Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 21 (XXI) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Sir Lawrence Alma Tadema

Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 21 (XXI) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

LECTIO PRIMA ET VICESIMA

ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM

Το ενδιαφέρον των Ρωμαίων, όπως και των Ελλήνων, για την αναζήτηση της ετυμολογίας των λέξεων είναι αξιοσημείωτο. Πολλές όμως από τις ετυμολογίες που πρότειναν δεν επιβεβαιώνονται από τα δεδομένα της επιστήμης της Γλωσσολογίας. Στο κείμενο που ακολουθεί ο σχολιαστής του Βιργιλίου Σέρβιος μας εξηγεί πώς πήρε το όνομά του το Pisaurum (Πίσαυρο, σημ. Pesaro), μια παράλια πόλη της Ομβρικής (Umbria).

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen delētis legiōnibus Rōmanōrum, evertērunt urbem Romam praeter Capitōlium, pro quo immensam pecuniam accepērunt. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Vēientānam praedam non aequo iure divīsam, absens dictātor est factus; is Gallos iam abeuntes secūtus est: quibus interemptis aurum omne recēpit. Quod illic appensum civitāti nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensātum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogātus reversus est.

Μετάφραση: Όταν ήταν αρχηγός ο Βρέννος, οι Γαλάτες (ή: οι Γαλάτες με αρχηγό το Βρέννο), αφού κατατρόπωσαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων (κοντά) στον ποταμό Αλλία, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη εκτός από το Καπιτώλιο, για το οποίο πήραν ως αντάλλαγμα ένα τεράστιο χρηματικό ποσό. Τότε ο Κάμιλλος, ο οποίος είχε παραμείνει εξόριστος για πολύ καιρό στην Αρδέα, εξαιτίας της λείας από τους Βηίους, η οποία δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, εκλέχτηκε δικτάτορας, αν και απουσίαζε˙ αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες, ενώ (που) ήδη αποχωρούσαν: αφού τους εξολόθρευσε, πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί, έδωσε το όνομά του στην πόλη: ονομάζεται δηλαδή Πίσαυρο, επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Ύστερα από αυτή την πράξη (ο Κάμιλλος) επέστρεψε στην εξορία, από όπου όμως γύρισε, αφού τον παρακάλεσαν.

Σημειώσεις:

1. Brenno duce: ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη.

2. deletis legionibus, quibus interemptis: 

ιδιάζουσες αφαιρετικές απόλυτες (Ανάλυση: cum Galli legiones delevissent, cum Camillus eos interemisset/ quos cum Camillus interemisset).

3. diu: θετικός: diu, συγκριτικός: diutius, υπερθετικός: diutissime

4. factus est: ως ενεργητική φωνή του ρήματος fio χρησιμοποιείται το ρήμα facio.

5. abeuntes: μτχ. Ενεστ.: abiens γεν: abeuntis

γερούνδιο: abeundi, abeundo, abeundum, abeundo. (με τον ίδιο τρόπο σχηματίζονται οι αντίστοιχοι τύποι του redeo)

6. civitas: η γενική πληθυντικού είναι civitatum και civitatium.

7. reversus est: στο συγκεκριμένο κείμενο είναι αποθετικό.

8. dico: προστακτική dic.

9. unde: αναφορικό επίρρημα˙ γι’ αυτό και η τελευταία πρόταση του κειμένου unde ... reversus est, είναι δευτερεύουσα αναφορική.

Συντακτική ανάλυση

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam praeter Capitolium: κύρια πρόταση κρίσης.

everterunt: ρήμα

Galli: υποκείμενο ρήματος

urbem: αντικείμενο ρήματος

Romam: επεξήγηση στο urbem

praeter Capitolium: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εξαίρεσης στο ρήμα everterunt

Βrenno duce: ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη που δηλώνει χρόνο. Tο Brenno λειτουργεί ως υποκείμενο και το duce ως κατηγορηματικός προσδιορισμός που δηλώνει αξίωμα, στο υποκείμενο.

Ανάλυση: cum Brennus dux esset ή cum Brennus dux erat.

deletis: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο.

Ανάλυση: cum Galli legiones delevissent ή postquam/ ubi/ ut Galli legiones deleverunt.

legionibus: υποκείμενο της μετοχής deletis

Romanorum: γενική κτητική στο legiones

apud Alliam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο (πλησίον) στη μετοχή deletis.

flumen: παράθεση στο Alliam.

pro quo immensam pecuniam acceperunt: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση κρίσης, προσδιοριστική στο Capitolium.

Eισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quo (εμπρόθετη εισαγωγή) και εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός.

acceperunt: ρήμα

(Galli): υποκείμενο

pecuniam: αντικείμενο

immensam: επιθετικός προσδιορισμός στο pecuniam

pro quo: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει αντάλλαγμα στο acceperunt.

Tum Camillus absens dictator est factus: κύρια πρόταση κρίσης.

est factus: ρήμα

Camillus: υποκείμενο ρήματος

dictator: κατηγορούμενο στο Camillus

absens: επιρρηματική εναντιωματική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. Δηλώνει το σύγχρονο.

Ανάλυση: etsi aberat

tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο factus est

qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση κρίσης, προσδιοριστική στο Camillus. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός.

fuerat: ρήμα

qui: υποκείμενο

in exilio: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατάσταση στο fuerat

diu: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fuerat

apud Ardeam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο (πλησίον) στο fuerat

propter praedam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο στο fuerat

Veientanam: επιθετικός προσδιορισμός στο praedam

divisam: επιθετική μετοχή, ως επιθετικός προσδιορισμός στο praedam, δηλώνει το προτερόχρονο.

Ανάλυση: quae non aequo iure divisa est ή divisa erat

iure: αφαιρετική του τρόπου στο divisam

aequo: επιθετικός προσδιορισμός στο iure.

is Gallos iam abeuntes secutus est: κύρια πρόταση κρίσης

secutus est: ρήμα

is: υποκείμενο ρήματος

Gallos: αντικείμενο

abeuntes: επιρρηματική χρονική μετοχή, που εκφράζει το σύγχρονο, συνημμένη στο Gallοs.

Ανάλυση: cum abirent ή dum abeunt

iam: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο abeuntes.

quibus interemptis aurum omne recepit: κύρια πρόταση κρίσης

Σημείωση

(Η αντωνυμία quibus βρίσκεται μετά από ισχυρό σημείο στίξης και εφόσον δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση στην περίοδο εισάγει κύρια πρόταση και ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία: eis)

recepit: ρήμα

Camillus: υποκείμενο ρήματος

αurum: αντικείμενο ρήματος

οmne: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο aurum

interemptis: ιδιάζουσα αφαιρετική απόλυτη, επιρρηματική χρονική μετοχή, που εκφράζει το προτερόχρονο.

Ανάλυση: cum Camillus eos interemisset/ quos cum Camillus interemisset ή postquam/ ubi/ ut Camillus eos interemit/ quos postquam/ ubi/ ut Camillus interemit.

quibus: υποκείμενο της μετοχής interemptis.

Quod illic appensum civitati nomen dedit: κύρια πρόταση κρίσης

Σημείωση

(Η αντωνυμία quod μετά από ισχυρό σημείο στίξης και εφόσον δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση στην περίοδο εισάγει κύρια πρόταση και ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία: id)

dedit: ρήμα

quod : υποκείμενο ρήματος

nomen: άμεσο αντικείμενο ρήματος

civitati: έμμεσο αντικείμενο ρήματος

appensum: επιρρηματική αιτιολογική μετοχή στο ρήμα dedit, συνημμένη στο quod, δηλώνει το προτερόχρονο.

Ανάλυση: quod id illic appensum est ή appensum erat (αντικειμενική αιτιολογία)

illic: επιρρηματικός προσδιορισμός στάσης σε τόπο στο appensum

nam Pisaurum dicitur: κύρια πρόταση κρίσης

dicitur: ρήμα

civitas: εννοούμενο υποκείμενο

Pisaurum: κατηγορούμενο του υποκειμένου civitas

quod illic aurum pensatum est: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας πρότασης (dicitur). Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική, γιατί εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία.

pensatum est: ρήμα

aurum: υποκείμενο

illic: επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο ρήμα pensatum est

Post hoc factum rediit in exilium: κύρια πρόταση κρίσης

rediit: ρήμα

(Camillus): υποκείμενο

in exilium: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης στο ρήμα rediit

post factum: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα rediit

hoc: επιθετικός προσδιορισμός στο factum

unde tamen rogatus reversus est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση κρίσης, προσδιοριστική στο in exilium. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα unde και εκφέρεται με οριστική, για να δηλώσει πραγματικό γεγονός.

reversus est: ρήμα

(Camillus): υποκείμενο

rogatus: επιρρηματική χρονική (ή αιτιολογική) μετοχή στο ρήμα, συνημμένη στο Camillus, δηλώνει το προτερόχρονο.

Ανάλυση: cum rogatus esset ή postquam/ ubi/ ut rogatus est/ rogatus erat ή quod (αιτιολογικός) rogatus est/ rogatus erat

unde: επιρρηματικός προσδιορισμός της από τόπου κίνησης στο ρήμα reversus est.

Γραμματικά ταξινομημένο λεξιλόγιο

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση

Αllia -ae: αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό)

Roma -ae: θηλυκό (δεν έχει πληθυντικό)

pecunia -ae: θηλυκό (δεν έχει πληθυντικό)

Ardea -ae: θηλυκό (δεν έχει πληθυντικό)

praeda -ae: θηλυκό

Β΄ κλίση

Βrennus -i: αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό)

Gallus -i: αρσενικό

Romanus -i: αρσενικό

factum -i: ουδέτερο

exilium -ii/-i: ουδέτερο

Capitolium -ii/-i: ουδέτερο (δεν έχει πληθυντικό)

Camillus -i: αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό)

Pisaurum -i: ουδέτερο (δεν έχει πληθυντικό)

aurum -i: ουδέτερο (δεν έχει πληθυντικό)

Γ΄ κλίση

dux –cis: αρσενικό

flumen –inis: ουδέτερο

legio –onis: θηλυκό

urbs –is: θηλυκό

ius, γεν. iuris: ουδέτερο

dictator –oris: αρσενικό

civitas –atis: θηλυκό (γενική πληθυντικού: civitatum και civitatium)

nomen –inis: ουδέτερο

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση

immensus, -a, -um

Veientanus, -a, -um → δε σχηματίζει παραθετικά

aequus, -a, -um (Συγκριτικός: aequior - aequior - aequius, Υπερθετικός: aequissimus, -a, -um)

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

qui, quae, quod (αναφορική)

is, ea, id (οριστική)

hic, haec, hoc (δεικτική)

ΡΗΜΑΤΑ

1η Συζυγία

do, dedi, datum, dare

penso, pensavi, pensatum, pensāre

rogo, rogavi, rogatum, rogāre

2η Συζυγία

deleo, delevi, deletum, delēre

3η Συζυγία

everto, everti, eversum, evertĕre

accipio, accepi, acceptum, accipĕre 3* (ανήκει στα 15 της γ΄ συζυγίας σε –io)

divido, divisi, divisum, dividĕre

sequor, secutus sum, secutum, sequi (αποθ.)

interimo, interemi, interemptum, interimĕre

recipio, recepi, receptum, recipĕre 3* (ανήκει στα 15 της γ ΄συζυγίας σε –io)

appendo, appendi, appensum, appendĕre

dico, dixi, dictum, dicĕre (β' ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic)

revertor, reversus sum, reverti (αποθ.) και revertor, reverti, reverti (ηµιαποθ.) (στο κείµενο είναι αποθετικό)

ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ

sum, fui, -, esse

absum, afui, -, abesse

fio, factus sum, fiĕri

abeo, abi(v)i, abitum, abīre

redeo, redii, reditum, redīre

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

tum

diu (Συγκριτικός: diutius, Υπερθετικός: diutissime)

tam

unde

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

tapud (+ αιτιατική)

praeter (+ αιτιατική)

pro (+ αφαιρετική)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

quod (υποτακτικός - αιτιολογικός)

tamen (αντιθετικός)

[Πηγή: www.study4exams.gr]  

Χρονικές αντικαταστάσεις ρηματικών τύπων:

evertunt, evertebant, evertent, everterunt (evertere), everterant, everterint

accipiunt, accipiebant, accipient, acceperunt (accepere), acceperant, acceperint

est, erat, erit, fuit, fuerat, fuerit

absens, ---, afuturus

fit, fiebat, fiet, factus est, factus erat, factus erit

abeuntes, ---, abituros

sequitur, sequebatur, sequetur, secutus est, secutus erat, secutus erit

recipit, recipiebat, recipiet, recepit, receperat, receperit

dat, dabat, dabit, dedit, dederat, dederit

dicitur, dicebatur, dicetur, dicta est, dicta erat, dicta erit

pensatur, pensabatur, pensabitur, pensatum est, pensatum erat, pensatum erit

redit, redibat, redibit, rediit, redierat, redierit

revertitur, revertebatur, reverterur, reversus est, reversus erat, reversus erit

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική:

everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt

= Urbs Roma a Gallis eversa est praeter Capitolium, pro quo immensa pecunia accepta est

Quod illic appensum civitati nomen dedit

= Quo illic appenso civitati nomen datum est

Aurum omne recepit

= Aurum omne [a Camillo] receptum est

Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική:

absens dictator est factus

=  Camillum absentem dictatorem fecerunt (υποκείμενο: illi)

Quod illic aurum pensatum est

= Quod illic (υποκείμενο: illi) aurum pensaverunt

Σύμπτυξη πρότασης σε μετοχή:

quod illic aurum pensatum est

= Auro illic pensato

Ισοδύναμη έκφραση εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου:

propter Veientanam praedam

= ob (ή per) Veientanam praedam

Ισοδύναμη έκφραση:

post hoc factum = post hoc facto

Ανάλυση μετοχής σε πρόταση:

Brenno duce: Ιδιόμορφη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική μετοχή, που δηλώνει το σύγχρονο

=

dum Brennus dux est (dum + Οριστική Ενεστώτα = σύγχρονο)   

cum Brennus dux erat (χρονικός cum + Οριστική Παρατατικού)

cum Brennus dux esset (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού, σύγχρονο στο παρελθόν, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο everterunt)

absens: Εναντιωματική Μετοχή, Ενεστώτα, με ρήμα εξάρτησης Ιστορικού χρόνου (factus est: Παρακείμενος). Η μετοχή δηλώνει το σύγχρονο, με την πράξη που εκφράζει το ρήμα εξάρτησης, και θα μετατραπεί σε χρόνο Παρατατικό.

=

etsi aberat (Οριστική Παρατατικού)

licet abesset (Υποτακτική Παρατατικού)

deletis legionibus [a Gallis]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: everterunt (ΠΡΚ).

=

postquam Galli legiones deleverunt  (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν)

cum Galli legiones delevissent (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο)

quibus interemptis [a Camillo]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: recepit (ΠΡΚ).

=

postquam Camillus eos interemit (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν)

cum Camillus eos interemisset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο)

divisam: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη praedam

=

quae non aequo iure divisa erat (Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο, factus est/fuerat)

abeuntes: Χρονική Μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο

=

dum iam abeunt (dum + Οριστική Ενεστώτα. Μια συνεχιζόμενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη.)

cum abirent (ιστορικός cum + Υποτακτική Παρατατικού. Με βάση την Ακολουθία των Χρόνων, το Σύγχρονο στο Παρελθόν, δηλώνεται με Υποτ. Πρτ., όταν έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο: secutus est: Οριστ. Παρακειμένου)

rogatus: Χρονική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο

=

postquam rogatus est (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν)

cum rogatus esset (ιστορικός cum + Υποτ. Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν, σύμφωνα με τους κανόνες της Ακολουθίας των Χρόνων, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο reversus est)

appensum: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξαρτάται από ρήμα Ιστορικού χρόνου: dedit (ΠΡΚ), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί το προτερόχρονο.

=

quod illic appensum erat (Οριστική Υπερσυντέλικου. Αντικειμενική Αιτιολογία)

quod illic appensum esset (Υποτακτική Υπερσυντέλικου. Υποκειμενική / Υποθετική Αιτιολογία)

cum illic appensum esset (Υποτακτική Υπερσυντέλικου. Η αιτιολογία παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα μιας εσωτερικής λογικής διεργασίας)

Ανάλυση επιθετικού προσδιορισμού σε πρόταση:

pro quo immensam pecuniam acceperunt

= pro quo pecuniam acceperunt, quae immensa erat

Να εντοπίσετε τα αποθετικά και ημιαποθετικά ρήματα του κειμένου και να γράψετε όλους τους τύπους της ενεργητικής φωνής που χρησιμοποιούν.

sequor                                  revertor

Μετοχή Ενεστώτα           sequens -ntis                         revertens -ntis

Μετοχή Μέλλοντα            secuturus -a -um                 reversurus -a -um

Υποτακτική Μέλλοντα   secuturus-a-um sim           reversurus -a -um

sis sit                                     sim sis sit

secuturi -ae -a                      reversuri -ae -a

simus sitis sint                     simus sitis sint

Απαρέμφατο Μέλλοντα secuturum -am -um esse   reversurum -am -um

                                                                                                esse

secuturos -as -a esse         reversuros -as -a esse

Σουπίνο                               secutum                                reversum

secutu                                    reversu

Γερούνδιο                           sequendi                                revertendi

sequendo                               revertendo

sequendum                           revertendum

sequendo                               revertendo

Απαρέμφατο Παρακειμένου                                       revertisse

Να μεταφερθούν τα παρακάτω ονόματα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:

duce: ducibus

flumen: flumina

urbem: urbes

civitati: civitatibus

iure: iuribus

factum: facta

praedam: praedas

Nα μεταφέρετε τα επίθετα και τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη.

Επίθετα

immensam: immensos, immensas, immensa

Veientanam: Veientanos, Veientanas, Veientanos

aequo: aequis, aequis, aequis

omne: omnes, omnes, omnia

Αντωνυμίες

quo: quibus, quibus, quibus

qui: qui, quae, quae

is: ei (ii,i), eae, ea

quibus: quo, qua, quo

quod: qui, quae, quae

hoc: hos, has, haec

Ασκήσεις

1. Να μετατραπούν οι προτάσεις που έχουν πλάγια γράμματα σε μετοχικές με απόλυτη αφαιρετική∙ να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο όπου χρειάζεται.

Galli pecuniam acceperunt; Galli abierunt

= Pecunia accepta Galli abierunt (Οι Γαλάτες, αφού πήραν τα χρήματα, έφυγαν)

Galli legiones deleverunt; Galli urbem Romam everterunt

= Legionibus deletis Galli urbem Romam everterunt 

(Οι Γαλάτες, αφού εξολόθρευσαν τις λεγεώνες, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη)

Camillus Gallos interemit; Camillus aurum recepit

Gallis interemptis Camillus aurum recepit 

(Ο Κάμιλλος, αφού εξολόθρευσε τους Γαλάτες, πήρε πίσω το χρυσάφι)

Antonius Catilinam vicit; Roma servata est

Catilina victo ab Antonio Roma servata est 

(Αφού ο Κατιλίνας νικήθηκε από τον Αντώνιο, η Ρώμη διασώθηκε)

Miles pedes animadvertit; Miles Claudium extraxit

Pedibus animadversis miles Claudium extraxit (Ο στρατιώτες, αφού παρατήρησε τα πόδια, τράβηξε έξω τον Κλαύδιο

Hercules Cacum interfecit; Incolae Herculem honoraverunt

Caco interfecto incolae Herculem honoraverunt 

(Οι κάτοικοι τιμούν τον Ηρακλή, αφού σκότωσε τον Κάκο)

2. Να μετατραπούν οι προτάσεις που έχουν πλάγια γράμματα, στην ιδιόμορφη απόλυτη αφαιρετική.

Cicero et Antonius consules erant. Catilinam contra patriam coniuravit.

Cicerone et Antonio consulibus Catilina contra patriam coniuravit 

(Όταν ήταν ύπατοι ο Κικέρωνας και ο Αντώνιος, ο Κατιλίνας συνωμότησε ενάντια στην πατρίδα)

Caesar imperator erat. Bellum Gallicum gestum est.

Caesare imperatore bellum Gallicum gestum est 

(Όταν ήταν στρατηγός ο Καίσαρας διεξήχθη ο γαλατικός πόλεμος)

Cato vivus erat. Bellum cum Perse gestum est.

Catone vivo bellum cum Perse gestum est (Όταν ήταν ζωντανός ο Κάτωνας, διεξήχθη ο πόλεμος με τον Περσέα)

Juno invita erat. Aeneas in Italiam navigavit.

Junone invita Aeneas in Italiam navigavit (Παρά τη θέληση της Ήρας, ο Αινείας έπλευσε στην Ιταλία)

Pater inscius erat. Filius domo abiit.

Patre inscio filius domo abiit (Χωρίς να το γνωρίζει ο πατέρας, ο γιος έφυγε από το σπίτι)

3. Να χαρακτηριστούν από συντακτική άποψη όλες οι μετοχές του κειμένου (αιτιολογικές, χρονικές κτλ)

deletis = Νόθη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική Μετοχή, που δηλώνει το Προτερόχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης everterunt. (Υποκείμενο της μετοχής είναι το legionibus)

divisam = Επιθετική Μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο praedam που είναι και το υποκείμενό της. Η μετοχή δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης fuerat.

absens = Εναντιωματική Μετοχή συνημμένη στο Υποκείμενο (Camillus) του ρήματος factus est. Η μετοχή δηλώνει το σύγχρονο.

abeuntes = Χρονική Μετοχή συνημμένη στο Αντικείμενο (Gallos) του ρήματος secutus est. Η μετοχή δηλώνει το σύγχρονο.

interemptis = Νόθη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική Μετοχή, που δηλώνει το Προτερόχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης recepit. (Υποκείμενο της μετοχής είναι το quibus)

appensum = Αιτιολογική Μετοχή συνημμένη στο Υποκείμενο (quod) του ρήματος dedit. Η μετοχή δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση με την ενέργεια του ρήματος.

rogatus = Χρονική Μετοχή συνημμένη στο Υποκείμενο (Camillus) του ρήματος reversus est. Η μετοχή δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση με την ενέργεια του ρήματος.

4. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Αφού πέρασε τα βόδια στη σπηλιά (αφ. απόλυτη), ο Κάκος κρύφτηκε (me abdo).

Bubus (bobus) tractis in speluncam Cacus se abdidit

Αφού νίκησε τους Γαλάτες, ο Κάμιλλος ξαναγύρισε στην εξορία.

Gallis victis Camillus in exilium rediit

Σημεία Θεωρίας

1. Απόλυτη αφαιρετική. Όταν το υποκείμενο της μετοχής δεν έχει καμιά σχέση με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος, τότε η μετοχή και το υποκείμενό της τίθενται σε πτώση αφαιρετική, που ονομάζεται απόλυτη αφαιρετική (πρβ. την απόλυτη γενική της ελληνικής: καταστάσης ἐκκλησίας ἐς ἀντιλογίαν ἦλθον). Η μετοχή διατηρεί και στην περίπτωση αυτή την επιρρηματική της χρήση (χρονική, αιτιολογική κτλ.) π.χ. Tarquinio Superbo regnante Pythagoras in Italiam vēnit Ο Πυθαγόρας ήλθε στην Ιταλία ενώ βασίλευε ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος (Tarquinio = υποκ. της μτχ., Pythagoras = υποκ. του ρημ.).

Rōmāni urbe captā (ενν. a Gallis) arcem tamen retinuērunt Οι Ρωμαίοι κράτησαν την ακρόπολη, αν και η πόλη είχε καταληφθεί από τους Γαλάτες.

Στα λατινικά η χρήση της απόλυτης μετοχής είναι πολύ πιο συχνή από ό,τι στα αρχ. ελληνικά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η λατινική δε διαθέτει ενεργητική μετοχή για το παρελθόν. Για να μεταφράσουμε π.χ. την αρχαιοελληνική πρόταση: ταῦτ’ εἰπὼν ἀπῆλθε, πρέπει να μετατρέψουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική χρησιμοποιώντας τη μετοχή του παθητικού παρακειμένου σε απόλυτη αφαιρετική: His rebus dictis discessit = αφού αυτά τα πράγματα είχαν ειπωθεί από αυτόν, αναχώρησε = αφού είπε αυτά τα πράγματα, αναχώρησε.

Εντελώς ιδιόμορφη είναι η απόλυτη αφαιρετική που αποτελείται από ένα «υποκείμενο» και ένα ουσιαστικό (που δηλώνει αξίωμα, ηλικία, επάγγελμα) ή ειδικό επίθετο:

Cicerōne puero hoc accidit αυτό συνέβη όταν ο Κικέρωνας ήταν παιδί

Cicerōne consule hoc accidit αυτό συνέβη όταν ο Κικέρωνας ήταν ύπατος

Cicerōne vivo hoc accidit αυτό συνέβη όταν ο Κικέρωνας ήταν ζωντανός