Κωνσταντίνος Καβάφης «Ηδονή»

Dustin McNeer

Κωνσταντίνος Καβάφης «Ηδονή»

Χαρά και μύρο της ζωής μου η μνήμη των ωρών

που ηύρα και που κράτηξα την ηδονή ως την ήθελα.

Χαρά και μύρο της ζωής μου εμένα, που αποστράφηκα

την κάθε απόλαυσιν ερώτων της ρουτίνας.

Τούτο είναι το βραχύτερο από τα ποιήματα που δημοσίευσε ο Καβάφης. Αποτελείται από τέσσερις στίχους 14-16-16-13 συλλαβών∙ οι στίχοι 1 & 3 μερικώς επαναλαμβάνονται. [Γ. Π. Σαββίδης]

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης σε α΄ πρόσωπο εκφράζει μέσα από αυτό το σύντομο ποίημα τη βαθιά εκτίμηση που αισθάνεται για τις ώρες εκείνες που κατόρθωσε στη ζωή του να έχει την ηδονή, όπως ακριβώς την ήθελε ο ίδιος. Η ανάμνηση των ωρών αυτών θα αποτελεί πάντοτε πηγή χαράς στη ζωή του∙ θα αποτελεί ένα υπέροχο άρωμα που θα τον ευφραίνει. Θα είναι μια αστείρευτη πηγή χαράς για εκείνον που αποστράφηκε την κάθε απόλαυση των ερώτων της ρουτίνας∙ των συμβατικών εκείνων ερωτικών σχέσεων, όπως τις εννοούσε η συντηρητική κοινωνία.

Ο ποιητής δεν ενέδωσε στις απαιτήσεις της κοινωνίας που αναγνωρίζει μόνο τις ετερόφυλες σχέσεις, και διεκδίκησε για τον εαυτό του το δικαίωμα να χαρεί και να απολαύσει τον ομοφυλοφιλικό έρωτα, αφού αυτή ήταν η έκφανση του έρωτα που κάλυπτε πραγματικά τις δικές του επιθυμίες.

Ο Καβάφης γνωρίζει καλά πως οι περισσότεροι άνθρωποι της εποχής του θεωρούσαν κατακριτέα αυτή του την ερωτική «διαστροφή», όπως θα τη χαρακτήριζαν, γι’ αυτό και αισθάνεται την ανάγκη να δηλώσει με απόλυτη σαφήνεια πως για τον ίδιο, είναι ακριβώς αυτές οι ηδονικές ώρες που προσέφεραν στη ζωή του χαρά και αληθινή απόλαυση. Αν εξαναγκαζόταν να ενδώσει στους «έρωτες της ρουτίνας» θα πήγαινε ενάντια στη φύση του και θα δυστυχούσε. Προτίμησε, έτσι, να γνωρίσει τη στέρηση ίσως της συχνής ερωτικής απόλαυσης και να συλλέξει με κάθε προφύλαξη και με υπομονή τις όποιες ώρες μπόρεσε να βιώσει τον έρωτα, όπως πραγματικά τον ήθελε ο ίδιος. Κι είναι η ανάμνηση αυτών των ωρών που κοσμούν και ευφραίνουν τη ζωή του, αφού μόνο κατά τη διάρκεια αυτών μπόρεσε να υπάρξει σε απόλυτη συμφωνία με τη φύση του.   

Σημειώματα του Κωνσταντίνου Καβάφη:

Μ’ επέρασεν από τον νου απόψε να γράψω δια τον έρωτά μου. Και όμως δεν θα το κάμω. Τι δύναμι που έχει η πρόληψις. Εγώ ελευθερώθηκα από αυτήν∙ αλλά σκέπτομαι τους σκλαβωμένους υπό τα μάτια των οποίων μπορεί να πέσει αυτό το χαρτί. Και σταματώ. Τι μικροψυχία. Ας σημειώσω όμως ένα γράμμα -Τ- ως σύμβολον [του αισθήματός μου ή] αυτής της στιγμής.

[9.11.1902]

Δεν ξεύρω αν η διαστροφή δίδει δύναμιν. Κάποτε το νομίζω. Αλλά είναι βέβαιον ότι είναι η πηγή μεγαλείου.

[13.12.1902]

Οι άθλιοι νόμοι της κοινωνίας -μήτε της υγιεινής, μήτε της κρίσεως απόρροια- με μίκραιναν το έργον μου. Εδέσμευσαν την έκφρασί μου∙ μ’ εμπόδισαν να δώσω φως και συγκίνησιν εις όσους είναι σαν κ’ εμένα καμωμένοι. Η περιστάσεις η δύσκολες της ζωής μ’ έκαμαν πολύ να μοχθήσω για να γίνω τέλειος κάτοχος της Αγγλικής γλώσσης. Τι κρίμα. Αν κατέβαλλα -αν με το επέτρεπαν η περιστάσεις, αν η Γαλλική με ήταν όμοια χρήσιμη- τους ίδιους κόπους στην Γαλλική, ίσως σ’ αυτήν -ως της ευκολίας που θα μ’ έδιναν η αντωνυμίες που λεν και κρύβουν- να μπορούσα να εκφράζουμουν ελευθερώτερα. Τέλος, τι να κάμω; Πάω άδικα, αισθηματικώς. Και θα μείνω αντικείμενον εικασίας∙ και θα με καταλαμβάνουν το πληρέστερον, απ’ τα όσα αρνήθηκα.

[15.12.1905]