Έκθεση Α΄ Λυκείου: Ο διάλογος και οι ομαδικές δραστηριότητες στην τάξη [Τράπεζα Θεμάτων]

Jody Trappe Photography

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Ο διάλογος και οι ομαδικές δραστηριότητες στην τάξη [Τράπεζα Θεμάτων]

Η τυπική διαδικασία καθημερινής επικοινωνίας εκπαιδευτικού-μαθητή στην τάξη και στο σχολείο δεν αφήνει πολλά περιθώρια στον μαθητή να εμπλακεί σε δραστηριότητες οι οποίες καλλιεργούν σε ικανοποιητικό βαθμό τον διερευνητικό λόγο. Για να ξεπεραστεί αυτή η αδυναμία, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιες ομαδικές δραστηριότητες στη σχολική τάξη που θα δώσουν τη δυνατότητα στους μαθητές να ανταλλάξουν απόψεις, καλλιεργώντας έτσι όχι μόνο τον προφορικό λόγο αλλά και την κοινωνική δεξιότητα της συνεργασίας.

Καθώς τα παιδιά συνεργάζονται σε μια ομαδική δραστηριότητα, έχουν την ευκαιρία πρώτα από όλα να διατυπώσουν κάποιες προτάσεις και να διερευνήσουν με τα άλλα μέλη της ομάδας αν μπορούν αυτές να τεθούν σε εφαρμογή. Επειδή όμως τα παιδιά συνεργάζονται στο πλαίσιο της ομάδας και δεν ανταγωνίζονται το ένα το άλλο, δεν πιέζονται να διατυπώσουν απόψεις απόλυτα επεξεργασμένες. Έτσι, έχουν την ευκαιρία να καταθέσουν δοκιμαστικά μια ιδέα, που μπορεί τα άλλα παιδιά να τη συζητήσουν, να την υιοθετήσουν ή να την τροποποιήσουν. Με αυτόν τον τρόπο δεν καλλιεργούν μόνο τον λόγο αλλά αναπτύσσουν παράλληλα την κοινωνική δεξιότητα της συνεργασίας. Όπως είναι γνωστό, στο σχολείο τα παιδιά αποκτούν κυρίως την εμπειρία του ανταγωνισμού παρά της συνεργασίας, γι’ αυτό πολλές φορές δυσκολεύονται να συνεργαστούν. Ωστόσο, μια σύγχρονη κοινωνία χρειάζεται πολίτες που μπορούν να λειτουργήσουν ως μέλη μιας ομάδας και η ομαδική εργασία αποτελεί το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Η συμμετοχή του παιδιού σε μια τέτοια δραστηριότητα, που το υποχρεώνει να υποστηρίξει τις απόψεις του μπροστά σε άλλους, το κάνει να αποκτήσει βαθμιαία εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στις ιδέες του. Αλλά και η συνεργασία ενός παιδιού με συμμαθητές του, που βλέπουν τα πράγματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και έχουν πολλές διαφορετικές εμπειρίες και πολιτιστικό υπόβαθρο, το εξαναγκάζει να λάβει υπόψη του την ώρα που μιλάει και τις ανάγκες των ακροατών του. Έτσι, είναι επόμενο να μειωθεί ο εγωκεντρισμός του, αφού είναι υποχρεωμένο να συνυπολογίσει τις ιδέες των συνεργατών του.

Τέλος, η συμμετοχή σε συζήτηση καλλιεργεί όχι μόνο την ομιλία αλλά και την ακρόαση, αφού το παιδί, για να εκπληρώσει τον ρόλο του, θα πρέπει να ακούει προσεκτικά τις απόψεις των μελών της παρέας, για να μπορέσει να αντιδράσει κατάλληλα. Κι αυτό αποτελεί σημαντικό στοιχείο για μια επιτυχημένη συνεργασία. Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι, συμμετέχοντας τα παιδιά σε μικρές ομάδες, όπου συζητείται ένα θέμα, αυξάνουν όχι μόνο τις ευκαιρίες να μιλούν, αλλά και τις δυνατότητες να επεξεργάζονται ποικίλα θέματα.

Γ. Μπασλής. (2006). Εισαγωγή στη διδασκαλία της γλώσσας. Μια σύγχρονη ολιστική και επικοινωνιακή προσέγγιση, 128-129. Αθήνα: Νεφέλη (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Γιατί, σύμφωνα με το κείμενο, ο προφορικός λόγος καλλιεργείται στο πλαίσιο μιας ομαδικής δραστηριότητας; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)

Στο πλαίσιο μιας ομαδικής δραστηριότητας κάθε μαθητής καλείται να διατυπώσει τις δικές του απόψεις και προτάσεις, διερευνώντας κατά πόσο αυτές είναι εφαρμόσιμες ή όχι. Ανεξάρτητα, πάντως, από το αν οι ιδέες του θα γίνουν δεκτές, το γεγονός και μόνο πως οφείλει καταρχάς να τις παρουσιάσει μπροστά στους συμμαθητές του και κατόπιν να συζητήσει πάνω στις δικές του προτάσεις, αλλά και στις προτάσεις των άλλων, λειτουργεί ενισχυτικά για τον προφορικό του λόγο. Ο μαθητής μέσα σ’ ένα συνεργατικό κλίμα δοκιμάζει την ικανότητά του να παρουσιάσει με σαφήνεια και πιθανώς να πείσει τους συμμαθητές του, αλλά και παράλληλα λαμβάνει το ρόλο του συνομιλητή σε σχέση με την ιδέα κάποιου άλλου παιδιού.

Α1. Ποια είναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η τυπική διαδικασία της επικοινωνίας εκπαιδευτικού - μαθητή στην τάξη και πώς μπορεί να βελτιωθεί; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η τυπική διαδικασία της επικοινωνίας εκπαιδευτικού – μαθητή στην τάξη δεν παρέχει πολλές ευκαιρίες στον μαθητή να συμμετάσχει σε δραστηριότητες που να καλλιεργούν τον διερευνητικό του λόγο. Ο μαθητής λειτουργεί περισσότερο ως ακροατής των καθηγητών του και λιγότερο ως συνομιλητής τους. Αυτό, ωστόσο, μπορεί να βελτιωθεί με την ανάθεση στους μαθητές ομαδικών δραστηριοτήτων, οι οποίες και θα τους δώσουν την ευκαιρία να εξασκήσουν τον προφορικό τους λόγο, αλλά και την κοινωνική δεξιότητα της συνεργασίας.

Α1. Με ποιον τρόπο, σύμφωνα με το κείμενο, η συνεργασία σε μια ομαδική δραστηριότητα στην τάξη προάγει την επικοινωνία; (60 - 80 λέξεις) (μονάδες 15)

Στο πλαίσιο μιας ομαδικής δραστηριότητας ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει τις ιδέες του στους συμμαθητές του και να ανταλλάξει μαζί τους απόψεις. Δοθέντος, μάλιστα, ότι έρχεται σε επαφή με την οπτική ατόμων που έχουν τελείως διαφορετικές εμπειρίες από τις δικές του, ο νέος αναγκάζεται να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις σκέψεις που διατυπώνουν οι συμμαθητές του. Έτσι, η ικανότητα του νέου να επικοινωνεί ενισχύεται πολλαπλά, αφού ο μαθητής καλείται να στηρίξει τις θέσεις του, αλλά και να ακούσει προσεκτικά τις απόψεις, τις αντιρρήσεις, αλλά και τις ιδέες των συμμαθητών του.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στη δεύτερη παράγραφο (Καθώς τα παιδιά... κατεύθυνση) και την τέταρτη παράγραφο (Τέλος... θέματα) του κειμένου. (μονάδες 10)

2^η παράγραφος: Με τις ομαδικές δραστηριότητες αναπτύσσεται η κοινωνική δεξιότητα της συνεργασίας.

4^η παράγραφος: Η συμμετοχή στη συζήτηση καθιστά τον νέο ικανότερο ομιλητή, αλλά και ακροατή.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Καθώς τα παιδιά... κατεύθυνση) του κειμένου; (μονάδες 10)

Θεματική περίοδος: Καθώς τα παιδιά συνεργάζονται... να τεθούν σε εφαρμογή.

Σχόλια / λεπτομέρειες: Επειδή όμως τα παιδιά συνεργάζονται... το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Κατακλείδα: ----

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην τρίτη παράγραφο (Η συμμετοχή... των συνεργατών του) και την τέταρτη παράγραφο (Τέλος... θέματα) του κειμένου. (μονάδες 10)

3^η παράγραφος: Η ομαδική δραστηριότητα φέρνει σ’ επαφή με διαφορετικές οπτικές και μειώνει τον εγωκεντρισμό.

4^η παράγραφος: Η συμμετοχή στη συζήτηση καθιστά τον νέο ικανότερο ομιλητή, αλλά και ακροατή.

Α2.α. Να επισημάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η συνοχή στη δεύτερη παράγραφο (Καθώς... κατεύθυνση) του κειμένου. (μονάδες 5)

ð Επειδή

ð Ωστόσο

Α2.β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση καθεμιάς από αυτές. (μονάδες 5)

Η λέξη «επειδή» δηλώνει αιτιολογία, ενώ η λέξη «ωστόσο» δηλώνει αντίθεση προς κάτι που έχει λεχθεί προηγουμένως.

Β1. «Στο σχολείο τα παιδιά αποκτούν κυρίως την εμπειρία του ανταγωνισμού παρά της συνεργασίας».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων. (μονάδες 10)

Στο σχολείο τα παιδιά αποκτούν κυρίως την εμπειρία του ανταγωνισμού παρά της συνεργασίας. Με δεδομένο, άλλωστε, το γεγονός πως στις πανελλήνιες εξετάσεις κάθε μαθητής κρίνεται -αυστηρά- για τις ατομικές του επιδόσεις, μοιάζει εύλογο τα παιδιά να αποκτούν από νωρίς την επιθυμία της προσωπικής επίτευξης. Εντούτοις, οι εξετάσεις αυτές τοποθετούνται στο τέλος της σχολικής τους πορείας, οπότε στις μικρότερες τάξεις δεν θα έπρεπε να επικρατεί ανταγωνιστικό κλίμα ανάμεσα στους μαθητές.    

Β1. «Μια σύγχρονη κοινωνία χρειάζεται πολίτες που μπορούν να λειτουργήσουν ως μέλη μιας ομάδας»

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων. (μονάδες 10)

Μια σύγχρονη κοινωνία χρειάζεται πολίτες που μπορούν να λειτουργήσουν ως μέλη μιας ομάδας. Προκειμένου να καταστεί εφικτή η επίτευξη των πιο ουσιαστικών αποτελεσμάτων είναι αναγκαία η διάθεση ομαδικής συνεργασίας μεταξύ των πολιτών, αφού οι μεμονωμένες προσπάθειες αδυνατούν να αποδώσουν εξίσου σημαντικά οφέλη. Είναι, άρα, προφανές πως θα πρέπει τα παιδιά να ωθούνται έγκαιρα σε δραστηριότητες που ενισχύουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και ισχυροποιούν το σεβασμό τους για τις δυνατότητες της ομαδικής προσπάθειας.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: συνεργασίας, ανταγωνισμού, απόψεις, διαφορετικές εμπειρίες, συμμετοχή σε συζήτηση. (μονάδες 10)

Η συμμετοχή σε συζήτηση συνιστά για κάθε νέο μια σημαντική ευκαιρία να εμπλουτίσει τις απόψεις του, αφού έρχεται σ’ επαφή με άτομα που έχουν συχνά διαφορετικές εμπειρίες από τις δικές του. Ο διάλογος, μάλιστα, αποτελεί ένα εξαίρετο πλαίσιο λεκτικού ανταγωνισμού, καθώς για να πραγματοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο οφείλει να γίνεται σε αγαστό κλίμα συνεργασίας.

Β1. «Η συμμετοχή σε συζήτηση καλλιεργεί όχι μόνο την ομιλία αλλά και την ακρόαση».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων. (μονάδες 10)

Η συμμετοχή σε συζήτηση καλλιεργεί όχι μόνο την ομιλία αλλά και την ακρόαση. Ο νέος μαθαίνει, όχι μόνο να παρουσιάζει αποτελεσματικά και με σαφήνεια τις προσωπικές τους θέσεις, αλλά και να ακούει με προσοχή τις τοποθετήσεις των συνομιλητών του. Στο πλαίσιο, άλλωστε, μιας συζήτησης εκφράζονται τόσο διαφορετικές -και κάποτε τελείως αντίθετες- απόψεις, ώστε ο συμμετέχων που δεν ακούει προσεκτικά τις θέσεις των συνομιλητών του, δεν μπορεί να διατυπώσει με καίριο τρόπο την ανταπάντησή του.

Β2. α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους ειδικού λεξιλογίου. (μονάδες 10)

ð διερευνητικό λόγο

ð κοινωνική δεξιότητα της συνεργασίας

Β2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους. (μονάδες 5)

Το θέμα που πραγματεύεται ο συγγραφέας αναφέρεται τόσο στην έννοια του διαλόγου, όσο και στις γενικότερες δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας του νέου ανθρώπου. Η χρήση, οπότε, λέξεων και φράσεων που σχετίζονται στενά με τις θεματικές αυτές είναι αναγκαία, προκειμένου η προσέγγιση των εξεταζόμενων εννοιών να γίνει με πληρότητα και σαφήνεια.

Β2. Να επισημάνετε στο κείμενο τρία παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας. (μονάδες 15)

ð οι οποίες καλλιεργούν σε ικανοποιητικό βαθμό τον διερευνητικό λόγο

ð που μπορεί τα άλλα παιδιά να τη συζητήσουν, να την υιοθετήσουν ή να την τροποποιήσουν

ð η ομαδική εργασία αποτελεί το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση

Β2. Στις παρακάτω προτάσεις του κειμένου ποιες από τις λέξεις με την έντονη γραφή χρησιμοποιούνται κυριολεκτικά / δηλωτικά και ποιες μεταφορικά / συνυποδηλωτικά;

1. «Έτσι, έχουν την ευκαιρία να υιοθετήσουν μια ιδέα ή να την τροποποιήσουν». (μονάδες 5)

2. «Με αυτόν τον τρόπο δεν καλλιεργούν μόνο τον λόγο». (μονάδες 5)

3. «Η συμμετοχή του παιδιού σε μια τέτοια δραστηριότητα [...] το κάνει να αποκτήσει βαθμιαία εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στις ιδέες του». (μονάδες 5)

υιοθετήσουν ð μεταφορικά

καλλιεργούν ð μεταφορικά

εμπιστοσύνη ð κυριολεκτικά

Β2.α. Να δώσετε ένα νέο, κυριολεκτικό/δηλωτικό τίτλο στο κείμενο που να περιέχει τη λέξη/φράση: ομάδα ή συνεργατική δραστηριότητα. (μονάδες 5)

ð Η συνεργατική δραστηριότητα ενισχύει την αυτοπεποίθηση και μειώνει τον εγωκεντρισμό.

Β2.β. Να δώσετε ένα νέο, μεταφορικό/συνυποδηλωτικό τίτλο στο κείμενο που να περιέχει τη λέξη: διάλογος. (μονάδες 10)

ð Με τις ομαδικές δραστηριότητες οι μαθητές υιοθετούν και καλλιεργούν τον διάλογο.