Τάσος Λειβαδίτης «Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας» (απόσπασμα)

Michael Tompsett

Τάσος Λειβαδίτης «Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας» (απόσπασμα)

V

Θα ‘θελα να φωνάξω τ’ όνομά σου, αγάπη, μ’ όλη μου την δύναμη.

Να τ’ ακούσουν οι χτίστες απ’ τις σκαλωσιές και να φιλιούνται με τον ήλιο

να το μάθουν στα καράβια οι θερμαστές και ν’ ανασάνουν όλα τα τριαντάφυλλα

να τ’ ακούσει η άνοιξη και να ‘ρχεται πιο γρήγορα

να το μάθουν τα παιδιά για να μην φοβούνται το σκοτάδι,

να το λένε τα καλάμια στις ακροποταμιές, τα τρυγόνια πάνω στους φράχτες

να τ’ ακούσουν οι πρωτεύουσες του κόσμου και να το ξαναπούνε μ’ όλες τις

καμπάνες τους

να το κουβεντιάζουνε τα βράδια οι πλύστρες χαϊδεύοντας τα πρησμένα χέρια τους.

Να το φωνάξω τόσο δυνατά

που να μην ξανακοιμηθεί κανένα όνειρο στον κόσμο

καμιά ελπίδα πια να μην πεθάνει.

Να τ’ ακούσει ο χρόνος και να μην σ’ αγγίξει, αγάπη μου, ποτέ.

(1952)

Ερωτήσεις

α.1. Το ποίημα είναι, κατά τη γνώμη σας, παραδοσιακό ή μοντέρνο;

Το ποίημα είναι μοντέρνο.

α.2. Να εντοπίσετε τέσσερα (4) γνωρίσματα της μορφής του που επαληθεύουν την προηγούμενη απάντησή σας.

- Το ποίημα έχει συντεθεί σε ελεύθερο στίχο.

- Το ποίημα δεν έχει ομοιοκαταληξία.

- Οι στίχοι του ποιήματος δεν ακολουθούν κάποιο μέτρο.

- Το ποίημα δεν χωρίζεται σε στροφές με βάση κάποιο συγκεκριμένο κανόνα.

β.1. Να επισημάνετε στο ποίημα δύο (2) προσωποποιήσεις, δύο (2) μεταφορές και μία (1) υπερβολή.

Προσωποποιήσεις:

- να τ’ ακούσει η άνοιξη και να ‘ρχεται πιο γρήγορα

- Να τ’ ακούσει ο χρόνος και να μην σ’ αγγίξει, αγάπη μου, ποτέ.

Μεταφορές:

- και να φιλιούνται με τον ήλιο

- και ν’ ανασάνουν όλα τα τριαντάφυλλα

Υπερβολή:

- να τ’ ακούσουν οι πρωτεύουσες του κόσμου και να το ξαναπούνε μ’ όλες τις

καμπάνες τους

β.2. Ο Τάσος Λειβαδίτης χρησιμοποιεί στο ποίημα εικόνες και από το φυσικό και από το αστικό περιβάλλον. Να βρείτε από δύο (2) εικόνες για κάθε περίπτωση και να σχολιάσετε αυτήν την επιλογή του ποιητή.

Μια πρώτη εικόνα από το φυσικό περιβάλλον είναι η ακόλουθη: «να τ’ ακούσει η άνοιξη και να ‘ρχεται πιο γρήγορα». Η εικόνα αυτή που παρουσιάζει την προσωποποιημένη άνοιξη να επισπεύδει τον ερχομό της, παραπέμπει σ’ όλη εκείνη τη μαγευτική ομορφιά που λαμβάνει το φυσικό τοπίο όταν έρχεται η άνοιξη και ανθίζουν τα λουλούδια. Πρόκειται για μια εικόνα ομορφιάς που αποσκοπεί στο να αποδώσει την ένταση και την ομορφιά των συναισθημάτων που βιώνει μέσα του το άτομο που αγαπά. Είναι, υπό μία έννοια, σαν να ανθίζει η ψυχή του και σα ν’ αποκτά την ομορφιά που γεμίζει όλη τη φύση, όταν έρχεται η εποχή της αναγέννησης του φυσικού χώρου και της ανθοφορίας.

Μια δεύτερη εικόνα από το φυσικό περιβάλλον, που είναι τόσο οπτική όσο και ακουστική, είναι η ακόλουθη: «να το λένε τα καλάμια στις ακροποταμιές, τα τρυγόνια πάνω στους φράχτες». Με την εικόνα αυτή ο ποιητής παρουσιάζει τα καλάμια να λένε το όνομα της αγάπης στις ακροποταμιές και τα τρυγόνια να το λένε πάνω στους φράχτες. Επιχειρεί, δηλαδή, ο ποιητής να μεταδώσει την αίσθησή του πως τόσο η κίνηση που κάνουν τα καλάμια κοντά στις ακροποταμιές, όσο και ο ήχος που κάνουν όταν τους διαπερνά ο άνεμος, δεν είναι παρά μια προσπάθεια να ακουστεί παντού το όνομα της αγάπης∙ βλέπει, δηλαδή, ο ποιητής σε κάθε κίνηση και κάθε έκφανση του φυσικού περιβάλλοντος μια αρμονία και μια τέτοια ομορφιά, που την εκλαμβάνει ως μια προσπάθεια να διακηρυχθεί παντού η έννοια και η αξία της αγάπης. Το ίδιο, μάλιστα, αντιλαμβάνεται κι όταν ακούει το κελάηδισμα των πουλιών, αφού είναι σύνηθες για τους ερωτευμένους ανθρώπους να αισθάνονται πως όλοι γύρω τους συναισθάνονται την ένταση των συναισθημάτων τους και πως τα συμμερίζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Σε ό,τι αφορά τον ερωτευμένο ποιητή ολόκληρη η φύση συμμετέχει στον έρωτά του και επιχειρεί κι εκείνη να τον βοηθήσει να εκφράσει το πόσο σπουδαίο και πολύτιμο είναι το συναίσθημα της αγάπης.  

Μια πρώτη εικόνα από το αστικό περιβάλλον είναι η ακόλουθη: «Να τ’ ακούσουν οι χτίστες απ’ τις σκαλωσιές και να φιλιούνται με τον ήλιο». Με την εικόνα αυτή, που παρουσιάζει τους ανεβασμένους στις σκαλωσιές εργάτες να στρέφονται προς τον ήλιο και να υποδέχονται το φως του με τέτοια ευδαιμονία σαν να το φιλούν, ο ποιητής επιχειρεί να αναδείξει το αίσθημα χαράς και αγνής αγαλλίασης που μπορεί να προσφέρει η αγάπη σε όλους τους ανθρώπους, αν της επιτρέψουν να γεμίσει την ψυχή τους με φως και αγαθότητα.

Μια δεύτερη εικόνα από το αστικό περιβάλλον είναι η ακόλουθη: «να τ’ ακούσουν οι πρωτεύουσες του κόσμου και να το ξαναπούνε μ’ όλες τις καμπάνες τους». Ο ποιητής μέσω της κατά κύριο λόγο ηχητικής εικόνας εκφράζει την επιθυμία του να υποδεχτούν τόσο ενθουσιωδώς το μήνυμα της αγάπης όλες οι πρωτεύουσες του κόσμου, ώστε να αρχίσουν να το μεταδίδουν παντού χτυπώντας όλες τις καμπάνες των εκκλησιών τους. Τονίζεται, εδώ, η βαθιά πίστη του ποιητή στη δύναμη της αγάπης να αλλάξει τελείως τον τρόπο που λειτουργούν οι άνθρωποι όχι μόνο στις διαπροσωπικές, αλλά και στις διακρατικές τους σχέσεις. Αν ακουστεί παντού το όνομα της αγάπης κι αν υιοθετηθεί απ’ όλους το μήνυμά της, τότε όλος ο κόσμος θα γίνει τελείως διαφορετικός, αφού θα πάψουν οι ανώφελοι ανταγωνισμοί, οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις.

β.3. Η κλητική προσφώνηση «αγάπη» του α΄ στίχου γίνεται στον τελευταίο «αγάπη μου». Τι δηλώνει κατά την άποψή σας αυτή η μεταβολή;

Ο ποιητής χρησιμοποιεί την προσφώνηση «αγάπη» στον πρώτο στίχο προκειμένου να δηλώσει πως αναφέρεται εν γένει στο συναίσθημα της αγάπης, η δύναμη του οποίου είναι ικανή να αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων και να της προσφέρει ανέλπιστη ομορφιά και ευτυχία. Στον τελευταίο στίχο, όμως, χρησιμοποιεί την προσφώνηση «αγάπη μου», ώστε να καταστήσει σαφές πως η ύστατη αυτή προσδοκία του αναφέρεται σ’ ένα πολύ συγκεκριμένο πρόσωπο∙ στη γυναίκα που αγαπά, την οποία θα ήθελε να προστατεύσει για πάντα από τις ολέθριες συνέπειες που έχει το πέρασμα του χρόνου.