Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 20 (XX) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Sir Lawrence Alma Tadema

Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 20 (XX) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

LECTIO VICESIMA

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΟΥΡΤΙΝΕΣ

Ή ΠΩΣ Ο ΚΛΑΥΔΙΟΣ ΕΓΙΝΕ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ

Ο Τιβέριος Κλαύδιος Νέρωνας, ένας περιφρονημένος ανιψιός του αυτοκράτορα Τιβερίου, έγινε αυτοκράτορας το 41 μ.Χ. με ένα πρωτοφανή όσο και κωμικό τρόπο. Μετά τη δολοφονία του Καλιγούλα κρύφτηκε έντρομος πίσω από κάτι παραπετάσματα· κάποιος στρατιώτης πρόσεξε τα πόδια του, τον τράβηξε έξω και τον προσαγόρευσε αυτοκράτορα. Τον οδήγησε στο στρατόπεδο τη στιγμή που η Σύγκλητος συζητούσε για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Ο Κλαύδιος υποσχέθηκε γερή χρηματική ανταμοιβή στη φρουρά, και έτσι έγινε, όπως παρατηρεί ο ιστορικός Σουητώνιος, «ο πρώτος αυτοκράτορας που εξαγόρασε με χρήματα την αφοσίωση του στρατού». Η παρέμβαση αυτή της φρουράς, που προκατέλαβε την απόφαση της Συγκλήτου, προδίκαζε μια διαρκώς αυξανόμενη πολιτική επιρροή του στρατού στην παραπέρα πορεία των πραγμάτων της αυτοκρατορίας.

Claudius quinquagesimo anno aetātis suae imperium cēpit mirabili quodam casu. Exclūsus ab insidiatōribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum. Paulo post rumōre caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; eum latentem adgnōvit; extractum imperatōrem eum salutāvit. Hinc ad commilitōnes suos eum adduxit. Ab his in castra delātus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moritūrum eum miserātur. Postero die Claudius imperātor factus est.

Μετάφραση: Σε ηλικία πενήντα χρονών ο Κλαύδιος κατέλαβε την εξουσία χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός. Όταν διώχτηκε από τους δολοφόνους του Καλιγούλα, αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία, που ονομάζεται Ερμαίο. Λίγο αργότερα, τρομοκρατημένος από τα νέα της σφαγής, σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρεμόντουσαν στην πόρτα. Ένας στρατιώτης που έτρεχε πέρα δώθε πρόσεξε τα πόδια του· τον αναγνώρισε που κρυβόταν· τον τράβηξε έξω και τον αναγόρευσε αυτοκράτορα. Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του. Αυτοί τον μετέφεραν στο στρατόπεδό τους σκυθρωπό και περιδεή, ενώ το πλήθος που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει. Την άλλη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας.

Συντακτική ανάλυση

Claudius quinquagesimo anno aetātis suae imperium cēpit mirabili quodam casu: Κύρια πρόταση

cēpit: Ρήμα. Claudius: Υποκείμενο. imperium: Αντικείμενο. casu: Αφαιρετική οργανική του τρόπου ή της αιτίας. mirabili: Επιθετικός προσδιορισμός στο casu. quodam: Επιθετικός προσδιορισμός στο casu. anno: Αφαιρετική τοπική του χρόνου. Ο χρόνος εκφέρεται απρόθετα, γιατί συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισμό. quinquagesimo: Επιθετικός προσδιορισμός στο anno. aetātis: Γενική διαιρετική από το anno. suae: Επιθετικός προσδιορισμός στο aetātis (άμεση αυτοπάθεια). 

Exclūsus ab insidiatōribus Caligulae, recesserat in diaetam: Κύρια πρόταση

recesserat: Ως υποκείμενο εννοείται το Claudius. in diaetam: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κατεύθυνσης σε τόπο. Exclūsus: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (Claudius), εκφράζει πράξη προτερόχρονη. ab insidiatōribus: Ποιητικό αίτιο (εμπρόθετο, καθώς είναι έμψυχο). Caligulae: Γενική αντικειμενική στο insidiatōribus.

cui nomen est Hermaeum: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο diaetam. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cui, εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό και μάλιστα χρόνου ενεστώτα επειδή αναφέρεται στο παρόν. 

est: Ρήμα. nomen: Υποκείμενο. Hermaeum: Παράθεση στο nomen. cui: Δοτική προσωπική κτητική στο est.

Paulo post rumōre caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum: Κύρια πρόταση

prorepsit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Claudius. ad solarium: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κατεύθυνσης σε τόπο. proximum: Επιθετικός προσδιορισμός στο solarium. exterritus: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (Claudius), εκφράζει πράξη προτερόχρονη στο παρελθόν. rumōre: αφαιρετική της αιτίας (εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο) ή του ποιητικού αιτίου στο exterritus. caedis: Γενική αντικειμενική στο rumōre. post: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Paulo: Απλή οργανική αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο post.

et inter vela praetenta foribus se abdidit: Κύρια πρόταση

abdidit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Claudius. se: Αντικείμενο ρήματος (άμεση αυτοπάθεια). inter vela: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου. praetenta: Επιθετική μετοχή, ως επιθετικός προσδιορισμός στο vela, εκφράζει το προτερόχρονο. foribus: Αντικείμενο μετοχής praetenta σε δοτική λόγω του prae.

Discurrens miles pedes eius animadvertit: Κύρια πρόταση

animadvertit: Ρήμα. miles: Υποκείμενο ρήματος και μετοχής. pedes: Αντικείμενο ρήματος. eius: Γενική κτητική στο pedes (κτήση χωρίς αυτοπάθεια, δηλ. Claudi). Discurrens: Επιθετική μετοχή ή χρονική, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (miles), εκφράζει το σύγχρονο. Ως επιθετική λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο miles.

eum latentem adgnōvit: Κύρια πρόταση

adgnōvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το miles. eum: Αντικείμενο ρήματος και υποκείμενο της μετοχής. latentem: Κατηγορηματική μετοχή στο αντικείμενο του ρήματος (eum), εκφράζει το σύγχρονο.

extractum imperatōrem eum salutāvit: Κύρια πρόταση

salutāvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το miles. eum: Αντικείμενο ρήματος και υποκείμενο της μετοχής. imperatōrem: Κατηγορούμενο στο eum. extractum: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος (eum), εκφράζει το προτερόχρονο.  

Hinc ad commilitōnes suos eum adduxit: Κύρια πρόταση

adduxit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το miles. eum: Αντικείμενο. ad commilitōnes: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει την κίνηση σε πρόσωπο. suos: Επιθετικός προσδιορισμός στο commilitones (άμεση αυτοπάθεια). Hinc: Επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης από τόπο.

Ab his in castra delātus est tristis et trepidus: Κύρια πρόταση

delātus est: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Claudius. Ab his: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου (εμπρόθετο, καθώς είναι έμψυχο). in castra: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει την κίνηση σε τόπο. tristis et trepidus: Επιρρηματικά κατηγορούμενα του τρόπου.

dum obvia turba quasi moritūrum eum miserātur: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια που προηγείται. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει μόνο τον χρόνο και μάλιστα χρόνου ενεστώτα αντί του αναμενόμενου παρατατικού (λατινισμός) γιατί δηλώνει το σύγχρονο και μάλιστα μια συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει η πράξη του ρήματος της κύριας πρότασης (delatus est).

miserātur: Ρήμα. turba: Υποκείμενο. eum: Αντικείμενο. obvia: Επιθετικός προσδιορισμός στο turba. (quasi) moriturum: Αιτιολογική μετοχή (λόγω του ρ. ψυχικού πάθους miseratur) υποθετικής αιτιολογίας (λόγω του quasi), συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος, δηλώνει το υστερόχρονο.

Προσοχή 

Η φράση quasi moriturum αποτελεί βραχυλογία που δηλώνει παραβολή και ισοδυναμεί με τη δευτερεύουσα υποθετική παραβολική πρόταση: “quasi is moriturus esset”. Χρησιμεύει ως β΄ όρος σύγκρισης με α΄ όρο το ρήμα miseratur, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο quasi, εκφέρεται με έγκλιση υποτακτική, γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση, χρόνου παρατατικού της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (άμεσα από το miseratur (ενεστώτας αντί παρατατικού λόγω λατινισμού του dum), έμμεσα από το delatus est (ιστορικός παρακείμενος) και δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν και σχηματίζει σε συνδυασμό με την απόδοση υποθετικό λόγο του απραγματοποίητου.

Postero die Claudius imperātor factus est: Κύρια πρόταση

factus est: Ρήμα. Claudius: Υποκείμενο. imperātor: Κατηγορούμενο. die: Απλή τοπική αφαιρετική του χρόνου. Postero: Επιθετικός προσδιορισμός στο die.

Γραμματικά ταξινομημένο λεξιλόγιο

Ουσιαστικά

Α΄ κλίση

diaeta – diaetae (θηλ. = θερινή κατοικία)

turba – turbae (θηλ. = πλήθος)

Caligula – Caligulae (αρσε. = ο Καλιγούλας)

Β΄ κλίση

annus - anni (αρσ. = έτος)

velum - veli (ουδ. = παραπέτασμα, κουρτίνα)

solarium - solarii (i) (ουδ. = λιακωτό)

imperium - imperii (i) (ουδ. = εξουσία)

Hermaeum - Hermaei (ουδ. = το Ερμαίο) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]

Claudius - Claudii (i) (αρσ. = ο Κλαύδιος) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό] [Κλητική ενικού σε –i]

castrum - castri (ουδ. = φρούριο) castra - castrorum (στρατόπεδο)

Γ΄ κλίση

miles - militis (αρσ. = στρατιώτης) 

imperator - imperatoris (αρσ. = στρατηγός)

pes - pedis (αρσ. = πόδι)

rumor - rumoris (αρσ. = φήμη, νέα)

insidiator - insidiatoris (αρσ. = συνωμότης, δολοφόνος)

commilito - commilitonis (αρσ. = συστρατιώτης, σύντροφος)

nomen - nominis (ουδ. = όνομα)

caedes - caedis (θηλ. = σφαγή) (Γεν. πληθ. σε -ium Αιτ. πληθ. σε -es & is)

foris - foris (θηλ. = πόρτα) (Γεν. πληθ. σε -ium Αιτ. πληθ. σε -es & is)

aetas - aetatis (θηλ. = ηλικία) (Γεν. πληθ. σε -um & -ium Αιτ. πληθ. σε es & is)

Δ΄ κλίση

casus - casus (αρ. = τυχαίο, απροσδόκητο γεγονός ή περιστατικό)

Ε΄ κλίση

dies - diei (αρ. = ημέρα)

Επίθετα

Β΄ κλίση

posterus –a –um (επόμενος) posterior –ior –ius / postremus –a –um & postumus –a –um

proximus –a –um (πολύ κοντινός) [υπερθετικός του prope] propior –ior –ius

trepidus –a –um (έντρομος, περιδεής) --- --- trepidissimus –a –um

obvius –a –um (ενάντιος, αντίθετος)

paulus –a –um (λίγος)

quinquagessimus –a –um (πεντηκοστός) [τακτικό αριθμητικό]

Γ΄ κλίση

mirabilis –is –e (θαυμαστός, παράδοξος, περίεργος) mirabilior –ior –ius / mirabilissimus –a –um

tristis –is –e (λυπημένος) tristior –ior –ius / tristissimus –a –um

Αντωνυμίες

is, ea, id (οριστική)

se (προσωπική)

qui, quae, quod (αναφορική)

quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθετική)

hic, haec, hoc (δεικτική)

suus, sua, suum (κτητική)

Ρήματα

1^η συζυγία

saluto - salutavi - salutatum - salutare (χαιρετίζω επίσημα, προσαγορεύω)

miseror - miseratus sum  miseratum - miserari (κλαίω, θρηνώ, οικτίρω) [αποθετικό]

2η συζυγία

exterreo - exterrui - exterritum - exterrere (τρομοκρατώ)

lateo - latui - ---- - latere (κρύβομαι)

3η συζυγία

abdo - abdidi - abditum - abdere (κρύβω)

adduco – adduxi – adductum – adducere (οδηγώ) [β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα adduc]

adgnosco - adgnovi - adgnitum - adgnoscere (αναγνωρίζω)

animadverto - animadverti - animadversum - animadvertere (παρατηρώ)

defero - detuli - delatum - deferre (μεταφέρω) [β΄ ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα defer]

discurro - discu(cu)rri - discursum - discurrere (τρέχω εδώ κι εκεί)

excludo - exclusi - exclusum - excludere (κλείνω απέξω, διώχνω)

extraho - extraxi - extractum - extrahere (βγάζω τραβώντας, τραβάω έξω)

praetendo - praetendi - praetentum - praetendere (τεντώνω (κρεμώ) μπροστά)

prorepo - prorepsi - proreptum - prorepere (έρπω προς, σέρνομαι)

recedo - recessi - recessum - recedere (αποσύρομαι)

capio - cepi - captum - capere (πιάνω, συλλαμβάνω)

morior - mortuus sum - mortuum - mori (πεθαίνω) [αποθετικό]

[Μετοχή Μέλλοντα moriturus-a-um]

fio - factus sum - fieri (γίνομαι) (παθητικό του facio)

Επιρρήματα

post (μετά)

hinc (από εδώ)

Προθέσεις

Ab ( + κυρίως αφαιρετική)

in ( + εδώ αιτιατική)

ad ( + αιτιατική)

inter ( + αιτιατική)

Χρονικές αντικαταστάσεις ρηματικών τύπων:

capit, capiebat, capiet, cepit, ceperat, ceperit

recedit, recedebat, recedet, recessit, recesserat, recesserit

est, erat, erit, fuit, fuerat, fuerit

prorepit, prorepebat, prorepet, prorepsit, prorepserat, prorepserit

abdit, abdebat, abdet, abdidit, abdiderat, abdiderit

discurrens, ----, discursurus

animadvertit, animadvertebat, animadvertet, animadvertit, animadverterat, animadverterit

adgnoscit, adgnoscebat, adgnoscet, adgnovit, adgnoverat, adgnoverit

salutat, salutabat, salutabit, salutavit, salutaverat, salutaverit

adducit, adducebat, adducet, adduxit, adduxerat, adduxerit

defertur, deferebatur, deferetur, delatus est, delatus erat, delatus erit

morientem, ----, moriturum, mortuum

miseratur, miserabatur, miserabitur, miserata est, miserata erat, miserata erit

fit, fiebat, fiet, factus est, factus erat, factus erit

Ανάλυση μετοχής σε πρόταση:

exclusus Χρονική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο

= postquam exclusus est (+ Οριστική Παρακειμένου)

/ cum exclusus esset (+ Υποτακτική Υπερσυντελίκου) 

exterritus Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (Claudius), εκφράζει πράξη προτερόχρονη.

= cum exterritus esset (+ Υποτακτική Υπερσυντελίκου. Η αιτιολογία παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας) 

quod exterritus esset (+ Υποτακτικής Υπερσυντελίκου. Υποκειμενική ή υποθετική αιτιολογία) 

quod exterritus erat (+ Οριστική Υπερσυντελίκου. Αντικειμενική αιτιολογία)  

moriturum: Αιτιολογική Μετοχή Υποθετικής Αιτιολογίας, Μέλλοντα, που δηλώνει το Υστερόχρονο.

=

cum moriturus esset (cum + Υποτακτική Παρατατικού Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας, για να δηλωθεί το Υστερόχρονο, καθώς έχουμε έμμεση εξάρτηση από ιστορικό χρόνο delatus est)

quasi moriturus esset (Υποθετική Παραβολική Πρόταση. Εισαγωγή με υποθετικό παραβολικό σύνδεσμο (quasi) και εκφορά με Υποτακτική, καθώς η σύγκριση αφορά μια υποθετική κατάσταση, και ειδικότερα Υποτακτική Παρατατικού Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας, για να δηλωθεί το Υστερόχρονο, καθώς έχουμε έμμεση εξάρτηση από ιστορικό χρόνο delatus est)

discurrens: Χρονική Μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο

=

dum discurrit (dum + Οριστική Ενεστώτα. Μια συνεχιζόμενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη.)

Cum miles discurreret (Ιστορικός διηγηματικός cum + Υποτ. Παρατατικού)

Miles, qui discurrebat [ανάλυση της μετοχής σε αναφορική πρόταση]

extractum: Χρονική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο.

=

postquam extractus est (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν)

preatenta: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη vela

=

quae praetenta erant (Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο, abdidit)

Σύμπτυξη πρότασης σε μετοχή:

dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur

= Οbvia turba quasi moriturum eum miserante

(γνήσια αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή)

Τροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική:

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu

= A Claudio quinquagesimo anno aetatis suae imperium captum est mirabili quodam casu

Discurrens miles pedes eius animadvertit

= A discurrente/i milite pedes eius animadversi sunt

[discurrente/i: κατάληξη –e ως χρονική μετοχή και – i ως επιθετική μετοχή που λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός.]

miles eum latentem adgnōvit

= A milite is latens adgnitus est

(miles) extractum imperatorem eum salutavit

= A milite is extractus imperator salutatus est

Τροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική:

Ab his in castra delatus est tristis et trepidus

= Hi in castra detulerunt eum tristem et trepidum

Postero die Claudius (a militibus) imperator factus est

= Postero die milites Claudium imperatorem fecerunt.

Ισοδύναμη έκφραση:

Paulo post

= post paulum 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να σχηματιστούν οι μετοχές του ενεστώτα και του μέλλοντα των ρημάτων capio, recēdo, prorēpo, animadverto, salūto, addūco, impōno.

capio: capiens / capturus –a –um

recēdo: recedens / recessurus –a –um

prorēpo: prorepens / prorepturus –a –um

animadverto: animadvertens / animadversurus –a –um

salūto: salutans / salutaturus –a –um

addūco: adducens / adducturus –a –um

impōno: imponens / impositurus –a –um

2. Να χαρακτηριστούν από συντακτική άποψη οι μετοχές του κειμένου (α) σύγχρονο, προτερόχρονο, υστερόχρονο, (β) επιθετικές, επιρρηματικές (είδος), κατηγορηματικές· να υποδειχτεί το υποκείμενο τους.

exclusus: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (Claudius), εκφράζει πράξη προτερόχρονη.

exterritus: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (Claudius), εκφράζει πράξη προτερόχρονη.

praetenta: Επιθετική μετοχή με υποκείμενο το vela, εκφράζει το προτερόχρονο.

discurrens: Επιθετική μετοχή ή χρονική, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (miles), εκφράζει το σύγχρονο.

latentem: Κατηγορηματική μετοχή στο αντικείμενο του ρήματος (eum), εκφράζει το σύγχρονο.

extractum: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος (eum), εκφράζει το προτερόχρονο.   

(quasi) moriturum: Αιτιολογική μετοχή, υποκειμενικής αιτιολογίας, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος (eum), εκφράζει το υστερόχρονο.

3. Να τεθεί στην περιφραστική συζυγία (εν., παρ., μέλλ.) η πρόταση imperium capio.

Ενεστώτας

imperium capturus sum

imperium capturus es

imperium capturus est

imperium capturi sumus

imperium capturi estis

imperium capturi sunt

Παρατατικός

imperium capturus eram

imperium capturus eras

imperium capturus erat

imperium capturi eramus

imperium capturi eratis

imperium capturi erant

Μέλλοντας

imperium capturus ero

imperium capturus eris

imperium capturus erit

imperium capturi erimus

imperium capturi eritis

imperium capturi erunt

4. Να σχηματιστεί το απαρέμφατο του μέλλοντα των ρημάτων discēdo και salūto.

discēdo: discessurum –am –um esse / discessuros –as –a esse

salūto: salutaturum –am –um esse / salutaturos –as –a esse

Σημεία Θεωρίας

1. Η μετοχή του Ενεστώτα σχηματίζεται ως εξής: α' και β' συζυγία:

Ενεστ. θέμα + ns: ama-ns (ama-ntis), dele-ns (dele-ntis)·

γ' και δ' συζυγία:

Ενεστ. θέμα + e-ns: leg-e-ns (leg-e-ntis), audi-e-ns (audi-e-ntis)·

Πρβ. λύ-ων, λύ-ο-ντ-ος.

2. Η μετοχή του ενεστώτα έχει ενεργητική σημασία. Μετοχή του ενεστώτα διαθέτουν και τα αποθετικά ρήματα, δεδομένου ότι η σημασία τους είναι ενεργητική (ή μέση). Κλίνεται όπως τα μονοκατάληκτα τριτόκλιτα επίθετα, με τη διαφορά ότι σχηματίζει την αφ. σε -e (σε -i τη σχηματίζει μόνον όταν χρησιμοποιείται επιθετικά).

3. Η μετοχή του μέλλοντα σχηματίζεται από το θέμα του σουπίνου σε -tūrus (-sūrus) -a -um (κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα): ama-tūrus -a -um· dele-tūrus -a -um· lec-tūrus -a -um· audi-tūrus -a -um. Και αυτή η μετοχή έχει ενεργητική σημασία. Μετοχή του μέλλοντα έχουν και τα αποθετικά ρήματα.

4. Η μετοχή του ενεστώτα εκφράζει πράξη σύγχρονη με αυτή του ρήματος:

pugnans cadit  πέφτει πολεμώντας (ενώ πολεμάει)

pugnans cecidit έπεσε πολεμώντας (ενώ πολεμούσε)

pugnans cadet           θα πέσει πολεμώντας (ενώ θα πολεμάει)

Η μετοχή του μέλλοντα εκφράζει πράξη μεταγενέστερη από αυτή του ρήματος:

moritūrus tremit  τρέμει καθώς (επειδή) πρόκειται να πεθάνει

moritūrus tremuit  έτρεμε καθώς (επειδή) επρόκειτο να πεθάνει

moritūrus tremet  θα τρέμει καθώς (επειδή) θα πρόκειται να πεθάνει.

Η μετοχή του παθητικού παρακειμένου εκφράζει πράξη προγενέστερη από αυτή του ρήματος:

vulnerātus cadit  πέφτει αφού πληγώθηκε (έχοντας πληγωθεί)

vulnerātus cecidit  έπεσε αφού πληγώθηκε (έχοντας πληγωθεί)

vulnertāus cadet  θα πέσει αφού πληγωθεί (έχοντας πληγωθεί)

5. Η μετοχή συμφωνεί με το υποκείμενό της στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση· το υποκείμενο της συνημμένης μετοχής είναι το ίδιο με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος της πρότασης στην οποία ευρίσκεται. Π.χ. Claudius exclūsus prorepserat· miles adgnōvit eum latentem.

6. Η επιθετική μετοχή ισοδυναμεί με αναφορική πρόταση, π.χ. vela praetenta (= quae praetenta erant) foribus = παραπέτασμα που κρεμόταν μπροστά στην πόρτα (πρβ. ἀνήρ καλῶς πεπαιδευμένος).

7. Πολύ συνηθισμένη είναι η επιρρηματική χρήση της μετοχής (χρονική, αιτιολογική, εναντιωματική, υποθετική): βλ. τα παραπάνω παραδ. (Π4) και πρβ. την επιρρηματική μετοχή της ελληνικής. Πολύ περιορισμένη είναι η χρήση της κατηγορηματικής μετοχής· εξαρτάται από ρήματα αισθήσεως (ακούω, βλέπω) κ.ά. Π.χ. eum latentem vidit τον είδε να κρύβεται (πρβ. ἤκουσα αὐτοῦ διαλεγομένου).

8. Η μετοχή του μέλλοντα και το sum (σε όλους τους χρόνους) σχηματίζουν τη λεγόμενη ενεργητική περιφραστική συζυγία· εκφράζει επικείμενη πράξη, πρόθεση, αναπόφευκτη εξέλιξη κτλ.

Ενεστ. amatūrus sum πρόκειται να αγαπήσω

Παρατ. amatūrus eram επρόκειτο να αγαπήσω

Μέλλ. amatūrus ero θα αγαπήσω κτλ.

           

Στην ενεργητική περιφραστική συζυγία ανήκει και η υποτακτική του ενεργητικού μέλλοντα: amatūrus sim, sis κτλ.

9. Η μετοχή του μέλλοντα + esse σχηματίζει το απαρέμφατο του μέλλοντα (amatūrum -am -um esse· amatūros -as -a esse)

10. Στην έκφραση est mihi (δοτ. κτητ.) nomen, το όνομα κάποιου τίθεται σε ονομαστική (Paulus) ή δοτική (Paulo).

11. Ο σύνδεσμος dum ακολουθείται από οριστική του ενεστώτα ανεξάρτητα από το χρόνο της κύριας πρότασης, όταν εκφράζει πράξη ταυτόχρονη με εκείνη της κύριας πρότασης: πρόκειται για λατινισμό.