Ιστορία
Προσανατολισμού: Πρόσφυγες από τον ελλαδικό χώρο & Γ΄ Εθνοσυνέλευση
(πηγή)
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες των ακόλουθων κειμένων να αναφερθείτε:
α) στις προσπάθειες προσφυγικών ομάδων να εκπροσωπηθούν στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση, αλλά και στη στάση της πολιτικής ηγεσίας απέναντι στο προσφυγικό ζήτημα,
β) στις αποφάσεις που λήφθηκαν για την αποκατάσταση των Σουλιωτών.
Κείμενο Α
Ἀπεφασίσθη ἀκόμη να μη γένωση δεκτοί Πληρεξούσιοι ἄλλων ὁπλαρχηγών, εἰμή μόνον αὐτοί των Σουλιωτῶν δια τας ἀνδραγαθίας και μεγάλας ἐκδουλεύσεις αυτῶν.
Ἀνεγνώσθη ἀναφορά τῶν Πληρεξουσίων Ὀλυμπίων, δια να τους συγχωρηθῇ ἡ εἴσοδος εἰς την Συνέλευσιν.
Ανδρέου Χ. Μάμουκα, Συλλογή των περί την αναγεννώμενην Ελλάδα συναχθέντων νόμων και άλλων επίσημων πράξεων. [Πρακτικά Γ΄ Εθνικής των Ελλήνων Συνελεύσεως]
Κείμενο Β
Οι πρόσφυγες και η Γ΄ Εθνοσυνέλευση
Τα κατά τας αρχάς του 1826 διαθρυλούµενα περί ανακηρύξεως της Ελλάδος εις ανεξάρτητον κράτος είχον συγκινήσει ζωηρώς (...) πάντας εν γένει τους πρόσφυγας, των οποίων ο νους εστράφη πλέον είτε εις την ανάκτησιν της πατρίδος των (...) είτε και εις την εντός του συγκροτηθησοµένου κράτους αποκατάστασίν των (...). Το ζήτηµα της αποκαταστάσεως είχε πλέον ωριµάσει δια τους πρόσφυγας µετά τόσα έτη πλήρη στερήσεων.
Οι ούτω δηµιουργηθέντες αντικειµενικοί όροι συνέτεινον, ώστε το προσφυγικόν ζήτηµα να συζητηθή κυρίως εις την κρισιµωτέραν περίοδον της Επαναστάσεως (...). [Τότε] ήρχισε ζωηρώς να συζητήται το ζήτηµα της πυκνώσεως του πληθυσµού της Ελλάδος και της αποκαταστάσεως των ερηµωθεισών χωρίων και πόλεων (...). Κυρίως αρχίζει τούτο από του 1826, αφ’ ότου αρχίζει τας εργασίας της η Γ΄ Εθνική Συνέλευσις. Η κίνησις των προσφύγων προς αποκατάστασιν δεν ήτο συστηµατική. Το µόνον µέσον, δια να διεκδικήσουν ούτοι τα δίκαιά των, ήτο να κατορθώσουν να εισαχθούν εις την Γ΄ Εθνοσυνέλευσιν και εκεί να υποστηρίξουν την υπόθεσίν των ευρίσκοντες ούτω συνηγόρους και τους πληρεξουσίους των ελευθέρων µερών της Ελλάδος. ∆ι’ αυτό βλέποµεν την παρατηρουµένην µεγάλην σπουδήν όλων γενικώς των προσφύγων να εισαγάγουν τους πληρεξουσίους των εις την Γ΄ Εθνοσυνέλευσιν.
Απ. Βακαλόπουλος, Πρόσφυγες και Προσφυγικόν Ζήτηµα κατά την Επανάστασιν του 1821, Ιστορική Μελέτη, Εν Θεσσαλονίκη 1939.
Κείμενο Γ
(...) Μεταξύ των µελών του βουλευτικού υπήρχον αντιδρώντες εις την παραχώρησιν του Ζαπαντίου εις τους Σουλιώτας, ιδίως εντόπιοι, φοβούµενοι την απώλειαν του εδάφους τούτου και την γειτονίαν των πολεµικών Σουλιωτών. ∆ι’ αυτό και η υπό της βουλής αναβολή λήψεως αποφάσεως επί της υποθέσεως ταύτης (...) Προφανώς οι αντιδρώντες βουλευταί απέβλεπον εις το να κερδίσουν καιρόν και εις το να οργανώσουν την κατά των Σουλιωτών αντίδρασιν των εντοπίων. Και πράγµατι οι κάτοικοι των πλησίον του Ζαπαντίου τόπων (...) παρήκουσαν εις τας διαταγάς της κυβερνήσεως περί παραχωρήσεως γαιών εις τους Σουλιώτας. Επειδή δε εκ της εγερθείσης µεταξύ Σουλιωτών και εντοπίων έριδος εκινδύνευε να µαταιωθή η εκστρατεία των Ελλήνων της ∆υτικής Στερεάς Ελλάδος κατά των Τούρκων (...) απεφασίσθη ν’ αναβληθή το ζήτηµα του συνοικισµού ένεκα των κρισίµων περιστάσεων, αφ’ ου άλλως τε το ίδιον το Ζαπάντι ήτο εκτεθειµένον εις τας προσβολάς του εχθρού (...).
Απ. Βακαλόπουλος, Πρόσφυγες και Προσφυγικόν Ζήτηµα κατά την Επανάστασιν του 1821, Ιστορική Μελέτη, Εν Θεσσαλονίκη 1939.
Κείμενο Δ
Το «ακανθώδες» θέµα της διανοµής των εθνικών γαιών
Η λύσις του προσφυγικού ζητήµατος κατά την Επανάστασιν, ως και των µεγάλων αυτής δηµογραφικών και κοινωνικών ζητηµάτων, συνήντησε µεγάλας δυσκολίας. (...) Παρά ταύτα είχεν εξευρεθή η ορθή βάσις προς αποκατάστασιν των προσφύγων. Ήτο δε αύτη η εγκατάστασις αυτών εις τας καθ’ άπασαν την χώραν ευρισκοµένας εθνικάς γαίας, τας γαίας δηλαδή εκείνας, αι οποίαι ανήκον άλλοτε εις τους εκδιωχθέντας Τούρκους (...).
Κατά την επανάστασιν όµως και µετ’ αυτήν εις την διανοµήν των εθνικών γαιών, η οποία ήτο εν εκ των ακανθωδεστέρων ζητηµάτων, αντέδρων οι ολίγοι. Ειδικώς δε δια τους πρόσφυγας, το πνεύµα του τοπικισµού, υποδαυλιζόµενον υπό των διαφόρων προκρίτων ή στρατιωτικών αρχηγών, (...) ήτο το σοβαρότερον εµπόδιον δια την µη οµαδικήν εγκατάστασιν των προσφύγων κατά τόπους προελεύσεως εις διάφορα µέρη της Ελλάδος.
Απ. Βακαλόπουλος, Πρόσφυγες και Προσφυγικόν Ζήτηµα κατά την Επανάστασιν του 1821, Ιστορική Μελέτη, Εν Θεσσαλονίκη 1939.
Ενδεικτική απάντηση
α. Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση (1826-1827) διάφορες ομάδες προσφύγων που είχαν καταφύγει στην ελεύθερη Ελλάδα επιχείρησαν να θέσουν το αίτημα της αποκατάστασής τους και ειδικά της μόνιμης εγκατάστασής τους. Γι’ αυτό επιδίωξαν την εκπροσώπησή τους στη Συνέλευση. Ήδη από τις αρχές του 1826, όπως επισημαίνει ο Απ. Βακαλόπουλος (Κείμενο Β), οι πληροφορίες σχετικά με την επικείμενη ανακήρυξη της Ελλάδας ως ανεξάρτητου κράτους είχαν κινητοποιήσει τους πρόσφυγες, οι οποίοι σκέφτονταν είτε το ενδεχόμενο της επιστροφής στην ιδιαίτερη πατρίδα τους είτε την αποκατάστασή τους στο κράτος που θα δημιουργούταν. Ένιωθαν, άλλωστε, οι πρόσφυγες πως μετά από πολλά χρόνια στερήσεων πλησίαζε ο καιρός της αποκατάστασής τους. Η κατάλληλη ευκαιρία, πάντως, για τους πρόσφυγες ήταν να πετύχουν την εκπροσώπησή τους στην Εθνοσυνέλευση, όπου θα είχαν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους για τη διασφάλιση τόπου εγκατάστασης, λαμβάνοντας μάλιστα, ως προς αυτό, στήριξη από πληρεξουσίους περιοχών που είχαν ήδη ελευθερωθεί. Έτσι, αν και δεν είχαν εργαστεί όλοι οι πρόσφυγες συστηματικά για την αποκατάστασή τους, παρουσιάστηκε μια επείγοντα χαρακτήρα κινητοποίησή τους για να γίνουν δεκτοί πληρεξούσιοί τους στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση. Το δικαίωμα εκπροσώπησης, ωστόσο, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης (Κείμενο Α), δεν παρεχόταν σε όλους. Οι πληρεξούσιοι, για παράδειγμα, των Ολυμπίων, αν και ζήτησαν να συμμετάσχουν στην Εθνοσυνέλευση, δεν έλαβαν τη σχετική άδεια. Από τους Μικρασιάτες, μόνο οι Σμυρναίοι ενεργοποιήθηκαν προς αυτήν την κατεύθυνση. Ζητούσαν από τη Συνέλευση: α) να εκπροσωπούνται σ’ αυτήν και β) να προσδιοριστεί τόπος για τη δημιουργία συνοικισμού των διασκορπισμένων ελεύθερων Σμυρναίων. Μόνο το αίτημα του τόπου έγινε καταρχήν δεκτό. Αποφασίστηκε να δοθεί χώρος στην περιοχή του Ισθμού για να δημιουργηθεί πόλη με την επωνυμία «Νέα Σμύρνη». Η Συνέλευση παρέπεμψε το θέμα στη Βουλή, η οποία όμως δεν το προώθησε. Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση, επίσης, οι Ψαριανοί ζήτησαν με καθυστέρηση να καθοριστεί τόπος προσφυγικού συνοικισμού τους. Έχοντας εξασφαλίσει στην πράξη χώρο εγκατάστασης στην Αίγινα δεν πιέζονταν, όπως άλλοι. Από τους Ηπειρώτες πρόσφυγες, πρώτοι οι Σουλιώτες πέτυχαν να εκπροσωπηθούν στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση, όπου έθεσαν ως βασικό θέμα την παραχώρηση τόπου για μόνιμη εγκατάσταση. Όπως, μάλιστα, επισημαίνεται στα πρακτικά της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης (Κείμενο Α), το αίτημα των Σουλιωτών να εκπροσωπηθούν με πληρεξούσιους στην Εθνοσυνέλευση έγινε δεκτό κατ’ εξαίρεση λόγω των γενναίων ενεργειών τους και της σημαντικής τους προσφοράς στον αγώνα, παρά τη γενικότερη απόφαση να μην γίνουν δεκτοί πληρεξούσιοι οπλαρχηγών.
β. Οι Σουλιώτες πρόσφυγες έφτασαν σε μια περίοδο κατά την οποία το Μεσολόγγι, μετά την εκδίωξη των Τούρκων από τη Δυτική Στερεά, είχε πλέον επιβαρυνθεί υπερβολικά. Οι εγχώριοι δυσφορούσαν έντονα γι’ αυτήν τη συνεχή εισροή προσφυγικών πληθυσμών. Για να ανακουφιστεί η πόλη, το Βουλευτικό παραχώρησε στους Σουλιώτες το Ζαπάντι, βορειοδυτικά του Αγρινίου. Οργανωμένες όμως αντιδράσεις των ντόπιων ματαίωσαν τη σχεδιαζόμενη παραχώρηση γης για εγκατάσταση προσφύγων. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από τον Απ. Βακαλόπουλο (Κείμενο Γ), ο οποίος επεξηγεί πως ήδη κατά τη διάρκεια της συζήτησης του θέματος αυτού στο Βουλευτικό υπήρχαν μέλη του και κυρίως ντόπιοι της εκεί περιοχής που αντιδρούσαν. Τα μέλη αυτά του Βουλευτικού είχαν τον φόβο αφενός πως θα χάσουν τα εδάφη αυτά κι αφετέρου πως η γειτονία με τους ένοπλους Σουλιώτες θα είναι επιζήμια για τους συμπατριώτες τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο, το Βουλευτικό καθυστέρησε να λάβει τη σχετική απόφαση για την παραχώρηση του Ζαπαντίου στους Σουλιώτες. Στόχος, απ’ ό,τι φαίνεται, των βουλευτών που αντιδρούσαν ήταν να διασφαλίσουν επαρκή χρόνο, ώστε να οργανώσουν την αντίδραση των κατοίκων της περιοχής ενάντια στην απόφαση αυτή. Η αντίδραση αυτή των κατοίκων των γύρω περιοχών στην κυβερνητική απόφαση για την παραχώρηση του Ζαπαντίου υπήρξε αποτελεσματική, διότι η μεταξύ αυτών και των Σουλιωτών ένταση έθετε σε κίνδυνο την υλοποίηση της σχεδιαζόμενης εκστρατείας των Ελλήνων της Δυτικής Στερεάς κατά των Τούρκων. Αποφασίστηκε, έτσι, να αναβληθεί η δημιουργία του εκεί συνοικισμού αφενός λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης και αφετέρου γιατί το ίδιο το Ζαπάντι ήταν ευάλωτο στις επιθέσεις του εχθρικού στρατού. Παρά την αποτυχία, η απόφαση αυτή αποτελεί την πρώτη ιδέα για αποκατάσταση προσφύγων στα χρόνια του Αγώνα και έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα αξιοποίησης των «εθνικών γαιών», που επρόκειτο να απασχολήσει αργότερα το νεοελληνικό κράτος. Το θέμα αυτό αναλύει περαιτέρω ο Απ. Βακαλόπουλος (Κείμενο Δ), ο οποίος επισημαίνει πως η εγκατάσταση των προσφύγων σε εθνικές γαίες που βρίσκονταν σε διάφορα απελευθερωμένα μέρη του ελληνικού χώρου αποτελούσε σωστή επιλογή, παρά το γεγονός ότι η αξιοποίηση αυτής της επιλογής συνάντησε σημαντικά εμπόδια. Η επίλυση, έτσι, του προσφυγικού ζητήματος γνώρισε ιδιαίτερες δυσχέρειες, διότι τόσο κατά τη διάρκεια της επανάστασης όσο και μετέπειτα κάθε απόπειρα διανομής των εθνικών γαιών σε πρόσφυγες έβρισκε σημαντικές αντιδράσεις από μικρές ομάδες. Επρόκειτο, ειδικότερα, για αντιδράσεις που υποκινούνταν είτε από προκρίτους είτε από οπλαρχηγούς, οι οποίοι αξιοποιούσαν το τοπικιστικό πνεύμα των κατοίκων επιμέρους περιοχών και τους ωθούσαν σε δυναμικές κινητοποιήσεις. Εξαιτίας αυτών ακριβώς των αντιδράσεων, οι όποιες προσπάθειες για τη μαζική εγκατάσταση προσφύγων με κριτήριο τον κοινό τόπο προέλευσης σε διάφορες περιοχές της χώρας υπήρξε ιδιαιτέρως δυσχερής.
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες των ακόλουθων κειμένων να αναφερθείτε:
α) στις προσπάθειες προσφυγικών ομάδων να εκπροσωπηθούν στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση, αλλά και στη στάση της πολιτικής ηγεσίας απέναντι στο προσφυγικό ζήτημα,
β) στις αποφάσεις που λήφθηκαν για την αποκατάσταση των Σουλιωτών.
Κείμενο Α
Ἀπεφασίσθη ἀκόμη να μη γένωση δεκτοί Πληρεξούσιοι ἄλλων ὁπλαρχηγών, εἰμή μόνον αὐτοί των Σουλιωτῶν δια τας ἀνδραγαθίας και μεγάλας ἐκδουλεύσεις αυτῶν.
Ἀνεγνώσθη ἀναφορά τῶν Πληρεξουσίων Ὀλυμπίων, δια να τους συγχωρηθῇ ἡ εἴσοδος εἰς την Συνέλευσιν.
Ανδρέου Χ. Μάμουκα, Συλλογή των περί την αναγεννώμενην Ελλάδα συναχθέντων νόμων και άλλων επίσημων πράξεων. [Πρακτικά Γ΄ Εθνικής των Ελλήνων Συνελεύσεως]
Κείμενο Β
Οι πρόσφυγες και η Γ΄ Εθνοσυνέλευση
Τα κατά τας αρχάς του 1826 διαθρυλούµενα περί ανακηρύξεως της Ελλάδος εις ανεξάρτητον κράτος είχον συγκινήσει ζωηρώς (...) πάντας εν γένει τους πρόσφυγας, των οποίων ο νους εστράφη πλέον είτε εις την ανάκτησιν της πατρίδος των (...) είτε και εις την εντός του συγκροτηθησοµένου κράτους αποκατάστασίν των (...). Το ζήτηµα της αποκαταστάσεως είχε πλέον ωριµάσει δια τους πρόσφυγας µετά τόσα έτη πλήρη στερήσεων.
Οι ούτω δηµιουργηθέντες αντικειµενικοί όροι συνέτεινον, ώστε το προσφυγικόν ζήτηµα να συζητηθή κυρίως εις την κρισιµωτέραν περίοδον της Επαναστάσεως (...). [Τότε] ήρχισε ζωηρώς να συζητήται το ζήτηµα της πυκνώσεως του πληθυσµού της Ελλάδος και της αποκαταστάσεως των ερηµωθεισών χωρίων και πόλεων (...). Κυρίως αρχίζει τούτο από του 1826, αφ’ ότου αρχίζει τας εργασίας της η Γ΄ Εθνική Συνέλευσις. Η κίνησις των προσφύγων προς αποκατάστασιν δεν ήτο συστηµατική. Το µόνον µέσον, δια να διεκδικήσουν ούτοι τα δίκαιά των, ήτο να κατορθώσουν να εισαχθούν εις την Γ΄ Εθνοσυνέλευσιν και εκεί να υποστηρίξουν την υπόθεσίν των ευρίσκοντες ούτω συνηγόρους και τους πληρεξουσίους των ελευθέρων µερών της Ελλάδος. ∆ι’ αυτό βλέποµεν την παρατηρουµένην µεγάλην σπουδήν όλων γενικώς των προσφύγων να εισαγάγουν τους πληρεξουσίους των εις την Γ΄ Εθνοσυνέλευσιν.
Απ. Βακαλόπουλος, Πρόσφυγες και Προσφυγικόν Ζήτηµα κατά την Επανάστασιν του 1821, Ιστορική Μελέτη, Εν Θεσσαλονίκη 1939.
Κείμενο Γ
(...) Μεταξύ των µελών του βουλευτικού υπήρχον αντιδρώντες εις την παραχώρησιν του Ζαπαντίου εις τους Σουλιώτας, ιδίως εντόπιοι, φοβούµενοι την απώλειαν του εδάφους τούτου και την γειτονίαν των πολεµικών Σουλιωτών. ∆ι’ αυτό και η υπό της βουλής αναβολή λήψεως αποφάσεως επί της υποθέσεως ταύτης (...) Προφανώς οι αντιδρώντες βουλευταί απέβλεπον εις το να κερδίσουν καιρόν και εις το να οργανώσουν την κατά των Σουλιωτών αντίδρασιν των εντοπίων. Και πράγµατι οι κάτοικοι των πλησίον του Ζαπαντίου τόπων (...) παρήκουσαν εις τας διαταγάς της κυβερνήσεως περί παραχωρήσεως γαιών εις τους Σουλιώτας. Επειδή δε εκ της εγερθείσης µεταξύ Σουλιωτών και εντοπίων έριδος εκινδύνευε να µαταιωθή η εκστρατεία των Ελλήνων της ∆υτικής Στερεάς Ελλάδος κατά των Τούρκων (...) απεφασίσθη ν’ αναβληθή το ζήτηµα του συνοικισµού ένεκα των κρισίµων περιστάσεων, αφ’ ου άλλως τε το ίδιον το Ζαπάντι ήτο εκτεθειµένον εις τας προσβολάς του εχθρού (...).
Απ. Βακαλόπουλος, Πρόσφυγες και Προσφυγικόν Ζήτηµα κατά την Επανάστασιν του 1821, Ιστορική Μελέτη, Εν Θεσσαλονίκη 1939.
Κείμενο Δ
Το «ακανθώδες» θέµα της διανοµής των εθνικών γαιών
Η λύσις του προσφυγικού ζητήµατος κατά την Επανάστασιν, ως και των µεγάλων αυτής δηµογραφικών και κοινωνικών ζητηµάτων, συνήντησε µεγάλας δυσκολίας. (...) Παρά ταύτα είχεν εξευρεθή η ορθή βάσις προς αποκατάστασιν των προσφύγων. Ήτο δε αύτη η εγκατάστασις αυτών εις τας καθ’ άπασαν την χώραν ευρισκοµένας εθνικάς γαίας, τας γαίας δηλαδή εκείνας, αι οποίαι ανήκον άλλοτε εις τους εκδιωχθέντας Τούρκους (...).
Κατά την επανάστασιν όµως και µετ’ αυτήν εις την διανοµήν των εθνικών γαιών, η οποία ήτο εν εκ των ακανθωδεστέρων ζητηµάτων, αντέδρων οι ολίγοι. Ειδικώς δε δια τους πρόσφυγας, το πνεύµα του τοπικισµού, υποδαυλιζόµενον υπό των διαφόρων προκρίτων ή στρατιωτικών αρχηγών, (...) ήτο το σοβαρότερον εµπόδιον δια την µη οµαδικήν εγκατάστασιν των προσφύγων κατά τόπους προελεύσεως εις διάφορα µέρη της Ελλάδος.
Απ. Βακαλόπουλος, Πρόσφυγες και Προσφυγικόν Ζήτηµα κατά την Επανάστασιν του 1821, Ιστορική Μελέτη, Εν Θεσσαλονίκη 1939.
Ενδεικτική απάντηση
α. Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση (1826-1827) διάφορες ομάδες προσφύγων που είχαν καταφύγει στην ελεύθερη Ελλάδα επιχείρησαν να θέσουν το αίτημα της αποκατάστασής τους και ειδικά της μόνιμης εγκατάστασής τους. Γι’ αυτό επιδίωξαν την εκπροσώπησή τους στη Συνέλευση. Ήδη από τις αρχές του 1826, όπως επισημαίνει ο Απ. Βακαλόπουλος (Κείμενο Β), οι πληροφορίες σχετικά με την επικείμενη ανακήρυξη της Ελλάδας ως ανεξάρτητου κράτους είχαν κινητοποιήσει τους πρόσφυγες, οι οποίοι σκέφτονταν είτε το ενδεχόμενο της επιστροφής στην ιδιαίτερη πατρίδα τους είτε την αποκατάστασή τους στο κράτος που θα δημιουργούταν. Ένιωθαν, άλλωστε, οι πρόσφυγες πως μετά από πολλά χρόνια στερήσεων πλησίαζε ο καιρός της αποκατάστασής τους. Η κατάλληλη ευκαιρία, πάντως, για τους πρόσφυγες ήταν να πετύχουν την εκπροσώπησή τους στην Εθνοσυνέλευση, όπου θα είχαν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους για τη διασφάλιση τόπου εγκατάστασης, λαμβάνοντας μάλιστα, ως προς αυτό, στήριξη από πληρεξουσίους περιοχών που είχαν ήδη ελευθερωθεί. Έτσι, αν και δεν είχαν εργαστεί όλοι οι πρόσφυγες συστηματικά για την αποκατάστασή τους, παρουσιάστηκε μια επείγοντα χαρακτήρα κινητοποίησή τους για να γίνουν δεκτοί πληρεξούσιοί τους στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση. Το δικαίωμα εκπροσώπησης, ωστόσο, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης (Κείμενο Α), δεν παρεχόταν σε όλους. Οι πληρεξούσιοι, για παράδειγμα, των Ολυμπίων, αν και ζήτησαν να συμμετάσχουν στην Εθνοσυνέλευση, δεν έλαβαν τη σχετική άδεια. Από τους Μικρασιάτες, μόνο οι Σμυρναίοι ενεργοποιήθηκαν προς αυτήν την κατεύθυνση. Ζητούσαν από τη Συνέλευση: α) να εκπροσωπούνται σ’ αυτήν και β) να προσδιοριστεί τόπος για τη δημιουργία συνοικισμού των διασκορπισμένων ελεύθερων Σμυρναίων. Μόνο το αίτημα του τόπου έγινε καταρχήν δεκτό. Αποφασίστηκε να δοθεί χώρος στην περιοχή του Ισθμού για να δημιουργηθεί πόλη με την επωνυμία «Νέα Σμύρνη». Η Συνέλευση παρέπεμψε το θέμα στη Βουλή, η οποία όμως δεν το προώθησε. Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση, επίσης, οι Ψαριανοί ζήτησαν με καθυστέρηση να καθοριστεί τόπος προσφυγικού συνοικισμού τους. Έχοντας εξασφαλίσει στην πράξη χώρο εγκατάστασης στην Αίγινα δεν πιέζονταν, όπως άλλοι. Από τους Ηπειρώτες πρόσφυγες, πρώτοι οι Σουλιώτες πέτυχαν να εκπροσωπηθούν στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση, όπου έθεσαν ως βασικό θέμα την παραχώρηση τόπου για μόνιμη εγκατάσταση. Όπως, μάλιστα, επισημαίνεται στα πρακτικά της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης (Κείμενο Α), το αίτημα των Σουλιωτών να εκπροσωπηθούν με πληρεξούσιους στην Εθνοσυνέλευση έγινε δεκτό κατ’ εξαίρεση λόγω των γενναίων ενεργειών τους και της σημαντικής τους προσφοράς στον αγώνα, παρά τη γενικότερη απόφαση να μην γίνουν δεκτοί πληρεξούσιοι οπλαρχηγών.
β. Οι Σουλιώτες πρόσφυγες έφτασαν σε μια περίοδο κατά την οποία το Μεσολόγγι, μετά την εκδίωξη των Τούρκων από τη Δυτική Στερεά, είχε πλέον επιβαρυνθεί υπερβολικά. Οι εγχώριοι δυσφορούσαν έντονα γι’ αυτήν τη συνεχή εισροή προσφυγικών πληθυσμών. Για να ανακουφιστεί η πόλη, το Βουλευτικό παραχώρησε στους Σουλιώτες το Ζαπάντι, βορειοδυτικά του Αγρινίου. Οργανωμένες όμως αντιδράσεις των ντόπιων ματαίωσαν τη σχεδιαζόμενη παραχώρηση γης για εγκατάσταση προσφύγων. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από τον Απ. Βακαλόπουλο (Κείμενο Γ), ο οποίος επεξηγεί πως ήδη κατά τη διάρκεια της συζήτησης του θέματος αυτού στο Βουλευτικό υπήρχαν μέλη του και κυρίως ντόπιοι της εκεί περιοχής που αντιδρούσαν. Τα μέλη αυτά του Βουλευτικού είχαν τον φόβο αφενός πως θα χάσουν τα εδάφη αυτά κι αφετέρου πως η γειτονία με τους ένοπλους Σουλιώτες θα είναι επιζήμια για τους συμπατριώτες τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο, το Βουλευτικό καθυστέρησε να λάβει τη σχετική απόφαση για την παραχώρηση του Ζαπαντίου στους Σουλιώτες. Στόχος, απ’ ό,τι φαίνεται, των βουλευτών που αντιδρούσαν ήταν να διασφαλίσουν επαρκή χρόνο, ώστε να οργανώσουν την αντίδραση των κατοίκων της περιοχής ενάντια στην απόφαση αυτή. Η αντίδραση αυτή των κατοίκων των γύρω περιοχών στην κυβερνητική απόφαση για την παραχώρηση του Ζαπαντίου υπήρξε αποτελεσματική, διότι η μεταξύ αυτών και των Σουλιωτών ένταση έθετε σε κίνδυνο την υλοποίηση της σχεδιαζόμενης εκστρατείας των Ελλήνων της Δυτικής Στερεάς κατά των Τούρκων. Αποφασίστηκε, έτσι, να αναβληθεί η δημιουργία του εκεί συνοικισμού αφενός λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης και αφετέρου γιατί το ίδιο το Ζαπάντι ήταν ευάλωτο στις επιθέσεις του εχθρικού στρατού. Παρά την αποτυχία, η απόφαση αυτή αποτελεί την πρώτη ιδέα για αποκατάσταση προσφύγων στα χρόνια του Αγώνα και έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα αξιοποίησης των «εθνικών γαιών», που επρόκειτο να απασχολήσει αργότερα το νεοελληνικό κράτος. Το θέμα αυτό αναλύει περαιτέρω ο Απ. Βακαλόπουλος (Κείμενο Δ), ο οποίος επισημαίνει πως η εγκατάσταση των προσφύγων σε εθνικές γαίες που βρίσκονταν σε διάφορα απελευθερωμένα μέρη του ελληνικού χώρου αποτελούσε σωστή επιλογή, παρά το γεγονός ότι η αξιοποίηση αυτής της επιλογής συνάντησε σημαντικά εμπόδια. Η επίλυση, έτσι, του προσφυγικού ζητήματος γνώρισε ιδιαίτερες δυσχέρειες, διότι τόσο κατά τη διάρκεια της επανάστασης όσο και μετέπειτα κάθε απόπειρα διανομής των εθνικών γαιών σε πρόσφυγες έβρισκε σημαντικές αντιδράσεις από μικρές ομάδες. Επρόκειτο, ειδικότερα, για αντιδράσεις που υποκινούνταν είτε από προκρίτους είτε από οπλαρχηγούς, οι οποίοι αξιοποιούσαν το τοπικιστικό πνεύμα των κατοίκων επιμέρους περιοχών και τους ωθούσαν σε δυναμικές κινητοποιήσεις. Εξαιτίας αυτών ακριβώς των αντιδράσεων, οι όποιες προσπάθειες για τη μαζική εγκατάσταση προσφύγων με κριτήριο τον κοινό τόπο προέλευσης σε διάφορες περιοχές της χώρας υπήρξε ιδιαιτέρως δυσχερής.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου