Τράπεζα Θεμάτων: Ιστορία Β΄ Λυκείου [Απαντήσεις Θεμάτων: 16651, 16652, 16653, 16654]

Eugène Delacroix

Τράπεζα Θεμάτων: Ιστορία Β΄ Λυκείου [Απαντήσεις Θεμάτων: 16651, 16652, 16653, 16654) Eugène Delacroix

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να συμπληρώσετε τα κενά του αποσπάσματος, βάζοντας στην κατάλληλη θέση μία από τις ακόλουθες λέξεις (δύο λέξεις περισσεύουν): θέματα, διοικητής, στρατηγός, χωρία, στρατιωτόπια, Μ. Ασία, Βαλκανική.

Περί τα μέσα του 7ου αιώνα στο Βυζαντινό κράτος για την αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση επιδιώχθηκε μια εκτεταμένη διοικητική μεταρρύθμιση, η δημιουργία των θεμάτων, δηλαδή διοικητικών περιφερειών. Την ανώτατη στρατιωτική και πολιτική εξουσία των περιφερειών αυτών ασκούσε ο στρατηγός. Οι στρατιώτες διέθεταν στρατιωτόπια, δηλαδή κτήματα, από τα έσοδα των οποίων εξασφάλιζαν και συντηρούσαν το άλογο και τον οπλισμό τους. Η μεταρρύθμιση αυτή εφαρμόστηκε αρχικά στη Μ. Ασία περί τα μέσα του 7ου αιώνα. Οι ελεύθεροι αγρότες συγκροτούσαν τώρα τη δυναμικότερη τάξη της, οργανωμένοι σε εύρωστες και ομοιογενείς κοινότητες χωρίων.

(μονάδες 5)

(2) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Οριστική αναστήλωση των εικόνων

2. Θυροκόλληση των 95 θέσεων του Λούθηρου

3. Πρώτη Σταυροφορία

4. Σύνοδος του Τρέντο

5. Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς

(μονάδες 5)

1^ο Οριστική αναστήλωση των εικόνων [Μάρτιος του 843]

2^ο Πρώτη Σταυροφορία [1096-1099]

3^ο Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς [29 Μαΐου 1453]

4^ο Θυροκόλληση των 95 θέσεων του Λούθηρου [Οκτώβριος του 1517]

5^ο Σύνοδος του Τρέντο [1545]

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας, τυπογραφία. (μονάδες 8+7=15)

Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας: Το 1425 έγινε αυτοκράτορας ο Ιωάννης Η' Παλαιολόγος (1425-1448), ο οποίος έκανε μια τελευταία προσπάθεια να εξασφαλίσει βοήθεια από τη Δύση. Στη Σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας δέχθηκε την πλήρη υποταγή της Ορθόδοξης στην Καθολική Εκκλησία (1438-1439). Ο βυζαντινός λαός όμως δεν αποδέχθηκε τις συμφωνίες αυτές. Το εχθρικό λαϊκό αίσθημα κατά των Λατίνων συμπυκνώνεται στην περίφημη φράση του μεγάλου δούκα Λουκά Νοταρά, όταν πληροφορήθηκε την Ένωση: Είναι προτιμότερο να δω να κυριαρχεί στην αγορά της Πόλης το φακιόλι (τουρμπόνι) των Τούρκων παρά η καλύπτρα των Λατίνων!

τυπογραφία: Στη διάδοση της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού υπήρξε καταλυτική και η συμβολή της τυπογραφίας. Ως τα μέσα του 15ου αιώνα τα βιβλία ήταν χειρόγραφα και γι αυτό πολύ ακριβά και σπάνια. Έτσι, όταν Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος από τη Μαγεντία της Γερμανίας χρησιμοποίησε, γύρω στο 1450, κινητά μεταλλικά στοιχεία για την εκτύπωση των βιβλίων, η ανθρωπότητα βρέθηκε μπροστά σε ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, την εφεύρεση της τυπογραφίας. Τα τυπογραφεία εξέδωσαν κατά το 15ο αιώνα 30-35 χιλιάδες βιβλία και το 16ο 150-200 χιλιάδες, ευνοώντας έτσι την πρόσβαση στη γνώση.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποια ήταν η κοινωνική πολιτική που άσκησε ο Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός και ποια τα αποτελέσματά της;  (μονάδες 12)

Για τον αγροτικό κόσμο μόνο ένας από τους Κομνηνούς ενδιαφέρθηκε, ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Α'. Αυτός προσπάθησε να προστατεύσει τους χωρικούς από τις καταχρήσεις των δυνατών. Αγωνίστηκε επίσης να εξαλείψει τη διαφθορά και τις καταχρήσεις στη δημόσια διοίκηση. Η χρήση βίας όμως, από την πλευρά του, αμαύρωσε την κοινωνική του πολιτική και σύντομα η βασιλεία του εξελίχθηκε σε τυραννία. Η αγανάκτηση του λαού ξέσπασε με πολλούς τρόπους και το πρόγραμμά του για ριζική αλλαγή απέτυχε. Μια άλλη αρνητική συνέπεια της πολιτικής του ήταν η επιδείνωση των σχέσεων με τη Δύση, η οποία ακολούθησε επιθετική πολιτική κατά του Βυζαντίου.

2.β. Ποια ήταν τα θετικά και ποια τα αρνητικά αποτελέσματα από την εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη μετά τις Ανακαλύψεις; (μονάδες 13)

Το ασήμι και το χρυσάφι που έφταναν στην Ευρώπη αύξησαν την κυκλοφορία του χρήματος και κατέστησαν το νόμισμα αποκλειστικό ανταλλακτικό μέσο και μέτρο όλων των αξιών, Τα κεφάλαια που συσσωρεύονταν από το εμπόριο άρχισαν να επενδύονται σε διάφορες εμπορικές, τραπεζικές, χρηματιστηριακές και ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Έτσι τέθηκαν οι βάσεις του κεφαλαιοκρατικού συστήματος στην Ευρώπη, ενώ η φεουδαρχική δομή της οικονομίας άρχισε να κλονίζεται.

Όμως η εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη προκάλεσε πτώση της τιμής τους, ενώ, αντίθετα, για τους ίδιους λόγους οι τιμές των αγαθών αυξήθηκαν σε πολλές περιπτώσεις κατά 300 % με 400 % στα τέλη του 16ου αιώνα.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

Α

1. Παραχώρηση των Επτανήσων στη Γαλλία

2. Αναχαίτιση της προέλασης των Αράβων από τους Φράγκους

3. Σέρβος ηγεμόνας Λάζαρος

4. Καθοριστική νίκη των Βυζαντινών έναντι των Βουλγάρων

5. Ήττα του βυζαντινού στρατού από τους Σελτζούκους Τούρκους

Β

α. Μάχη του Κοσσυφοπεδίου

β. Μάχη της Άγκυρας

γ. Μάχη του Ματζικέρτ

δ. Κάρολος Μαρτέλος

ε. Μάχη του Κλειδίου

στ. Συνθήκη του Καμποφόρμιο

ζ. Αυτοκράτειρα Ειρήνη

(μονάδες 5)

1 = στ.  (Παραχώρηση των Επτανήσων στη Γαλλία = Συνθήκη του Καμποφόρμιο)

2 = δ (Αναχαίτιση της προέλασης των Αράβων από τους Φράγκους = Κάρολος Μαρτέλος)

3 = α (Σέρβος ηγεμόνας Λάζαρος = Μάχη του Κοσσυφοπεδίου)

4 = ε (Καθοριστική νίκη των Βυζαντινών έναντι των Βουλγάρων = Μάχη του Κλειδίου)

5 = γ (Ήττα του βυζαντινού στρατού από τους Σελτζούκους Τούρκους = Μάχη του Ματζικέρτ)

(2) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Πρώτο Σχίσμα Εκκλησιών

2. Διανομή της Ρωμανίας

3. Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς

4. Τρομοκρατία

5. Εκχριστιανισμός των Ρώσων

(μονάδες 5)

1ο Πρώτο Σχίσμα Εκκλησιών [867]

2ο Εκχριστιανισμός των Ρώσων [εκκίνηση 957 – ολοκλήρωση τέλη 10ου αιώνα]

3ο Διανομή της Ρωμανίας [Μάρτιος 1204]

4ο Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς [29 Μαΐου 1453]

5ο Τρομοκρατία [1793-4]

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Τρίτη Ρώμη, χαλίφης. (μονάδες 8+7=15)

Τρίτη Ρώμη: Κληρονόμος των πνευματικών παραδόσεων και των πολιτικών ιδεών του Βυζαντίου φιλοδόξησε, μετά την Άλωση, να γίνει η Ρωσία. Η Μόσχα θεωρήθηκε ως Τρίτη Ρώμη, ιδίως από τότε που ο τσάρος Ιβάν Γ', ο θεμελιωτής της ενότητας των ρωσικών χωρών, νυμφεύθηκε την ανιψιά του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα, υιοθέτησε το δικέφαλο αετό στα λάβαρά του και εισήγαγε στη Μόσχα το βυζαντινό τελετουργικό.

χαλίφης: Μετά το θάνατο του Μωάμεθ (632) ανέλαβε τη διακυβέρνηση της κοινότητας ο Χαλίφης, δηλαδή ο τοποτηρητής του Προφήτη. Ήταν συγχρόνως το θρησκευτικό πρότυπο που ακολουθούσαν οι πιστοί, αλλά και αρχηγός του κράτους, που συγκέντρωνε στο πρόσωπο του όλη την κοσμική εξουσία. Ως τοποτηρητής του Μωάμεθ, ο Χαλίφης ήταν υπεύθυνος για την εφαρμογή των εντολών του Κορανίου.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποια ήταν η εσωτερική πολιτική του αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Βατάτζη; (μονάδες 13)

Εξίσου σημαντικά υπήρξαν τα επιτεύγματα του Ιωάννη Βατάτζη στο χώρο της εσωτερικής πολιτικής. Ο Βατάτζης προσπάθησε να πατάξει τις καταχρήσεις στη διοίκηση και ίδρυσε πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα, για να απαλύνει την ένδεια και τα βάρη των φτωχών. Εξάλλου, με τη δημιουργία στρατιωτικών κτημάτων εξασφάλισε ένα αποτελεσματικό σύστημα άμυνας των ανατολικών συνόρων του.

Στο πλαίσιο του οικονομικού προγράμματος του ο Ιωάννης Βατάτζης απέδωσε ιδιαίτερη σημασία στην ανόρθωση της αγροτικής οικονομίας. Στόχος της οικονομικής πολιτικής του ήταν η αυτάρκεια και γι αυτό απαγόρευσε την εισαγωγή ειδών πολυτελείας από τις ιταλικές πόλεις.

2.β. Πώς και από ποιον πραγματοποιήθηκε ο πρώτος περίπλους της γης; (μονάδες 12)

Οι Ισπανοί, θέλοντας να μην αφήσουν το εμπορικό μονοπώλιο με την Ανατολή στα χέρια των Πορτογάλων, αναζητούσαν ένα συντομότερο δρόμο προς την Ασία. Το σχέδιο αυτό ανέλαβε να πραγματοποιήσει ένας Πορτογάλος στην υπηρεσία της Ισπανίας, ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος (1480-1521), ταξιδεύοντας δυτικά και παρακάμπτοντας τη Νότια Αμερική. Με το ταξίδι αυτό, που διήρκεσε δυόμισι χρόνια (1519-1522), αποδείχθηκε ότι η γη είναι σφαιρική.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

Α

1. Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος

2. Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος

3. Μερκαντιλισμός

4. Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος

5. Βασίλειος Β΄ Μακεδών

Β

α. Κρατικός παρεμβατισμός στην οικονομία

β. Εμπορικά προνόμια στους Βενετούς

γ. Ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης

δ. Άνταμ Σμιθ

ε. Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς

στ. Σύνοδος Φερράρας- Φλωρεντίας

ζ. Εκχριστιανισμός των Σλάβων της Μοραβίας

(μονάδες 5)

1 = γ (Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος = Ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης)

2 = ε (Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος = Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς)

3 = α (Μερκαντιλισμός = Κρατικός παρεμβατισμός στην οικονομία)

4 = στ (Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος = Σύνοδος Φερράρας- Φλωρεντίας)

5 = β (Βασίλειος Β΄ Μακεδών = Εμπορικά προνόμια στους Βενετούς)

(2) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα, τα παρακάτω γεγονότα:

1. Ίδρυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους

2. Τρομοκρατία

3. Μάχη του Ματζικέρτ

4. Συνθήκη του Βερντέν (διάσπαση της αυτοκρατορίας του Καρόλου)

5. Πρώτο Σχίσμα Εκκλησιών (μονάδες 5)

1ο Συνθήκη του Βερντέν (διάσπαση της αυτοκρατορίας του Καρόλου) [843]

2ο Πρώτο Σχίσμα Εκκλησιών [867]

3ο Ίδρυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους [962]

4ο Μάχη του Ματζικέρτ [1071]

5ο Τρομοκρατία [1793-4]

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Διανομή της Ρωμανίας, φυσιοκράτες. (μονάδες 8+7=15)

Διανομή της Ρωμανίας: Στα τέλη Μαρτίου του 1204 οι σταυροφόροι συνυπέγραψαν τη συμφωνία διανομής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (Διανομή της Ρωμανίας). Η άλωση πραγματοποιήθηκε στις 13 Απριλίου 1204. Ο Αυτοκράτορας Αλέξιος Ε' είχε τραπεί προηγουμένως σε φυγή εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη στις άγριες διαθέσεις των σταυροφόρων. Κύριοι της Βασιλεύουσας οι τελευταίοι, επέβαλαν τώρα το δίκαιο του κατακτητή. Οι σφαγές και οι λεηλασίες ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Πολύτιμα έργα τέχνης διοχετεύτηκαν στη Δύση, για να κοσμήσουν τους καθεδρικούς ναούς και τους πύργους των ευγενών.

φυσιοκράτες: Εναντίον της οικονομικής αυτής αντίληψης του μερκαντιλισμού στρέφονται οι οικονομολόγοι που ονομάζονται φυσιοκράτες και οι οπαδοί της φιλελεύθερης οικονομίας. Σύμφωνα με τους φυσιοκράτες, που θεωρούσαν τη γεωργία ως βασική πηγή πλούτου, έπρεπε να εφαρμοστούν και στην οικονομία οι νόμοι της φύσης, που δεν εμποδίζουν την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα. Οι σπουδαιότεροι φυσιοκράτες ήταν ο Κεναί (1694-1774), ο Γκουρναί (1712-1759) και ο Τυργκό (1727-1781). Είναι φανερό ότι ο αγροτικός χαρακτήρας της γαλλικής οικονομίας επηρέασε τους Γάλλους αυτούς οικονομολόγους στη διαμόρφωση της οικονομικής τους αντίληψης.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να εξηγήσετε την οικονομική πολιτική του Νικηφόρου Α΄. (μονάδες 13)

Κατά τα τέλη του 8ου και τις αρχές του 9ου αι. ο πληθυσμός της αυτοκρατορίας αυξάνεται και φθάνει περίπου τα 11 εκατομμύρια, ενώ παράλληλα η οικονομία και το εμπόριο αρχίζουν να ανακάμπτουν. Ο Νικηφόρος Α' πήρε τολμηρά δημοσιονομικά μέτρα για την ανόρθωση της οικονομίας, τα οποία από τους αντιπάλους του και τον χρονογράφο Θεοφάνη χαρακτηρίστηκαν ως κακώσεις. Τα μέτρα αυτά ήταν τα ακόλουθα:

1. Η ακύρωση των φοροαπαλλαγών που είχε θεσπίσει η αυτοκράτειρα Ειρήνη και η εγγραφή των πολιτών στους φορολογικούς καταλόγους 2. Η επιβολή του καπνικού φόρου (για κάθε εστία που καπνίζει, δηλαδή για κάθε νοικοκυριό) στους πάροικους (εξαρτημένους γεωργούς) των μονών και των ναών, καθώς και στα πολυάριθμα φιλανθρωπικά ιδρύματα 3. Η καθιέρωση της συλλογικής ευθύνης της κοινότητας του χωριού για την καταβολή των φόρων 4. Η απαγόρευση της τοκογλυφίας 5. Η δημιουργία κλήρων για τους ναύτες στρατιώτες της Μ. Ασίας και 6. Η υποχρέωση των πλούσιων ναυκλήρων (πλοιοκτητών) της Κωνσταντινούπολης να δανειστούν από το κράτος με υψηλό επιτόκιο. Το τελευταίο αυτό μέτρο απέβλεπε στην ανάπτυξη του εμπορίου και της ναυσιπλοΐας.

2.β. Πώς οι Ισπανοί εκμεταλλεύθηκαν, μετά τη συνθήκη της Τορντεζίλας (1494), τις περιοχές που ανακάλυψαν; (μονάδες 12)

Οι πρώτες χώρες που ανακαλύφθηκαν μετατράπηκαν σύντομα σε αποικίες των Ευρωπαίων. Η κατάληψη των νέων χωρών συνοδεύτηκε από σφαγές των τοπικών πληθυσμών, λεηλασίες και καταστροφές. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Ισπανών, οι οποίοι μεταχειρίστηκαν απάνθρωπες μεθόδους στις χώρες της κεντρικής και νότιας Αμερικής εξαφανίζοντας έτσι τους λεγόμενους προκολομβιανούς πολιτισμούς.

Οι Ισπανοί δημιούργησαν μια ηπειρωτική αυτοκρατορία, ιδιαίτερα προσοδοφόρα, που εκτεινόταν από το Μπουένος Άιρες ως την Καλιφόρνια. Χωρίς να παραμελήσει την ανάπτυξη φυτειών (κακάο, ζαχαροκάλαμο, ρύζι, καπνός, αμπέλια), η ισπανική διοίκηση ευνοούσε ιδιαίτερα την ανακάλυψη και την εκμετάλλευση ορυχείων μετάλλου. Ο άργυρος αποτελούσε το κυριότερο είδος που μεταφερόταν από τις αποικίες στη μητρόπολη.

ΘΕΜΑ 1

1.α.

(1) Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.

Α 

1. Νικηφόρος Α΄

2. Μπεκαρία

3. Βολταίρος

4. Σέρβος ηγεμόνας Λάζαρος

5. Λέων Γ΄ Ίσαυρος

Β

α. Περί Εγκλημάτων και Ποινών

β. Μάχη του Ματζικέρτ

γ. Εικονομαχία

δ. Ύψωση Τιμίου Σταυρού

ε. Κακώσεις

στ. Υπεράσπιση της ανεξιθρησκίας και της πνευματικής ανεκτικότητας

ζ. Μάχη του Κοσσυφοπεδίου

(μονάδες 5)

1 = ε (Νικηφόρος Α΄ = Κακώσεις)

2 = α (Μπεκαρία = Περί Εγκλημάτων και Ποινών)

3 = στ (Βολταίρος = Υπεράσπιση της ανεξιθρησκίας και της πνευματικής ανεκτικότητας)

4 = ζ (Σέρβος ηγεμόνας Λάζαρος = Μάχη του Κοσσυφοπεδίου)

5 = γ (Λέων Γ΄ Ίσαυρος = Εικονομαχία)

(2) Να βάλετε στη σωστή χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα, αρχίζοντας από τα αρχαιότερα:

1. Εφεύρεση της τυπογραφίας

2. Πρώτη Σταυροφορία

3. Διανομή της Ρωμανίας

4. Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών

5. Ένδοξη Επανάσταση

(μονάδες 5)

1ο Οριστικό Σχίσμα Εκκλησιών [1054]

2ο Πρώτη Σταυροφορία [1096-1099]

3ο Διανομή της Ρωμανίας [Μάρτιος 1204]

4ο Εφεύρεση της τυπογραφίας [1450]

5ο Ένδοξη Επανάσταση [1688]

1.β. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των ιστορικών όρων: Τρίτη Ρώμη, δυνατοί. (μονάδες 8+7=15)

Τρίτη Ρώμη: Κληρονόμος των πνευματικών παραδόσεων και των πολιτικών ιδεών του Βυζαντίου φιλοδόξησε, μετά την Άλωση, να γίνει η Ρωσία. Η Μόσχα θεωρήθηκε ως Τρίτη Ρώμη, ιδίως από τότε που ο τσάρος Ιβάν Γ', ο θεμελιωτής της ενότητας των ρωσικών χωρών, νυμφεύθηκε την ανιψιά του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα, υιοθέτησε το δικέφαλο αετό στα λάβαρά του και εισήγαγε στη Μόσχα το βυζαντινό τελετουργικό.

δυνατοί: Τη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη κατέχουν, ωστόσο, οι δυνατοί, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, οι οποίοι ζουν, συχνά, κάπως απόμερα από το χωριό. Από αυτούς υφίστανται ασφυκτική πίεση οι αγροτικές κοινότητες και ο δήμος, και περιέρχονται σταδιακά υπό την κηδεμονία και προστασία τους.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να εξηγήσετε πώς κατόρθωσε ο Μιχαήλ Παλαιολόγος να ανακτήσει την Κωνσταντινούπολη (1261). (μονάδες 12)

Ο Ιωάννης Βατάτζης κατέστησε το κράτος του μία διεθνώς υπολογίσιμη δύναμη. Όταν πέθανε, οι κτήσεις στη Μ. Ασία ήταν απόλυτα ασφαλείς, ενώ μεγάλο τμήμα των Βαλκανίων ήταν υπό την εξουσία του. Η Ήπειρος και η εξαθλιωμένη Βουλγαρία δεν αποτελούσαν πια σοβαρό κίνδυνο, ενώ η Λατινική Αυτοκρατορία βρισκόταν σε αξιοθρήνητη κατάσταση. Χρειαζόταν ακόμη μία τελευταία προσπάθεια, για να ανακτηθεί η Κωνσταντινούπολη.

Αυτό το έργο πραγματοποιήθηκε από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο. Το 1261 ο Μιχαήλ συνήψε με τους Γενουάτες συνθήκη, με την οποία οι τελευταίοι ανέλαβαν να προσφέρουν στον Μιχαήλ πολεμική βοήθεια κατά της Βενετίας με αντάλλαγμα τελωνειακές και φορολογικές απαλλαγές, λιμάνια και εμπορικές περιοχές της Αυτοκρατορίας. Με τα προνόμια αυτά θεμελιώθηκε η δύναμη της Γένουας στην Ανατολή, ενώ στις 25 Ιουλίου του ίδιου έτους, η Κωνσταντινούπολη έπεσε σαν ώριμος καρπός στα χέρια του στρατηγού της Νίκαιας Αλέξιου Στρατηγόπουλου.

Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στέφθηκε τότε (Σεπτέμβριος 1261) για δεύτερη φορά αυτοκράτορας ως Μιχαήλ Η'. Η στέψη αυτή έγινε στο ναό της Αγίας Σοφίας και συμβόλιζε την αναγέννηση της Αυτοκρατορίας στις ακτές του Βοσπόρου.

2.β. Ποιες ήταν οι κοινωνικές μεταβολές που προκάλεσαν οι Ανακαλύψεις; (μονάδες 13)

Οι οικονομικές μεταβολές της περιόδου αυτής δρομολόγησαν μια περιορισμένη στην αρχή αλλά ουσιαστική διαφοροποίηση της κοινωνίας. Κύριος μοχλός της διαδικασίας μετασχηματισμού ήταν μια νέα κοινωνική τάξη, η αστική.

Οι συνέπειες των οικονομικών μεταβολών στις άλλες κοινωνικές ομάδες ποίκιλλαν. Αν για τους χωρικούς η άνοδος των τιμών μπορούσε να έχει θετικά αποτελέσματα, στους ευγενείς και στους εργάτες οι επιπτώσεις ήταν ολέθριες. Γενικά η κοινωνία βρισκόταν σε μια φάση αναπροσαρμογών και έντονων αναταράξεων, καθώς εισερχόταν πια σε μια μακρόχρονη διαδικασία, η οποία επρόκειτο να ωριμάσει το 18ο αιώνα μέσα στο πλαίσιο του Διαφωτισμού. Από την άλλη πλευρά η ανάγκη αντιμετώπισης πρακτικών προβλημάτων, σε συνδυασμό προς τη σύμφυτη με τον άνθρωπο τάση για γνώση, οδήγησε στην ανάπτυξη ποικίλων επιστημονικών κλάδων, όπως της γεωγραφίας, της αστρονομίας, των μαθηματικών, της ζωολογίας, της βοτανικής, της εθνογραφίας και άλλων που διεύρυναν τους πνευματικούς ορίζοντες των ανθρώπων.