Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η φιλία

Brian Oldham 

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Η φιλία

Κείμενο 1

[Η φιλία]

Τα παιδιά ωφελούνται πολύ από στενές φιλικές σχέσεις στις οποίες υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη. Οι φιλίες τα βοηθούν να συνειδητοποιήσουν κοινωνικές έννοιες, να συνυπάρχουν αρμονικά με άλλους και να αναπτύξουν την αυτοεκτίμησή τους. Επίσης, οι φιλίες ενισχύουν και σταθεροποιούν τους κανόνες, τις στάσεις και τις αξίες κάθε ομάδας συνομηλίκων, ενώ λειτουργούν και ως υπόβαθρο για τον ατομικό και τον ομαδικό συναγωνισμό. Επιπρόσθετα, ένας στενός φίλος μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αντιμετωπίσει τις αρνητικές συνέπειες της αντιπάθειας και της απομόνωσης από τους συνομηλίκους. Τέλος, τα παιδιά με σταθερές και «ικανοποιητικές» φιλίες έχουν καλύτερη στάση απέναντι στο σχολείο και επιτυγχάνουν περισσότερα.

Τα παιδιά μπορούν με τον φίλο τους να μοιραστούν τα συναισθήματά τους, τους φόβους και κάθε λεπτομέρεια της ζωής τους. Το να έχουν τουλάχιστον έναν καλό φίλο, τον οποίο εμπιστεύονται, τους μαθαίνει με ποιον τρόπο να σχετίζονται με άλλους χωρίς να νιώθουν αμήχανα. Ακόμη, τα καθιστά ικανά να κατανοούν τις σκέψεις, τις προσδοκίες τα συναισθήματα και τις προθέσεις των άλλων. Επιπλέον, η ύπαρξη φίλων επιτρέπει το μοίρασμα μυστικών, αν και τα είδη των μυστικών που μπορούν να κατανοήσουν και να μοιραστούν τα παιδιά, διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία τους.

Ασφαλώς, και η φιλία διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία. Ειδικά στην εφηβική ηλικία οι ομαδικές φιλίες είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Οι ομάδες συνομηλίκων είναι γενικά μεγάλες, με αρκετά αγόρια ή κορίτσια τα οποία συμμετέχουν τακτικά μαζί σε διάφορες δραστηριότητες.

Ορισμένες παιδικές φιλίες διαρκούν μια ολόκληρη ζωή. Σε τέτοιες μακροχρόνιες φιλίες η σχέση συμβαίνει να είναι ισότιμη και κανένας φίλος να μην αναλαμβάνει έναν πιο σαφή ή σταθερό ρόλο. Συνήθως, οι νέοι που συντηρούν τις φιλικές τους σχέσεις για πολύ χρόνο έχουν κοινές αξίες, στάσεις και προσδοκίες. Η «κοινότητα» αυτή των «πιστεύω» και των «οραμάτων» αποτελεί τον συνεκτικό ιστό της φιλίας τους. Επομένως, οι άνθρωποι που διατηρούν μακροχρόνια φιλία σπάνια έχουν εντελώς αντίθετους χαρακτήρες.

G.J. Craig, D. Baucum. (2007). Η ανάπτυξη του ανθρώπου. (Επιμέλεια μετάφρασης Α. Ιωαννίδου), τ. Α΄, 656-657. Αθήνα: Παπαζήση (διασκευή).

Κείμενο 2.

[Σχέσεις των εφήβων με τους συνομηλίκους]

Κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας συντελούνται αλλαγές και στις φιλικές σχέσεις των νέων. Σε γενικές γραμμές, ο χρόνος που περνούν οι έφηβοι με τους φίλους τους αυξάνεται σημαντικά, ενώ μειώνεται ο χρόνος που περνούν με την οικογένειά τους ή μόνοι τους. Πολλοί παράγοντες συντελούν σε αυτό. Αρχικά, το ότι τα παιδιά στα πρώτα χρόνια της εφηβείας αγωνίζονται να διαμορφώσουν προσωπικότητα ανεξάρτητη από εκείνη των γονιών τους. Έτσι, στρέφονται όλο και περισσότερο προς τους συνομηλίκους τους για ασφάλεια και κοινωνική στήριξη. Ενώ τα παιδιά του δημοτικού αναμένουν από τους γονείς τους αυτήν τη στήριξη, στην ηλικία του γυμνασίου αντιλαμβάνονται πως οι φίλοι τους μπορούν να τους υποστηρίξουν εξίσου με τους γονείς τους. Κατά τη φοίτησή τους στο λύκειο, οι έφηβοι θεωρούν τους φίλους τους ως πρωταρχική πηγή στήριξης.

Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της εφηβείας τα παιδιά αποκτούν πολλές κοινωνικές δεξιότητες. Μπορούν να κατανοήσουν τους άλλους και να καταλάβουν ότι οι άλλοι είναι μοναδικά άτομα με δικά τους συναισθήματα. Μ’ αυτόν τον τρόπο αυξάνεται σημαντικά η οικειότητα και η αφοσίωση μεταξύ φίλων.

Οι περισσότεροι έφηβοι δίνουν μεγάλη αξία όχι μόνο στους στενούς τους φίλους, αλλά και στην ευρύτερη ομάδα των συνομηλίκων, με τους οποίους μοιράζονται κοινές ιδέες, αξίες, συντροφικότητα και διασκέδαση. Αυτό κάθε άλλο παρά ανησυχητικό είναι, γιατί οι έφηβοι που έχουν ικανοποιητικές και αρμονικές φιλικές σχέσεις είναι λιγότερο εσωστρεφείς και αποδίδουν καλύτερα στο σχολείο.

R.E. Slavin. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Θεωρία και Πράξη. (Επιστ. επιμέλεια Κ. Κόκκινος), 132-133. Αθήνα: Μεταίχμιο (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Γιατί, σύμφωνα με τα κείμενα, είναι θετικό οι έφηβοι να αναπτύσσουν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους φίλους τους; (60-80 λέξεις)

Η ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης επιτρέπει στους εφήβους να αντιληφθούν βασικές κοινωνικές έννοιες, να συνυπάρχουν κατά τρόπο αρμονικό με τους άλλους, καθώς και να ενισχύουν την αυτοπεποίθησή τους. Επιπλέον, η ύπαρξη ενός στενού φίλου βοηθά τον έφηβο να αντιμετωπίσει τις αρνητικές συνέπειες που έχει η αντιπάθεια και η απομόνωση από τα άλλα άτομα της ίδιας ηλικίας. Άλλωστε, είναι χάρη στη φιλία και στο αίσθημα εμπιστοσύνης που οι έφηβοι μαθαίνουν να συναναστρέφονται με άλλους ανθρώπους, χωρίς να αισθάνονται αμήχανα, και αποκτούν παράλληλα τη δυνατότητα να αναγνωρίζουν τις σκέψεις, τις προσδοκίες και τις προθέσεις των άλλων. Τέλος, η ύπαρξη αρμονικών φιλικών σχέσεων συνδέεται με την ελαχιστοποίηση της εσωστρέφειας και την καλύτερη απόδοση στο σχολείο.

Α1. Από πού επιζητούν, σύμφωνα με το δεύτερο κείμενο, κοινωνική στήριξη τα μικρά παιδιά και από πού οι έφηβοι; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (60-80 λέξεις)

Τα παιδιά του δημοτικού επιζητούν την αναγκαία κοινωνική στήριξη από τους γονείς τους, ενώ οι έφηβοι στα χρόνια του γυμνασίου αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως μπορούν να λάβουν εξίσου επαρκή στήριξη και από τους φίλους τους. Στα χρόνια του λυκείου, πάντως, οι έφηβοι θεωρούν πια τους φίλους τους ως πρωταρχική πηγή κοινωνικής στήριξης. Πρόκειται για μια αλλαγή στη συμπεριφορά που συνδέεται με την έμφυτη ανάγκη που προκύπτει κατά τη διάρκεια της εφηβείας για τη διαμόρφωση προσωπικότητας ανεξάρτητης από εκείνης των γονιών.

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το δεύτερο κείμενο, οι έφηβοι αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στους φίλους τους; (60-80 λέξεις)

Οι έφηβοι στην προσπάθειά τους να διαμορφώσουν προσωπικότητα ανεξάρτητη από αυτή των γονιών τους αναζητούν περισσότερο τη συναναστροφή με τους φίλους τους για να διασφαλίσουν κοινωνική στήριξη. Η ανάγκη αυτής της στήριξης ξεκινά κυρίως στα χρόνια του γυμνασίου, αλλά κορυφώνεται στο λύκειο. Συνάμα, το γεγονός ότι οι έφηβοι αποκτούν περισσότερες κοινωνικές δεξιότητες, διευκολύνει την ανάπτυξη οικειότητας και ενισχύει την αφοσίωση μεταξύ φίλων. Ας προσεχθεί πάντως πως οι έφηβοι δεν δίνουν αξία μόνο στους στενούς φίλους τους, αλλά και στην ευρύτερη ομάδα συνομηλίκων τους, καθώς τους συνδέουν οι κοινές ιδέες και αξίες κι η διάθεση για συντροφικότητα και διασκέδαση.   

Α2. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή στην πρώτη παράγραφο (Κατά τη διάρκεια… στήριξης) του δεύτερου κειμένου;

Ο συγγραφέας προκειμένου να επιτύχει τη συνοχή της παραγράφου αξιοποιεί μια σειρά διαρθρωτικών λέξεων μέσω των οποίων επιμερίζει τους παράγοντες που συντελούν στο να περνούν οι έφηβοι περισσότερο χρόνο με τους φίλους τους παρά με τους γονείς τους. Έχουμε, λοιπόν, τις ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις: Αρχικά, Έτσι, Ενώ. 

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τέταρτης παραγράφου (Ορισμένες... χαρακτήρες) του πρώτου κειμένου;

Θεματική περίοδος: Ορισμένες παιδικές φιλίες διαρκούν μια ολόκληρη ζωή.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Σε τέτοιες μακροχρόνιες φιλίες η σχέση συμβαίνει να είναι ισότιμη και κανένας φίλος να μην αναλαμβάνει έναν πιο σαφή ή σταθερό ρόλο. Συνήθως, οι νέοι που συντηρούν τις φιλικές τους σχέσεις για πολύ χρόνο έχουν κοινές αξίες, στάσεις και προσδοκίες. Η «κοινότητα» αυτή των «πιστεύω» και των «οραμάτων» αποτελεί τον συνεκτικό ιστό της φιλίας τους.

Κατακλείδα: Επομένως, οι άνθρωποι που διατηρούν μακροχρόνια φιλία σπάνια έχουν εντελώς αντίθετους χαρακτήρες

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Τα παιδιά... ηλικία τους) του πρώτου κειμένου;

Θεματική περίοδος: Τα παιδιά μπορούν με τον φίλο τους να μοιραστούν τα συναισθήματά τους, τους φόβους και κάθε λεπτομέρεια της ζωής τους.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Το να έχουν τουλάχιστον έναν καλό φίλο, τον οποίο εμπιστεύονται, τους μαθαίνει με ποιον τρόπο να σχετίζονται με άλλους χωρίς να νιώθουν αμήχανα. Ακόμη, τα καθιστά ικανά να κατανοούν τις σκέψεις, τις προσδοκίες τα συναισθήματα και τις προθέσεις των άλλων. Επιπλέον, η ύπαρξη φίλων επιτρέπει το μοίρασμα μυστικών, αν και τα είδη των μυστικών που μπορούν να κατανοήσουν και να μοιραστούν τα παιδιά, διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία τους.

Κατακλείδα: ---

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση χρησιμοποιώντας καθεμιά συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση των λέξεων του δεύτερου κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία που αυτές έχουν στο κείμενο: συντελούνται, αγωνίζονται, αναμένουν, αντιλαμβάνονται, θεωρούν.

- Επί της προεδρίας του πραγματοποιήθηκε σημαντικό έργο.

- Μόχθησε πολύ, για να πετύχει στη ζωή του.

- Περιμένουμε εντός των προσεχών μηνών τη μείωση των συντάξεων που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός.

- Δεν έχω γνώσεις οικονομικών και αδυνατώ να κατανοήσω την ορθότητα μιας οικονομικής ανάλυσης.

- Πολλοί πιστεύουν ότι ο Βενιζέλος υπήρξε ο μεγαλύτερος Έλληνας πολιτικός.

Β1. Να δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του πρώτου κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία που αυτές έχουν στο κείμενο: στενός φίλος, απομόνωσης, προσδοκίες, μοιραστούν, συμμετέχουν.

Κάθε έφηβος έχει ανάγκη τουλάχιστον ένα στενό φίλο προκειμένου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που συνοδεύουν την ηλικιακή αυτή περίοδο. Η ύπαρξη ενός άξιου εμπιστοσύνης φίλου επιτρέπει αφενός την αποφυγή της απομόνωσης και των δυσάρεστών συνεπειών που αυτή επιφέρει και αφετέρου παρέχει στον έφηβο την ευκαιρία να βιώσει πληρέστερα τις θετικές πτυχές της ηλικίας του. Οι φίλοι συμμετέχουν από κοινού στις κοινωνικές εκδηλώσεις των συνομηλίκων τους, διασκεδάζουν, αλλά και μπορούν να μοιραστούν μεταξύ τους τις προσδοκίες και τα όνειρά τους για την επερχόμενη περίοδο της ενηλικίωσης.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του πρώτου κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: παιδιά, φίλο, συναισθήματα, εμπιστεύονται, μοίρασμα μυστικών.

Τα παιδιά ήδη από σχετικά μικρή ηλικία επιζητούν τη συντροφιά ενός φίλου∙ ενός στενού φίλου τον οποίο να μπορούν να τον εμπιστεύονται. Πρόκειται για μια σημαντική ανάγκη, καθώς προσφέρει τη δυνατότητα μιας καίριας ψυχικής εκτόνωσης, μιας κι επιτρέπει στο παιδί και κατόπιν στον έφηβο να έχει κάποιον, πέρα από την οικογένειά του, στον οποίο να μπορεί να εκφράζει τα συναισθήματά του, αλλά και τα μυστικά του. Το μοίρασμα αυτό των μυστικών διαφοροποιείται, βέβαια, από ηλικία σε ηλικία, καθώς διαφέρει το τι εκλαμβάνεται ως μυστικό σε κάθε επιμέρους ηλικιακή περίοδο.

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις ή φράσεις των κειμένων χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «Οι φιλίες λειτουργούν ως υπόβαθρο»

= Μεταφορική

2. «Ένας στενός φίλος»

= Μεταφορική

3. «Τα παιδιά μπορούν να καταλάβουν»

= Κυριολεκτική

Β2. Στο δεύτερο κείμενο να επισημάνετε τρεις λέξεις ή φράσεις ειδικού λεξιλογίου.

- κοινωνική στήριξη

- κοινωνικές δεξιότητες

- εσωστρεφείς

Β2. α. Να επισημάνετε δύο λέξεις ή φράσεις του πρώτου κειμένου που χρησιμοποιούνται με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία.

- ένας στενός φίλος

- μοίρασμα μυστικών

Β2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους στο κείμενο.

Η μεταφορική χρήση των λέξεων εμπλουτίζει νοηματικά το κείμενο εφόσον επιτρέπει την απόδοση ορισμένων εννοιών και νοημάτων με λέξεις ή εκφράσεις που επί της ουσίας έχουν ένα διαφορετικό κυριολεκτικό νόημα. Προκύπτει, έτσι, μια πιο παραστατική έκφραση, αφού λέξεις, όπως για παράδειγμα το μοίρασμα, που αφορούν τον υλικό κόσμο, αξιοποιούνται για να εκφράσουν μια πιο αφηρημένη διαδικασία, όπως είναι η εκμυστήρευση προσωπικών σκέψεων, συναισθημάτων ή και πληροφοριών.