Αδίδακτο Κείμενο: Δημοσθένης, Κατ’ Ἀριστογείτονος A΄ §§15-17.4 [Συντακτική ανάλυση]

 

Vitaliy Gladkiy

Αδίδακτο Κείμενο: Δημοσθένης, Κατ’ Ἀριστογείτονος A΄ §§15-17.4 [Συντακτική ανάλυση]
(έκδ. του Butcher, S.H. Οξφόρδη: Clarendon Press, 1907, ανατ. 1966)
 
Στον λόγο αυτό ο Αριστογείτονας κατηγορείται ότι, αν και οφειλέτης προς το κράτος, ασκεί κανονικά τα πολιτικά του δικαιώματα ενώπιον της Εκκλησίας. Αφού επισημάνθηκε η ευθύνη των δικαστών να διατηρήσουν με την απόφασή τους την αξιοπιστία και το κύρος τους, καθώς η ενοχή του κατηγορουμένου είχε ήδη αποδειχτεί, ο ομιλητής εκθέτει τη στάση του Αριστογείτονα απέναντι στους νόμους της πόλεως.
 
Ἅπας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κἂν μεγάλην πόλιν οἰκῶσι κἂν μικράν, φύσει καί νόμοις διοικεῖται. Τούτων δ’ ἡ μὲν φύσις ἐστίν ἄτακτον καί κατ’ ἄνδρ’ ἴδιον τοῦ ἔχοντος, οἱ δὲ νόμοι κοινὸν καί τεταγμένον καί ταὐτό πᾶσιν. Ἡ μέν οὖν φύσις, ἂν ᾖ πονηρά, πολλάκις φαῦλα βούλεται· διόπερ τούς τοιούτους ἐξαμαρτάνοντας εὑρήσετε. Οἱ δέ νόμοι τό δίκαιον καί τό καλόν καί τό συμφέρον βούλονται, καί τοῦτο ζητοῦσιν, καί ἐπειδάν εὑρεθῇ, κοινόν τοῦτο πρόσταγμ’ ἀπεδείχθη, πᾶσιν ἴσον καὶ ὅμοιον, καί τοῦτ’ ἔστι νόμος. ᾯ πάντας πείθεσθαι προσήκει διά πολλά, καί μάλισθ’ ὅτι πᾶς ἐστι νόμος εὕρημα μέν καί δῶρον θεῶν, δόγμα δ’ ἀνθρώπων φρονίμων, ἐπανόρθωμα δέ τῶν ἑκουσίων καί ἀκουσίων ἁμαρτημάτων, πόλεως δέ συνθήκη κοινή, καθ’ ἣν πᾶσι προσήκει ζῆν τοῖς ἐν τῇ πόλει. Ἀλλά μήν ὅτι νῦν Ἀριστογείτων τοῖς μέν τῆς ἐνδείξεως δικαίοις ἅπασιν ἑάλωκεν, ἕτερος δ’ οὐδέ εἷς ἔστιν ἀνεκτός αὐτῷ λόγος, περί τούτων ῥᾴδιον διδάξαι.
----------
τὸ δόγμα: η γνώμη, η απόφαση
ἡ ἔνδειξις: η υποβολή καταγγελίας εναντίον κάποιου
 
Μετάφραση
Ολόκληρη η ζωή των ανθρώπων, Αθηναίοι πολίτες, είτε διαβιούν σε μεγάλη πολιτεία είτε σε μικρή, ελέγχεται από τη φύση και από τους νόμου. Εξ αυτών, η φύση είναι ακανόνιστη και ξεχωριστή για τον κάθε επιμέρους άνθρωπο, οι νόμοι όμως είναι κοινοί και καθορισμένοι για όλους το ίδιο. Η φύση, από τη μία, αν είναι κακή, συχνά επιζητά τα ανήθικα∙ γι’ αυτό και θα βρείτε όσους είναι τέτοιου είδους να σφάλλουν. Οι νόμοι, από την άλλη, επιθυμούν το δίκαιο, το καλό και το επωφελές∙ αυτό επιδιώκουν, και κάθε φορά που το βρίσκουν, το καθιστούν κοινό πρόσταγμα, ίσο και ίδιο για όλους, και σε αυτό συνίσταται ο νόμος. Σε αυτόν όλοι αρμόζει να υπακούν για πολλούς λόγους και, κυρίως, διότι κάθε νόμος είναι εύρημα και δώρο των θεών, πίστη των συνετών ανθρώπων, μέσο αναμόρφωσης των εκούσιων και των ακούσιων σφαλμάτων, κοινός κανόνας της πολιτείας, σύμφωνα με τον οποίο όλοι οφείλουν να ρυθμίζουν τη ζωή τους στην πολιτεία. Ωστόσο, το ότι τώρα ο Αριστογείτων είναι ένοχος για την κατηγορία με βάση το σύνολο των κανόνων δικαίου, και πως κανένα άλλο επιχείρημά του δεν πρέπει να γίνει αποδεκτό, είναι κάτι που εύκολα μπορεί να αποδειχθεί.   
 
Συντακτική ανάλυση
 
Ἅπας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, φύσει καί νόμοις διοικεῖται.
Κύρια πρόταση
διοικεῖται: Ρήμα. ὁ βίος: Υποκείμενο ρήματος. τῶν ἀνθρώπων: Γενική κτητική (ή υποκειμενική). Ἅπας: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο υποκείμενο. ὦ ἄνδρες: Κλητική προσφώνηση. Ἀθηναῖοι: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἄνδρες. φύσει καί νόμοις: Δοτικές του μέσου.
 
κἂν μεγάλην πόλιν οἰκῶσι κἂν μικράν,
Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, διμελής, η οποία εκφέρεται με υποτακτική, διότι εισάγεται με το κἂν (σχηματίζει υποθετικό λόγο της αόριστης επανάληψης στο παρόν ή στο μέλλον με την κύρια ως απόδοση)
οἰκῶσι: Ρήμα. οἱ ἄνθρωποι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). πόλιν: Αντικείμενο ρήματος. μεγάλην & μικράν: Επιθετικοί προσδιορισμοί στο πόλιν.
 
Τούτων δ’ ἡ μὲν φύσις ἐστίν ἄτακτον καί κατ’ ἄνδρ’ ἴδιον τοῦ ἔχοντος,
Κύρια πρόταση
ἐστὶν: Ρήμα. ἡ φύσις: Υποκείμενο ρήματος. ἄτακτον & ἴδιον: Κατηγορούμενα του υποκειμένου. Τούτων: Γενική διαιρετική. κατ’ ἄνδρα: Εμπρόθετος προσδιορισμός του μερισμού. τοῦ ἔχοντος: Επιθετική μετοχή ως γενική κτητική μέσω του ἴδιον (δηλώνεται το ποιος έχει την ιδιότητα).
 
οἱ δὲ νόμοι κοινόν καί τεταγμένον καί ταὐτό πᾶσιν
Κύρια πρόταση
εἰσί: Ρήμα. οἱ νόμοι: Υποκείμενο ρήματος. κοινὸν & τεταγμένον & ταὐτὸ: Κατηγορούμενα του υποκειμένου. πᾶσιν: Δοτική αντικειμενική μέσω της λέξης ταὐτὸ που δηλώνει ομοιότητα.
 
Ἡ μὲν οὖν φύσις πολλάκις φαῦλα βούλεται·
Κύρια πρόταση
βούλεται: Ρήμα. Ἡ φύσις: Υποκείμενο ρήματος. φαῦλα: Σύστοιχο αντικείμενο ρήματος. πολλάκις: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού.
 
ἂν ᾖ πονηρά,
Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση. Σχηματίζει υποθετικό λόγο της αόριστης επανάληψης στο παρόν ή στο μέλλον με την κύρια.
ᾖ: Ρήμα. ἡ φύσις: Υποκείμενο ρήματος. πονηρά: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.
 
διόπερ τούς τοιούτους ἐξαμαρτάνοντας εὑρήσετε.
Κύρια πρόταση
εὑρήσετε: Ρήμα. ὑμεῖς: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). τοὺς τοιούτους: Αντικείμενο ρήματος. ἐξαμαρτάνοντας: Κατηγορηματική μετοχή (μέσω του ρήματος γνώσης εὑρήσετε) με υποκείμενό της το αντικείμενο του ρήματος.
 
Οἱ δὲ νόμοι τό δίκαιον καί τό καλόν καί τό συμφέρον βούλονται,
Κύρια πρόταση
βούλονται: Ρήμα. Οἱ νόμοι: Υποκείμενο ρήματος. τό δίκαιον & τό καλόν & τό συμφέρον: Αντικείμενα ρήματος.
 
καί τοῦτο ζητοῦσιν
Κύρια πρόταση
ζητοῦσιν: Ρήμα. οἱ νόμοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). τοῦτο: Αντικείμενο ρήματος.
 
καί ἐπειδάν εὑρεθῇ
Δευτερεύουσα χρονικοϋποθετική πρόταση
εὑρεθῇ: Ρήμα. τοῦτο: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται).
 
κοινόν τοῦτο πρόσταγμ’ ἀπεδείχθη, πᾶσιν ἴσον καί ὅμοιον,
Κύρια πρόταση. Λειτουργεί ως απόδοση σε υποθετικό λόγο που εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον.
ἀπεδείχθη: Ρήμα. τοῦτο: Υποκείμενο ρήματος. πρόσταγμα: Κατηγορούμενο του υποκειμένου. κοινόν & ἴσον & ὅμοιον: Επιθετικοί προσδιορισμοί στο υποκείμενο. πᾶσιν: Δοτική αντικειμενική (μέσω των επιθέτων που δηλώνουν ομοιότητα και ισότητα).
 
καί τοῦτ’ ἔστι νόμος
Κύρια πρόταση
ἔστι: Ρήμα. τοῦτο: Υποκείμενο ρήματος. νόμος: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.
 
ᾯ πάντας πείθεσθαι προσήκει διά πολλά
Κύρια πρόταση
προσήκει: Ρήμα (απρόσωπο). πείθεσθαι: Τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο του ρήματος. πάντας: Υποκείμενο απαρεμφάτου (αναγκαστική ετεροπροσωπία λόγω απρόσωπης σύνταξης). ᾯ: Αντικείμενο απαρεμφάτου. διά πολλά: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας.
 
καὶ μάλισθ’ ὅτι πᾶς ἐστι νόμος εὕρημα μέν καί δῶρον θεῶν, δόγμα δ’ ἀνθρώπων φρονίμων, ἐπανόρθωμα δέ τῶν ἑκουσίων καὶ ἀκουσίων ἁμαρτημάτων, πόλεως δέ συνθήκη κοινή,
Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, εκφερόμενη με οριστική καθώς εκφράζει πραγματικό αίτιο
ἐστι: Ρήμα. νόμος: Υποκείμενο ρήματος. εὕρημα & δῶρον & δόγμα & ἐπανόρθωμα & συνθήκη: Κατηγορούμενα του υποκειμένου. πᾶς: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο υποκείμενο. μάλιστα: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού. θεῶν: Γενική υποκειμενική στα εὕρημα & δῶρον. ἀνθρώπων: Γενική υποκειμενική στο δόγμα. φρονίμων: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἀνθρώπων. τῶν ἁμαρτημάτων: Γενική αντικειμενική στο ἐπανόρθωμα. ἑκουσίων & ἀκουσίων: Επιθετικοί προσδιορισμοί στο τῶν ἁμαρτημάτων. πόλεως: Γενική υποκειμενική (ή κτητική) στο συνθήκη. κοινή: Επιθετικός προσδιορισμός στο συνθήκη.
 
καθ’ ἣν πᾶσι προσήκει ζῆν τοῖς ἐν τῇ πόλει.
Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο συνθήκη.
προσήκει: Ρήμα (απρόσωπο). ζῆν: Τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο ρήματος. τοῖς ἐν τῇ πόλει: Δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα, από την οποία εννοείται σε αιτιατική πτώση το υποκείμενο του απαρεμφάτου. πᾶσι: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στη δοτική προσωπική. καθ’ ἣν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της συμφωνίας.
 
Ἀλλά μήν περί τούτων ῥᾴδιον διδάξαι.
Κύρια πρόταση
ῥᾴδιον (ἐστί): Απρόσωπη έκφραση σε θέση ρήματος. διδάξαι: Τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο απρόσωπης έκφρασης. ἐμέ: Υποκείμενο απαρεμφάτου (εννοείται σε αιτιατική λόγω ετεροπροσωπίας). περί τούτων: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς.
 
ὅτι νῦν Ἀριστογείτων τοῖς μέν τῆς ἐνδείξεως δικαίοις ἅπασιν ἑάλωκεν
Δευτερεύουσα ειδική πρόταση ως αντικείμενο του απαρεμφάτου
ἑάλωκεν: Ρήμα. Ἀριστογείτων: Υποκείμενο ρήματος. τῆς ἐνδείξεως: Γενική της αιτίας. τοῖς δικαίοις: Δοτική του μέσου. ἅπασιν: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο δικαίοις.
 
ἕτερος δ’ οὐδέ εἷς ἔστιν ἀνεκτός αὐτῷ λόγος
Δευτερεύουσα ειδική πρόταση ως αντικείμενο του απαρεμφάτου (συνδέεται με την προηγούμενη μέσω του μεν και του δε)
ἔστιν: Ρήμα. λόγος: Υποκείμενο ρήματος. ἀνεκτός: Κατηγορούμενο του υποκειμένου. ἕτερος & εἷς: Επιθετικοί προσδιορισμοί στο λόγος. αὐτῷ: Δοτική προσωπική κτητική.
 
«Το θέμα προέρχεται και αντλήθηκε από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».