Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ισότητα των δύο φύλων

Ellen von Unwerth

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Ισότητα των δύο φύλων  

Η σύγχρονη εποχή βρίσκει τις γυναίκες να έχουν αποκτήσει -σε νομικό τουλάχιστον επίπεδο- πλήρη εξίσωση με τους άνδρες. Το γεγονός, ωστόσο, ότι για ένα μακραίωνο διάστημα η θέση της γυναίκας ήταν εμφανώς υποδεέστερη έναντι αυτής του άνδρα, έχει αφήσει ορισμένα στερεοτυπικά κατάλοιπα που συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να προκαλούν δυσαρμονίες σε ό,τι ονομάζουμε ισότητα των δύο φύλων.

Εκφάνσεις που λαμβάνει η ανισότητα εις βάρος των γυναικών

Η ισοτιμία ανδρών γυναικών έχει αναγνωριστεί στις δυτικές κοινωνίες κι έχει διασφαλιστεί σε νομικό επίπεδο, αποτρέποντας τις έντονες ανισότητες του παρελθόντος. Παρόλα αυτά υπάρχουν ακόμη συγκεκριμένες συμπεριφορές και πρακτικές που αντανακλούν τα αρνητικά στερεότυπα απέναντι στις γυναίκες. Ειδικότερα:

- Στον επαγγελματικό χώρο: Οι γυναίκες, ιδίως σε ό,τι αφορά τον ιδιωτικό τομέα, αντιμετωπίζονται ακόμη κατά τρόπο άνισο, εφόσον οι θέσεις ευθύνης που έχουν και τις καλύτερες οικονομικές απολαβές καταλαμβάνονται κυρίως από άνδρες. Παρά το γεγονός ότι οι νομοθετικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ποσόστωση των προλήψεων στις επιχειρήσεις -υποχρέωση πρόσληψης ικανού αριθμού γυναικών- έχουν επιφέρει μια σχετική εξισορρόπηση στην αναλογία των δύο φύλων, δεν έχουν κατορθώσει εντούτοις να αντιμετωπίσουν τις σχετικές προκαταλήψεις που δίνουν σταθερά το προβάδισμα στους άνδρες στις διευθυντικές θέσεις. Προκύπτει, έτσι, το παράδοξο φαινόμενο να υπάρχει μεγάλη εκπροσώπηση των γυναικών σε χαμηλά αμειβόμενες θέσεις, αλλά ελάχιστη παρουσία στις υψηλόβαθμες θέσεις εργασίας.

Αρνητικά στερεότυπα σε σχέση με την ικανότητα των γυναικών να διοικούν και να αντεπεξέρχονται επαρκώς σε καταστάσεις έντονης πίεσης, αλλά και πρακτικά ζητήματα, όπως είναι η μητρότητα και οι υποχρεώσεις που προκύπτουν από αυτή, φέρνουν τις γυναίκες σε δυσμενέστερη θέση έναντι των ανδρών συνυποψήφιων για τις θέσεις διοίκησης. Ενώ, ακόμη κι αν η ανάλογη θέση δοθεί σε γυναίκα, παρατηρείται μια προφανής δυσαναλογία στις οικονομικές απολαβές που της παρέχονται σε σύγκριση με το μισθό και τα επιπλέον προνόμια που προσφέρονται στους άνδρες συναδέλφους της.

Συνεχίζει, επίσης, να διατηρείται σε σημαντικό βαθμό η διάκριση των επαγγελμάτων σε ανδρικά και γυναικεία, περιορίζοντας τις επαγγελματικές επιλογές των γυναικών ή δυσχεραίνοντας τη δυνατότητά τους να καταξιωθούν σε χώρους παραδοσιακά ανδροκρατούμενους.

- Στο πλαίσιο της οικογενειακής ζωής. Το στερεότυπο της μητέρας που αναλαμβάνει όλες τις οικιακές εργασίες καθώς και την ανατροφή των παιδιών, αν κι έχει υποχωρήσει αρκετά, συνεχίζει εντούτοις να καθιστά εξαιρετικά πιεστική την καθημερινότητα πολλών εργαζόμενων γυναικών, που δεν έχουν ούτε την κατάλληλη στήριξη από την πολιτεία, αλλά ούτε και συνεχή βοήθεια από τους συζύγους τους.

Σε ό,τι αφορά, μάλιστα, τις γυναίκες που καλούνται να μεγαλώσουν τα παιδιά τους χωρίς την παρουσία του συζύγου και χωρίς την οικονομική του συνδρομή, η κατάσταση γίνεται εξαιρετικά πιο δύσκολη, και φανερώνει την αδυναμία της πολιτείας να προστατεύσει επαρκώς τη μητρότητα.

- Απολύτως κατακριτέα είναι τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας -τόσο σωματικής όσο και ψυχολογικής-, που καθιστούν εμφανή την αδυναμία της κοινωνίας να αποσοβήσει το ενδεχόμενο κατάχρησης της σωματικής υπεροχής των ανδρών έναντι των γυναικών. Η ελλιπής διαπαιδαγώγηση ως προς αυτό το ζήτημα, αλλά και ο φόβος καταγγελίας ανάλογων συμβάντων, επιτρέπουν την ύπαρξη ακόμη και σήμερα περιστατικών κακοποίησης γυναικών. Ένα φαινόμενο που εκθέτει συνολικά την κοινωνία και χρήζει συνεχούς επαγρύπνησης προκειμένου να επιτευχθεί η εξάλειψή του.

- Στην καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής. Παρά τις νομικές ρυθμίσεις που έχουν διασφαλίσει την πλήρη εξίσωση των δύο φύλων, δεν είναι εξίσου εύκολη η απάλειψη όλων εκείνων των στερεοτυπικών αντιλήψεων που συνοδεύουν το γυναικείο φύλο. Έτσι, είναι συχνό φαινόμενο να έρχονται οι γυναίκες αντιμέτωπες στην καθημερινότητά τους με υποτιμητικά σχόλια, με αμφισβητήσεις -είτε άμεσα εκφρασμένες είτε υπονοούμενες- για τις επαγγελματικές τους ικανότητες, αλλά και με πρόδηλα ρατσιστικές συμπεριφορές.

Οι γυναίκες εξαναγκάζονται έτσι να καταβάλουν μεγαλύτερη προσπάθεια απ’ ό,τι οι άνδρες προκειμένου να αποδείξουν την αξία τους και να διασφαλίσουν το σεβασμό του κοινωνικού και επαγγελματικού τους περίγυρου.

Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως αρνητική κατάσταση που απαιτεί όμως χρόνο για να αντιμετωπιστεί, καθώς διατηρούνται ακόμη τα στερεότυπα των παλαιότερων γενιών που είχαν μεγαλώσει σ’ ένα διαφορετικό περιβάλλον κι είχαν συνηθίσει να βλέπουν τις γυναίκες σ’ έναν αυστηρά καθορισμένο ρόλο.

- Στη διαφήμιση και στο χώρο του κινηματογραφικού και τηλεοπτικού θεάματος. Οι διαφημιστές τείνουν να εκμεταλλεύονται την έλξη που ασκεί το γυναικείο σώμα στο ανδρικό καταναλωτικό κοινό, παρουσιάζοντάς το συχνά γυμνό ή με ιδιαίτερα αποκαλυπτική ενδυμασία. Ενώ, αντιστοίχως, προκειμένου να προωθήσουν γυναικεία προϊόντα καταφεύγουν πάλι στην ίδια εικόνα, αδιαφορώντας για τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες που δημιουργούν στις πιθανές καταναλώτριες.

Η συνεχής προβολή του γυναικείου σώματος ή καλύτερα της ψηφιακά επεξεργασμένης εικόνας του γυναικείου σώματος, έχει ως αποτέλεσμα αφενός να δημιουργείται η εντύπωση πως η αξία των γυναικών βασίζεται στην ερωτική διάσταση της θηλυκότητάς τους κι αφετέρου να προωθείται μια εξιδανικευμένη και αψεγάδιαστη εικόνα του γυναικείου σώματος που σαφώς δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα της πλειονότητας των γυναικών.

Οι γυναίκες είναι αναγκασμένες να βλέπουν το φύλο τους να εκπροσωπείται στο χώρο της διαφήμισης ως ερωτικό αντικείμενο -σαν να μην υπάρχουν στις γυναίκες άλλα προτερήματα ή άλλες ποιότητες-, και μάλιστα κατά τρόπο που ξεπερνά την πραγματικότητά τους, εφόσον τους είναι αδύνατο να ανταποκριθούν στο πρότυπο αυτό που προκύπτει κατόπιν εκτεταμένης ψηφιακής επεξεργασίας.

Στερεοτυπική είναι, ωστόσο, η παρουσίαση των γυναικών και σ’ εκείνα τα διαφημιστικά μηνύματα που δεν επιχειρούν να εκμεταλλευτούν τη σεξουαλική εικόνα του γυναικείου φύλου, εφόσον η γυναίκα είναι είτε η νοικοκυρά, που μοιάζει να μην έχει κανένα άλλο ενδιαφέρον πέρα από τα του νοικοκυριού της, είτε η μητέρα που φροντίζει για καθετί σχετικό με τα παιδιά της. Προκύπτει, έτσι, η εντύπωση πως η γυναίκα δεν μπορεί να είναι μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα με ποικίλους παράλληλους ρόλους, αλλά μια μονοσήμαντη κάθε φορά περσόνα.

Παρόμοια είναι η προσέγγιση της γυναίκας και στο χώρο των κινηματογραφικών παραγωγών, όπου η μεγαλύτερη έμφαση δίνεται στην εξωτερική εμφάνιση των γυναικών και στον ερωτισμό που συνδέεται με αυτή.

- Στο χώρο της πολιτικής. Η καχυποψία απέναντι στις ηγετικές ικανότητες των γυναικών που πηγάζει από τη στερεοτυπική θέασή τους, έχει ως αποτέλεσμα την περιορισμένη παρουσία των γυναικών στις υψηλές πολιτικές θέσεις. Έτσι, αν και υπάρχουν πλέον πολύ περισσότερες γυναίκες στα κοινοβούλια ανά τον κόσμο απ’ ό,τι στο άμεσο παρελθόν, εντούτοις ο αριθμός τους συνεχίζει να υστερεί σημαντικά έναντι του αντίστοιχου των ανδρών.

- Στις χώρες της Ανατολής και ιδίως στον μουσουλμανικό κόσμο. Σε αντίθεση με την εντυπωσιακή πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο θέμα της ισότητας των δύο φύλων στον δυτικό κόσμο, οι μουσουλμανικές χώρες διατηρούν μια τελείως διαφορετική αντίληψη που θέλει τις γυναίκες σε εξαιρετικά υποδεέστερη θέση έναντι των ανδρών. Έχουν μηδαμινά δικαιώματα και τελούν επί της ουσίας υπό τον διαρκή έλεγχο των ανδρών, χωρίς να τους αφήνεται κανένα περιθώριο αντίδρασης.

Πώς θα διασφαλιστεί η πραγματική ισότητα των δύο φύλων

Το γυναικείο ζήτημα έχει σε σχέση με τον προηγούμενο αιώνα σημειώσει αλματώδη επιτυχία, εφόσον τα δικαιώματα των γυναικών έχουν κατοχυρωθεί σε όλους τους τομείς κι έχουν εξισωθεί με τα αντίστοιχα των ανδρών. Οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα στη μόρφωση και στην εργασία, διασφάλισαν εκλογικά δικαιώματα και ελεύθερη συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτική ζωή κ.λπ.

Εντούτοις, παρατηρούνται ακόμη ορισμένες συμπεριφορές που υποδηλώνουν τη διατήρηση αρνητικών στερεοτύπων εις βάρος των γυναικών, γεγονός που υποδηλώνει πως θα πρέπει να υπάρξει σχετική μέριμνα για την επίτευξη της ουσιαστικής εξίσωσης των δύο φύλων και στην καθημερινή πρακτική.

- Κατάλληλη αγωγή των νέων στο πλαίσιο της οικογένειας. Οι γονείς καλούνται να δίνουν με το καθημερινό τους παράδειγμα την αίσθηση του αδιαπραγμάτευτου αλληλοσεβασμού και της ισότιμης κατανομής των καθημερινών υποχρεώσεων, ώστε τα παιδιά να μην μεγαλώνουν με την εντύπωση πως η μητέρα είναι εκείνη που φέρει το μεγαλύτερο βάρος της ανατροφής τους, αλλά και των οικιακών εργασιών.

- Ανθρωπιστική παιδεία στο πλαίσιο της εκπαίδευσης. Μέσω της ανθρωπιστικής παιδείας οι νέοι θα αποκτήσουν βαθύ σεβασμό απέναντι στον άνθρωπο, χωρίς να υπάρχει στη σκέψη τους θέση για διακρίσεις οποιουδήποτε είδους (φύλου, θρησκείας, καταγωγής, οικονομικής επιφάνειας κ.λπ.). Το ζητούμενο, επομένως, για τους φορείς της εκπαίδευσης είναι να μεταλαμπαδεύσουν στους νέους την αναγκαία εκτίμηση και τον αναγκαίο σεβασμό απέναντι στον συνάνθρωπό τους, ώστε καμία μεταξύ τους διαφοροποίηση να μην είναι ικανή για τη δημιουργία αρνητικών διακρίσεων.

- Μέριμνα της πολιτείας για τον απόλυτο σεβασμό των δικαιωμάτων των γυναικών. Η πολιτεία οφείλει να φροντίζει ώστε τα δικαιώματα των γυναικών να γίνονται απολύτως σεβαστά και να μην επιτρέπει διακρίσεις εις βάρος των γυναικών, περνώντας κατ’ αυτό τον τρόπο το σαφές μήνυμα προς όλους τους πολίτες πως δεν θα γίνεται ανεκτό κανένα φαινόμενο ανισότητας.

- Παρουσίαση κατάλληλων προτύπων συμπεριφοράς στους νέους. Αποτελεί ευθύνη όλων των ενηλίκων να δίνουν με το καθημερινό τους παράδειγμα το κατάλληλο πρότυπο συμπεριφοράς στους νέους. Οφείλουν, δηλαδή, να δείχνουν έμπρακτα πως σέβονται απόλυτα τις γυναίκες και να μην υπάρχει καμία αντίφαση ανάμεσα στα λόγια και στις πράξεις τους.

Θα πρέπει, άλλωστε, να καταστεί σαφές πως οποιαδήποτε σεξιστική συμπεριφορά κι οποιοδήποτε υποτιμητικό σχόλιο, δημιουργεί αμέσως την εντύπωση πως η ισότητα των γυναικών γίνεται σεβαστή σε θεωρητικό επίπεδο μόνο, χωρίς να έχει εμπεδωθεί στην καθημερινότητα των πολιτών.

- Οι γυναίκες οφείλουν να προασπίζονται τα δικαιώματά τους. Μέρος της ευθύνης για την εμπέδωση της ισότητας των δύο φύλων αντιστοιχεί εύλογα στις ίδιες τις γυναίκες, οι οποίες καλούνται να μην αποδέχονται συμπεριφορές ή πρακτικές που καταπατούν τα κατοχυρωμένα δικαιώματά τους ή επιχειρούν να μειώσουν την αξία του φύλου τους. Ενώ, συνάμα, οφείλουν να υπερασπίζονται τις ικανότητες των άλλων γυναικών και να μη γίνονται και οι ίδιες φορείς των στερεοτύπων εκείνων που θέλουν να απαλείψουν. Το να εκφραστεί μια γυναίκα υποτιμητικά για τις ικανότητες και την αξία των γυναικών είναι πολύ πιο επιζήμιο από μιαν αντίστοιχη συμπεριφορά ενός άνδρα, διότι υποδηλώνει απουσία αυτοεκτίμησης και υπονομεύει τις προσπάθειες δεκαετιών για την εξίσωση των δύο φύλων. 

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η (παρα)πληροφόρηση στο Διαδίκτυο

Η (παρα)πληροφόρηση στο Διαδίκτυο

Για πολλούς αναλυτές η εμφάνιση του Διαδικτύου εμπεριέχει την υπόσχεση της άπλετης πληροφόρησης και της βελτίωσης της ποιότητας του δημόσιου διαλόγου. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, η τεχνολογία του Διαδικτύου αφ’ ενός μείωνε το κόστος της πληροφόρησης και αφ’ ετέρου έδινε τη δυνατότητα στους πολίτες να ανταλλάσσουν απόψεις και να ασκούν αμοιβαία κριτική. Όλα αυτά φυσικά θα ήταν προς όφελος των δημοκρατικών διαδικασιών και της κουλτούρας του πολιτικού διαλόγου, στην οποία βασίζεται η δημοκρατία.

Όμως, δυστυχώς σήμερα βλέπουμε ότι αυτές οι προβλέψεις δεν επαληθεύονται. Αντίθετα, σε μεγάλο βαθμό το Διαδίκτυο φαίνεται ότι προωθεί τον πολιτικό εξτρεμισμό και τη μονοσήμαντη πληροφόρηση. Σύμφωνα με τον γνωστό πανεπιστημιακό Cass Sunstein, αυτό το οποίο είναι καθοριστικό με το Διαδίκτυο δεν είναι ότι δίνει τη δυνατότητα στον πολίτη να έχει περισσότερη πληροφόρηση. Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι του δίνει τη δυνατότητα να αποκλείει την πληροφόρηση που δεν του αρέσει. «Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο με τη νέα τεχνολογία», γράφει, «είναι η αυξανόμενη δύναμη των καταναλωτών να "φιλτράρουν" αυτό που βλέπουν». Ένα από τα πιο σημαντικά αποτελέσματα αυτού του φιλτραρίσματος είναι ότι οι χρήστες εκτίθενται μόνο στην πληροφόρηση που τους είναι αρεστή. Σήμερα τα ιστολόγια που αναπτύσσονται ταχύτερα είναι εκείνα που έχουν μια μονοσήμαντη ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτά ικανοποιούν τις προτιμήσεις των χρηστών τους. Επίσης, κάθε ιστολόγιο παραπέμπει σε άλλα που έχουν ανάλογη ιδεολογική τοποθέτηση.

Όμως, το πρόβλημα δεν είναι απλώς ότι στο Διαδίκτυο κάθε χρήστης επιλέγει την πληροφόρηση που ενισχύει τις δικές του προκαταλήψεις, ενώ αποφεύγει να πληροφορείται για οτιδήποτε άλλο. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το φαινόμενο, το οποίο οι ψυχολόγοι ονομάζουν «ομαδική πόλωση», δηλαδή την τάση που έχουν οι άνθρωποι να υιοθετούν ακραίες απόψεις, όταν συνομιλούν μόνο με άτομα των ίδιων απόψεων. Το φαινόμενο της «ομαδικής πόλωσης» έχει τεκμηριωθεί με πολλά πειράματα.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες που έχουν προταθεί, για να εξηγήσουν το φαινόμενο της ομαδικής πόλωσης. Σύμφωνα με μια θεωρία, όταν τα άτομα συζητούν μόνο με άλλους που έχουν τις ίδιες απόψεις, ακούν νέα επιχειρήματα υπέρ των απόψεών τους, κάτι που τους κάνει να τις υιοθετούν με ακόμη μεγαλύτερο πάθος. Ακόμη, σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, τα άτομα προσπαθούν συνεχώς να ξεπεράσουν αλλήλους. Αν, λοιπόν, όλοι σε μια ομάδα συμφωνούν ότι π.χ. θα πρέπει να διατηρηθεί η μονιμότητα στον δημόσιο τομέα, σύντομα θα εμφανιστούν και αυτοί που θα υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να επεκταθεί και στον ιδιωτικό.

Η τάση της ομαδικής πόλωσης ενισχύεται στο Διαδίκτυο και σύμφωνα με τον Sunstein παίρνει τη μορφή της «κυβερνοπόλωσης». «Το Διαδίκτυο», γράφει, «λειτουργεί για πολλούς ως το εκτροφείο του εξτρεμισμού, επειδή ακριβώς αυτοί που συμφωνούν επικοινωνούν μεταξύ τους με μεγαλύτερη ευκολία και συχνότητα». Αυτό το καθιστά ένα κατ’ εξοχήν μέσο παραπληροφόρησης. Στον βαθμό που προσφεύγεις μόνο στις ιστοσελίδες που ενισχύουν τις προκαταλήψεις σου, δεν σε ενδιαφέρει αν η πληροφόρηση για τους αντιπάλους είναι σωστή ή όχι ούτε πρόκειται ποτέ να την ελέγξεις.

Τέλος, αν ισχύουν οι απόψεις του Sunstein, τότε ο ρόλος των εφημερίδων ως φορέων της ποικιλομορφίας των απόψεων που υπάρχουν στο κοινωνικό σώμα γίνεται ακόμα πιο σημαντικός. Οι εφημερίδες θα είναι ο μοναδικός χώρος, στον οποίο ο αναγνώστης θα μπορεί να βρει συγκεντρωμένες, τόσο τις απόψεις με τις οποίες συμφωνεί όσο και αυτές με τις οποίες διαφωνεί.

εξτρεμισμός: αρνητικός χαρακτηρισμός κάθε πολιτικής, η οποία συνίσταται σε υποστήριξη ή εφαρμογή ακραίων απόψεων. 

Τ. Μίχας (επιμ.), εφημ. Ελευθεροτυπία, 7.12.2009 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80 - 100 λέξεις).

Η προσδοκία ότι το Διαδίκτυο θα προσέφερε άφθονη πληροφόρηση και ενίσχυση του δημόσιου διαλόγου, διαψεύστηκε, εφόσον αυτό προωθεί κυρίως τον «πολιτικό εξτρεμισμό» και τη «μονοσήμαντη πληροφόρηση». Οι χρήστες του διαδικτύου αποφεύγουν την πληροφόρηση που δεν τους είναι αρεστή και προτιμούν σε σημαντικό βαθμό τις σελίδες που έχουν μονόπλευρη ιδεολογική τοποθέτηση. Μια πρακτική που οδηγεί σε άνθιση το φαινόμενο της «ομαδικής πόλωσης», αφού οι χρήστες συνομιλούν διαρκώς με ομοϊδεάτες τους και παθιάζονται ακόμη περισσότερο με τις απόψεις τους. Έτσι, το διαδίκτυο φαίνεται πως ενισχύει την παραπληροφόρηση, λόγω της μονόπλευρης ενημέρωσης που κυρίως παρέχει. Μόνη επιλογή αντίδρασης είναι οι εφημερίδες, όπου παρουσιάζονται με πληρότητα οι αντιτιθέμενες απόψεις για κάθε θέμα.

Β1. Να εξηγήσετε, λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο, το φαινόμενο της «ομαδικής πόλωσης»; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Το φαινόμενο της «ομαδικής πόλωσης», όπως το ονομάζουν οι ψυχολόγοι, συνίσταται στην υιοθέτηση ολοένα και πιο ακραίων απόψεων από άτομα που συνομιλούν μόνο με ομοϊδεάτες τους. Πρόκειται, δηλαδή, για μια διαδικασία δογματικής ισχυροποίησης των απόψεων ενός ατόμου, η οποία προκύπτει από το γεγονός ότι το άτομο όχι μόνο δεν βρίσκει αντίλογο σε όσα πιστεύει αλλά τουναντίον ακούει διαρκώς ενισχυτικά επιχειρήματα για τις απόψεις του. Ενώ, παράλληλα, το άτομο επιχειρεί να ξεπεράσει τους συνομιλητές τους ως προς τη βεβαιότητα που έχει για τις κοινές τους απόψεις, προχωρώντας τες σε όλο και πιο ακραία επίπεδα.

Β1. Γιατί, σύμφωνα με το κείμενο, ο ρόλος των εφημερίδων ως φορέων της ποικιλομορφίας των απόψεων γίνεται ακόμα πιο σημαντικός; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Οι εφημερίδες μπορούν να διαδραματίσουν έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη σύγχρονη ενημέρωση, διότι παρουσιάζουν με πληρότητα τις διάφορες αντιτιθέμενες απόψεις για τα τρέχοντα ζητήματα. Έτσι, σε αντίθεση με τις διαδικτυακές ιστοσελίδες που προσεγγίζουν κατά τρόπο δογματικό και μονοσήμαντο τα επιμέρους θέματα, ενισχύοντας το φαινόμενο της παραπληροφόρησης, οι εφημερίδες αναδεικνύουν όλες τις απόψεις, και ο αναγνώστης μπορεί να βρει τόσο εκείνες τις απόψεις με τις οποίες συμφωνεί όσο κι εκείνες με τις οποίες διαφωνεί. Επιτρέπουν, άρα, στο άτομο να έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα της πραγματικότητας, εφόσον έρχεται σ’ επαφή με όλο το πλήθος των απόψεων και είναι σε θέση να διαμορφώσει με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα τις δικές του.

Β1. Πώς προωθεί το Διαδίκτυο, σύμφωνα με το κείμενο, τη μονοσήμαντη πληροφόρηση και τον πολιτικό εξτρεμισμό; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Το διαδίκτυο προωθεί τη μονοσήμαντη πληροφόρηση και τον πολιτικό εξτρεμισμό, καθώς παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα να αποκλείουν την πληροφόρηση που δεν τους είναι αρεστή. Έτσι, οι χρήστες τείνουν να επιλέγουν για την ενημέρωσή τους ιστοσελίδες που έχουν μονοσήμαντη ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση, αποφεύγοντας εκείνες τις σελίδες που παρουσιάζουν αντίθετες από τις δικές τους απόψεις. Σε αντίθεση, οπότε, με τις εφημερίδες που καταγράφουν όλο το φάσμα των απόψεων, το διαδίκτυο επιτρέπει τη μονόπλευρη παρουσίαση, φέρνοντας σε διαρκή επαφή ανθρώπους κοινών απόψεων και ενισχύοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τον ιδεολογικό φανατισμό και, άρα, τον πολιτικό εξτρεμισμό.

Β2. α. Να διαιρέσετε τη δεύτερη παράγραφο (Όμως...τοποθέτηση) του κειμένου σε δύο παραγράφους.

Όμως, δυστυχώς σήμερα βλέπουμε ότι αυτές οι προβλέψεις δεν επαληθεύονται. Αντίθετα, σε μεγάλο βαθμό το Διαδίκτυο φαίνεται ότι προωθεί τον πολιτικό εξτρεμισμό και τη μονοσήμαντη πληροφόρηση. Σύμφωνα με τον γνωστό πανεπιστημιακό Cass Sunstein, αυτό το οποίο είναι καθοριστικό με το Διαδίκτυο δεν είναι ότι δίνει τη δυνατότητα στον πολίτη να έχει περισσότερη πληροφόρηση. Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι του δίνει τη δυνατότητα να αποκλείει την πληροφόρηση που δεν του αρέσει. «Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο με τη νέα τεχνολογία», γράφει, «είναι η αυξανόμενη δύναμη των καταναλωτών να "φιλτράρουν" αυτό που βλέπουν».

Ένα από τα πιο σημαντικά αποτελέσματα αυτού του φιλτραρίσματος είναι ότι οι χρήστες εκτίθενται μόνο στην πληροφόρηση που τους είναι αρεστή. Σήμερα τα ιστολόγια που αναπτύσσονται ταχύτερα είναι εκείνα που έχουν μια μονοσήμαντη ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτά ικανοποιούν τις προτιμήσεις των χρηστών τους. Επίσης, κάθε ιστολόγιο παραπέμπει σε άλλα που έχουν ανάλογη ιδεολογική τοποθέτηση.

Β2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Με βάση τη διαίρεση της παραγράφου στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται η άποψη του Sunstein σχετικά με τη δυνατότητα που προσφέρει το διαδίκτυο στους πολίτες να φιλτράρουν την πληροφόρηση που λαμβάνουν. Ενώ, στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας φιλτραρίσματος.

Β2.α. Ποια διαρθρωτική λέξη εξασφαλίζει τη συνοχή ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο του κειμένου και ποια μεταξύ τους σχέση σηματοδοτεί;

Η διαρθρωτική λέξη είναι το «όμως», με το οποίο δηλώνεται μια σχέση νοηματικής αντίθεσης.

Β2.β. Με ποιον τρόπο επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην τρίτη και την τέταρτη παράγραφο του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στην 3η και την 4η παράγραφο επιτυγχάνεται με την επανάληψη του όρου της «ομαδικής πόλωσης». Ειδικότερα, η 4η παράγραφος έρχεται να παρουσιάσει τις απόψεις που εξηγούν το φαινόμενο αυτό, για το οποίο η πρώτη αναφορά γίνεται στην 3η παράγραφο.

Β2. α. Πώς αναπτύσσεται η πέμπτη παράγραφος (Η τάση...να την ελέγξεις) του κειμένου;

Η 5η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αιτιολόγησης.

Β2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Στη θεματική περίοδο της παραγράφου παρατίθεται η άποψη του Sunstein σύμφωνα με την οποία στο διαδίκτυο η τάση της ομαδικής πόλωσης ενισχύεται και παίρνει τη μορφή της κυβερνοπόλωσης. Μια άποψη που αιτιολογείται στη συνέχεια (επειδή ακριβώς), ώστε ο αναγνώστης να αντιληφθεί πώς πραγματοποιείται αυτή τη διαδικασία ενίσχυσης του φαινομένου της ομαδικής πόλωσης.

Γ1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή: άπλετης, μονοσήμαντη, καταναλωτών, προκαταλήψεις, παραπληροφόρησης. Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση, το γένος κ.λ.π.).

- Η έρευνα έριξε άπλετο φως στην υπόθεση.

- Ακολουθεί σταθερά μονοσήμαντη προσέγγιση στις απόψεις του, φανερώνοντας την έκταση του φανατισμού του.

- Οι καταναλωτές έχουν πολύ συγκεκριμένες απαιτήσεις από τα προϊόντα που επιλέγουν.

- Έχει προκαταλήψεις εναντίον των γυναικών, παρόλο που είναι νέος άνθρωπος.

- Η παραπληροφόρηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης αποτελεί μείζον θέμα της σύγχρονης εποχής.

Γ1. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, με συνώνυμες ή σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις/φράσεις, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα: μονοσήμαντη, υιοθετούν, εξτρεμισμού, παραπληροφόρησης. 

μονοσήμαντη: μονόπλευρη
υιοθετούν: αποδέχονται, ασπάζονται
εξτρεμισμού: ακρότητας, απολυτότητας, (υιοθέτηση ακραίων απόψεων) 
παραπληροφόρησης: ανακριβούς πληροφόρησης 

Γ1. α. Να γράψετε μία συνώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: επαληθεύονται, προωθεί, ενισχύει, προσπαθούν, προσφεύγεις.

επαληθεύονται: επιβεβαιώνονται (επικυρώνονται)

προωθεί: ενισχύει (προβάλλει)

ενισχύει: ισχυροποιεί (δυναμώνει)

προσπαθούν: επιχειρούν (δοκιμάζουν)

προσφεύγεις: καταφεύγεις (στέφεσαι, απευθύνεσαι)

Γ1. β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς τον αριθμό, το πρόσωπο, το χρόνο κ.λ.π.).

- Οι αντιλαϊκές αποφάσεις της νεοεκλεγείσας κυβέρνησης επιβεβαίωσαν τις ανησυχίες εκείνων που δεν είχαν δελεαστεί από το πλήθος των προεκλογικών υποσχέσεων.

- Πολλά τηλεοπτικά προγράμματα ενισχύουν το πρότυπο του καταναλωτισμού με την προβολή μιας επιφανειακής ευδαιμονίας που βασίζεται στην αφθονία υλικών αγαθών. 

- Η διάθεση φιλανθρωπίας ισχυροποιείται σε πολλές περιοχές της χώρας λόγω των ολοένα και πιο δραματικών επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης.

- Οι κρατούμενοι επιχείρησαν να αποδράσουν χωρίς επιτυχία.

- Ο παθών κατέφυγε στις αρμόδιες αρχές και κατήγγειλε το συμβάν.

Γ2. «να διατηρηθεί η μονιμότητα στον δημόσιο τομέα»: Να εξηγήσετε τη χρήση της παθητικής σύνταξης.

Η παθητική σύνταξη δίνει έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας -στη διατήρηση της μονιμότητας στο δημόσιο- και όχι στο υποκείμενο της ενέργειας, το οποίο δεν ενδιαφέρει ή δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια.

Γ2α. (να) "φιλτράρουν", «ομαδική πόλωση»: Να εξηγήσετε τη χρήση εισαγωγικών στη διατύπωση της καθεμιάς από τις παραπάνω έννοιες.

Η λέξη «φιλτράρουν» τίθεται σε εισαγωγικά προκειμένου να δηλωθεί πως χρησιμοποιείται στο συγκεκριμένο κείμενο μεταφορικά.

Ο όρος «ομαδική πόλωση» τίθεται σε εισαγωγικά, διότι αποτελεί ειδικό όρο που αντλείται από την επιστήμη της ψυχολογίας.

Γ2β. Να εντοπίσετε στο κείμενο τρεις όρους του ειδικού λεξιλογίου του διαδικτύου.

- χρήστης

- ιστολόγιο

- κυβερνοπόλωση

Γ2. α. «Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι του δίνει τη δυνατότητα να αποκλείει την πληροφόρηση που δεν του αρέσει»:

Στην παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση και με βάση τις πληροφορίες που αυτή περιέχει σε σχέση με τον προσδιοριζόμενο όρο να την χαρακτηρίσετε είτε ως προσδιοριστική είτε ως παραθετική.

Η αναφορική πρόταση «που δεν του αρέσει» είναι προσδιοριστική στον όρο πληροφόρηση.

Γ2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η αναφορική χαρακτηρίζεται προσδιοριστική διότι αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (πληροφόρηση) προκειμένου να προκύψει ένα ολοκληρωμένο νόημα.

Κωνσταντίνος Καβάφης «Τα Βήματα»

Antonio Rizzi

Κωνσταντίνος Καβάφης «Τα Βήματα»

Σ’ εβένινο κρεββάτι στολισμένο

με κοραλλένιους αετούς, βαθυά κοιμάται

ο Νέρων — ασυνείδητος, ήσυχος, κ’ ευτυχής·

ακμαίος μες στην ευρωστία της σαρκός,

και στης νεότητος τ’ ωραίο σφρίγος.

Αλλά στην αίθουσα την αλαβάστρινη που κλείνει

των Aηνοβάρβων το αρχαίο λαράριο

τι ανήσυχοι που είν’ οι Λάρητές του.

Τρέμουν οι σπιτικοί μικροί θεοί,

και προσπαθούν τ’ ασήμαντά των σώματα να κρύψουν.

Γιατί άκουσαν μια απαίσια βοή,

θανάσιμη βοή την σκάλα ν’ ανεβαίνει,

βήματα σιδερένια που τραντάζουν τα σκαλιά.

Και λιγοθυμισμένοι τώρα οι άθλιοι Λάρητες,

μέσα στο βάθος του λαράριου χώνονται,

ο ένας τον άλλονα σκουντά και σκουντουφλά,

ο ένας μικρός θεός πάνω στον άλλον πέφτει

γιατί κατάλαβαν τι είδος βοή είναι τούτη, 

τάνοιωσαν πια τα βήματα των Εριννύων. 

Νέρων (Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus) (37-68 μ.Χ.)

Ρωμαίος αυτοκράτορας (54-68), θετός γιος και διάδοχος του αυτοκράτορα Κλαυδίου. Ήταν γιος του διαβόητου για την ακόλαστη ζωή του Γναίου Δομιτίου Αηνόβαρβου και της Αγριππίνας της Νεωτέρας, κόρης του λαοφιλή Γερμανικού και δισεγγονής του Αυγούστου. Ονομαζόταν, ως την υιοθεσία του από τον Κλαύδιο, Λεύκιος Δομίτιος Αηνόβαρβος. Μόλις τριών χρονών πήρε, λίγο μετά το θάνατο του πατέρα του, γεύση -ως θύμα- της απόλυτης μοναρχίας: ο τότε αυτοκράτορας και θείος του Καλιγούλας καταχράστηκε το μερίδιο της κληρονομιάς που του ανήκε και εξόρισε τη μητέρα του. Ο μικρός ευγενής παραδόθηκε σε μια θεία του, που ανέθεσε τη διαπαιδαγώγησή του σε έναν χορευτή και σε έναν κουρέα. Η ανάρρηση του Κλαυδίου στο θρόνο (41 μ.Χ.) αποκατέστησε οικογενειακά και οικονομικά τον Νέρωνα, που βρέθηκε πάλι κοντά στη μητέρα του και κύριος της πατρικής περιουσίας. Η Αγριππίνα μάλιστα ξαναπαντρεύτηκε, ξαναχήρεψε και του εξασφάλισε μια δεύτερη κληρονομιά από αυτό το γάμο. Το 47 ο δεκάχρονος Νέρων κάνει, κατά περίεργα προγραμματικό τρόπο, την πρώτη του δημόσια εμφάνιση στον Ιππόδρομο, συμμετέχοντας στους «Τρωικούς αγώνες» (Ludus Troiae).

Την παραπέρα εξέλιξη του Νέρωνα εξασφάλισε ο γάμος της Αγριππίνας με τον Κλαύδιο (49), τον οποίο μάλιστα ακολούθησε και μνηστεία του προγονού με την κόρη του αυτοκράτορα Οκταβία. Από το 50, ο γιος της Αγριππίνας υιοθετείται και επίσημα από τον Κλαύδιο, φέροντας πλέον το όνομα Nero Claudius Caesar Drusus Germanicus. Για όλους ήταν ήδη σαφές, ότι ανοιγόταν έτσι ένας σκληρός αγώνας διαδοχής ανάμεσα στον Νέρωνα και τον φυσικό γιο του Κλαυδίου, τον Βρεττανικό. Πάντως, η Αγριππίνα αγρυπνούσε και προετοίμαζε συστηματικά τη διαδοχή: ο Νέρων κηρύχτηκε πρόωρα ενήλικος (ανάληψη της toga virilis) το 51, προκαθορίστηκε παράτυπα ως ύπατος για το εικοστό του έτος και του απονεμήθηκε ανθυπατική εξουσία εκτός Ρώμης, έγινε «πρόκριτος νεότητος» και παντρεύτηκε την Οκταβία το 53. Παράλληλα η παιδεία του προαλειφόμενου διαδόχου ανατέθηκε στον Σενέκα, τον περιπατητικό Αλέξανδρο τον Αιγιέα και τον στωικό Χαιρήμονα, οι οποίοι όμως διαπίστωναν καθημερινά την εντονότερη κλίση του μαθητή τους στις εικαστικές τέχνες, το τραγούδι και τις αρματοδρομίες.

Τέλος, αφού και ως ύπαρχος πραιτωρίου διορίστηκε ο άνθρωπός της Σήξτος Αφράνιος Βούρρος, η Αγριππίνα έσπευσε να δηλητηριάσει τον Κλαύδιο (54), πριν ο Βρεττανικός ενηλικιωθεί. Αμέσως μετά οι πραιτωριανοί και η Σύγκλητος ανακήρυξαν τον δεκαεφτάχρονο Νέρωνα αυτοκράτορα.

Η πρώτη πενταετία του νεαρού ηγεμόνα έμεινε στις αναμνήσεις των συγχρόνων, κατά τη βαρύνουσα μαρτυρία τα Τραϊανού, ως υποδειγματική: ενθάρρυνση τεχνών, μετριοπάθεια προς τους αντιπάλους, ανθρωπιστική μεταχείριση των σκλάβων, θέσπιση μερικών ορθολογιστικών νόμων, μείωση φόρων, σεβασμός της Συγκλήτου, καθιέρωση αθλητικών αγώνων (Juvenalia, 59, Neronia, 60) ως αντίρροπης προς τις αιματηρές μονομαχίες ψυχαγωγίας, ενίσχυση οικονομικά αδυνάτων πόλεων κ.λπ. Φαίνεται ότι η αυτοκρατορική πολιτική καθοριζόταν κατά το διάστημα αυτό από τον έμπειρο έπαρχο πραιτωρίου Βούρρο και τον Σενέκα. Δική τους ήταν μάλλον και η επιτυχής εκλογή του Γναίου Δομιτίου Κορβούλωνα ως διοικητή των ρωμαϊκών στρατευμάτων στο νέο τους πόλεμο με τους Πάρθους για τη δορυφοποίηση της Αρμενίας. Την ίδια όμως χρονιά (55) που η Ρώμη σημείωσε μια πρώτη μικρή επιτυχία στο ανατολικό μέτωπο, διαπράχτηκε και το πρώτο έγκλημα του αυτοκράτορα: η επιδείνωση των σχέσεών του με τη μητέρα του και η απειλή της να ενισχύσει τις διεκδικήσεις του Βρεττανικού οδήγησαν στην εξόντωση του τελευταίου. Η αίσθηση της απόλυτης εξουσίας διάβρωνε διαρκώς περισσότερο την προσωπικότητα του αυτοκράτορα, που δεν ενδιαφερόταν παρά μόνο για την τέχνη -ο ίδιος έγραφε ποιήματα- και τις μυστηριακές ανατολικές θρησκείες και συζούσε με την απελεύθερη Κλαυδία Ακτή, ενώ αργότερα ελκύστηκε παράφορα από την Ποππαία Σαβίνα, γυναίκα του μετέπειτα αυτοκράτορα Όθωνα. Η Αγριππίνα, που έβλεπε την επιρροή της να μειώνεται, αντιστάθηκε σ’ αυτές τις σχέσεις, με αποτέλεσμα να δολοφονηθεί με εντολή του γιου της (59). Τρία χρόνια αργότερα, εκτελέστηκε και η Οκταβία και ο Νέρων πήρε επίσημα ως σύζυγο την Ποππαία (62). Την ίδια χρονιά πέθανε ο Βούρρος και ο διάδοχός του Τιγελλίνος εξωθούσε αντί να συγκρατεί τον Νέρωνα στις τάσεις του για κραιπάλη και χλιδή. Έτσι, ενώ το έτος 63 η Ρώμη πετυχαίνει τελικά έναν ικανοποιητικό συμβιβασμό με τους Πάρθους (η Αρμενία θα διατελεί υπό ρωμαϊκή επικυριαρχία με μια παρθική δυναστεία στο θρόνο της), την επόμενη χρονιά ο αυτοκράτοράς της πρωτοπαρουσιάζεται δημόσια ως κιθαρωδός στη Νεάπολη και εξευτελίζει συνεχώς στα μάτια των Ρωμαίων το αξίωμά του.

Τον Ιούλιο του 64 ξέσπασε στη Ρώμη μια εννιαήμερη πυρκαγιά που αποτέφρωσε πάνω από τη μισή πόλη. Η διευκόλυνση που σήμανε η καταστροφή για την εφαρμογή ενός εκτεταμένου ρυμοτομικού σχεδίου και την ανέγερση του περίφημου τεράστιου ανακτόρου, του «Χρυσού Οίκου» (Domus Aurea) του αυτοκράτορα, οδήγησαν τους συγχρόνους του στην υποψία, ότι επρόκειτο για εμπρησμό, σχεδιασμένο από τον ίδιο τον Νέρωνα. Οι φήμες αντιμετωπίστηκαν με επίρριψη ευθυνών στους Χριστιανούς, εναντίον των οποίων έγινε τότε ο πρώτος μεγάλος διωγμός (θύματά του υπήρξαν πιθανόν και οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος). Ο αυτοκράτορας βρήκε και εδώ την ευκαιρία να ασκήσει τη φαντασία του, διοργανώνοντας θεατρικές και ιπποδρομικές παραστάσεις, διανθισμένες με εκτελέσεις μαρτύρων.

Ως ώριμος καρπός πολλών αυθαιρεσιών και εγκλημάτων του Νέρωνα μπορεί να θεωρηθεί η «συνωμοσία του Πίσωνα» (από τον ηγέτη της Γάιο Καλπούρνιο Πίσωνα), που αποκαλύφθηκε το 65 πριν προλάβει να δράσει. Σημαντικότατοι Ρωμαίοι συγκαταλέγονταν στους -ποικίλης κοινωνικής στάθμης- συνωμότες που εξαναγκάστηκαν σε αυτοκτονία ή εκτελέστηκαν. Ανάμεσά τους βρισκόταν ο από καιρό παραγκωνισμένος Σενέκας, ο ποιητής Λουκανός, ένας Πετρώνιος που είναι πιθανότατα ο συγγραφέας του Σατυρικού, ο δεύτερος έπαρχος πραιτωρίου Φαίνιος Ρούφος κ.ά. Ο Τιγελλίνος αύξησε την επιρροή του πάνω στον περιδεή Νέρωνα, που απειλήθηκε την επόμενη χρονιά (66) από μια νέα συνωμοσία (coniuratio Viniciana): ως ύποπτος συμμετοχής σ’ αυτήν εξαναγκάστηκε σε αυτοκτονία ο ένδοξος Κορβούλων και άλλοι σημαντικοί στρατηγοί. Την ίδια περίοδο, ο Νέρων προκάλεσε, σε μια έκρηξη οργής, το θάνατο της Ποππαίας Σαβίνας και τότε πήρε ως τελευταία σύζυγο τη Στατιλία Μεσσαλίνα.

Ενώ στην Παλαιστίνη ξεσπούσε μια σοβαρή επανάσταση, ο Νέρων ξεκινούσε μέσα στο 66 για μια περιοδεία στην Ελλάδα, όπου πίστευε ότι το ταλέντο του θα έβρισκε επιτέλους το ιδανικό κοινό. Δεν έμεινε αγώνας μουσικής ή αρματοδρομίας που να μην πάρει μέρος και -αυτονόητο- να νικήσει. Στοχαστικές ημερολογιακές προσαρμογές επέτρεψαν να διεξαχθούν σχεδόν όλοι οι κατά τόπους αγώνες στη διάρκεια της παραμονής του, που παρατάθηκε και για όλο το 67. Μόνο στη Σπάρτη και την Αθήνα δεν χάρηκαν τη «θεία φωνή»: στην πρώτη η μνήμη της αυστηρής λυκούργειας νομοθεσίας απέτρεπε τον αβροδίαιτο, ενώ στη δεύτερη το φάσμα των Ερινύων τον μητροκτόνο. Ο «εραστής του απίστευτου» κατά τον Τάκιτο επιχείρησε, πάντως, να εκτελέσει το σχέδιο της διόρυξης του Ισθμού, χωρίς όμως να το προχωρήσει πολύ. Μια άλλη παράσταση του θεατρίνου συγκίνησε μονιμότερα τους Έλληνες: στα χνάρια του Φλαμινίνου, ο Νέρων ανακήρυξε στον Ισθμό ελεύθερες και ανείσφορες τις πόλεις της επαρχίας της Αχαΐας (νότιας Ελλάδας), δίνοντας στη Σύγκλητο προφανώς ως αντάλλαγμα την ως τότε αυτοκρατορική Σαρδηνία. Ο λόγος που εκφώνησε για την περίσταση ο αυτοκράτορας έχει διασωθεί σε μια επιγραφή από την Ακραιφία (Ακραίφνιον) της Βοιωτίας (σήμερα στο Μουσείο της Θήβας) και δίνει έξοχο δείγμα της υπερφίαλης προσωπικότητάς του: «... πόλεις απελευθέρωσαν και άλλοι ηγεμόνες, επαρχία όμως μόνο ο Νέρων».

Κατάφορτος με νικητήρια στεφάνια (1808 κατά την παράδοση), αλλά και έργα τέχνης, ο Νέρων υποχρεώθηκε από ανησυχητικές εξελίξεις στην υπόλοιπη αυτοκρατορία να γυρίσει στην πρωτεύουσα (αρχές του 68). Στη Νεάπολη έμαθε για τη στάση του διοικητή της Λουγδουνησίας Βίνδικα, λίγο αργότερα στασίασαν επίσης ο στρατηγός Γάλβας στην «Εντός Ισπανία» και οι διοικητές της Λουσιτανίας και της Αφρικής. Ο επισιτισμός της Ρώμης παρουσίασε προβλήματα και ο λαός ξεσηκώθηκε. Ο έπαρχος πραιτωρίου Νυμφίδιος Σαβίνος τάχθηκε με τον Γάλβα και εξαγόρασε με το μέρος του τη φρουρά, τέλος η Σύγκλητος κήρυξε επίσημα τον Νέρωνα «εχθρό του έθνους» (hostis) και τον καταδίκασε σε θάνατο. Αφού είχε εγκαταλείψει το τελευταίο του μεγαλειώδες σχέδιο να καταφύγει στην Αλεξάνδρεια, όπου πίστευε ίσως, ότι θα προσαρμοζόταν άριστα και θα μπορούσε να διατηρήσει κάποια μορφή εξουσίας, ο αυτοκράτορας κρύφτηκε στο σπίτι ενός απελευθέρου του έξω από τη Ρώμη και εκεί πρόλαβε να αυτοκτονήσει (9 Ιουνίου 68), πικραμένος που ο κόσμος έχανε έναν τέτοιο καλλιτέχνη («qualis artifex pereo»).

Ο θάνατος του Νέρωνα ήταν και το τέλος της δυναστείας του Ιουλίων-Κλαυδίων: η ανάγκη ανανέωσης στην κορυφή της Αυτοκρατορίας ήταν επιτακτική αλλά ακριβώς το ακόλουθο «έτος των τεσσάρων αυτοκρατόρων» (69) έδειξε πόσες δυσκολίες παρουσίαζε η επικράτηση μιας νέας νόμιμης εξουσίας και ίσως ποιες φροντίδες εσωτερικής ασφάλειας είχαν κάνει για τόσο καιρό ευρύτερα ανεκτή την αρχή ενός τέτοιου απογόνου του Αυγούστου.

Πάντως, η ισχύ της Αυτοκρατορίας παρέμεινε εντυπωσιακά ισχυρή και στα χρόνια του Νέρωνα (καταπνίγηκε και η επανάσταση της βασίλισσας Βουδουίκας στη Βρετανία). Αντίθετα, η αυτοκρατορική σπατάλη οδήγησε σε νόθευση του μετάλλου των νομισμάτων. Οι επαρχιακοί διοικητές δέχονταν συστηματικό έλεγχο καταχρήσεων και, τουλάχιστο στην ελληνόφωνη Ανατολή, η ανάμνηση του Νέρωνα ήταν συχνότατα θετική. Μια ευφυής συνολική κρίση για την αρχή του αποδίδεται στον Απολλώνιο τον Τυανέα (Φιλοστρ., Βίος Απ. 5.28): ο αυτοκράτορας «κιθάρα μεν ίσως ήξερε να παίζει αλλά την εξουσία του την εξευτέλισε, πότε χαλαρώνοντας και πότε τεντώνοντας τις χορδές της». Στα νεότερα χρόνια δεν έλειψαν οι προσπάθειες να μετριαστεί η αρνητική εικόνα που μας άφησε για τον αυτοκράτορα η αρχαία παράδοση.

Το ποίημα

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης καταπιάνεται συχνά στα ποιήματά του με πρόσωπα εξουσίας, και κυρίως μ’ εκείνα που αποτυγχάνουν να φανούν αντάξια του ρόλου που αναλαμβάνουν. Ο ποιητής στηλιτεύει κάθε παρέκκλιση από την ενάρετη εκείνη άσκηση εξουσίας, που θέτει -όπως θα έπρεπε- τον ηγέτη στην υπηρεσία του λαού του. Ο Νέρωνας, εν προκειμένω, αποτέλεσε ένα από τα πρόσωπα εξουσίας που έφτασαν στην υπερβολή, αφού επέτρεψε στη μεθυστική δύναμη της απόλυτης δύναμης να τον διαφθείρει ολοκληρωτικά. Υπεύθυνος για τη δολοφονία της μητέρας του, των δύο πρώτων συζύγων του, του νόμιμου αυτοκρατορικού διαδόχου, στρατηγών και συμβούλων του, αλλά και πλήθους Χριστιανών, μιας κι είναι εκείνος που εξαπέλυσε τον πρώτο διωγμό ενάντια στη νέα τότε θρησκεία, λειτουργεί ως το ιδανικότερο παράδειγμα ηθικού ξεπεσμού και αναίσχυντης κατάχρησης της εξουσίας. 

Σ’ εβένινο κρεββάτι στολισμένο

με κοραλλένιους αετούς, βαθυά κοιμάται

ο Νέρων — ασυνείδητος, ήσυχος, κ’ ευτυχής·

ακμαίος μες στην ευρωστία της σαρκός,

και στης νεότητος τ’ ωραίο σφρίγος.

Σύμφωνα με τις σχετικές αφηγήσεις ο Νέρωνας απέφυγε να επισκεφτεί την Αθήνα, παρά το γεγονός ότι έμεινε στην Ελλάδα πάνω από ένα χρόνο, για να γλιτώσει από τις Ερινύες∙ τις θεότητες εκείνες (Τισιφόνη, Αληκτώ, Μέγαιρα) που τιμωρούσαν την αδικοπραγία και ιδίως τα εγκλήματα κατά στενών συγγενών. Ο μητροκτόνος Νέρων θεωρούσε πως αποφεύγοντας την Αθήνα, θα απέφευγε και τις αμείλικτες θεότητες∙ πεποίθηση που έρχεται να ανατρέψει ο ποιητής, μέσα από την παραστατική αυτή αφήγηση, όπου παρουσιάζει τις Ερινύες να εντοπίζουν τελικά τον αδίστακτο Αυτοκράτορα.

Η πρώτη στροφή του ποιήματος συνθέτει το πλαίσιο της ευδαιμονίας του πλούσιου και ισχυρού νεαρού ηγεμόνα. Ο Νέρωνας κοιμάται ευτυχισμένος στο πολυτελές κρεβάτι του και απόλυτα ωραίος χάρη στη δύναμη και την ευρωστία που του προσφέρει απλόχερα η νεότητά του. Μια εικόνα γαλήνης κι ευτυχίας που έρχεται εντούτοις σε έντονη αντίθεση με τις εσωτερικές ποιότητες του αιμοσταγούς Αυτοκράτορα. Η πλήρης ασυνειδησία, η ησυχία και η ευτυχία του Νέρωνα, που τονίζονται με έμφαση από τον ποιητή, διαταράσσουν την ηθική τάξη και το αίσθημα δικαίου. Πώς είναι δυνατόν ένας στυγνός δολοφόνος να απολαμβάνει τέτοια έξοχη εσωτερική ηρεμία, τη στιγμή που τον βαρύνουν τόσα και τέτοια εγκλήματα;

Αλλά στην αίθουσα την αλαβάστρινη που κλείνει

των Aηνοβάρβων το αρχαίο λαράριο

τι ανήσυχοι που είν’ οι Λάρητές του.

Τρέμουν οι σπιτικοί μικροί θεοί,

και προσπαθούν τ’ ασήμαντά των σώματα να κρύψουν.

Η απάντηση που δίνεται στην αμέσως επόμενη στροφή, έρχεται να ικανοποιήσει το εύλογο αίτημα διαφύλαξης της δικαιοσύνης. Η γαλήνη του Νέρωνα δεν πρόκειται να διαρκέσει πολύ κι ο αδίστακτος ηγεμόνας δεν πρόκειται να μείνει για καιρό ατιμώρητος. Ήδη στην αίθουσα που φυλάσσονταν οι σπιτικοί θεοί, οι Λαρήτες (Lares familiares), έχει αρχίσει να επικρατεί μεγάλη ανησυχία. Στο «λαράριο», όπως ονομαζόταν ο χώρος όπου ήταν στημένα τα ειδώλια των μικρών σπιτικών θεών, έχει γίνει αισθητός ο ερχομός μιας απείρως ανώτερης δύναμης, απ’ την οποία κανείς θνητός δεν μπορεί να διαφύγει.

Ο Νέρων, ο γιος του Δομιτίου Αηνοβάρβου (Ahenobarbus), μπορεί να κοιμάται ήσυχος κι ευτυχισμένος, αλλά οι πατρώοι θεοί του -τα πνεύματα των προγόνων του- τρέμουν και προσπαθούν να κρύψουν τα ασήμαντα σώματά τους, αφού κατάλαβαν πως η τιμωρία του νεαρού ηγεμόνα είναι πια πολύ κοντά∙ και είναι αναπόδραστη.

Γιατί άκουσαν μια απαίσια βοή,

θανάσιμη βοή την σκάλα ν’ ανεβαίνει,

βήματα σιδερένια που τραντάζουν τα σκαλιά.

Και λιγοθυμισμένοι τώρα οι άθλιοι Λάρητες,

μέσα στο βάθος του λαράριου χώνονται,

ο ένας τον άλλονα σκουντά και σκουντουφλά,

ο ένας μικρός θεός πάνω στον άλλον πέφτει

γιατί κατάλαβαν τι είδος βοή είναι τούτη, 

τάνοιωσαν πια τα βήματα των Εριννύων. 

Οι Λαρήτες τρέμουν και πανικοβάλλονται, πέφτουν ο ένας πάνω στον άλλο στην προσπάθειά τους να κρυφτούν όσο πιο βαθιά στο λαράριο μπορούν, θέλοντας έτσι να αποφύγουν τη θέα των τιμωρών Θεαινών. Η εξαίσιας θεατρικότητας παρουσίασης του ερχομού των Ερινυών, που αποκτά την πραγματική διάσταση της σημασίας της μέσα από τις πανικόβλητες αντιδράσεις των μικρών θεών, φανερώνει το μέγεθος της τιμωρίας που περιμένει τον Νέρωνα. Η αδίστακτη μητροκτονία κι η δολοφονία τόσων άλλων ανθρώπων δεν πρόκειται να περάσει χωρίς μιας ανάλογης σκληρότητας τιμωρία.

Αυτή, λοιπόν, τη θανάσιμη βοή της επερχόμενης τιμωρίας έχουν ακούσει οι Λαρήτες∙ αυτά τα σιδερένια βήματα που τραντάζουν τα σκαλιά και υπόσχονται αποκατάσταση της δικαιοσύνης, άκουσαν και τρέμουν λιποθυμισμένοι από το φόβο τους οι ασήμαντοι μικροί θεοί. Οι Λαρήτες ένιωσαν και κατάλαβαν τον ερχομό των Ερινυών∙ οι Λαρήτες ξέρουν πως τίποτα και κανείς δεν μπορεί πια να γλιτώσει τον Νέρωνα από τη δίκαιη τιμωρία των εγκλημάτων του.  

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η ελληνική γλώσσα στην κοινωνία της παγκοσμιοποίησης και της τεχνοκρατίας. Ο ρόλος του σχολείου.

Michael Tompsett

Η ελληνική γλώσσα στην κοινωνία της παγκοσμιοποίησης και της τεχνοκρατίας. Ο ρόλος του σχολείου.

Τι πρέπει να γίνει σήμερα σε ό,τι αφορά στο γλωσσικό μάθημα; Εδώ και χρόνια, αναφερόμαστε στην κριτική σκέψη και τονίζουμε μόνο στα λόγια τη σημασία της για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών και των πολιτών γενικά. Ανακοινώνονται κατά διαστήματα εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, χρησιμοποιούνται εντυπωσιακοί νεολογισμοί, για να δηλωθεί το νέο πνεύμα διδασκαλίας. Στην πραγματικότητα όμως δεν έχει γίνει αντιληπτό από την εκπαιδευτική κοινότητα ότι ο θάνατος των γλωσσών συνεπάγεται θάνατο του πολιτισμού, γιατί γλώσσα και πολιτισμός είναι αλληλένδετες έννοιες. Η γλώσσα είναι φορέας πολιτισμού και αυτό σημαίνει ότι γλωσσική επίγνωση δεν μπορεί να επιτευχθεί στα όρια της παραδοσιακής διδασκαλίας, η οποία έδινε έμφαση στη μορφή. Αυτό που απαιτείται, επομένως, για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης είναι η αποτελεσματική διδασκαλία και η επαρκής μάθηση της γλώσσας.

Από την άλλη μεριά, θεωρούμε σήμερα ότι η κριτική σκέψη δεν μπορεί να αναπτυχθεί αποκλειστικά μέσω της πολυδιαφημιζόμενης Τεχνολογίας της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Η διαπίστωση είναι ότι στην εποχή μας κατακλυζόμαστε από τόσες πληροφορίες, ώστε να νιώθουμε ότι πνιγόμαστε μέσα στον ωκεανό της υπερπληροφόρησης. Σε σχέση με το παρελθόν, έχουμε φτάσει στο άλλο άκρο. Εκεί που δεν είχαμε πρόσβαση στη γνώση και στην πληροφόρηση, έχουμε τώρα έναν καταιγισμό πληροφοριών και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο χρειαζόμαστε περισσότερο από κάθε άλλη φορά ένα υψηλό επίπεδο γλωσσομάθειας, ώστε να διευκολύνεται η κριτική σκέψη. Πρέπει δηλαδή να δώσουμε στον μαθητή τα μέσα και τους τρόπους που θα τον οδηγήσουν να σκέπτεται σωστά. Υπό τις συνθήκες αυτές, η διδασκαλία της γλώσσας γίνεται υπόθεση των εκπαιδευτικών όλων των ειδικοτήτων και όχι μόνο των φιλολόγων.

Μιλώντας ειδικότερα για την ελληνική γλώσσα θα λέγαμε ότι είναι πραγματικός ωκεανός. Έχουμε σκεφτεί ποτέ πόσες λέξεις διαθέτει; Τα γνωστά επίτομα λεξικά στην καλύτερη περίπτωση περιέχουν λιγότερες από εβδομήντα χιλιάδες λέξεις, δηλαδή το ένα δέκατο περίπου, από όσες υπάρχουν στα ελληνικά και, επομένως, δεν αποτυπώνουν παρά ένα μικρό μέρος του συνόλου της γλώσσας μας.

Είναι βέβαια γνωστό ότι ο καθένας από μας γνωρίζει, έτσι και αλλιώς, ένα μέρος της ελληνικής, μικρότερο ή μεγαλύτερο, και γι’ αυτό πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, όταν επικρίνουμε τους μαθητές μας ότι έχουν φτωχό λεξιλόγιο. Από την άποψη αυτή θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι πάσχουμε όλοι από «λεξιπενία» και, το σημαντικότερο, από «σημασιολογική ένδεια», γιατί αγνοούμε σε κάποιο βαθμό την πολυσημία των λέξεων, δηλαδή τις διάφορες σημασίες τους. Ωστόσο, δεν συμμερίζομαι τη γλωσσική κινδυνολογία. αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι με την ποιότητα του λόγου των μαθητών μας. Υπάρχουν ακόμη πολλά περιθώρια βελτίωσης και είναι ευθύνη όλων μας να προσφέρουμε στους νέους καλύτερη γλωσσική παιδεία.

ένδεια: ανεπάρκεια, έλλειψη, φτώχεια 

Χρ. Χαραλαμπάκης. (2013). Απόσπασμα από εισήγηση: «Η ελληνική γλώσσα στην κοινωνία της παγκοσμιοποίησης και της τεχνοκρατίας. Ο ρόλος του σχολείου» (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Γιατί, σύμφωνα με τον συγγραφέα, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, όταν επικρίνουμε τους μαθητές για λεξιπενία; (60-80 λέξεις).

Με δεδομένο τον εκπληκτικό λεκτικό πλούτο της ελληνικής γλώσσας θα πρέπει οι όποιες επικρίσεις για τη λεξιπενία των μαθητών να διατυπώνονται με επιφυλάξεις, εφόσον ακόμη και οι περισσότεροι ενήλικες γνωρίζουν μέρος μόνο των ελληνικών λέξεων. Ενώ, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη πως παρουσιάζονται σημαντικές ελλείψεις και σε σχέση με την πολυσημία των λέξεων, καθώς η πλειονότητα των ενηλίκων αγνοεί τις διάφορες σημασίες των λέξεων. Είναι, επομένως, μάλλον υποκριτικό να επικρίνονται οι μαθητές για κάτι που αγνοούν σε ορισμένο βαθμό -μικρότερο ή μεγαλύτερο- και οι ενήλικες.

Α1. Πώς, σύμφωνα με το κείμενο, η διδασκαλία της γλώσσας μπορεί να συμβάλλει στη διαχείριση της γνώσης και της πληροφόρησης στην εποχή μας; (60-80 λέξεις).

Η άρτια γνώση της γλώσσας διευκολύνει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και επιτρέπει στους ανθρώπους να σκέφτονται πιο σωστά. Δεξιότητες ιδιαίτερης σημασίας, ιδίως στη σύγχρονη εποχή που οι άνθρωποι κατακλύζονται από πληροφορίες, και τους είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία η δυνατότητα αξιολόγησης και διαχείρισης όλου αυτού του όγκου γνώσεων και πληροφοριών. Η αποτελεσματική διδασκαλία της γλώσσας, επομένως, μπορεί να προσφέρει τα κατάλληλα εφόδια για την ορθή κατανόηση και τη σωστή διαχείριση της συνεχούς πληροφόρησης.  

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, απαιτείται υψηλό επίπεδο γλωσσομάθειας στην εποχή μας; (60-80 λέξεις)

Πέρα από το γεγονός ότι η γλώσσα αποτελεί σημαντικό φορέα πολιτισμού και συνδέεται με την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου, προσφέρει πολύ περισσότερο τη δυνατότητα ενίσχυσης της κριτικής σκέψης του ατόμου. Στοιχείο μεγάλης σημασίας στην εποχή μας, εφόσον το άτομο κατακλύζεται από πληροφόρηση και οφείλει να είναι ικανό να τη διαχειριστεί με αποτελεσματικότητα. Έτσι, ένα υψηλό επίπεδο γλωσσομάθειας διασφαλίζει την καλύτερη δυνατή κατανόηση, και άρα αξιολόγηση, της αδιάκοπης πληροφόρησης που προσφέρεται καθημερινά σε υπερβολικό βαθμό.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου (Τι πρέπει …της γλώσσας) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Τι πρέπει να γίνει σήμερα σε ό,τι αφορά στο γλωσσικό μάθημα;

Σχόλια – Λεπτομέρειες: Εδώ και χρόνια, αναφερόμαστε...

Κατακλείδα: Αυτό που απαιτείται, επομένως, για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης είναι η αποτελεσματική διδασκαλία και η επαρκής μάθηση της γλώσσας.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Από την άλλη…των φιλολόγων) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Από την άλλη μεριά... και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ).

Σχόλια – Λεπτομέρειες: Η διαπίστωση είναι ότι στην εποχή μας... θα τον οδηγήσουν να σκέπτεται σωστά.

Κατακλείδα: Υπό τις συνθήκες αυτές, η διδασκαλία της γλώσσας γίνεται υπόθεση των εκπαιδευτικών όλων των ειδικοτήτων και όχι μόνο των φιλολόγων.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (Μιλώντας… γλώσσας μας) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Μιλώντας ειδικότερα για την ελληνική γλώσσα θα λέγαμε ότι είναι πραγματικός ωκεανός.

Σχόλια – Λεπτομέρειες: Έχουμε σκεφτεί ποτέ πόσες λέξεις διαθέτει;... ένα μικρό μέρος του συνόλου της γλώσσας μας.

Κατακλείδα: ---

Β1. «Η ελληνική γλώσσα είναι πραγματικός ωκεανός».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων.

Η ελληνική γλώσσα είναι πραγματικός ωκεανός, αφού εμπεριέχει ένα εκπληκτικό πλήθος λέξεων κι είναι συνάμα ικανή να δημιουργεί διαρκώς νέους γλωσσικούς όρους, προκειμένου να καλύπτει τις εκφραστικές ανάγκες των ομιλητών της. Με μια ιστορική πορεία χιλιάδων ετών αδιάκοπης εξέλιξης, έχει αποδείξει την ανθεκτικότητά της, καθώς και τη δυνατότητα διαρκούς προσαρμογής, που την κρατά δικαιωματικά ζωντανή και σε συνεχή χρήση. 

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: επικρίνουμε, φτωχό λεξιλόγιο, αγνοούμε, κινδυνολογία, γλωσσική παιδεία.

Αποτελεί σύνηθες φαινόμενο στο χώρο της εκπαίδευσης, αλλά και γενικότερα από τη μεριά των ενηλίκων, να επικρίνουμε τους μαθητές για το φτωχό λεξιλόγιό τους, δίνοντας συχνά την εντύπωση πως αγνοούμε το μερίδιο ευθύνης που μας αναλογεί. Είναι σαφές, άλλωστε, πως η διαρκής κινδυνολογία δεν μπορεί να βελτιώσει την κατάσταση, αν δεν δοθεί πραγματική έμφαση στη γλωσσική παιδεία των νέων.

Β1.α. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή: ανάπτυξη, παραδοσιακής, προσεκτικοί, επικρίνουμε, αγνοούμε.

ανάπτυξη: περιορισμός

παραδοσιακής: σύγχρονης

προσεκτικοί: απρόσεκτοι

επικρίνουμε: επιδοκιμάζουμε

αγνοούμε: γνωρίζουμε

Β1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για κάθε αντώνυμη λέξη.

- Η ελλιπής καλλιέργεια της γλώσσας οδηγεί σε περιορισμό της συλλογιστικής ικανότητας του ατόμου.

- Είναι γνώρισμα της σύγχρονης εποχής να παραγνωρίζεται η αξία του γλωσσικού κώδικα.

- Οι προσεκτικοί χρήστες της γλώσσας αναγνωρίζουν γλωσσικά λάθη σε κείμενα και ομιλίες που οι περισσότεροι δεν τα συνειδητοποιούν καν.

- Είναι σημαντικό να επιδοκιμάζουμε τις προσπάθειες των νέων ανθρώπων να λαμβάνουν πρωτοβουλίες σε ό,τι αφορά τη ζωή τους.

- Θα ήταν άτοπο να ισχυριστούμε ότι ως φυσικοί ομιλητές γνωρίζουμε την ελληνική γλώσσα στην ολότητά της.

Β2. α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους του ειδικού λεξιλογίου.

- νεολογισμοί

- σημασιολογική ένδεια

Β2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Το κείμενο αναφέρεται στη γλώσσα και στη γλωσσική διδασκαλία, είναι άρα εύλογο να χρησιμοποιούνται όροι που σχετίζονται με τη κεντρική θεματική του.

Ειδικότερα, χρησιμοποιεί τον όρο «νεολογισμοί» για να υποδηλώσει την αέναη κενολογία των πολιτικών φορέων που συνεχώς ανακαλύπτουν το προφανές∙ την έμφαση που πρέπει να δοθεί στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας.

Χρησιμοποιεί, επίσης, τον όρο «σημασιολογική ένδεια» προκειμένου να τονίσει πως ό,τι απουσιάζει από τη γλωσσική παιδεία των Ελλήνων δεν είναι μόνο η γνώση της γλώσσας σε αριθμητικό επίπεδο, αλλά κυρίως σε ποιοτικό, αφού είναι πάρα πολλές εκείνες οι λέξεις που χρησιμοποιούνται χωρίς να γνωρίζουν οι ομιλητές των πλήθος των επιμέρους σημασιών τους. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως πάρα πολλές ελληνικές λέξεις διακρίνονται για την πολυσημία τους, γεγονός που καθιστά αναγκαία την ουσιαστικότερη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος. 

Β2. Ποιες από τις λέξεις των παρακάτω προτάσεων χρησιμοποιούνται με μεταφορική/συνυποδηλωτική σημασία και ποιες με κυριολεκτική/δηλωτική σημασία;

1. «Ο θάνατος των γλωσσών συνεπάγεται θάνατο του πολιτισμού»

= Μεταφορική

2. «Η γλώσσα είναι φορέας πολιτισμού»

= Κυριολεκτική

3. «Χρειάζεται η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης»

= Μεταφορική

Β2. Ποιες από τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις των παρακάτω προτάσεων χρησιμοποιούνται με μεταφορική/συνυποδηλωτική σημασία και ποιες με κυριολεκτική/δηλωτική σημασία;

1. Ο θάνατος των γλωσσών συνεπάγεται θάνατο του πολιτισμού.

= Μεταφορική

2. Η γλώσσα είναι φορέας πολιτισμού.

= Κυριολεκτική

3. Χρειάζεται η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης.

= Μεταφορική