Marina Petro
Ενότητα 3η
Εδώ η αφήγηση επανέρχεται στην αρχική σκηνή. Να συζητήσετε: α) τη μεταστροφή των φυσικών συνθηκών και τις εκφράσεις που την αποδίδουν, β) τον όρο «κρυφό μυστήριο» σε σχέση με ό,τι πρόκειται να ακολουθήσει, γ) το όραμα της φεγγαροντυμένης σε σχέση με πιθανές ερμηνείες του.
α) Ο ήρωας επανέρχεται στο σκηνικό του ναυαγίου όπου μαίνεται ακόμη η θαλασσοταραχή και ξαφνικά η θάλασσα ησυχάζει απόλυτα. «Ησύχασε και έγινε όλο ησυχία και πάστρα»: Ο ποιητής επαναλαμβάνει την έννοια της ησυχίας (ησύχασε-ησυχία), για να αποδώσει με έμφαση την ηρεμία που επικράτησε στην μέχρι τότε ταραγμένη θάλασσα. Επιπλέον, προχωρά ακόμη περισσότερο με μια παρομοίωση όπου τονίζει πως τα νερά ακινητοποιήθηκαν σε τέτοιο βαθμό, ώστε αντανακλούσαν τα αστέρια του ουρανού. Η θάλασσα γίνεται αίφνης ένας καθρέφτης του ουράνιου θόλου: «Σαν περιβόλι ευώδησε κι εδέχτηκε όλα τ’ άστρα».
Η φύση, ηρεμεί και μάλιστα εξαναγκάζεται από κάποιο κρυφό μυστήριο να στολιστεί με κάθε ομορφιά και να εγκαταλείψει το θυμό της.
Η ηρεμία της θάλασσας και του ουρανού είναι απόλυτη, καθώς δεν πνέει πια ούτε ο παραμικρός αέρας. Στοιχείο που μας το δίνει ο ποιητής με μια προσφιλή του παρομοίωση: «Δεν είν’ πνοή στον ουρανό, στη θάλασσα, φυσώντας / Ούτε όσο κάνει στον ανθό η μέλισσα περνώντας». Δεν υπάρχει στον ουρανό ούτε η ελάχιστη πνοή που θα δημιουργούσε το φτερούγισμα μιας μέλισσας καθώς πηγαίνει στον ανθό ενός λουλουδιού.
Η μοναδική κίνηση που είναι πια αισθητή είναι αυτή του φεγγαριού, καθώς η αντανάκλασή του στη θάλασσα, δίπλα στην κόρη, μοιάζει να σείεται.
β) Κάποιο κρυφό μυστήριο επιβλήθηκε στη φύση, λέει ο ήρωας, προετοιμάζοντας τους ακροατές/αναγνώστες, για κάποια ιδιαίτερη εξέλιξη. Αναφορά σε απόκρυφες δραστηριότητες συναντάται και στους Ελεύθερους Πολιορκημένους: «Μητέρα, μεγαλόψυχη στον πόνο και στη δόξα, / Κι αν στο κρυφό μυστήριο ζουν πάντα τα παιδιά σου...», αλλά και στη Σοφία του Σολομώντος όπου γίνεται λόγος για «τεκνοφόνους τελετάς ή κρυφά μυστήρια».
Το πέρασμα από τη φυσική εκδήλωση της καταιγίδας στην υπερφυσική εμφάνιση της Φεγγαροντυμένης, σηματοδοτεί το πέρασμα των περιπετειών του ήρωα σ’ ένα επίπεδο που δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό με τη στενή λογική. Ο αγώνας του ήρωα για τη διάσωση της αγαπημένης του, θα μετατραπεί πλέον σε μια πρωτόγνωρη δοκιμασία για την ηθική του ελευθερία, κατά την οποία ο ήρωας θα έρθει αντιμέτωπος με εκφάνσεις της φύσης που αντλούνται από το άπειρο κάλλος της κι από την εξουσία που μπορεί να ασκήσει σε κάθε πλάσμα που κινείται στα όριά της και που πολύ περισσότερο αποτελεί γέννημά της.
Ο μυστηριακός χαρακτήρας που δημιουργείται με την αναφορά στο κρυφό μυστήριο που εξουσιάζει τη φύση, είναι αναγκαίος για να δοθεί ομαλότερα το πέρασμα στην εμφάνιση της υπερκόσμιας μορφής. Ο αγώνας του ήρωα πλέον παύει να είναι μια εξωτερική πάλη με τα κύματα και τρέπεται σε μια εσωτερική διαμάχη, που θα θέσει σε δοκιμασία τις αρχές και αξίες του ήρωα και κυρίως την ηθική του δύναμη.
γ) Η εμφάνιση της Φεγγαροντυμένης που αποτελεί την πρώτη δοκιμασία του ήρωα σε πνευματικό και ηθικό επίπεδο, έχει ερμηνευτεί με ποικίλους τρόπους, καθώς ο ποιητής την έχει κοσμήσει με πληθώρα αρετών, προσδίδοντάς της θεϊκές διαστάσεις. Σημειώνουμε, επομένως, τις κυριότερες ερμηνείες για τη μορφή της Φεγγαροντυμένης:
1. Η Φεγγαροντυμένη ζωντανεύει και παρασταίνει την ομορφιά της Ζωής και της Φύσης.
2. Η Φεγγαροντυμένη είναι Θεά: α) Είναι η γλυκιά, ουράνια εμφάνιση της Αφροδίτης, β) Είναι η θεά Ελευθερία-Ελλάδα, θεάνθρωπη, που μετέχει θεϊκής και ανθρώπινης ουσίας, γ) Είναι η ψυχή της αρραβωνιαστικιάς δ) Είναι το «φάσμα» της αρραβωνιαστικιάς του ήρωα υψωμένης σε θεά.
3. Αποτελεί αναπαράσταση της θρησκείας.
4. Ενσαρκώνει πλατωνικές ιδέες: της ομορφιάς, της καλοσύνης, της δικαιοσύνης.
5. Αποτελεί πνευματική ή μεταφυσική σύλληψη, είναι το όραμα κόσμων ιδεατών, υπεραισθητών.
6. Ενσαρκώνει την «Ουράνια Αγάπη» ή την πονεμένη μάνα των ανθρώπων ή είναι μια ορισμένη μορφή του «θείου Έρωτα».
7. Είναι η Παναγία.
8. Είναι η «θεία πρόνοια»
9. Είναι το αποκαλυπτικό ύψιστο.
10. Είναι το πνεύμα της γης.
11. Η Φεγγαροντυμένη ενσαρκώνει αξίες κοσμικές που υπερβαίνουν το στενά εννοούμενο ανθρώπινο πεδίο: τη θεότητα της φύσης που συντίθεται στο ιδεώδες του κάλλους και του αγαθού, συνδεδεμένα με το καθολικό ερωτικό πνεύμα που συνέχει το Σύμπαν.
12. Η Φεγγαροντυμένη παραμένει καθαρά σολωμική σύλληψη και συμπυκνώνει τη μοναδικά σολωμική διαλεκτική σύνθεση του ελληνικού αισθητικού ανθρωπισμού, που συλλαμβάνει τη φύση ως χώρο του κάλλους και της αρμονίας, με τη χριστιανική αντίληψη της ζωής που αντιμετωπίζει το κάλλος ως ηθικό μέγεθος.
13. [Ειδικά για τη Φεγγαροντυμένη του «Πειρασμού»]: είναι μορφή αντίστοιχη με τις νεράιδες των λαϊκών παραδόσεων.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου