Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γλώσσα, στάσεις και συμπεριφορές του εφήβου

Erik Brede 

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γλώσσα, στάσεις και συμπεριφορές του εφήβου

Ο έφηβος αισθάνεται αποκλεισμένος, γιατί δεν μπορεί να «μεταφράσει» με λέξεις τα έντονα συναισθήματά του και τις υπερβολικές αλλαγές που αισθάνεται να συμβαίνουν καθημερινά στη ζωή του. Γι’ αυτό πολλοί έφηβοι δεν διστάζουν να τροποποιήσουν την ομιλία τους, να βρίσουν και να εκδηλώνουν συμπεριφορές οι οποίες δεν δείχνουν σεβασμό, ενώ οι ίδιοι επιζητούν τον σεβασμό. Η «παραμόρφωση» της γλωσσικής δομής αντανακλά τις δικές τους εσωτερικές αναστατώσεις, αλλά και την «επιθετική» πολλές φορές διάθεσή τους να ανατρέψουν τα δεδομένα και να επιβάλουν τη δική τους προσωπική «κοσμοαντίληψη» και «κοσμοθεωρία».

Οι νεωτερισμοί, οι παραφθορές, οι μετατροπές, οι παραλλαγές, οι προσθαφαιρέσεις λέξεων δεν έχουν να κάνουν με τη γλωσσική πενία ή με την έλλειψη ικανότητας για μάθηση, αλλά κυρίως με τις εφηβικές ανησυχίες, με την ανάγκη των εφήβων για επιβεβαίωση, για διαφοροποίηση από τους άλλους και με την άρνησή τους να δεχτούν κάτι ήδη «μασημένο». Γενικά, η γλώσσα των εφήβων εκφράζει τις αντιφάσεις τους, τα κενά τους, τις αμφιταλαντεύσεις τους, τις αναζητήσεις τους, την ανάγκη αλλαγής και ανανέωσης, την επαναδόμηση του ψυχισμού τους καθώς και της ταυτότητάς τους.

Επίσης, ποικίλες είναι οι στάσεις και οι συμπεριφορές που παρατηρούμε κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Έτσι, ο έφηβος άλλοτε επιθυμεί να μείνει μόνος, κι άλλοτε επιζητά επίμονα τη συντροφιά, άλλοτε αποστρέφεται την εργασία κι άλλοτε ρίχνεται με τα μούτρα σ’ αυτή, αισθάνεται αμηχανία για το σώμα του αλλά και προσπαθεί να αναδείξει την ομορφιά του. Ακόμη, σε κάποιες περιπτώσεις εκδηλώνει νευρικότητα και ανησυχία, ενώ σε άλλες κατακλύζεται από ανία και είναι ιδιαίτερα ευσυγκίνητος. Άλλα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας είναι η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η ονειροπόληση, το ψέμα, αλλά και η αντιδραστική, μερικές φορές εχθρική στάση, όχι μόνο προς τους ενήλικες, αλλά και προς το άλλο φύλο. Τέλος, η τάση του εφήβου να αμφισβητεί, συχνά με τρόπο άγονο κι επιθετικό, συντελεί στο να θεωρείται από το κοινωνικό περιβάλλον επαναστάτης ή ταραξίας.

Θ. Γιοβαζολιάς κ.α. (2011). Συνεργασία εκπαιδευτικών – οικογένειας, 29-30. Αθήνα: ΥΠΔΒΜΘ., Γ. Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης. ΙΔΕΚΕ (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Ποιες αλλαγές, σύμφωνα με το κείμενο, παρατηρούνται στη γλώσσα των εφήβων και τι εκφράζουν οι αλλαγές αυτές; (60-80 λέξεις)

Οι έφηβοι τείνουν να τροποποιούν την ομιλία τους με το να χρησιμοποιούν νέες, παραλλαγμένες, αλλοιωμένες λέξεις, αφαιρώντας κάποιες ή μετατρέποντάς τες, προκειμένου να διαφοροποιηθούν από τους άλλους. Πρόκειται για μια γλωσσική έκφραση, η οποία αποδίδει τις ανησυχίες των εφήβων και καλύπτει την ανάγκη τους για επιβεβαίωση. Η γλώσσα των εφήβων, άρα, δεν είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας τους να μάθουν την ορθή χρήση της γλώσσας, ούτε της, υποτιθέμενης, γλωσσικής τους πενίας∙ είναι πολύ περισσότερο αποτέλεσμα των αντιφάσεων και των αμφιταλαντεύσεων που βιώνουν, καθώς και της διάθεσής τους για ανανέωση και αλλαγή.

Α1. Ποιες αλλαγές, σύμφωνα με το κείμενο, παρατηρούνται στις στάσεις και τις συμπεριφορές των εφήβων και τι εκφράζουν οι αλλαγές αυτές; (60-80 λέξεις)

Οι στάσεις και οι συμπεριφορές των εφήβων παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία και πολλές εναλλαγές. Ο έφηβος άλλοτε επιθυμεί να περνά χρόνο μόνος του κι άλλοτε επιζητά τη συντροφιά των άλλων, άλλοτε δείχνει να μην έχει καμία διάθεση για εργασία και άλλοτε αφοσιώνεται πλήρως σε αυτή. Συνάμα, ενώ ο έφηβος νιώθει επί της ουσίας αμηχανία για το υπό διαμόρφωση σώμα του, προσπαθεί εντούτοις να αναδείξει την όμορφη εξωτερική του εικόνα. Ο έφηβος άλλοτε εκδηλώνει έντονη νευρικότητα και ανησυχία, άλλοτε αισθάνεται απόλυτη ανία και εμφανίζεται εξαιρετικά ευσυγκίνητος. Ενώ, ενδεικτική της ηλικίας είναι η εκδήλωση επιθετικότητας τόσο απέναντι στους ενήλικες όσο και απέναντι στο άλλο φύλο.

Α1. Βασιζόμενοι στο κείμενο, να χαρακτηρίσετε με Σωστό ή Λάθος τις ακόλουθες προτάσεις:

1. Πολλοί έφηβοι δεν διστάζουν να τροποποιήσουν την ομιλία τους.

= Σωστό

2. Οι περισσότεροι έφηβοι αποφεύγουν να βρίζουν και δείχνουν πάντοτε σεβασμό.

= Λάθος

3. Οι παραφθορές και οι παραλλαγές λέξεων από μέρους των εφήβων σχετίζονται με τη γλωσσική πενία.

= Λάθος

4. Οι στάσεις και οι συμπεριφορές των εφήβων είναι ποικίλες.

= Σωστό

5. Οι έφηβοι σε ελάχιστες περιπτώσεις εκδηλώνουν νευρικότητα και ανησυχία.

= Λάθος

Α2. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου (επαγωγική ή παραγωγική); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η συλλογιστική πορεία είναι επαγωγική. Ο συγγραφέας ξεκινά από παρατηρήσεις ειδικού περιεχομένου που σχετίζονται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της γλωσσικής έκφρασης των εφήβων και προχωρά σε γενικότερες διαπιστώσεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας που βρίσκουν την έκφρασή τους μέσα από τις γλωσσικές διαφοροποιήσεις.

Α2. Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των περιόδων της τρίτης παραγράφου (Επίσης...ταραξίας) του κειμένου;

-Έτσι

- Ακόμη

- Άλλα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας είναι

- Τέλος

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση χρησιμοποιώντας μία συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση των λέξεων με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία που αυτές έχουν στο κείμενο: τροποποιήσουν, πενία, διαφοροποίηση, ανανέωσης, ανία.

- Ο υπουργός αρνείται να επιφέρει μεταβολές στο νομοσχέδιο, όπως ζητά η αντιπολίτευση.

- Οι νέοι κατηγορούνται συχνά για την πνευματική τους ένδεια, την οποία πολλοί αποδίδουν σε αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος.

- Στη νέα του δήλωση ο υπουργός μετέβαλε τη θέση του για τα εξοπλιστικά προγράμματα.

- Οι νέοι με τη ζωτικότητά τους φέρνουν πάντοτε έναν αέρα αλλαγής απέναντι στη στασιμότητα της κοινωνίας.

- Η μεγάλη διάρκεια της παράστασης και το πλήθος των μονολόγων προκάλεσε πλήξη σε πολλούς θεατές.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων χρησιμοποιώντας τις παρακάτω λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: έντονα συναισθήματα, εφηβικές ανησυχίες, αναζητήσεις, έλλειψη αυτοπεποίθησης, αμφισβητεί.

Η εφηβεία είναι μία περίοδος που χαρακτηρίζεται από έντονα συναισθήματα, διαρκείς αλλαγές στη συμπεριφορά του ατόμου και ποικίλες αντιφάσεις. Έτσι, ενώ ο έφηβος χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυτοπεποίθησης, δεν παύει ωστόσο να αμφισβητεί τους άλλους, να εκφράζεται κατά απόλυτο τρόπο και να προχωρά στις προσωπικές του αναζητήσεις. Οι εφηβικές ανησυχίες, άλλωστε, εκδηλώνονται, όχι μόνο μέσα από τη συμπεριφορά του ατόμου, αλλά και μέσα από τη γλωσσική του έκφραση, η οποία διαφοροποιείται αρκετά από τη συνήθη γλωσσική μορφή.

Β1. Να δημιουργήσετε μία πρόταση με καθεμιά από τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: συμπεριφορές, δείχνουν, επιβεβαίωση, χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας, κοινωνικό περιβάλλον.

- Οι έφηβοι μη γνωρίζοντας πώς να εκδηλώσουν τις εσωτερικές τους ανησυχίες οδηγούνται συχνά σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές, που εκλαμβάνονται από τους άλλους ως αγένεια.

- Οι έφηβοι δεν φαίνεται να δείχνουν το αναμενόμενο ενδιαφέρον για τα μαθήματα του σχολείου, έστω κι αν μπορούν να επωφεληθούν αρκετά από αυτά.

- Η ανασφάλειά του τον ωθεί ν’ αναζητά διαρκώς επιβεβαίωση από τους ανθρώπους γύρω του.

- Η κυκλοθυμία είναι ένα από τα συνήθη χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας.

- Το κοινωνικό περιβάλλον του εφήβου επηρεάζει σημαντικά το πώς θα επιλέξει να διαχειριστεί τις εσωτερικές του ανησυχίες και τους προβληματισμούς του.

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «[Ο έφηβος] έρχεται αντιμέτωπος με το άλλο φύλο».

= Μεταφορική

2. «Πολλοί έφηβοι δεν δείχνουν σεβασμό».

= Κυριολεκτική

3. «Η παραμόρφωση της γλωσσικής δομής αντανακλά τις δικές τους εσωτερικές αναστατώσεις».

= Μεταφορική

Β2.α. Ο τίτλος του κειμένου είναι κυριολεκτικός / δηλωτικός ή μεταφορικός / συνυποδηλωτικός;

Ο τίτλος του κειμένου είναι κυριολεκτικός.

Β2.β. Να δώσετε έναν δικό σας σύντομο μεταφορικό / συνυποδηλωτικό τίτλο στο κείμενο.

Οι παράδοξες διαδρομές της εφηβείας.

Β2. Στις παρακάτω προτάσεις να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες μεταφορικές / συνυποδηλωτικές λέξεις με κυριολεκτικές / δηλωτικές λέξεις ή ισοδύναμες φράσεις:

1. Ο έφηβος δεν μπορεί να «μεταφράσει» με λέξεις τα έντονα συναισθήματά του.

= αποδώσει

2. Η άρνησή [των εφήβων] να δεχτούν κάτι ήδη «μασημένο».

= τετριμμένο

3. Η «παραμόρφωση» της γλωσσικής δομής αντανακλά τις δικές τους εσωτερικές αναστατώσεις.

= φανερώνει