Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γέλιο και ευφυΐα

Αρκάς 

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Γέλιο και ευφυΐα

Οι περισσότεροι άνθρωποι σπάνια (χαμο)γελούν. Αυτό συμβαίνει γιατί επικρατεί η εντύπωση ότι αυτός που (χαμο)γελάει πολύ είναι λιγότερο έξυπνος, σε σχέση με κάποιον άλλον, που είναι συνεχώς σοβαρός. Για κάποιον λόγο, έχουμε συνδέσει τη σοβαρότητα με την ευφυΐα και θεωρούμε ότι όσο πιο σοβαροφανώς μιλάμε ή ενεργούμε, τόσο περισσότερο ευφυείς είμαστε. Έτσι, όποιος (χαμο)γελάει συχνά, κινδυνεύει να θεωρηθεί αφελής.

Σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι να κάνετε κάποιον να γελάσει. Δεν είναι τυχαίο που η κωμωδία θεωρείται το δυσκολότερο είδος για τους ηθοποιούς και τους συγγραφείς. Όταν μας συμβαίνει κάτι δυσάρεστο, θεωρείται λογικό και αυτονόητο να στεναχωριόμαστε. Πόση ευφυΐα χρειάζεται για να πράξει κάποιος το αυτονόητο; Αντίθετα, χρειάζεται ευστροφία για να απεγκλωβιστούμε από την ιδιωτική μας λογική και να δούμε την εύθυμη όψη μιας κατάστασης.

Θεωρητικά, οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ότι η ανησυχία για ένα πρόβλημα δεν θα μας δώσει τη λύση. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι να μας φέρει σε χειρότερη θέση, γιατί διπλασιάζει το φορτίο στις πλάτες μας. Εξαιτίας της ανησυχίας, μπαίνουμε σε κατάσταση άγχους και αισθανόμαστε περισσότερο πιεσμένοι. Επιπλέον, έτσι όπως είμαστε πιεσμένοι, γινόμαστε ενεργειακά πιο φτωχοί. Δεν φτάνει που έχουμε το πρόβλημα, έχουμε και άγχος από πάνω! Το βρίσκετε σοφό αυτό;

(Χαμο)γελώντας, δεν μειώνουμε το πρόβλημα, αλλά διαλύουμε την ανησυχία και το πρόσθετο άγχος. Όταν (χαμο)γελάμε, δεν σημαίνει ότι δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματά μας. Ουσιαστικά, η ευφυΐα μας κινητοποιείται, ώστε να γίνει μία διαφορετική διαχείριση δυνατοτήτων. Απεγκλωβιζόμαστε από την αυτοπαγίδευσή μας στο ναρκοπέδιο της σοβαροφανούς ιδιωτικής μας λογικής. Ως γνωστόν, τα προβλήματα πάνε μαζί με τις λύσεις τους. Από όσο περισσότερες πλευρές δούμε κάτι, τόσες περισσότερες πιθανότητες έχουμε να βρούμε τη λύση. Το γέλιο φωτίζει κάποιες ξεχασμένες πλευρές των προβλημάτων μας, χώρια που μας χαλαρώνει κιόλας! Μας δείχνει τον δρόμο, μας ανάβει το φως και μας ξεκουράζει κι από πάνω!

Αλ. Λουπασάκης. (2002). Γέλιο - Η καλύτερη θεραπεία, 123-124. Αθήνα: Κέδρος (διασκευή).

σοβαροφανής: αυτός που θέλει να φαίνεται σοβαρός

απεγκλωβίζομαι: απελευθερώνομαι 

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το κείμενο, η ανησυχία για κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε δεν μας δίνει τη λύση; (60-80 λέξεις)

Το να ανησυχούμε για κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε όχι μόνο δεν μας προσφέρει τη λύση, αλλά μας φέρνει σε ακόμη δυσχερέστερη θέση, μιας και πολλαπλασιάζει την ένταση που βιώνουμε. Η ανησυχία αυξάνει το άγχος που αισθανόμαστε κι αυτό με τη σειρά του μας προκαλεί εντονότερο αίσθημα πίεσης, με άμεσο αποτέλεσμα να μειώνεται δραστικά η τόσο αναγκαία ενέργειά μας. Έτσι, καταλήγουμε να νιώθουμε εξαντλημένοι και αγχωμένοι, μη έχοντας πια ούτε την ενέργεια μα ούτε και τη διάθεση, για να αναζητήσουμε κατά τρόπο ουσιαστικό και αποτελεσματικό τη λύση του προβλήματός μας.

Α1. Ποια είναι, σύμφωνα με το κείμενο, η συμβολή του γέλιου στην αντιμετώπιση των προβλημάτων μας; (60-80 λέξεις)

Το γέλιο βοηθά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων μας με το να απομακρύνει τα αισθήματα ανησυχίας και άγχους. Λειτουργεί, υπό μία έννοια, ως μηχανισμός ενεργοποίησης της ευφυΐας μας, προκειμένου να γίνει μια διαφορετική προσέγγιση του ζητήματος και να αξιοποιηθούν με νέο τρόπο οι δυνατότητές μας. Χάρη στο γέλιο κατορθώνουμε να απεγκλωβιστούμε από τους περιορισμούς που μας είχε θέση η σοβαροφανής λογική και εξετάζουμε το πρόβλημα κι από άλλες πλευρές. Έτσι, αντικρίζουμε πτυχές των προβλημάτων μας που είχαμε παραβλέψει ή λησμονήσει κι έχουμε τη δυνατότητα να αναζητήσουμε με πιο δημιουργικό τρόπο τις αναγκαίες λύσεις.

Α1. Βασιζόμενοι στο κείμενο, να χαρακτηρίσετε με Σωστό ή Λάθος τις ακόλουθες προτάσεις:

1. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν (χαμο)γελούν συχνά, επειδή κυριαρχεί η άποψη πως όποιος (χαμο)γελάει είναι αφελής. = Σωστό

2. Χρειάζεται ευφυΐα για να δει κανείς την αστεία πλευράς μιας «προβληματικής» κατάστασης. = Σωστό

3. Η ανησυχία βοηθάει στο να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά ένα πρόβλημά μας. = Λάθος

4. Όταν χαμογελάμε η σκέψη μας αδρανοποιείται. = Λάθος

5. Το γέλιο μπορεί να μας βοηθήσει να δούμε κάποιες πλευρές των προβλημάτων μας. = Σωστό  

Α2. α. Να επισημάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στην τρίτη παράγραφο (Θεωρητικά... αυτό;) του κειμένου.

- Ωστόσο

- Επιπλέον

Α2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους από τον συγγραφέα.

Ο σύνδεσμος ωστόσο δηλώνει αντίθεση σε σχέση με όσα έχουν ήδη αναφερθεί, ενώ το επίρρημα επιπλέον δηλώνει την πρόθεση του γράφοντος να προσθέσει κάτι σχετικό με όσα έχει αναφέρει προηγουμένως.

Β1. «Το γέλιο φωτίζει κάποιες ξεχασμένες πλευρές των προβλημάτων μας, χώρια που μας χαλαρώνει κιόλας».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω περίοδο λόγου, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Το γέλιο φωτίζει κάποιες ξεχασμένες πλευρές των προβλημάτων μας, χώρια που μας χαλαρώνει κιόλας. Αποτελεί, άρα, έναν ευχάριστο τρόπο για να αποδεσμεύσουμε τη σκέψη μας από την οπτική προσέγγισης που ακολουθούσαμε ως εκείνη τη στιγμή και να αντικρίσουμε τα πράγματα με νέα ματιά. Συνάμα, μας αποφορτίζει από τη συσσωρευμένη ένταση και μας επιτρέπει να αποκτήσουμε μια πιο αισιόδοξη διάθεση που καθιστά ευχερέστερη την αναζήτηση πιο πρωτότυπων ή ακόμη και ανορθόδοξων λύσεων. Έτσι, η απογοήτευση που έκανε τα πάντα να μοιάζουν δύσκολα και ανέφικτα, δίνει τη θέση της σε μια πιο χαλαρή προσέγγιση.   

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση με καθεμιά συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση των λέξεων με την έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: σοφό, μειώνουμε, διαλύουμε, θέλουμε, κινητοποιείται.

- Αυτή η επένδυση αποδείχθηκε έξυπνη επιλογή και για τον ίδιο και για την εταιρεία.

- Η άκρατη φιλοδοξία του καταλήγει να περιορίζει την αποτελεσματικότητά του, αφού δεν του επιτρέπει να κρίνει με ψυχραιμία τα δεδομένα.

- Είναι σημαντικό να εξαλειφθεί κάθε σκιά στη μεταξύ μας σχέση.

- Ό,τι επιθυμούμε περισσότερο, φανερώνει καλύτερα την προσωπικότητά μας.

- Ενεργοποιήθηκαν όλες οι δυνάμεις της πυροσβεστικής για την κατάσβεση της πυρκαγιάς.

Β1.α. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή: σπάνια, δυσκολότερο, δυσάρεστο, μειώνουμε, κινητοποιείται.

Σπάνια: συχνά

Δυσκολότερο: ευκολότερο

Δυσάρεστο: ευχάριστο

Μειώνουμε: αυξάνουμε

Κινητοποιείται: αδρανοποιείται 

Β1.β. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση χρησιμοποιώντας καθεμιά από τις αντώνυμες λέξεις.

- Μου συμβαίνει συχνά κάτι τέτοιο και ξέρω πώς να το αντιμετωπίσω.

- Η εξεύρεση ικανοποιητικών λύσεων δεν είναι και το ευκολότερο πράγμα.

- Η πρόσφατη επιτυχία στις διαπραγματεύσεις ήταν πιθανώς το πιο ευχάριστο νέο των τελευταίων ημερών.

- Κατά τους θερινούς μήνες αυξάνουμε την κατανάλωση φρούτων.

- Αποτελεί απογοητευτική διαπίστωση πως ένα ολιγοήμερο κύμα κακοκαιρίας αρκεί για να αδρανοποιήσει τον κρατικό μηχανισμό.

Β2. Να επισημάνετε στο κείμενο τρεις περιπτώσεις (φράσεις ή προτάσεις) μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

- για να απεγκλωβιστούμε από την ιδιωτική μας λογική

- διαλύουμε την ανησυχία

- στο ναρκοπέδιο της σοβαροφανούς ιδιωτικής μας λογικής

Β2. Ποιους επικοινωνιακούς στόχους επιχειρεί να επιτύχει ο συγγραφέας χρησιμοποιώντας το α΄ και το β΄ πληθυντικό πρόσωπο;

Με τη χρήση του α΄ προσώπου ο συγγραφέας επιχειρεί να αναδείξει το γεγονός πως το θέμα που πραγματεύεται αφορά όλα εν γένει τα μέλη της κοινωνίας, όπως, άλλωστε, και τον ίδιο. Συνάμα, η γραφή σε πρώτο πρόσωπο καθιστά το κείμενο πιο άμεσο και ενισχύει την αίσθηση της αλήθειας και της εγκυρότητας, καθώς πρόκειται για κάτι που το βιώνει προσωπικά ο γράφων. «Για κάποιον λόγο, έχουμε συνδέσει τη σοβαρότητα με την ευφυΐα και θεωρούμε ότι όσο πιο σοβαροφανώς μιλάμε ή ενεργούμε, τόσο περισσότερο ευφυείς είμαστε.»

Με τη χρήση του β΄ προσώπου ο συγγραφέας δημιουργεί την εντύπωση πως απευθύνεται στους αναγνώστες του, γεγονός που καθιστά το κείμενο πιο ενδιαφέρον και παράλληλα λειτουργεί κατά τρόπο που παροτρύνει τους αναγνώστες να λάβουν πιο ενεργά υπόψη τους τα όσα διαβάζουν. Ενισχύεται, υπό μία έννοια, η συμμετοχή του αναγνώστη και δημιουργείται, συνάμα, μια σχέση οικειότητας με τον συγγραφέα. «Σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι να κάνετε κάποιον να γελάσει.»

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «Οι περισσότεροι άνθρωποι σπάνια (χαμο)γελούν».

= Κυριολεκτική

2. «Η ανησυχία διπλασιάζει το φορτίο στις πλάτες μας».

= Μεταφορική

3. «Το γέλιο φωτίζει κάποιες ξεχασμένες πλευρές των προβλημάτων μας».

= Μεταφορική