Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 25 (XXV) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Severino Baraldi

Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 25 (XXV) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

LECTIO QUINTA ET VICESIMA

ΠΩΣ ΕΝΑ ΣΥΚΟ ΣΤΑΘΗΚΕ ΑΦΟΡΜΗ

ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙ Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ

Ο Κάτωνας ο τιμητής (Marcus Porcius Cato censor, 234-149 π.Χ.) αγωνίστηκε με φανατισμό για να αναλάβουν οι συμπατριώτες του και τρίτο πόλεμο εναντίον της Καρχηδόνας, που έληξε με την καταστροφή της πόλης το 146 π.Χ. Τέτοιο ήταν το πάθος του, που όλοι οι πολιτικοί του λόγοι, ανεξάρτητα από το θέμα τους, είχαν πάντα την ίδια κατακλείδα: ceterum censeo Carthaginem esse delendam (κάνω την πρόταση να καταστραφεί η Καρχηδόνα). Χαρακτηριστικό είναι και το παρακάτω περιστατικό που διέσωσε ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος (23-79 μ.Χ.: ο Πλίνιος υπήρξε θύμα της μεγάλης έκρηξης του Βεζουβίου).

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus «Interrogo vos» inquit «quando hanc ficum decerptam esse putētis ex arbore». Cum omnes recentem esse dixissent, «Atqui ante tertium diem» inquit «scitōte decerptam esse Carthagine. Tam prope a muris habēmus hostem! Itaque cavēte periculum, tutamini patriam. Opibus urbis nolīte confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. Neminem credideritis patriae consultūrum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. Mementōte rem publicam in extrēmo discrimine quondam fuisse!» Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthāgo delēta est.

Μετάφραση: Κάποια μέρα ο Κάτωνας έφερε στο βουλευτήριο (ή: στη Σύγκλητο) ένα πρώιμο σύκο από την Καρχηδόνα και ενώ το έδειχνε (ή: δείχνοντάς το) στους Συγκλητικούς «Σας ρωτώ», είπε «πότε νομίζετε πως αυτό το σύκο κόπηκε από το δέντρο». Όταν όλοι απάντησαν πως ήταν φρέσκο, «Κι όμως πριν από τρεις μέρες» είπε «μάθετε πως κόπηκε στην Καρχηδόνα. Τόσο κοντά στα τείχη έχουμε τον εχθρό! Φυλαχτείτε λοιπόν από τον κίνδυνο, προστατέψτε την πατρίδα. Μην έχετε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της πόλης. Να αποβάλετε την αυτοπεποίθηση που είναι υπερβολική σε σας. Μην πιστέψετε πως θα ενδιαφερθεί κανείς για την πατρίδα, αν εσείς οι ίδιοι δεν φροντίσετε για την πατρίδα. Θυμηθείτε ότι κάποτε η πολιτεία βρέθηκε στον έσχατο κίνδυνο!». Κι αμέσως άρχισε ο τρίτος Καρχηδονιακός πόλεμος, στη διάρκεια του οποίου καταστράφηκε η Καρχηδόνα.

Σημειώσεις

1. affero: β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα → affer

2. ficus: ουσιαστικό β’ κλίσης, θηλυκό˙ διαθέτει και τύπους από την τέταρτη κλίση με κατάληξη –us, u.

Ενικός

ficus

fici - ficus      

fico     

ficum 

fice - ficus     

fico - ficu

Πληθυντικός

fici - ficus

ficorum - ficuum

ficis

ficos - ficus

fici - ficus

ficis - ficubus

4. scitote: λειτουργεί ως προστακτική ενεστώτα (β’ ενικό) scito, (β’ πληθυντικό) scitote.

5. prope: στο κείμενο αυτό είναι επίρρημα και όχι πρόθεση + αιτιατική (Παραθετικά: propius, proxime).

6. exterus, -a, -um: Παραθετικά επιθέτου: exterior, -ior, -ius, extremus, -a, -um/ extimus, -a, -um.

7. neminem: αόριστη ουσιαστική αντωνυμία → nemo, nullius, nemini, neminem, - , nullo. O πληθυντικός αναπληρώνεται από την αντωνυμία nullus , -a, -um.

8. Τα ρήματα inquam και memini είναι ελλειπτικά (γραμματική Τζαρτζάνου σελ.91,92). Συγκεκριμένα, το memini σχηματίζει προστακτική μέλλοντα με σημασία ενεστώτα: memento, mementote

9. quando: ερωτηματικό χρονικό επίρρημα.

Συντακτική ανάλυση

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine: Κύρια πρόταση κρίσεως.

Cato: υποκείμενο στο attulit

ficum: αντικείμενο στο attulit

praecocem: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο ficum

in curiam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε τόπο στο attulit

die: αφαιρετική του χρόνου στο attulit

quodam: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο die

ex Carthagine: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της προέλευσης στο attulit

ostendensque patribus inquit: κύρια πρόταση κρίσεως (Σημείωση: συνδέεται παρατακτικά-συμπλεκτικά με την προηγούμενη με το εγκλιτικό –que)

inquit: ρήμα

(Cato): εννοούμενο υποκείμενο στο inquit

ostendensque: επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Cato. Δηλώνει το σύγχρονο. Ανάλυση: cum ostenderet ή dum ostendit.

patribus: έμμεσο αντικείμενο στο ostendens

(eam, δηλαδή ficum): εννοούμενο άμεσο αντικείμενο στο ostendens.

Interrogo vos: Κύρια πρόταση κρίσεως.

Interrogo: ρήμα

(ego): εννοούμενο υποκείμενο στο interrogo

vos: άμεσο αντικείμενο στο interrogo

quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης interrogo. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quando και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της. Συγκεκριμένα, με υποτακτική ενεστώτα (putetis), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (interrogo) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

putetis: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο putetis

decerptam esse: αντικείμενο στο putetis, ειδικό απαρέμφατο

ficum: υποκείμενο στο decerptam esse (ετεροπροσωπία)

hanc: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο ficum

ex arbore: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της προέλευσης στο decerptam esse

quando: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο decerptam esse

Cum omnes recentem esse dixissent: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το inquit. Εισάγεται με τον cum τον ιστορικό-διηγηματικό, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική υπερσυντελίκου (dixissent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (inquit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

dixissent: ρήμα

omnes: υποκείμενο στο dixissent

esse: αντικείμενο στο dixissent, ειδικό απαρέμφατο

(ficum): εννοούμενο υποκείμενο στο esse (ετεροπροσωπία)

recentem: κατηγορούμενο στο ficum

inquit: κύρια παρενθετική πρόταση

inquit: ρήμα

(Cato): εννοούμενο υποκείμενο στο inquit

Atqui ante tertium diem scitote decerptam esse Carthagine: κύρια πρόταση επιθυμίας (με προστακτική)

scitote: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο scitote

decerptam esse: αντικείμενο στο scitote, ειδικό απαρέμφατο

(ficum): εννοούμενο υποκείμενο στο decerptam esse (ετεροπροσωπία)

ante diem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο decerptam esse

tertium: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο diem

Carthagine: απρόθετη αφαιρετική που δηλώνει στάση σε τόπο στο decerptam esse

Tam prope a muris habemus hostem!: κύρια επιφωνηματική πρόταση

habemus: ρήμα

(nos): εννοούμενο υποκείμενο στο habemus

hostem: αντικείμενο στο habemus

prope: επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο habemus

a muris: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο prope

tam: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο prope

Itaque cavete periculum: κύρια πρόταση επιθυμίας (με προστακτική)

cavete: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο cavete

periculum: αντικείμενο

tutamini patriam: κύρια πρόταση επιθυμίας (με προστακτική)

tutamini: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο tutamini

patriam: αντικείμενο

Opibus urbis nolite confidere: κύρια πρόταση επιθυμίας (με έκφραση απαγόρευσης: nolite confidere → ισοδυναμεί με προστακτική)

nolite: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο nolite και στο confidere (ταυτοπροσωπία)

confidere: αντικείμενο στο nolite, τελικό απαρέμφατο

opibus: αφαιρετική οργανική του μέσου στο confidere

urbis: γενική κτητική στο opibus

nolite confidere: έκφραση απαγόρευσης. Η απαγόρευση μπορεί να δηλωθεί και ως εξής: ne confisi sitis

Fiduciam deponite: κύρια πρόταση επιθυμίας (με προστακτική)

deponite: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο deponite

fiduciam: αντικείμενο στο deponite

quae nimia vobis est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση κρίσεως, προσδιοριστική στο fiduciam. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική, για να δηλώσει πραγματικό γεγονός και με χρόνο ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο παρόν.

est: ρήμα

quae: υποκείμενο στο est

nimia: κατηγορούμενο στο quae

vobis: δοτική προσωπική κτητική στο est

Neminem credideritis patriae consulturum esse: κύρια πρόταση επιθυμίας (με έκφραση απαγόρευσης: neminem credideritis → ισοδυναμεί με προστακτική)

credideritis: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο credideritis

consulturum esse: αντικείμενο στο credideritis, ειδικό απαρέμφατο

Neminem: υποκείμενο στο consulturum esse (ετεροπροσωπία)

patriae: δοτική προσωπική χαριστική στο consulturum esse

Neminem credideritis: έκφραση απαγόρευσης. Η απαγόρευση μπορεί να δηλωθεί και ως εξής: nolite aliquem credere

nisi vos ipsi patriae consulueritis: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, που εισάγεται με τον υποθετικό αποφατικό σύνδεσμο nisi. Με εξάρτηση από το credideritis σχηματίζεται εξαρτημένος υποθετικός λόγος της ανοιχτής υπόθεσης (1ο είδος) στο μέλλον. Συγκεκριμένα, στην υπόθεση έχουμε υποτακτική παρακειμένου (consulueritis) και στην απόδοση απαρέμφατο μέλλοντα (consulturum esse).

Τροπή σε ανεξάρτητο υποθετικό λόγο:

Υπόθεση: nisi vos ipsi patriae consulueritis (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα)

Απόδοση: nemo patriae consulet (οριστική μέλλοντα)

consulueritis: ρήμα

vos: υποκείμενο στο consulueritis

patriae: δοτική προσωπική χαριστική στο consulueritis

ipsi: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο vos

Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse!: κύρια επιφωνηματική πρόταση

Mementote: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο mementote

fuisse: αντικείμενο στο mementote, ειδικό απαρέμφατο

rem publicam: υποκείμενο στο fuisse (ετεροπροσωπία)

in discrimine: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης στο fuisse

extremο: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο discrimine

quondam: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fuisse

Statimque sumptum est Punicum bellum tertium: κύρια πρόταση κρίσεως.

sumptum est: ρήμα

bellum: υποκείμενο στο sumptum est

Punicum: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο bellum

tertium: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο Punicum bellum

Statimque: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο sumptum est

quo Carthago deleta est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση κρίσεως, προσδιοριστική στο bello. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quo και εκφέρεται με οριστική, για να δηλώσει πραγματικό γεγονός και με χρόνο παρακείμενο γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

deleta est: ρήμα

Carthago: υποκείμενο στο deleta est

quo: αφαιρετική του χρόνου στο deleta est.

Γραμματικά ταξινομημένο λεξιλόγιο

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση

curia -ae: θηλυκό

patria -ae: θηλυκό

fiducia -ae: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό

Β΄ κλίση

ficus –i: θηλυκό → κατά τη δ’ κλίση σχηματίζει μόνο τους τύπους που λήγουν σε –us και –u

murus –i: αρσενικό

periculum –i: ουδέτερο

bellum –i: ουδέτερο

Γ΄ κλίση

Cato –οnis: αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό

Carthago –inis: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό

pater –tris: αρσενικό → ετερόσημο (pater –tris: ο πατέρας, patres –trum: οι Συγκλητικοί)/ γενική πληθυντικού: patrum

arbor –oris: θηλυκό

hostis –is: αρσενικό και θηλυκό

opes –um: θηλυκό → ετερόσημο ((ops), opis = βοήθεια, opes –um = οι δυνάμεις)

urbs –is: θηλυκό

discrimen –inis: ουδέτερο

Δ΄ κλίση

ficus –i: θηλυκό → κατά τη δ’ κλίση σχηματίζει μόνο τους τύπους που λήγουν σε –us και –u

E΄ κλίση

dies, diei: αρσενικό

res, rei: θηλυκό

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση

tertius, –a, –um → δεν σχηματίζει κλητική ούτε παραθετικά

nimius, –a, –um → σχηματίζει περιφραστικά παραθετικά (magis nimius, –a, –um,

maxime nimius, –a, –um)

publicus, –a, –um → δεν σχηματίζει παραθετικά

extremus, –a, –um: υπερθετικός του exterus, -a, -um → ανώμαλα παραθετικά: exterior, –ior, –ius, extremus,

-a, -um/ extimus, -a, -um

Punicus, –a, –um → δεν σχηματίζει παραθετικά

Γ΄ κλίση

praecox, praecox, praecox (-cis)

omnis, -is, -e → δεν σχηματίζει παραθετικά

recens, recens, recens (-ntis) → Παραθετικά: recentior, -ior, -ius recentissimus, -a, -um

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθετική)

hic, haec, hoc (δεικτική)

qui, quae, quod (αναφορική)

tu (προσωπική)

nemo (αόριστη ουσιαστική)

ipse, ipsa, ipsum (οριστική)

ΡΗΜΑΤΑ

1η Συζυγία

interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogāre

puto, putavi, putatum, putāre

tutor, tutatus sum, tutāri (αποθετικό)

2η Συζυγία

habeo, habui, habitum, habēre

caveo, cavi, cautum, cavēre

deleo, delevi, deletum, delēre

3η Συζυγία

ostendo, ostendi, ostentum/ostensum, ostendĕre

decerpo, decerpsi, decerptum, decerpĕre

dico, dixi, dictum, dicĕre (β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic)

confido, confisus sum, confidĕre (ημιαποθετικό)

depono, deposui, depositum, deponĕre

credo, credidi, creditum, credĕre

consulo, consului, consultum, consulĕre

sumo, sumpsi, sumptum, sumĕre

4η Συζυγία

scio, sci(v)i, scitum, scire (προστακτική ενεστώτα: scito, scitote, 

Προστακτική μέλλοντα: scito, scito, scitote, sciunto)

ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ

affero, attuli, allatum, afferre (β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: affer)

inquam (ελλειπτικό)

sum, fui, -, esse

nolo, nolui, -, nolle

memini, meminisse (ελλειπτικό) (προστακτική μέλλοντα με σημασία ενεστώτα: memento, mementote)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

quando

prope (Συγκριτικός: propius, Υπερθετικός: proxime)

quondam

tam

statim

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

in (+ αφαιρετική/αιτιατική)

ex (+ αφαιρετική)

ante (+ αιτιατική)

a(b) (+ αφαιρετική)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

-que (συμπλεκτικός) → εγκλιτικό

cum (χρονικός, ο ιστορικός-διηγηματικός)

itaque (παρατακτικός-συμπερασματικός)

atqui (αντιθετικός)

nisi (υποθετικός)

[Πηγή: www.study4exams.gr]

Χρονικές αντικαταστάσεις ρηματικών τύπων:

affert, afferebat, afferet, attulit, attulerat, attulerit

ostendens, ----, onstenturus (ostensurus)

inquit, inquiebat, inquiet, inquit

interrogo, interrogabam, interrogabo, interrogavi, interrogaveram, interrogavero

putetis, putaretis, putaturi sitis, putaveritis, putavissetis

decerpi, ----, decerptum iri, decerptam esse, ----, decerptam fore

dicant, dicerent, dicturi sint, dixerint, dixissent

scitote, ----, scitote

habemus, habebamus, habebimus, habuimus, habueramus, habuerimus

cavete, ----, cavetote

confidere, ----, confisurum esse, confisum esse, ----, confisum fore

deponite, ----, deponitote

credatis, crederetis, credituri sitis, credideritis, credidissetis

consulere, ----, consulturum esse, consuluisse

consulatis, consuleretis, consulturi sitis, consulueritis, consuluissetis

sumitur, sumebatur, sumetur, sumptum est, sumptum erat, sumptum erit

deletur, delebatur, delebitur, deleta est, deleta erat, deleta erit

esse, futura esse ή fore, fuisse

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική:

Cato attulit ficum praecocem

=  Ficus praecox a Catone allata est

Ανάλυση επιθετικού προσδιορισμού σε δευτερεύουσα πρόταση:

ficum praecocem

= ficum quae praecox erat

Μετατροπή τοπικού προσδιορισμού:

in curiam (κίνηση σε τόπο)

=  

in curia (στάση σε τόπο: in + αφαιρετική)

ex curia (απομάκρυνση από τόπο: ex (ab / de) + αφαιρετική

Δήλωση απαγόρευσης:

nolite confidere

= ne confisi sitis

Neminem credideritis

= nolite credere

Fiduciam deponite

= Nolite deponere fiduciam

Ne deposueritis fiduciam

scitote decerptam esse

= nolite scire decerptam esse

ne sciveritis decerptam esse

Itaque cavete periculum

= Itaque nolite cavere periculum

Itaque ne caveritis periculum

tutamini patriam

= nolite tutari patriam

ne tutati sitis patriam

Ανάλυση μετοχής σε πρόταση:

ostendens: Χρονική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο.

=

dum ostendit (dum + Οριστική Ενεστώτα)

cum ostenderet (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού, σύγχρονο στο παρελθόν, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο inquit)

Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:

attulit: το β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα

= affer

decerptam esse: το απαρέμφατο μέλλοντα στην ίδια φωνή

= decerptum iri

dixissent: το γ’ πληθυντικό προστακτικής μέλλοντα

= dicunto

scitote: το β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα

= scito

cavete: η ονομαστική ενικού μετοχής μέλλοντα και στα τρία γένη

= cauturus, -a, -um

tutamini: το απαρέμφατο μέλλοντα (να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο)

= tutaturos esse

nolite: το γ’ ενικό οριστικής ενεστώτα

= non vult

confidere: το γ’ πληθυντικό υποτακτικής υπερσυντελίκου (να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο)

= confisi essent

consulturum esse: το β’ πληθυντικό υποτακτικής παρακειμένου

= consulueritis

mementote: το β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα

= memento

Ασκήσεις

1. Να αναγνωριστούν οι προστακτικές του κειμένου.

scitote: β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής Ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 4ης συζυγίας scio, scivi, scitum, scire

cavete: β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής Ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 2η συζυγίας caveo, cavi, cautum, cavere

tutamini: β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής Ενεστώτα του αποθετικού ρήματος της 1η συζυγίας tutor, tutatus sum, tutatum, tutari

nolite: β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής Ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ανώμαλου ρήματος nolo, nolui, nolle

deponite: β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής Ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 3ης συζυγίας depono, deposui, depositum, deponere

mementote: β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του ελλειπτικού ρήματος memini, meminisse (το ρήμα είναι χρόνου Παρακειμένου με σημασία Ενεστώτα)

2. Να συμπληρωθούν και να τονιστούν οι σωστοί τύποι της προστακτικής του ενεστώτα.

(Tu) Dic mihi, quid faciat dominus tuus! (dico) [Πες μου τι κάνει ο κύριός σου!]

(Vos) Intrate in cubiculum! (intro) [Μπείτε στην κρεβατοκάμαρα!]

(Tu) Accipe quid fecerit Nasica! (accipio) [Μάθε τι έκανε ο Νασικάς!]

(Vos) Confidite opibus urbis! (confido) [Να έχετε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της πόλης!]

(Vos) Consulite rei publicae! (consulo) [Να φροντίζετε για την πολιτεία!]

(Vos) Imitamini virtutem Camilli! (imitor) [Να μιμείστε την αρετή του Κάμιλλου!]

3. Να αναγνωριστούν οι γραμματικοί τύποι: ostendens, decerptam esse, consulturum esse, consulueritis

ostendens: Ονομαστική ενικού αριθμού του αρσενικού γένους της μετοχής Ενεστώτα ostendens – ostendentis του ρήματος της 3ης συζυγίας ostendo, ostendi, ostentum (ostensum), ostendere

decerptam esse: Απαρέμφατο Παρακειμένου παθητικής φωνής του ρήματος της 3ης συζυγίας decerpo, decerpsi, decerptum, decerpere

consulturum esse: Απαρέμφατο Μέλλοντα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 3ης συζυγίας consulo, consului, consultum, consulere

consulueritis: β΄ πληθυντικό πρόσωπο της Υποτακτικής του Παρακειμένου ενεργητικής φωνής του ρήματος της 3ης συζυγίας consulo, consului, consultum, consulere

4. Να δικαιολογηθεί με βάση τους κανόνες της ακολουθίας ο χρόνος της πρότασης: quando... putetis (πλάγια ερώτηση).

quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore: Η δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα (putetis), καθώς εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (interrogo Οριστική Ενεστώτα) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. 

5. Να αναγνωριστούν από συντακτική άποψη οι τύποι: decerptam esse, consulturum esse, fuisse

decerptam esse: Ειδικό απαρέμφατο που λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος putetis. Υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι η λέξη ficum, έχουμε δηλαδή ετεροπροσωπία.

consulturum esse: Ειδικό απαρέμφατο που λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος crediteritis. Υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το neminem, έχουμε δηλαδή ετεροπροσωπία.

fuisse: Ειδικό απαρέμφατο που λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος mementote. Υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το rem publicam, έχουμε δηλαδή ετεροπροσωπία.

6. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

Μην έχεις εμπιστοσύνη στα λόγια του! (verba)

Noli confidere verbis eius!

Κόψτε το σύκο από (ex + αφ.) το δέντρο!

Decerpite ficum ex arbore!

Σημεία Θεωρίας

1. Η λατινική διαθέτει προστακτική μόνο στον ενεστώτα και στο μέλλοντα και στις δύο φωνές. Η προστακτική του ενεργητικού ενεστώτα έχει β' ενικό πρόσωπο ίδιο με το ενεστωτικό θέμα (amā-, delē-, lege-, audī-,) και β' πληθυντικό, που σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα και την κατάληξη -te (amā -te, delē -te, legi -te, audī-te· πρβ. λύ-ε-τε).

Σημ. To β' ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα των ρημάτων facio, dico, duco είναι fac, dic, due (με αποκοπή του -e)· του fero και του sum είναι fer και es (αθέματα).

2. Η προστακτική του ενεργητικού μέλλοντα σχηματίζεται ως εξής:

β' και γ' ενικό πρόσωπο: ενεστ. θέμα + καταλ. -to

(amā -to, delē -to, legi -to, audī -to πρβ. λυ-έ-τω)·

β' πληθ. πρόσωπο: ενεστ. θέμα + κατάλ. -tōte

και γ' πληθ. πρόσωπο: ενεστ. θέμα + κατάλ. -nto

(ama -tōte, ama -nto- dele -tōte, dele -nto· legi -tōte, leg -unto και audi -tōte, audi -unto

3. Η προστακτική του παθητικού ενεστώτα σχηματίζεται ως εξής: β' ενικό με την κατάληξη -re (amā -re, delē -re, lege -re, audī -re) και β' πληθυντικό ίδιο με το β' πληθ. της οριστικής (amamini κτλ.).

Η προστακτική του παθητικού μέλλοντα έχει τρεις τύπους: β' και γ' ενικό με την κατάληξη -tor (amā -tor, leg -i-tor)· γ' πληθυντικό με την κατάληξη -ntor (ama -ntor, dele -ntor) και -u-ntor (leg -u-ntor, audi -u-ntor).

4. Η πιο συνηθισμένη προστακτική είναι η προστακτική του ενεργητικού ενεστώτα. Η προστακτική αυτή όμως κανονικά δεν εκφράζει την απαγόρευση (αντίθετα με την προστακτική της ελληνικής). Η απαγόρευση εκφράζεται με τους εξής δύο τρόπους: (α) noli, nolīte -+- απαρ. ενεστ. (οι τύποι αυτοί είναι προστ. του nolo δε θέλω) (β) ne + υποτ. του πρκ. (αντί του ne χρησιμοποιούνται διάφορες αρνητικές λέξεις, όπως nemo, numquam κτλ.)

5. Συχνά η προστακτική του ενεργ. ενεστώτα αντικαθιστά και την αντίστοιχη προστακτική του μέλλοντα. Το γ' εν. και το γ' πληθ. πρόσωπο της προστακτικής του μέλλοντα χρησιμοποιούνται μόνο σε νόμους και συνθήκες. Η προστακτική αυτή αναπληρώνει την προστακτική του ενεστώτα όταν λείπει, π.χ. memento, mementōte (του memini)· scito, scitōte (του scio).

6. Η προστακτική του παθητ. ενεστώτα χρησιμοποιείται κυρίως με τα αποθετικά ρήματα (που, όπως ξέρουμε, έχουν ενεργητική ή μέση σημασία).

7. Προσδιορισμός του χρόνου. Το «πριν πόσο χρόνο» εκφράζεται με την ante + αιτ. π.χ. ante paucos dies. Το «μετά από πόσο χρόνο» εκφράζεται με την post + αιτ., π.χ. post paucos dies.