Ιστορία Προσανατολισμού: Η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων και οι διπλωματικοί ελιγμοί του Ελ. Βενιζέλου (πηγή)

Ιστορία Προσανατολισμού: Η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων και οι διπλωματικοί ελιγμοί του Ελ. Βενιζέλου (πηγή) 
 
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αξιοποιώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται να παρουσιάσετε:
α. την εξέλιξη της επανάστασης του Θερίσου όταν το ζήτημα μετατοπίστηκε στο πεδίο της διπλωματίας. 
β. τις θετικές εξελίξεις που προκάλεσε η επανάσταση, όπως αυτές έγιναν αντιληπτές μεταξύ Φεβρουαρίου και Αυγούστου 1906. 
 
Κείμενο  
Σε επιστολή του ο Βενιζέλος αναφέρεται στους πραγματικούς στόχους της Επανάστασης. Συγκεκριμένα, θεωρεί πιθανό το ενδεχόμενο οι Δυνάμεις να μη δεχτούν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και το δέχεται σε αυτή τη φάση υπό μία βασική προϋπόθεση: να υπάρξουν οι διοικητικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, να αναθέσουν οι ευρωπαϊκές Δυνάμεις τη διοίκηση της νήσου στην Ελλάδα και να αφήσουν τους Κρητικούς να διαχειριστούν με την ελληνική κυβέρνηση τα της εσωτερικής διοίκησής τους, ούτως ώστε η Κρήτη να αποτελεί με το ελληνικό κράτος ένα διοικητικό οργανισμό. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να μην επιτυγχανόταν η επίσημη Ένωση, στην πράξη, όμως, θα είχε ενωθεί η Κρήτη με την Ελλάδα, κατά τον ίδιο τρόπο που είχε ενωθεί η Ανατολική Ρωμυλία με τη Βουλγαρία.
[…]
Ύστερα από συνάντηση του Βρετανού πρόξενου Howard με τον Ιωάννη Σφακιανάκη, οδηγήθηκαν οι εμπλεκόμενοι σε συμβιβαστική λύση και προτάθηκε να σταλεί στο νησί Διεθνής Εξεταστική Επιτροπή για το Κρητικό Ζήτημα. Από την άλλη, η αδιάλλακτη τακτική του αρμοστή Γεωργίου οδήγησε στην επανεξέταση της στάσης της Βρετανίας απέναντί του. Ακόμα και ο ίδιος ο Howard, που αρχικά είχε ταχθεί στο πλευρό του πρίγκιπα και είχε αποδοκιμάσει τους επαναστάτες, διαπίστωσε ότι η θέση του ως ύπατου αρμοστή ήταν επισφαλής. Ο Sir Edgard Law, Βρετανός εκπρόσωπος και πρόεδρος στη Διεθνή Εξεταστική Επιτροπή για το Κρητικό Ζήτημα και ο Charles Hardinge, μόνιμος υφυπουργός επί των Εξωτερικών, υπέδειξαν τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις (οικονομικές και διοικητικές) στην Κρήτη και υπογράμμισαν την επιτακτική ανάγκη αντικατάστασης του πρίγκιπα Γεωργίου.
 
Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης, Οι κρητικές κυβερνήσεις και το ζήτημα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα (1898-1913).
 
Ενδεικτική απάντηση
α. Η κρίση μετατοπίστηκε στο πεδίο της διπλωματίας και αναζητήθηκε πολιτική λύση. Οι αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων, εκτιμώντας την κατάσταση που διαμορφώθηκε στο νησί, με φανερή την πτώση της δημοτικότητας του Πρίγκιπα, αλλά και με την καθολική σχεδόν αποδοχή των επαναστατικών ιδεών από το λαό, κινήθηκαν προς εξομάλυνση της κρίσης με διαπραγματεύσεις. Ήταν αυτό ακριβώς που προέβλεψε ο Βενιζέλος, ότι ο επαναστατικός αγώνας τον οποίο ανέλαβε «απέδειξεν ότι η διπλωματία εις των ζητημάτων των υποδούλων λαών την λύσιν προβαίνει μόνον όταν ταύτα τίθενται προ αυτής υπό την οξυτάτην μορφήν της εθνικής εξεγέρσεως...».
Τα πρώτα υπομνήματα των επαναστατών προς τους εκπροσώπους των Δυνάμεων έθεταν ως ανυποχώρητη βάση συζήτησης το ενωτικό ζήτημα. Νωρίς όμως κατέστη σαφές ότι οι Ευρωπαϊκές Δυνάμεις δεν ήταν ακόμη έτοιμες για τη λύση αυτή και ο Βενιζέλος, σταθμίζοντας πάντοτε την υφισταμένη κατάσταση, άρχισε να σχεδιάζει τις υποχωρήσεις του, για να εξασφαλίσει τα μεγαλύτερα δυνατά κέρδη. Όπως αναφέρει ο Εμμανουήλ Χαλκιαδάκης, ο Βενιζέλος είχε επίγνωση του γεγονότος πως οι Δυνάμεις ήταν πιθανό να μην συμφωνήσουν με την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και ήταν πρόθυμος να αποδεχτεί την άρνηση αυτή. Θεωρούσε, ωστόσο, αναγκαίο να υπάρξουν τόσο οικονομικές όσο και διοικητικές αλλαγές στη νήσο. Επιθυμούσε, ειδικότερα, να ανατεθεί η διοίκηση της Κρήτης στην Ελλάδα, ώστε να μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να ρυθμίσει τα εσωτερικά ζητήματα του νησιού σε συνεργασία με τους ίδιους του Κρητικούς. Κατ’ αυτό τον τρόπο η Ελλάδα και η Κρήτη θα συνιστούσαν έναν ενιαίο διοικητικό οργανισμό. Στόχος του, άρα, ήταν να δημιουργηθεί προς το παρόν και στην Κρήτη ένα καθεστώς ανάλογο με εκείνο της Ανατολικής Ρωμυλίας, ουσιαστικά ελεύθερο, με σκιώδη σουλτανική επικυριαρχία. Η πληροφορία αυτή επιβεβαιώνεται από τον Εμμανουήλ Χαλκιαδάκη, ο οποίος τονίζει πως με τον τρόπο αυτό παρ’ όλο που δεν θα υπήρχε επίσημη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, σε πρακτικό επίπεδο αυτό θα ήταν το αποτέλεσμα, όπως ακριβώς είχε συμβεί μεταξύ Ανατολικής Ρωμυλίας και Βουλγαρίας.
 
β. Το κίνημα του Θερίσου δεν πέτυχε πλήρως τους στόχους του, αλλά έδωσε νέα ισχυρή ώθηση στο Κρητικό Ζήτημα και προκάλεσε θετικές εξελίξεις. Διεθνής Επιτροπή που ήλθε στην Κρήτη το Φεβρουάριο 1906, ανέλαβε να εξετάσει την κατάσταση και τους όρους λειτουργίας του αρμοστειακού καθεστώτος και να υποβάλει σχετική έκθεση. Σύμφωνα με τον Εμμανουήλ Χαλκιαδάκη, η απόφαση για την αποστολή Διεθνούς Επιτροπής στην Κρήτη αποτέλεσε το συμβιβαστικό αποτέλεσμα συζητήσεων ανάμεσα στον Ιωάννη Σφακιανάκη και τον Βρετανό πρόξενο Howard. Ο Χαλκιαδάκης συμπληρώνει, μάλιστα, πως σε ό,τι αφορά το αρμοστειακό καθεστώς η Βρετανία αναγκάστηκε να αναθεωρήσει τη στάση της απέναντι στον Ύπατο Αρμοστή, καθώς εκείνος παρέμενε επίμονα αδιάλλακτος. Παρά το γεγονός ότι ο Βρετανός πρόξενος αρχικά τον είχε στηρίξει έναντι των επαναστατών, παραδέχτηκε ακολούθως κι ο ίδιος πως η θέση του Γεώργιου κινδύνευε ακριβώς λόγω της αδιαλλαξίας του. Έτσι, στις προτάσεις της Διεθνούς Εξεταστικής Επιτροπής, που έγιναν από τον πρόεδρό της, τον Βρετανό Edgard Law και τον Βρετανό υφυπουργό Εξωτερικών Charles Hardinge, υποδείχθηκαν όχι μόνο οι απαιτούμενες οικονομικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις, αλλά και η ανάγκη απομάκρυνσης του Γεώργιου από τη θέση του Ύπατου Αρμοστή. Έπειτα από μακρότατες και επίπονες διαβουλεύσεις με τον Ελ. Βενιζέλο και με την Ελληνική Κυβέρνηση, οι Μεγάλες Δυνάμεις κατέληξαν σε μια νέα ρύθμιση του Κρητικού Ζητήματος. Το οριστικό κείμενο των μεταρρυθμίσεων προέβλεπε την οργάνωση Κρητικής Χωροφυλακής με εντελώς νέο σχήμα, την ίδρυση Κρητικής Πολιτοφυλακής, με Έλληνες αξιωματικούς που προηγουμένως θα παραιτούνταν από τον ελληνικό στρατό, και την ανάκληση των ξένων στρατευμάτων, μετά την αποκατάσταση της εσωτερικής γαλήνης στην Κρήτη.
Η πολιτική του Βενιζέλου είχε θριαμβεύσει. Αμέσως έπειτα συγκροτήθηκε η Β΄ Συντακτική Συνέλευση, για την εκπόνηση νέου συντάγματος, και η πρώτη πράξη της ήταν η έκδοση ενωτικού ψηφίσματος, μέσα σε ατμόσφαιρα συμφιλίωσης και εθνικής έξαρσης. Με νέα απόφασή τους οι Δυνάμεις παραχωρούσαν στο βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο Α΄ το δικαίωμα να διορίζει εκείνος τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης (14 Αυγούστου 1906). Το νησί είχε ουσιαστικά καταστεί μια ιδιότυπη ελληνική επαρχία.