Stephie Butler
Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 3η
Ο Πρωταγόρας στο μύθο αναφέρεται στον άνθρωπο γενικά, χωρίς καμία διάκριση καταγωγής, κοινωνικής τάξης κτλ. Η έννοια ἄνθρωπος είναι δηλαδή γενική και δηλώνει το ανθρώπινο γένος. Ποια σημασία νομίζετε ότι έχει η αντίληψη αυτή; Πώς θα κρίναμε σήμερα τη σπουδαιότητά της; (Να διαβάσετε από την εισαγωγή του βιβλίου σας τα σχετικά με τον Ιππία και τον Αντιφώντα, σσ. 26 και 28).
[Στο μύθο χρησιμοποιείται και ο όρος ἀνθρώπων γένος. Γίνεται λόγος για ανθρώπους γενικά, όχι για ελεύθερους και δούλους, για ευγενείς, για Έλληνες και βαρβάρους κτλ. Άλλοι σοφιστές προχώρησαν περισσότερο στην ενότητα του ανθρώπινου γένους με τις διακηρύξεις τους κατά των κοινωνικών και φυλετικών διακρίσεων (᾿Αντιφῶν, Ἀλκιδάμας). Στον Πρωταγόρα (337c) βρίσκουμε την άποψη του Ιππία για την ενότητα των ανθρώπων. Πρόκειται για πρωτοποριακές για την εποχή τους αντιλήψεις. Η σημασία τους σε σχέση με τις αριστοκρατικές αντιλήψεις της εποχής τους, ακόμα και σε σχέση με σύγχρονες θεωρίες π.χ. για Αρίους είναι προφανής.]
[Ιππίας: Είναι πολύ πιθανόν πως ο Ιππίας ήταν ο πρώτος σοφιστής που κατηγορηματικά κατήγγειλε τις κοινωνικές διακρίσεις μεταξύ των ανθρώπων ως συνέπεια των νόμων και όχι της φύσης, για την οποία όλοι οι άνθρωποι είναι όμοιοι, συγγενείς και συμπολίτες.
Αντιφώντας: Ο Αντιφώντας ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για ζητήματα κοινωνιολογικά, ιστορίας του δικαίου και ιστορίας των πολιτισμών. Η αντίθεση φύσης – νόμου βρισκόταν στο επίκεντρο των φιλοσοφικών προβληματισμών του. Δεν γνωρίζουμε εάν ο Ιππίας ήταν ο πρώτος που ανέδειξε αυτήν την αντίθεση, ο Αντιφώντας πάντως ήταν αυτός που την κατήγγειλε, παίρνοντας θέση κατά του νόμου και των ανθρώπινων συμβάσεων, στις οποίες οφείλονται όλες οι διακρίσεις μεταξύ των ανθρώπων. Οπαδός του φυσικού δικαίου, ο Αντιφώντας δεν δίστασε να διακηρύξει πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι: καταρχήν, μέσα στα πλαίσια της πόλεως, αριστοκράτες ή μη, πολίτες ή ξένοι, ελεύθεροι ή δούλοι∙ αλλά και μέσα στα ευρύτερα πλαίσια της ανθρωπότητας, Έλληνες και βάρβαροι δεν διαφέρουν παρά μόνον στον βαθμό που ο νόμος, οι κοινωνικές διακρίσεις και οι πολιτιστικές προκαταλήψεις επιβάλλον τις ανισότητες.]
Ο τρόπος με τον οποίο ο Πρωταγόρας παρουσιάζει τη δημιουργία των ανθρώπων, χωρίς να κάνει καμία αναφορά σε οποιαδήποτε μορφή διάκρισης μεταξύ τους, καθιστά τη διήγησή του εξαιρετικά πρωτοποριακή. Σε μια εποχή όπου η δουλεία θεωρούνταν δεδομένη, οι γυναίκες αντιμετωπίζονταν ως κατώτερες από τους άντρες και οι πλούσιοι απολάμβαναν πλείστα προνόμια, ο Πρωταγόρας δίνει σε όλους τους ανθρώπους κοινή αρχή, κοινή καταγωγή, χωρίς καμία απολύτως διάκριση.
Αυτό σημαίνει ότι για τον σοφιστή η κατοπινή εξέλιξη των ανθρώπων και οι πολλαπλές ανισότητες στις μεταξύ τους σχέσεις, προέκυψαν ως αποτέλεσμα κοινωνικών συμβάσεων και επιβολής ουσιαστικά των ισχυρότερων ομάδων. Ενώ, δηλαδή, οι άνθρωποι ξεκίνησαν από κοινή βάση, ίσοι μεταξύ τους, στην πορεία κάθε ομάδα που ένιωθε τον εαυτό της ισχυρότερο από τους άλλους ανθρώπους, επέβαλε και κάποια μορφή διάκρισης.
Η σκέψη του σοφιστή είναι πολύ σημαντική, καθώς κατορθώνει να αντικρίσει την αλήθεια για τη φύση των ανθρώπων, κατορθώνει να αντιληφθεί την πλήρη ισότητα μεταξύ τους και δε διστάζει να τους εξομοιώσει απόλυτα στη διήγησή του. Η αξία της σκέψης του, μάλιστα, καθίσταται ακόμη σημαντικότερη αν αναλογιστούμε ότι ο σοφιστής γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια εποχή, όπου η δουλεία θεωρούνταν πλήρως αποδεκτή και οι γυναίκες επί της ουσίας δεν είχαν δικαιώματα. Ο Πρωταγόρας, επομένως, παρουσιάζει την ισότητα των ανθρώπων και αναδεικνύει την καθαρότητα με την οποία αντίκριζε τον κόσμο, κατορθώνοντας να αποδεσμευτεί από προκαταλήψεις και στρεβλές θεάσεις της πραγματικότητας.
Έτσι, ο σοφιστής εμφανίζεται να έχει επιτύχει κάτι που ακόμη και σήμερα μοιάζει ανέφικτο, κατάφερε δηλαδή να αποδεχτεί και να διακηρύξει την πλήρη ισότητα ανάμεσα στους ανθρώπους, αδιαφορώντας για τις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής του, για τις διακρίσεις ανάμεσα σε γυναίκες και άντρες, και για την ανισότητα ανάμεσα στους εύπορους πολίτες και τους φτωχούς.
Δείτε επίσης:
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου