Οδηγίες αξιολόγησης για τη λογοτεχνία κατεύθυνσης (είδη ερωτήσεων και πώς να απαντηθούν)

Οδηγίες αξιολόγησης για τη Λογοτεχνία Κατεύθυνσης 

Το κείμενο συνοδεύεται από 5 ερωτήσεις που αναφέρονται:

1. Στον συγγραφέα του έργου, το λογοτεχνικό του περιβάλλον και σε γραμματολογικά στοιχεία που προκύπτουν άμεσα ή έμμεσα από το κείμενο.

Οι ερωτήσεις της πρώτης ενότητας εξετάζουν το βαθμό εξοικείωσης με τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν την ιδιαίτερη λογοτεχνική ταυτότητα του δημιουργού:

- Ένταξή του σε κάποια σχολή, ρεύμα ή κίνημα, καθώς και γνώση των λογοτεχνικών επιδράσεων που δέχτηκε και επηρέασαν τη γραφή και τη σκέψη του. Ειδικότερα για τον Σολωμό, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η σύνδεσή του με την Επτανησιακή Σχολή, όπως και οι ποικίλες επιδράσεις που δέχτηκε (δημοτική ποίηση, κρητική ποίηση, αρχαιοελληνική γραμματεία, θρησκευτικά κείμενα, ρομαντισμός, ευρωπαϊκός νεοκλασικισμός κ.λπ.).

- Γνώση της εποχής που έζησε και συνέθεσε το έργο του ο δημιουργός, καθώς και τον τυχόν αντίκτυπο που είχαν τα γεγονότα της εποχής του στο έργο του. Σε ό,τι αφορά την εποχή που έζησε ο Σολωμός κυρίαρχο γεγονός υπήρξε η Ελληνική Επανάσταση, απηχήσεις της οποίας εντοπίζουμε συχνά στα ποιήματά του.

- Στοιχεία της ιδιαίτερης προσωπικότητας ή του τρόπου σκέψης του δημιουργού, τα οποία και διακρίνονται στο έργο του. Για παράδειγμα, η βαθιά θρησκευτικότητα του Σολωμού συνιστά παράγοντα που επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τις ποιητικές του συνθέσεις.

- Ιδιαίτερα γνωρίσματα του τρόπου γραφής του δημιουργού, τα οποία επανέρχονται διαρκώς στα έργα του και συνιστούν εν τέλει στοιχείο του προσωπικού του ύφους.

Σημείωση: Στην ερώτηση της πρώτης ενότητας δίνονται συνήθως (όχι πάντοτε) ως δεδομένα κάποια χαρακτηριστικά του δημιουργού και ζητούνται συγκεκριμένα παραδείγματα μέσα από το κείμενο. Η απάντηση, επομένως, οφείλει να περιορίζεται στο συγκεκριμένο ζητούμενο, χωρίς περιττές επεξηγήσεις σε ό,τι λαμβάνεται εξορισμού ως δεδομένο. Αν, για λόγους πληρότητας, ο υποψήφιος θελήσει να σχολιάσει κάποια στοιχεία του παραδείγματος ή του δοθέντος χαρακτηρισμού (π.χ. το μεταφυσικό στοιχείο στον Σολωμό), θα πρέπει να είναι συνοπτικός και περιεκτικός στις διατυπώσεις του.   

Παραδείγματα ερωτήσεων

~ Να αναφέρετε ονομαστικά τρία από τα κύρια θέματα της Επτανησιακής Σχολής και για το καθένα να γράψετε ένα παράδειγμα από το ποιητικό κείμενο του ∆ιονυσίου Σολωμού που σας δόθηκε. [Διονύσιος Σολωμός «Ο Κρητικός» Πανελλήνιες εξετάσεις 2011]

~ Τρία χαρακτηριστικά του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού, από τον οποίο επηρεάστηκε ο Σολωμός, είναι το μεταφυσικό στοιχείο, η αγάπη για την πατρίδα και η εξιδανίκευση του έρωτα. Για κάθε ένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά να γράψετε ένα αντίστοιχο παράδειγμα μέσα από το κείμενο. [Διονύσιος Σολωμός «Ο Κρητικός» Πανελλήνιες εξετάσεις 2013]

~ Τρία από τα βασικά γνωρίσματα της ποίησης του Κ. Καβάφη είναι η πεζολογία, η ιδιότυπη γλώσσα και η χρήση συμβόλων. Για το κάθε ένα από τα παραπάνω γνωρίσματα να γράψετε ένα αντίστοιχο παράδειγμα από το ποίημα που σας δόθηκε.

[Κωνσταντίνος Καβάφης «Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου∙ ποιητού εν Κομμαγηνή∙ 595 μ.Χ.» Πανελλήνιες εξετάσεις 2012]

~ Από πού αντλεί το αφηγηµατικό υλικό του ο Γεώργιος Βιζυηνός και πώς το αξιοποιεί; (Μονάδες 9) Να αναφέρετε τρία σηµεία του παραπάνω κειµένου, τα οποία τεκµηριώνουν τη θέση σας (Μονάδες 6).

[Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου» Πανελλήνιες εξετάσεις 2003]

~ «[…] “Εγώ είμαι”, έλεγε στα τελευταία της ζωής του ο Καβάφης, “ποιητής ιστορικός· ποτέ μου δεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον· αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν”. Τί λογής ιστορία; Θα μας το δείξει η ανάγνωση του “∆αρείου”». [∆. Ν. Μαρωνίτης, «Υπεροψία και μέθη. (Ο ποιητής και η Ιστορία)», ∆εκαοχτώ κείμενα, Αθήνα: Κέδρος 1970].

Να δώσετε πέντε παραδείγματα από το κείμενο με τα οποία να δικαιολογείται η πιο πάνω άποψη.

[Κωνσταντίνος Καβάφης «Ο Δαρείος» Πανελλήνιες εξετάσεις 2005]

~ Κύρια γνωρίσματα της ποίησης του Γιώργη Παυλόπουλου είναι η χρήση καθημερινού λεξιλογίου, ο παρατακτικός λόγος και η συμβολιστική γραφή. Για καθένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά να γράψετε ένα αντίστοιχο παράδειγμα από το ποίημα που σας δόθηκε.

[Γιώργης Παυλόπουλος «Τα Αντικλείδια» Επαναληπτικές Πανελλήνιες εξετάσεις 2011]

~ Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι ο Παπαδιαμάντης είναι κατεξοχήν «βιωματικός» συγγραφέας. Τεκμηριώστε τη θέση αυτή με πέντε βιωματικού χαρακτήρα αναφορές στο κείμενο που σας δόθηκε.

[Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης «Όνειρο στο κύμα» Πανελλήνιες εξετάσεις 2006]

2. Στη δομή του κειμένου, στην επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το κείμενο, σε παρατηρήσεις επί των εκφραστικών μέσων και τρόπων του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης) [2 ερωτήσεις]

Οι ερωτήσεις της δεύτερης ενότητας καλύπτουν οτιδήποτε σχετίζεται με την τεχνική που ακολουθεί ο δημιουργός, τις γλωσσικές επιλογές, τη δόμηση του κειμένου, το ύφος, τους εκφραστικούς τρόπους, αλλά και το περιεχόμενο. Ας προσεχθεί, συνάμα, πως κάθε αντίστοιχη επιλογή του δημιουργού εξυπηρετεί επί της ουσίας την καλύτερη απόδοση του νοηματικού περιεχομένου, γεγονός που σημαίνει ότι οι υποψήφιοι θα πρέπει να είναι σε θέση να αιτιολογήσουν τη λειτουργία κάθε τέτοιας επιλογής (π.χ. σχήματα λόγου, αναχρονίες κ.λπ.) σε σχέση με το περιεχόμενο του κειμένου.   

- Ο τίτλος του κειμένου (πώς εκφράζεται, σε τι δίνει έμφαση, ποια εντύπωση δημιουργεί κ.λπ.)

- Αφηγηματικές τεχνικές (το είδος του αφηγητή, η εστίαση, η διαχείριση του χρόνου της αφήγησης, για παράδειγμα πιθανές αναδρομές ή προλήψεις, ο ρυθμός της αφήγησης, για παράδειγμα επιβραδύνσεις, σημεία περιληπτικής απόδοσης, επιταχύνσεις κ.λπ.)

- Αφηγηματικοί τρόποι (αφήγηση, περιγραφές, διάλογοι, εσωτερικοί μονόλογοι, ευθύς – πλάγιος λόγος ή ελεύθερος πλάγιος λόγος, καθώς και τυχόν σχόλια)

- Γλώσσα του κειμένου (δημοτική, καθαρεύουσα ή συνδυασμός των δύο, ιδιωματισμοί)

- Εκφραστικά μέσα και τρόποι:

Στα εκφραστικά μέσα ενός ποιήματος εγγράφονται τα στοιχεία εκείνα που συνιστούν τους ιδιαίτερους τρόπους που λαμβάνει η έκφραση του λόγου, ώστε να δοθεί πιο αποτελεσματικά η σκέψη, ο προβληματισμός ή και η διάθεση του δημιουργού. Συγκαταλέγονται, έτσι, σε αυτά:

- τα σχήματα λόγου

- το ύφος γραφής (λιτό, δυσπρόσιτο νοηματικά, πομπώδες ή υψηλό)

- η στάση του γράφοντος απέναντι στο εξεταζόμενο θέμα, αν για παράδειγμα το προσεγγίζει με ειρωνικό τρόπο ή όχι

- η πρόθεση του να κοσμήσει το λόγο του με τη χρήση επιθέτων ή λέξεων ιδιαίτερα ποιητικών ή και απρόσμενων λεκτικών συνδυασμών,

- ο τρόπος εκφοράς του λόγου σε συντακτικό επίπεδο (ελλειπτικές διατυπώσεις, σύντομες ή εκτενείς περίοδοι, ευθύς ή πλάγιος λόγος, καθώς και πιθανές συντακτικές ανακολουθίες),

- αξιοποίηση εικόνων, προκειμένου να επιτευχθεί μεγαλύτερη παραστατικότητα,

- προσωποποιήσεις μη φυσικών στοιχείων

- τυχόν επαναλήψεις λέξεων ή φράσεων κατά τρόπο που να λειτουργούν ως μοτίβα

- Λυρικότητα (η λυρικότητα ενός κειμένου βασίζεται στη γλώσσα, το ρυθμό, την ποιητική έκφραση και την αποτύπωση προσωπικών συναισθημάτων και βιωμάτων)

- Παρένθετες ενότητες, όπως για παράδειγμα στον Κρητικό του Σολωμού (ή και τυχόν επεισόδια που δε σχετίζονται άμεσα με τη ροή της ιστορίας, όπως συμβαίνει στα κείμενα του Γιώργου Ιωάννου)

- Ύπαρξη αντιθέσεων

- Τα πρόσωπα του κειμένου, και οτιδήποτε σχετίζεται με τον τρόπο που αυτά παρουσιάζονται.

Σημειώσεις:

- Η μία από τις ερωτήσεις αυτής της ενότητας ζητά την επιβεβαίωση ή τη διάψευση της άποψης κάποιου μελετητή σχετικά με τον τρόπο γραφής, την τεχνική ή το περιεχόμενο του κειμένου. Απαιτείται, οπότε, προσεκτική ανάγνωση της δοθείσας άποψης, ώστε να κατανοηθούν πλήρως τα στοιχεία που περιέχονται σε αυτή.

- Σε ό,τι αφορά τις ερωτήσεις που ζητούν να καταγραφεί η λειτουργία κάποιου εκφραστικού μέσου (π.χ. σχημάτων λόγου) προσέχουμε πως πάντοτε αυτό υποβοηθά την πληρέστερη απόδοση του νοήματος.

Για παράδειγμα, στον στίχο: «Τη σάρκα μου να χωρισθώ για να τον ακλουθήσω», το σχήμα συνεκδοχής (τη σάρκα, αντί για το σώμα – το μέρος αντί για το όλο) αισθητοποιεί εναργέστερα την επιθυμία του ήρωα να εξαρθεί από τη σωματική του υπόσταση.

- Οι απαντήσεις οφείλουν να διακρίνονται για τη σαφήνεια των διατυπώσεων, ώστε να γίνεται εμφανές πως ο υποψήφιος έχει κατανοήσει το ζητούμενο της ερώτησης και πως συνάμα δεν επιχειρεί να καταφύγει σε γενικότητες που δημιουργούν την αίσθηση ελλιπούς κατανόησης ή γνώσης. Αναγκαία είναι, επίσης, η πληρότητα των απαντήσεων, ώστε να είναι εμφανές πως ο υποψήφιος αντιλαμβάνεται τις πιθανές προεκτάσεις των επιλογών του δημιουργού, όπως για παράδειγμα στην ερώτηση σχετικά με την αναγωγή της λυρικής αφήγησης σε μεταφυσικό επίπεδο στο 2^ο απόσπασμα του Κρητικού, για την οποία η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων έδωσε ως ενδεικτική απάντηση τα ακόλουθα στοιχεία: α) Η ελπίδα συνάντησης κατά την έσχατη κρίση αποτελεί παρηγοριά στον ψυχικό πόνο του Κρητικού από το θάνατο της κόρης, β) Η θρησκευτικότητα του ποιητή, γ) Η εξοικείωσή του με τα εκκλησιαστικά κείμενα, δ) Η συνήθης τάση στην ποίηση του Σολωμού να ακολουθείται ο θάνατος από αναφορά στη Δευτέρα Παρουσία, ε) Επιρροή από τον Ευρωπαϊκό ρομαντισμό.

- Ας προσεχθεί πως σύμφωνα με τις οδηγίες της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων κάθε τεκμηριωμένη απάντηση γίνεται δεκτή, έστω κι αν δεν περιλαμβάνεται στις ενδεικτικές απαντήσεις που δίνονται στους διορθωτές.   

Παραδείγματα ερωτήσεων

~ Σύμφωνα με τον Π. Μάκριτζ: «Αυτό που κάνει εντύπωση (στον Σολωμό) είναι η επιμονή του να χρησιμοποιεί εικόνες από τον κόσμο της φύσης».

Να επιβεβαιώσετε την παραπάνω άποψη με μία εικόνα από τους στίχους 23-28 και άλλη μία από τους στίχους 35-43, παρουσιάζοντας το περιεχόμενό της καθεμιάς (μονάδες 10) και σχολιάζοντας τη λειτουργία της στο κείμενο (μονάδες 10)

~ Στους στίχους 29-34 «Δεν είν’ αηδόνι … από τα χέρια·» να αναζητήσετε τέσσερα διαφορετικά σχήματα λόγου (μονάδες 8) και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους στο κείμενο (μονάδες 12).

[Διονύσιος Σολωμός «Ο Κρητικός» Πανελλήνιες εξετάσεις 2013]

~ Σύμφωνα με την Ελένη Τσαντσάνογλου, ένα από τα γνωρίσματα του σολωμικού έργου είναι ότι ο ποιητής συνθέτει τη φυσική και τη μεταφυσική πραγματικότητα.

α) Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε δύο εικόνες του κειμένου που να επιβεβαιώνουν την παραπάνω άποψη. (μονάδες 10)

β) Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο ποιητής επιλέγει να αναγάγει στο απόσπασμα 2 [19.] τη λυρική του αφήγηση σε επίπεδο μεταφυσικό; (μονάδες 10)

~ Στο απόσπασμα 3 [20.] ο Σολωμός αναπτύσσει το μοτίβο της σιγής του κόσμου πριν από τη θεία επιφάνεια. Να βρείτε δύο εκφραστικά μέσα με τα οποία αποδίδεται το μοτίβο αυτό στο συγκεκριμένο απόσπασμα (μονάδες 10) και να τα αναλύσετε

(μονάδες 10).

[Διονύσιος Σολωμός «Ο Κρητικός» Πανελλήνιες εξετάσεις 2011]

~ Έχει επισημανθεί ότι τα χρώματα είναι κυρίαρχο στοιχείο της ποιητικής του Μίλτου Σαχτούρη.

α) Να επαληθεύσετε με αναφορές στο ποίημα την παραπάνω επισήμανση.

β) Να σχολιάσετε τον συμβολικό χαρακτήρα των χρωμάτων που κυριαρχούν στο ποίημα.

~ Να σχολιάσετε τον τίτλο «Ο Ελεγκτής» του ποιήματος του Μίλτου Σαχτούρη ως προς τη γλωσσική του μορφή.

[Μίλτος Σαχτούρης «Ο Ελεγκτής» Πανελλήνιες Εξετάσεις 2009]

~ Εξετάζοντας την ποιητική γραφή του Κ. Π. Καβάφη στο ποίημα «Ο ∆αρείος», να εντοπίσετε τέσσερα χαρακτηριστικά στοιχεία «καβαφικής ειρωνείας», δίνοντας τα σχετικά παραδείγματα και σχολιάζοντάς τα.

~ «Στην ποιητική του Καβάφη τίποτα δεν είναι τυχαίο· τα ποιήματά του τα προσέχει και τα λειτουργεί ως την τελευταία λεπτομέρεια. Η στίξη, οι περίοδοι, οι παύσεις, όλα είναι υπολογισμένα, όλα υπηρετούν την “τέχνη της ποιήσεως”». [Λίνου Πολίτη, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα: ΜΙΕΤ 1980].

Να εντοπίσετε στους στ. 21-33 τα στοιχεία που δικαιολογούν την παραπάνω άποψη του Λ. Πολίτη και να σχολιάσετε συνοπτικά τη λειτουργία τους.

[Κωνσταντίνος Καβάφης «Ο Δαρείος» Πανελλήνιες εξετάσεις 2005]

~ Να αναφέρετε, µε παραδείγµατα µέσα από το παραπάνω κείµενο, πέντε από τα βασικά χαρακτηριστικά της διηγηµατογραφίας του Βιζυηνού.

~ «Ο Βιζυηνός έχει την ικανότητα να διαγράφει αυθυπόστατους ανθρώπινους τύπους, επιµένοντας πολύ στη λεπτοµερειακή απόδοση των ψυχικών καταστάσεων. Οι ήρωές του, ιδωµένοι µε αγάπη, έχουν µια ειδική ευαισθησία, είναι ήρωες παθητικοί». (Γιώργος Παγανός, Η Νεοελληνική Πεζογραφία, τ. Α΄, Κώδικας, Θεσσαλονίκη 1999). Να επαληθεύσετε την παραπάνω άποψη µε στοιχεία από το απόσπασµα του Γ. Βιζυηνού.

[Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου» Πανελλήνιες εξετάσεις 2003]

3. Σε σχολιασμό ή στη σύντομη ανάπτυξη, σε 1-2 παραγράφους, ορισμένων χωρίων του κειμένου

Η ερώτηση αυτή δεν καλύπτεται με μια απλή αναδιατύπωση του περιεχομένου∙ απαιτεί τις παρατηρήσεις εκείνες που θα καταστήσουν σαφές πως ο υποψήφιος έχει τη δυνατότητα να εμβαθύνει στο νόημα του εξεταζόμενου κειμένου.

Για παράδειγμα, στο σχολιασμό των δύο τελευταίων στίχων του Κρητικού: «Και τέλος φθάνω στο γιαλό την αρραβωνιασμένη, / Την απιθώνω με χαρά, κι ήτανε πεθαμένη.», η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων έδωσε την ακόλουθη ενδεικτική απάντηση:

- Απότομο σταμάτημα του ήχου και επάνοδος του αφηγητή στην πραγματικότητα του αγώνα για τη σωτηρία της κόρης και την άφιξη στην ακρογιαλιά

- Αφηγηματικό κενό. Παράλειψη όσων συνέβησαν στο μέσο διάστημα.

- Άφιξη στην ακρογιαλιά και συναίσθημα χαράς λόγω της συνειδητοποίησης ότι ο στόχος επιτεύχθηκε.

- Διαπίστωση θανάτου της κόρης.

- Τερματισμός της αφήγησης. Ο θρήνος περιττός, εφόσον έχουμε ήδη παρακολουθήσει τον πόνο που βιώνει ο ήρωας ζώντας χωρίς την αγαπημένη του. Ο ποιητής έχει, άλλωστε, φροντίσει ήδη από τη δεύτερη ενότητα να μας παρουσιάσει την ενδεχόμενη επανένωση των δύο προσώπων στο μεταφυσικό επίπεδο της Έσχατης Κρίσης.

- Η διαδοχή λέξεων-κλειδιών αρραβωνιασμένη, χαρά, πεθαμένη αποτελεί μια πρόοδο από τη μνηστεία στην παντρειά κι αμέσως μετά στο θάνατο. Κάτι ανάλογο γίνεται στα ελληνικά μοιρολόγια στα οποία όσοι πεθαίνουν ανύπαντροι θεωρούνται αρραβωνιασμένοι με το χάρο. Συχνά μάλιστα σ’ αυτά, εξαιτίας  της ηχητικής ομοιότητας  χάρου-χαράς, δίνεται ευκαιρία για λογοπαίγνια.

- Όλα αυτά δίνονται με λιτό, επιγραμματικό τρόπο, χωρίς μελοδραματισμό.

4. Σε σχολιασμό αδίδακτου λογοτεχνικού κειμένου το οποίο είναι ίσης, κατά προσέγγιση, δυσκολίας με το διδαγμένο.

Οι ερωτήσεις αυτής της ενότητας ζητούν συνήθως τη συγκριτική, ως προς το περιεχόμενο, εξέταση του αδίδακτου κειμένου με αυτό της ύλης, ώστε να εντοπιστούν ομοιότητες και διαφορές. Απαιτείται, επομένως, πολύ προσεκτική ανάγνωση του αδίδακτου κειμένου, προκειμένου να γίνει πλήρως κατανοητό το περιεχόμενό του, και άρα αποτελεσματικότερος ο εντοπισμός των πιθανών ομοιοτήτων ή διαφορών στον τρόπο που προσεγγίζονται οι κοινές του θεματικές με αυτές του εξεταζόμενου κειμένου. Επί της ουσίας τα δύο κείμενα θα πρέπει να συγκριθούν σημείο προς σημείο, προκειμένου να εντοπιστούν όλες οι μεταξύ τους ομοιότητες και διαφορές.

Αν και το αδίδακτο κείμενο έχει πάντοτε κάποιο κοινό στοιχείο που το συνδέει με το εξεταζόμενο κείμενο, αυτό δε σημαίνει απαραίτητα πως οι ομοιότητες ανάμεσα στα δύο κείμενα είναι πάντοτε εύκολα ανιχνεύσιμες. Είναι, επομένως, πιθανό πέρα από τη συμπτωματική ταύτιση σε λέξεις ή φράσεις κλειδιά, οι ομοιότητες των δύο κειμένων να είναι λιγότερο πρόδηλες.

Παράδειγμα ερώτησης:

Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο την 5^η ενότητα από το ποίημα Ο Κρητικός του Δ. Σολωμού με το παρακάτω απόσπασμα από τη νουβέλα του Ν.Λαπαθιώτη Κάπου περνούσε μια φωνή, αναφέροντας (μονάδες 5) και σχολιάζοντας (μονάδες 15) τρεις ομοιότητες και δύο διαφορές μεταξύ των δύο κειμένων.

[Διονύσιος Σολωμός «Ο Κρητικός» Πανελλήνιες εξετάσεις 2013]

Ναπολέων Λαπαθιώτης «Κάπου περνούσε μια φωνή»  

Αυτό το βράδυ, η Ρηνούλα δεν κοιμήθηκε. Σαν ένας πυρετός γλυκός, της μέλωνε τα μέλη. Όλη νύχτα, μέχρι το πρωί, το αίμα της, πρώτη φορά, της τραγουδούσε, φανερά, τόσο ζεστά τραγούδια… Κι όταν, προς τα χαράματα, την πήρε λίγος ύπνος, είδε πως ήταν μέσα σ’ ένα δάσος, − ένα μεγάλο δάσος γαλανό, μ’ ένα πλήθος άγνωστα κι αλλόκοτα λουλούδια. Περπατούσε, λέει, μέσ’ στην πρασινάδα, σκυμμένη, και με κάποια δυσκολία, χωρίς, όμως αυτό, να συνοδεύεται κι απ’ τη συνηθισμένην αγωνία, που συνοδεύει κάποιους εφιάλτες. […]Και την ίδια τη στιγμή, χωρίς ν’ αλλάξει τίποτε, μια μελωδία σιγανή γεννήθηκε κ ι απλώθηκε, σαν ένα κόρο* από γνώριμες φωνές, που, μέσα τους, ξεχώριζε γλυκιά και δυνατή, την ήμερα παθητική και πλέρια του Σωτήρη! Κι η φωνή δυνάμωνε, δυνάμωνε, και σε λίγο σκέπασε και σκόρπισε τις άλλες, − κι έμεινε μονάχη και κυρίαρχη, γιομίζοντας τη γη, τον ουρανό, γιομίζοντας το νου και την καρδιά της! Κι είχ’ ένα παράπονο βαθύ, η χιμαιρική αυτή φωνή, − κι έμοιαζε μ’ ένα χάδι τρυφερό, λησμονημένο, γνώριμο, κι απόκοσμο! Κι η ψυχή της έλιωνε βαθιά, σαν το κερί, σβήνοντας σε μια γλύκα πρωτογνώριστη, σε μια σπαραχτική, πρωτοδοκίμαστη, και σαν απεγνωσμένη, νοσταλγία! Και καθώς ήταν έτοιμη να σβήσει, και να λιώσει, πίστεψε πως ήταν πια φτασμένη στον παράδεισο… Κι η Ρηνούλα ξύπνησε με μιας, σα μεθυσμένη, − και κρύβοντας το πρόσωπο μέσ’ στο προσκέφαλό της, μην τύχει και τη νιώσουν από δίπλα, ξέσπασε σ’ ένα σιγανό παράπονο πνιγμένο…

Ν. Λαπαθιώτης, Κάπου περνούσε μια φωνή, Εκδόσεις Ερατώ, Αθήνα 2011, σ. 71-73

*κόρος· χορωδία

Οι απαντήσεις στην ερώτηση αυτή μπορούν να στηριχθούν σε κάποιες από τις παρακάτω ομοιότητες και διαφορές, όπως αυτές δόθηκαν από την Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων.   

Ομοιότητες:

α) η οραματική (εκστατική) και  ονειρώδης κατάσταση των πρωταγωνιστών 

β) η ανάδυση του μελωδικού ήχου 

γ) ο πολλαπλασιασμός του ήχου

δ) η βαθμιαία διάχυσή του στη φύση

ε) η ενδυνάμωση και η κυριαρχία του ήχου στη φύση και την ψυχή των πρωταγωνιστών

στ) απόκοσμη προέλευση ήχου

ζ) επαναφορά στην πραγματικότητα

κ.ά.

Διαφορές:

α) Πρωταγωνιστές: Άνδρας –Γυναίκα

β) Συνθήκες ακρόασης ήχου: εκστατική κατάσταση για τον πρώτο - ονειρική για τη δεύτερη

γ) τόπος: θάλασσα - στεριά, δάσος

δ) πηγή και ποιότητα του ήχου: (απροσδιόριστη στον Σολωμό - συγκεκριμένη στο Λαπαθιώτη δηλαδή φωνή του Σωτήρη)

κ.α.