Ερωτήσεις ΚΕΕ Διονύσιος Σολωμός «Ο Κρητικός»

Blenda Tyvoll

Ερωτήσεις ΚΕΕ Διονύσιος Σολωμός «Ο Κρητικός»

Ποιες επιδράσεις από την Κρητική λογοτεχνία και ειδικά από τον Ερωτόκριτο διαπιστώνετε στον Κρητικό;

Ο Διονύσιος Σολωμός μελετά με θαυμασμό τη γεμάτη ζωντάνια και παραστατικότητα Κρητική λογοτεχνία, οι δημιουργοί της οποίας κατόρθωσαν να αξιοποιήσουν την τοπική τους διάλεκτο για να αποδώσουν και τις λεπτότερες συναισθηματικές αποχρώσεις, συνθέτοντας έργα στα οποία ο έρωτας και η περιπέτεια κυριαρχούν και προσφέρουν στον αναγνώστη μεγάλη ευχαρίστηση.

Ο Σολωμός επιθυμεί να δώσει και στο δικό του έργο ανάλογη δυναμικότητα, λυρισμό και ανανεωτική πνοή, με τα έργα της κρητικής λογοτεχνίας, έχοντας μάλιστα ως βασικό πρότυπο τον Ερωτόκριτο.

Σε επίπεδο μορφής ο ποιητής παίρνει από τον Ερωτόκριτο τόσο το ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο όσο και τα ομοιοκατάληκτα δίστιχα.

Ερωτόκριτος:

«Σ’ βάθη πελάγου αρμένιζα, μα εδά ‘ρθα στο λιμνιώνα,

πλιο δε φοβούμαι ταραχή ουδέ μάνητα χειμώνα.»

Σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο ο Σολωμός επιχειρεί να μεταδώσει και στο δικό του ποίημα το παραμυθιακό στοιχείο με τις μαγευτικές περιπέτειες, την ομορφιά του φυσικού κόσμου, το μήνυμα απελευθέρωσης, σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη κατανόηση για την ανθρώπινη φύση και την αξία της ηθικής δύναμης. Ενώ, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τον γλωσσικό πλούτο του Ερωτόκριτου που παρακινεί το Σολωμό να επεξεργαστεί και να βαθύνει και τη δική του γλωσσική έκφραση, οδηγώντας τη σε μια εξαίσια αρτιότητα.

Να συνθέσετε ένα σύντομο δοκίμιο στο οποίο να περιγράφεται η Φεγγαροντυμένη στον Κρητικό και στους Ελεύθερους Πολιορκημένους. 

Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Γ΄ Σχεδίασμα, Ενότητα 6^η «Ο Πειρασμός»

....

Αλαφροΐσκιωτε καλέ, για πες απόψε τι ‘δες∙

Νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!

Χωρίς ποσώς γης ουρανός και θάλασσα να πνένε,

Ούδ’ όσο κάν’ η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκι,

Γύρου σε κάτι ατάραχο π’ ασπρίζει μες στη λίμνη,

Μονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάρι,

Κι όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του.

Η ομοιότητα της Φεγγαροντυμένης του Κρητικού με την αντίστοιχη μορφή που συναντάμε στους Ελεύθερους Πολιορκημένους είναι ιδιαίτερα αισθητή στον τρόπο με τον οποίο ο ποιητής παρουσιάζει την εμφάνισή τους. Η νύχτα είναι γεμάτη θαύματα και σπαρμένη μάγια, σχολιάζει στον Πειρασμό, παραπέμποντάς μας στο «κρυφό μυστήριο» του Κρητικού, με μια απόλυτη ηρεμία στη θάλασσα και τον ουρανό, που δίνεται μάλιστα και στα δύο ποιήματα με την ίδια ακριβώς παρομοίωση: «Δεν είν’ πνοή στον ουρανό, στη θάλασσα, φυσσώντας / Ούτε όσο κάνει στον ανθό η μέλισσα περνώντας». Η ομοιότητα είναι εξίσου εμφανής και στην κίνηση του φεγγαριού: «Εσειότουν τ’ολοστρόγγυλο και λαγαρό φεγγάρι», «Μονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάρι», κίνηση που οδηγεί και στα δύο ποιήματα στην εμφάνιση μιας γυναίκας λουσμένης στο φως του: «Κι ομπρός μου ιδού που βρέθηκε μια φεγγαροντυμένη», «Κι όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του». Ομοιότητες που υποδηλώνουν ότι η μορφή της Φεγγαροντυμένης παραμένει καιρό στη σκέψη του ποιητή, ο οποίος παρόλο που δεν μπόρεσε να την αξιοποιήσει πλήρως στους Ελεύθερους Πολιορκημένους, το κάνει στον Κρητικό, όπου δίνει στη Φεγγαροντυμένη κεντρικό ρόλο στη σύνθεσή του.

Η Φεγγαροντυμένη του Πειρασμού εντάσσεται στη γενικότερη εικόνα της ομορφιάς της φύσης και συντείνει στο όλο κλίμα της μαγείας και της θελκτικής γοητείας που ασκεί η φύση στους πολιορκημένους για να δοκιμάσει την ηθική τους δύναμη και την απόφασή τους να αντισταθούν στο κάλεσμα της ζωής, προχωρώντας στην ηρωική έξοδο που θα τους οδηγήσει σε βέβαιο θάνατο. Η Φεγγαροντυμένη, όμως, του πειρασμού δεν αποκτά καμία ξεχωριστή λειτουργία πέραν από την εμφάνισή της μπροστά στον αλαφροΐσκιωτο, μιας και ο ποιητής δεν συνεχίζει παραπέρα το απόσπασμα αυτό. Η θεϊκή μορφή έχει κι εδώ την υπερφυσική υπόσταση που έχει και στον Κρητικό, αλλά η εμφάνισή της δεν συνοδεύεται από κάποια περαιτέρω εκδήλωσή της.

Αντιθέτως, στον Κρητικό η Φεγγαροντυμένη θα αποτελέσει μια ολοκληρωμένη και αυτόνομη δοκιμασία για τον ήρωα, καθώς με την παρουσία της θα κυριαρχήσει στην ψυχή του ήρωα, θα συμβάλλει στην πλήρη μεταστροφή της προσωπικότητάς του και θα θέσει σε δοκιμασία την ηθική του δύναμη και την αποφασιστικότητά του για τη σωτηρία της αγαπημένης. Βρίσκει, επομένως, η Φεγγαροντυμένη στον «Κρητικό» την πλήρη αξιοποίησή της από τον ποιητή, ο οποίος δίνει πνοή στην ποιητική του αυτή έμπνευση, μεταφέροντας έτσι τη δοκιμασία του ήρωα από το πεδίο της εξωτερικής δράσης, σε εσωτερικό επίπεδο, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με μια ιδανική γυναικεία μορφή, ικανή να τον δελεάσει, αλλά και να του προσφέρει λύτρωση σε κάθε του πόνο.