αριθμός (γ΄ κλίση)
ὁ ἀνήρ - τοῦ ἀνδρός - τῷ ἀνδρί - τόν ἄνδρα - (ὦ) ἄνερ
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ἄνδρες - τῶν ἀνδρῶν - τοῖς ἀνδράσι(ν) - τούς ἄνδρας - (ὦ) ἄνδρες
 
Ενικός αριθμός (α΄ κλίση)
ἡ ὀλιγαρχία - τῆς ὀλιγαρχίας - τῇ ὀλιγαρχίᾳ - τήν ὀλιγαρχίαν - (ὦ) ὀλιγαρχία
 
Πληθυντικός αριθμός
αἱ ὀλιγαρχίαι - τῶν ὀλιγαρχιῶν - ταῖς ὀλιγαρχίαις - τάς ὀλιγαρχίας - (ὦ) ὀλιγαρχίαι
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ καινός - τοῦ καινοῦ - τῷ καινῷ - τόν καινόν - (ὦ) καινέ
ἡ καινή - τῆς καινῆς - τῇ καινῇ - τήν καινήν - (ὦ) καινή
τό καινόν - τοῦ καινοῦ - τῷ καινῷ - τό καινόν - (ὦ) καινόν
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ καινοί - τῶν καινῶν - τοῖς καινοῖς - τούς καινούς - (ὦ) καινοί
αἱ καιναί - τῶν καινῶν - ταῖς καιναῖς - τάς καινάς - (ὦ) καιναί
τά καινά - τῶν καινῶν - τοῖς καινοῖς - τά καινά - (ὦ) καινά
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ὁ νόμος - τοῦ νόμου - τῷ νόμῳ - τόν νόμον - (ὦ) νόμε
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ νόμοι - τῶν νόμων - τοῖς νόμοις - τούς νόμους - (ὦ) νόμοι
 
Πληθυντικός αριθμός (β΄ κλίση)
οἱ τρισχίλιοι - τῶν τρισχιλίων - τοῖς τρισχιλίοις - τούς τρισχιλίους - (ὦ) τρισχίλιοι
αἱ τρισχίλιαι - τῶν τρισχιλίων - ταῖς τρισχιλίαις - τάς τρισχιλίας - (ὦ) τρισχίλιαι
τά τρισχίλια - τῶν τρισχιλίων - τοῖς τρισχιλίοις - τά τρισχίλια - (ὦ) τρισχίλια
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ἡ ψῆφος - τῆς ψήφου - τῇ ψήφῳ - τήν ψῆφον - (ὦ) ψῆφε
 
Πληθυντικός αριθμός
αἱ ψῆφοι - τῶν ψήφων - ταῖς ψήφοις - τάς φήφους - (ὦ) ψῆφοι
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ κύριος - τοῦ κυρίου - τῷ κυρίῳ - τον κύριον - (ὦ) κύριε
ἡ κυρία - τῆς κυρίας - τῇ κυρίᾳ - τήν κυρίαν - (ὦ) κυρία
τό κύριον - τοῦ κυρίου - τῷ κυρίῳ - τό κύριον - (ὦ) κύριον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ κύριοι - τῶν κυρίων - τοῖς κυρίοις - τούς κυρίους - (ὦ) κύριοι
αἱ κύριαι - τῶν κυρίων - ταῖς κυρίαις - τάς κυρίας - (ὦ) κύριαι
τά κύρια - τῶν κυρίων - τοῖς κυρίοις - τά κύρια - (ὦ) κύρια
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ὁ κατάλογος - τοῦ καταλόγου - τῷ καταλόγῳ - τόν κατάλογον - (ὦ) κατάλογε
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ κατάλογοι - τῶν καταλόγων - τοῖς καταλόγοις - τούς καταλόγους - (ὦ) κατάλογοι
 
Ενικός αριθμός (α΄ κλίση)
ἡ ἑστία - τῆς ἑστίας - τῇ ἑστίᾳ - τήν ἑστίαν - (ὦ) ἑστία
 
Πληθυντικός αριθμός
αἱ ἑστίαι - τῶν ἑστιῶν - ταῖς ἑστίαις - τάς ἑστίας - (ὦ) ἑστίαι
 
Ενικός αριθμός (υπερθετικός βαθμός, β΄ κλίση)
ὁ ἐννομώτατος, τοῦ ἐννομωτάτου, τῷ ἐννομωτάτῳ, τόν ἐννομώτατον, (ὦ) ἐννομωτατε
ἡ ἐννομωτάτη, τῆς ἐννομωτάτης, τῇ ἐννομωτάτῃ, τήν ἐννομωτάτην, (ὦ) ἐννομωτάτη
τό ἐννομώτατον, τοῦ ἐννομωτάτου, τῷ ἐννομωτάτῳ, τό ἐννομώτατον, (ὦ) ἐννομώτατον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ἐννομώτατοι, τῶν ἐννομωτάτων, τοῖς ἐννομωτάτοις, τούς ἐννομωτάτους, (ὦ) ἐννομώτατοι
αἱ ἐννομώταται, τῶν ἐννομωτάτων, ταῖς ἐννομωτάταις, τάς ἐννομωτάτας, (ὦ) ἐννομώταται
τά ἐννομώτατα, τῶν ἐννομωτάτων, τοῖς ἐννομωτάτοις, τά ἐννομώτατα, (ὦ) ἐννομώτατα
 
Ενικός αριθμός (γ΄ κλίση)
ἡ κρίσις - τῆς κρίσεως - τῇ κρίσει - τήν κρίσιν - (ὦ) κρίσι
 
Πληθυντικός αριθμός
αἱ κρίσεις - τῶν κρίσεων - ταῖς κρίσεσι(ν) - τάς κρίσεις - (ὦ) κρίσεις
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ὁ βωμός - τοῦ βωμοῦ - τῷ βωμῷ - τόν βωμόν - (ὦ) βωμέ
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ βωμοί - τῶν βωμῶν - τοῖς βωμοῖς - τούς βωμούς - (ὦ) βωμοί
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ὁ ἄνθρωπος - τοῦ ἀνθρώπου - τῷ ἀνθρώπῳ - τόν ἄνθρωπον - (ὦ) ἄνθρωπε
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ἄνθρωποι - τῶν ἀνθρώπων - τοῖς ἀνθρώποις - τούς ἀνθρώπους - (ὦ) ἄνθρωποι
 
Ενικός αριθμός (υπερθετικός βαθμός, β΄ κλίση)
ὁ ἀδικώτατος, τοῦ ἀδικωτάτου, τῷ ἀδικωτάτῳ, τόν ἀδικώτατον, (ὦ) ἀδικώτατε
ἡ ἀδικωτάτη, τῆς ἀδικωτάτης, τῇ ἀδικωτάτῃ, τήν ἀδικωτάτην, (ὦ) ἀδικωτάτη
τό ἀδικώτατον, τοῦ ἀδικωτάτου, τῷ ἀδικωτάτῳ, τό ἀδικώτατον, (ὦ) ἀδικώτατον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ἀδικώτατοι, τῶν ἀδικωτάτων, τοῖς ἀδικωτάτοις, τούς ἀδικωτάτους, (ὦ) ἀδικώτατοι
αἱ ἀδικώταται, τῶν ἀδικωτάτων, ταῖς ἀδικωτάταις, τάς ἀδικωτάτας, (ὦ) ἀδικώταται
τά ἀδικώτατα, τῶν ἀδικωτάτων, τοῖς ἀδικωτάτοις, τά ἀδικώτατα, (ὦ) ἀδικώτατα
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ὁ θεός - τοῦ θεοῦ - τῷ θεῷ - τόν θεόν - (ὦ) θεέ
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ θεοί - τῶν θεῶν - τοῖς θεοῖς - τούς θεούς - (ὦ) θεοί
 
Ενικός αριθμός (υπερθετικός βαθμός, β΄ κλίση)
ὁ ἀσεβέστατος, τοῦ ἀσεβεστάτου, τῷ ἀσεβεστάτῳ, τόν ἀσεβέστατον, (ὦ) ἀσεβέστατε
ἡ ἀσεβεστάτη, τῆς ἀσεβεστάτης, τῇ ἀσεβεστάτῃ, τήν ἀσεβεστάτην, (ὦ) ἀσεβεστάτη
τό ἀσεβέστατον, τοῦ ἀσεβεστάτου, τῷ ἀσεβεστάτῳ, τό ἀσεβέστατον, (ὦ) ἀσεβέστατον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ἀσεβέστατοι, τῶν ἀσεβεστάτων, τοῖς ἀσεβεστάτοις, τούς ἀσεβεστάτους, (ὦ) ἀσεβέστατοι
αἱ ἀσεβέσταται, τῶν ἀσεβεστάτων, ταῖς ἀσεβεστάταις, τάς ἀσεβεστάτας, (ὦ) ἀσεβέσταται
τά ἀσεβέστατα, τῶν ἀσεβεστάτων, τοῖς ἀσεβεστάτοις, τά ἀσεβέστατα, (ὦ) ἀσεβέστατα
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ καλός - τοῦ καλοῦ - τῷ καλῷ - τόν καλόν - (ὦ) καλέ
ἡ καλή - τῆς καλῆς - τῇ καλῇ - τήν καλήν - (ὦ) καλή
τό καλόν - τοῦ καλοῦ - τῷ καλῷ - τό καλόν - (ὦ) καλόν
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ καλοί - τῶν καλῶν - τοῖς καλοῖς - τούς καλούς - (ὦ) καλοί
αἱ καλαί - τῶν καλῶν - ταῖς καλαῖς - τάς καλάς - (ὦ) καλαί
τά καλά - τῶν καλῶν - τοῖς καλοῖς - τά καλά - (ὦ) καλά
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ ἀγαθός - τοῦ ἀγαθοῦ - τῷ ἀγαθῷ - τόν ἀγαθόν - (ὦ) ἀγαθέ
ἡ ἀγαθή - τῆς ἀγαθῆς - τῇ ἀγαθῇ - τήν ἀγαθήν - (ὦ) ἀγαθή
τό ἀγαθόν - τοῦ ἀγαθοῦ - τῷ ἀγαθῷ - τό ἀγαθόν - (ὦ) ἀγαθόν
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ἀγαθοί - τῶν ἀγαθῶν - τοῖς ἀγαθοῖς - τούς ἀγαθούς - (ὦ) ἀγαθοί
αἱ ἀγαθαί - τῶν ἀγαθῶν - ταῖς ἀγαθαῖς - τάς ἀγαθάς - (ὦ) ἀγαθαί
τά ἀγαθά - τῶν ἀγαθῶν - τοῖς ἀγαθοῖς - τά ἀγαθά - (ὦ) ἀγαθά
 
Ενικός αριθμός (γ΄ κλίση)
τό ὄνομα - τοῦ ὀνόματος - τῷ ὀνόματι - τό ὄνομα - (ὦ) ὄνομα
 
Πληθυντικός αριθμός
τά ὀνόματα - τῶν ὀνομάτων - τοῖς ὀνόμασι(ν) - τά ὀνόματα - (ὦ) ὀνόματα
 
Ενικός αριθμός (συγκριτικός βαθμός, β΄ κλίση)
ὁ εὐεξαλειπτότερος - τοῦ εὐεξαλειπτοτέρου - τῷ εὐεξαλειπτοτέρῳ - τό εὐεξαλειπτότερον - (ὦ) εὐεξαλειπτότερε
ἡ εὐεξαλειπτοτέρα - τῆς εὐεξαλειπτοτέρας - τῇ εὐεξαλειπτοτέρᾳ - τήν εὐεξαλειπτοτέραν - (ὦ) εὐεξαλειπτοτέρα
τό εὐεξαλειπτότερον - τοῦ εὐεξαλειπτοτέρου - τῷ εὐεξαλειπτοτέρῳ - τό εὐεξαλειπτότερον - (ὦ) εὐεξαλειπτότερον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ εὐεξαλειπτότεροι - τῶν εὐεξαλειπτοτέρων - τοῖς εὐεξαλειπτοτέροις - τούς εὐεξαλειπτοτέρους - (ὦ) εὐεξαλειπτότεροι
αἱ εὐεξαλειπτότεραι - τῶν εὐεξαλειπτοτέρων - ταῖς εὐεξαλειπτοτέραις - τάς εὐεξαλειπτοτέρας - (ὦ) εὐεξαλειπτότεραι
τά εὐεξαλειπτότερα - τῶν εὐεξαλειπτοτέρων - τοῖς εὐεξαλειπτοτέροις - τά εὐεξαλειπτότερα - (ὦ) εὐεξαλειπτότερα
 
Ενικός αριθμός (γ΄ κλίση)
ὁ κῆρυξ - τοῦ κήρυκος - τῷ κήρυκι - τόν κήρυκα - (ὦ) κῆρυξ
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ κήρυκες - τῶν κηρύκων - τοῖς κήρυξι(ν) - τούς κήρυκας - (ὦ) κήρυκες
 
Ενικός αριθμός (γ΄ κλίση)
ὁ Θηραμένης - τοῦ Θηραμένους - τῷ Θηραμένει - τόν Θηραμένην - (ὦ) Θηράμενες
 
Ενικός αριθμός (α΄ κλίση)
ὁ ὑπηρέτης - τοῦ ὑπηρέτου - τῷ ὑπηρέτῃ - τόν ὑπηρέτην - (ὦ) ὑπηρέτα
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ὑπηρέται - τῶν ὑπηρετῶν - τοῖς ὑπηρέταις - τούς ὑπηρέτας - (ὦ) ὑπηρέται
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ὁ Σάτυρος - τοῦ Σατύρου - τῷ Σατύρῳ - τόν Σάτυρον - (ὦ) Σάτυρε
 
Ενικός αριθμός (υπερθετικός βαθμός)
ὁ θρασύτατος - τοῦ θρασυτάτου - τῷ θρασυτάτῳ - τόν θρασύτατον - (ὦ) θρασύτατε
ἡ θρασυτάτη - τῆς θρασυτάτης - τῇ θρασυτάτῃ - τήν θρασυτάτην - (ὦ) θρασυτάτη
τό θρασύτατον - τοῦ θρασυτάτου - τῷ θρασυτάτῳ - τό θρασύτατον - (ὦ) θρασύτατον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ θρασύτατοι - τῶν θρασυτάτων - τοῖς θρασυτάτοις - τούς θρασυτάτους - (ὦ) θρασύτατοι
αἱ θρασύταται - τῶν θρασυτάτων - ταῖς θρασυτάταις - τάς θρασυτάτας - (ὦ) θρασύταται
τά θρασύτατα - τῶν θρασυτάτων - τοῖς θρασυτάτοις - τά θρασύτατα - (ὦ) θρασύτατα
 
Ενικός αριθμός (υπερθετικός βαθμός)
ὁ ἀναιδέστατος - τοῦ ἀναιδεστάτου - τῷ ἀναιδεστάτῳ - τόν ἀναιδέστατον - (ὦ) ἀναιδέστατε
ἡ ἀναιδεστάτη - τῆς ἀναιδεστάτης - τῇ ἀναιδεστάτῃ - τήν ἀναιδεστάτην - (ὦ) ἀναιδεστάτη
τό ἀναιδέστατον - τοῦ ἀναιδεστάτου - τῷ ἀναιδεστάτῳ - τό ἀναιδέστατον - (ὦ) ἀναιδέστατον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ἀναιδέστατοι - τῶν ἀναιδεστάτων - τοῖς ἀναιδεστάτοις - τούς ἀναιδεστάτους - (ὦ) ἀναιδέστατοι
αἱ ἀναιδέσταται - τῶν ἀναιδεστάτων - ταῖς ἀναιδεστάταις - τάς ἀναιδεστάτας - (ὦ) ἀναιδέσταται
τά ἀναιδέστατα - τῶν ἀναιδεστάτων - τοῖς ἀναιδεστάτοις - τά ἀναιδέστατα - (ὦ) ἀναιδέστατα
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ ὅμοιος - τοῦ ὁμοίου - τῷ ὁμοίῳ - τόν ὅμοιον - (ὦ) ὅμοιε
ἡ ὁμοία - τῆς ὁμοίας - τῇ ὁμοίᾳ - τήν ὁμοίαν - (ὦ) ὁμοία
τό ὅμοιον - τοῦ ὁμοίου - τῷ ὁμοίῳ - τό ὅμοιον - (ὦ) ὅμοιον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ὅμοιοι - τῶν ὁμοίων - τοῖς ὁμοίοις - τούς ὁμοίους - (ὦ) ὅμοιοι
αἱ ὅμοιαι - τῶν ὁμοίων - ταῖς ὁμοίαις - τάς ὁμοίας - (ὦ) ὅμοιαι
τά ὅμοια - τῶν ὁμοίων - τοῖς ὁμοίοις - τά ὅμοια - (ὦ) ὅμοια
 
Ενικός αριθμός (γ΄ κλίση)
ὁ, ἡ πλήρης, τοῦ, τῆς πλήρους, τῷ, τῇ πλήρει, τόν, τὴν πλήρη, (ὦ) πλῆρες
τὸ πλῆρες, τοῦ πλήρους, τῷ πλήρει, τὸ πλῆρες, (ὦ) πλῆρες
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ, αἱ πλήρεις, τῶν πλήρων, τοῖς, ταῖς πλήρεσι, τούς, τὰς πλήρεις, (ὦ) πλήρεις
τὰ πλήρη, τῶν πλήρων, τοῖς πλήρεσι, τὰ πλήρη, (ὦ) πλήρη
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
τό βουλευτήριον - τοῦ βουλευτηρίου - τῷ βουλευτηρίῳ - τό βουλευτήριον - (ὦ) βουλευτήριον
 
Πληθυντικός αριθμός
τά βουλευτήρια - τῶν βουλευτηρίων - τοῖς βουλευτηρίοις - τά βουλευτήρια - (ὦ) βουλευτήρια
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ὁ φρουρός - τοῦ φρουροῦ - τῷ φρουρῷ - τόν φρουρόν - (ὦ) φρουρέ
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ φρουροί - τῶν φρουρῶν - τοῖς φρουροῖς - τούς φρουρούς - (ὦ) φρουροί
 
Ενικός αριθμός (α΄ κλίση)
ἡ ἀγορά - τῆς ἀγορᾶς - τῇ ἀγορᾷ - τήν ἀγοράν - (ὦ) ἀγορά
 
Πληθυντικός αριθμός
αἱ ἀγοραί - τῶν ἀγορῶν - ταῖς ἀγοραῖς - τάς ἀγοράς - (ὦ) ἀγοραί
 
Ενικός αριθμός
ὁ μέγας, τοῦ μεγάλου, τῷ μεγάλῳ, τον μέγαν, (ὦ) μέγα
ἡ μεγάλη, τῆς μεγάλης, τῇ μεγάλῃ, τήν μεγάλην, (ὦ) μεγάλη
τό μέγα, τοῦ μεγάλου, τῷ μεγάλῳ, τό μέγα, (ὦ) μέγα
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ μεγάλοι, τῶν μεγάλων, τοῖς μεγάλοις, τούς μεγάλους, (ὦ) μεγάλοι
αἱ μεγάλαι, τῶν μεγάλων, ταῖς μεγάλαις, τάς μεγάλας, (ὦ) μεγάλαι
τά μεγάλα, τῶν μεγάλων, τοῖς μεγάλοις, τά μεγάλα, (ὦ) μεγάλα
 
Ενικός αριθμός (α΄ κλίση)
ἡ φωνή - τῆς φωνῆς - τῇ φωνῇ - τήν φωνήν - (ὦ) φωνή
 
Πληθυντικός αριθμός
αἱ φωναί - τῶν φωνῶν - ταῖς φωναῖς - τάς φωνάς - (ὦ) φωναί
 
Ενικός αριθμός (γ΄ κλίση)
τό ῥῆμα - τοῦ ῥήματος - τῷ ῥήματι - τό ῥῆμα - (ὦ) ῥῆμα
 
Πληθυντικός αριθμός
τά ῥήματα - τῶν ῥημάτων - τοῖς ῥήμασι(ν) - τά ῥήματα - (ὦ) ῥήματα
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
τό κώνειον - τοῦ κωνείου - τῷ κωνείῳ - τό κώνειον - (ὦ) κώνειον
 
Ενικός αριθμός (γ΄ κλίση)
τό ἀπόφθεγμα - τοῦ ἀποφθέγματος - τῷ ἀποθέγματι - τό ἀπόθεγμα - (ὦ) ἀπόθεγμα
 
Πληθυντικός αριθμός
τά ἀποθέγματα - τῶν ἀποθεγμάτων - τοῖς ἀποθέγμασι(ν) - τά ἀποθέγματα - (ὦ) ἀποθέγματα
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ ἡ ἀξιόλογος - τοῦ τῆς ἀξιολόγου - τῷ τῇ ἀξιολόγῳ - τὸν τὴν ἀξιόλογον - (ὦ) ἀξιόλογε
τό ἀξιόλογον - τοῦ ἀξιολόγου - τῷ ἀξιολόγῳ - τό ἀξιόλογον - (ὦ) ἀξιόλογον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ αἱ ἀξιόλογοι - τῶν ἀξιολόγων - τοῖς ταῖς ἀξιολόγοις - τοὺς τὰς ἀξιολόγους - (ὦ) ἀξιόλογοι
τά ἀξιόλογα - τῶν ἀξιολόγων - τοῖς ἀξιολόγοις - τά ἀξιόλογα - (ὦ) ἀξιόλογα
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ ἀγαστός - τοῦ ἀγαστοῦ - τῷ ἀγαστῷ - τόν ἀγαστόν - (ὦ) ἀγαστέ
ἡ ἀγαστή - τῆς ἀγαστῆς - τῇ ἀγαστῇ - τήν ἀγαστήν - (ὦ) ἀγαστή
τό ἀγαστόν - τοῦ ἀγαστοῦ - τῷ ἀγαστῷ - τό ἀγαστόν - (ὦ) ἀγαστόν
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ ἀγαστοί - τῶν ἀγαστῶν - τοῖς ἀγαστοῖς - τούς ἀγαστούς - (ὦ) ἀγαστοί
αἱ ἀγασταί - τῶν ἀγαστῶν - ταῖς ἀγασταῖς - τάς ἀγαστάς - (ὦ) ἀγασταί
τά ἀγαστά - τῶν ἀγαστῶν - τοῖς ἀγαστοῖς - τά ἀγαστά - (ὦ) ἀγαστά
 
Ενικός αριθμός (β΄ κλίση)
ὁ θάνατος - τοῦ θανάτου - τῷ θανάτῳ - τόν θάνατον - (ὦ) θάνατε
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ θάνατοι - τῶν θανάτων - τοῖς θανάτοις - τούς θανάτους - (ὦ) θάνατοι
 
Ενικός αριθμός (δευτερόκλιτο επίθετο)
ὁ ἡ φρόνιμος - τοῦ τῆς φρονίμου - τῷ τῇ φρονίμῳ - τὸν τὴν φρόνιμον - (ὦ) φρόνιμε
τό φρόνιμον - τοῦ φρονίμου - τῷ φρονίμῳ - τό φρόνιμον - (ὦ) φρόνιμον
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ αἱ φρόνιμοι - τῶν φρονίμων  - τοῖς ταῖς φρονίμοις - τοὺς τὰς φρονίμους - (ὦ) φρόνιμοι
τά φρόνιμα - τῶν φρονίμων - τοῖς φρονίμοις - τά φρόνιμα - (ὦ) φρόνιμα
 
Ενικός αριθμός (α΄ κλίση)
ἡ ψυχή - τῆς ψυχῆς - τῇ ψυχῇ - τήν ψυχήν - (ὦ) ψυχή
 
Πληθυντικός αριθμός
αἱ ψυχαί - τῶν ψυχῶν - ταῖς ψυχαῖς - τάς ψυχάς - (ὦ) ψυχαί
 
Ενικός αριθμός (γ΄ κλίση)
ὁ, ἡ παιγνιώδης, τοῦ, τῆς παιγνιώδους, τῷ, τῇ παιγνιώδει, τόν, τὴν παιγνιώδη, (ὦ) παιγνιῶδες
τὸ παιγνιῶδες, τοῦ παιγνιώδους, τῷ παιγνιώδει, τὸ παιγνιῶδες, (ὦ) παιγνιῶδες
 
Πληθυντικός αριθμός
οἱ, αἱ παιγνιώδεις, τῶν παιγνιώδων, τοῖς, ταῖς παιγνιώδεσι, τούς, τὰς παιγνιώδεις, (ὦ) παιγνιώδεις
τὰ παιγνιώδη, τῶν παιγνιώδων, τοῖς παιγνιώδεσι, τὰ παιγνιώδη, (ὦ) παιγνιώδη