ΕΠΑΛ Γ΄ Νέα Ελληνικά: Θουκυδίδης Ιστορία Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 82 (ερωτήσεις σχολικού)

ΕΠΑΛ Γ΄ Νέα Ελληνικά: Θουκυδίδης Ιστορία Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 82

Με τέτοιες ωμότητες προχώρησε ο εμφύλιος πόλεμος και φάνηκε ακόμα πιο άγριος, καθώς ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα· αργότερα βέβαια όλος ο ελληνικός κόσμος, μπορεί να πει κανείς, αναστατώθηκε, καθώς εχθρότητες υπήρχαν σε κάθε τόπο ανάμεσα στους αρχηγούς των δημοκρατικών, που προσκαλούσαν για υποστήριξη τους Αθηναίους, και τους ολιγαρχικούς, που απευθύνονταν στους Λακεδαιμονίους. Και όσο ήταν ειρήνη, εκτός που δεν είχαν αφορμές, δεν ήταν κι έτοιμοι να ζητήσουν την επέμβασή τους, τώρα όμως που άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους και κάθε μια παράταξη είχε την υποστήριξη των συμμάχων της, κοίταζε πώς να κάνει κακό στους αντιπάλους και με το χτύπημα αυτό να τους προσεταιριστεί· έτσι χωρίς πια προσχήματα παρέχονταν οι ενισχύσεις σ’ όσους ήθελαν να προκαλέσουν πολιτικές αναταραχές.

Κι από τον εμφύλιο σπαραγμό έπεσαν στις πόλεις πολλές και δεινές συμφορές που, όσο η φύση του ανθρώπου μένει η ίδια, έτσι συμβαίνουν και θα συμβαίνουν πάντα, άλλοτε πιο άγρια κι άλλοτε πιο ήπια, με διαφοροποιήσεις ως προς τις μορφές τους, ανάλογα δηλαδή με το πώς εκδηλώνονται κάθε φορά οι μεταβολές των συνθηκών. Γιατί τον καιρό της ειρήνης και σε καλές εποχές και οι πόλεις και τα άτομα σκέφτονται ορθότερα, αφού δεν παρασύρονται σε ακούσιες βιαιότητες· ενώ ο πόλεμος περιορίζοντας σιγά σιγά τις καθημερινές ανέσεις γίνεται δάσκαλος της βίας και τον ψυχικό κόσμο των πολλών τον διαμορφώνει σύμφωνα με τις συνθήκες που τότε επικρατούν. Απλωνόταν λοιπόν ο εμφύλιος στις πόλεις και όσες για οποιαδήποτε αιτία είχαν αργήσει να μπουν σε τέτοιες αναταραχές, μαθαίνοντας το τι είχε συμβεί αλλού, πήγαιναν ακόμα μακρύτερα σε συλλήψεις νέων σχεδίων, σε επιθετικά τεχνάσματα όσο και ασυνήθιστες εκδικήσεις.

Επίσης την καθιερωμένη σημασία των λέξεων για τις ανθρώπινες πράξεις την άλλαξαν κατά πώς τους βόλευε. Έτσι το παράτολμο θάρρος το ονόμασαν παλικαριά από αγάπη στο σύντροφο, την προνοητική αναβλητικότητα εύσχημη δειλία, τη σωφροσύνη πρόσχημα ανανδρίας και τη συνετή αντιμετώπιση κάθε πράγματος νωθρότητα για το καθετί· την παράφορη ορμή την κατάλεξαν στις αντρικές ιδιότητες και το να κάνει κανείς σχέδια εναντίον του εχθρού παίρνοντας τα μέτρα του το θεωρούσαν εύλογη πρόφαση για να τα εγκαταλείψει. Κι αυτόν που έδειχνε φανερά την αγανάκτησή του τον είχαν για άνθρωπο της παντοτινής τους εμπιστοσύνης, ενώ αυτόν που τον παρατηρούσε για τη συμπεριφορά του, τον έβλεπαν ύποπτα. Κι αν κάποιος μηχανορραφούσε και τα κατάφερνε, τον χαρακτήριζαν έξυπνο, κι ακόμα πιο φοβερό στην εξυπνάδα, όποιον μπορούσε να υποπτευθεί τις επιβουλές των αντιπάλων· αντίθετα αν κανείς κοίταζε από πριν πώς να μη χρειαστεί να κάνει τίποτε απ’ αυτά, τον θεωρούσαν διασπαστή της πολιτικής του παράταξης, καταπτοημένο από τους αντιπάλους.

Γενικά επαινούσαν και όποιον πρώτος έκανε το κακό προλαβαίνοντας αυτούς που σκόπευαν να κάνουν τέτοιες πράξεις και όποιον παρακινούσε στο κακό αυτούς που δεν τόχαν καθόλου στο νου τους. Κι ακόμα, η συγγένεια είχε καταντήσει δεσμός πιο ξένος από τον παραταξιακό, επειδή μέσα στην κομματική παράταξη ήταν κανείς πιο πρόθυμος να ριχτεί αδίστακτα στον κίνδυνο· γιατί τέτοιου είδους πολιτικοί συνασπισμοί δεν επιζητούσαν να ωφεληθούν σεβόμενοι τους κείμενους νόμους, αλλά ν’ αποκτήσουν περισσότερα οφέλη παραβιάζοντάς τους. Και στερέωναν τους δεσμούς πίστης μεταξύ τους όχι τόσο με το θείο νόμο όσο με τη συμμετοχή τους στην παράνομη δράση.

Τις ορθές προτάσεις των αντιπάλων για συνδιαλλαγή τις δέχονταν, για να προφυλαχτούν από τις αντιδράσεις τους, σε περίπτωση που είχαν οι αντίπαλοι την υπεροχή, και όχι από γενναιοφροσύνη. Και προτιμούσε κανείς να πάρει εκδίκηση για το κακό που του έκαναν, παρά να κοιτάξει από πριν να μη γίνει ο ίδιος θύμα. Κι αν καμιά φορά δίνονταν όρκοι συμφιλίωσης, για λίγο μόνο ίσχυαν, επειδή και τα δύο μέρη τους έδιναν μπροστά στο αδιέξοδο, μια και δεν είχαν πού αλλού να στηριχτούν· στην πρώτη όμως ευκαιρία, όποιος από τους αντιπάλους κατάφερνε πριν απ’ τον άλλο να βρει το θάρρος του, αν τον έβλεπε αφύλακτο, τον εκδικιόταν με μεγαλύτερη ικανοποίηση για την ευπιστία του στους όρκους, παρά αν έπαιρνε την εκδίκησή του ίσια κι αντρίκια και συνάμα υπολόγιζε την ασφάλειά του και το γεγονός ότι νικώντας με δόλο έγραφε στο ενεργητικό του ένα κατόρθωμα εξυπνάδας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να τους αποκαλούν επιτήδειους όταν είναι φαύλοι, παρά αφελείς όταν είναι τίμιοι: για το δεύτερο αισθάνονται ντροπή, ενώ για το πρώτο καμαρώνουν. Αιτία για όλα αυτά είναι η επιθυμία της εξουσίας που προέρχεται από την πλεονεξία και τη φιλοδοξία· κι απ’ αυτά τα δύο πάλι απορρέει ο ζήλος των ανθρώπων όταν έχουν μπει σε εμφύλιο πόλεμο. Γιατί όσοι στις πόλεις γίνονταν αρχηγοί των δύο αντίπαλων παρατάξεων, χρησιμοποιώντας ωραία συνθήματα, προβάλλοντας την πολιτική ισότητα του λαού οι μεν και τη σύνεση της αριστοκρατίας οι άλλοι, παρόλο που με τα λόγια υπηρετούσαν τα κοινά, τα θεωρούσαν ως βραβείο που τους ανήκε. Κι επειδή ο αγώνας τους ήταν με κάθε τρόπο να υπερισχύσει ο ένας του άλλου, αποτόλμησαν πράξεις φοβερές κι εκτέλεσαν την εκδίκησή τους με ακόμα σκληρότερο τρόπο· και δεν την έδειχναν μέσα στα όρια του δίκαιου και του συμφέροντος της πόλης, αλλά την καθόριζαν σύμφωνα μ’ αυτό που πίστευαν ότι κάθε φορά ικανοποιούσε την παράταξή τους· κι ήταν έτοιμοι είτε με άδικες καταδικαστικές αποφάσεις είτε με βίαιη κατάληψη της εξουσίας να χορτάσουν τη φιλοδοξία της στιγμής. Το αποτέλεσμα ήταν καμία από τις δύο μερίδες να μην κάνει χρήση των άγραφων νόμων της ευσέβειας, αλλ’ αντίθετα όσους τύχαινε να κάνουν κάτι το μισητό, τους επαινούσαν με εύσχημες δικαιολογίες. Όσο για τους πολίτες που βρίσκονταν στο μέσο των δύο παρατάξεων έπεφταν θύματα και των δύο, είτε γιατί δεν αγωνίζονταν με το μέρος τους, είτε από φθόνο, στη σκέψη ότι εκείνοι μπορούσαν να επιζήσουν.

Μετάφραση: Εμμ. Τσαγκαράκης, Εμμ. Φραγκίσκος

*Θουκυδίδης (460-400 π.Χ.). Κορυφαίος ιστορικός της Αρχαίας Ελλάδας. Έγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου. Εργάστηκε με επιστημονικό τρόπο και επηρέασε τους μεταγενέστερους ιστορικούς.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Ανάγνωση – Κατανόηση του κειμένου

1. Ποιες μεταβολές στον ψυχισμό των ανθρώπων επιφέρει ο πόλεμος, κατά την άποψη του ιστορικού;

Ο πόλεμος γίνεται για τους ανθρώπους δάσκαλος της βίας και τους εξωθεί σε ακρότητες, διότι με τις στερήσεις που προκαλεί τους αναγκάζει να βρίσκονται σ’ ένα διαρκή αγώνα για την επιβίωσή τους. Σε αντίθεση με την ηρεμία και την ευημερία που επικρατούν σε καιρό ειρήνης, ο πόλεμος δημιουργεί ένα ασφυκτικό κλίμα ανασφάλειας, φόβου και καχυποψίας. Οι πολίτες παύουν να σκέφτονται ψύχραιμα και αποβάλλουν κάθε αίσθημα ανθρωπιάς, εφόσον θεωρούν πως η σκληρότητα αποτελεί το μόνο τρόπο για να διασφαλίσουν τη ζωή τους. Αντί, άλλωστε, να λειτουργούν ως αυτόνομες οντότητες τρέπονται σ’ έναν αδυσώπητο όχλο που οδηγείται σε σπασμωδικές αντιδράσεις και πράξεις.

2. Ποιες είναι οι αιτίες που αλλοιώνουν το ήθος των πολιτών στη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου;

Πίσω από τη δραστική αλλαγή του ήθους των πολιτών κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου βρίσκεται, σύμφωνα με τον ιστορικό, η διαρκής επιθυμία της εξουσίας που προέρχεται από την έμφυτη πλεονεξία και τη φιλοδοξία. Αποτελούν, μάλιστα, οι δύο αυτές τάσεις έναν καταστροφικό συνδυασμό, εφόσον ενισχύουν το ζήλο και το φανατισμό των ανθρώπων που εμπλέκονται στον εμφύλιο πόλεμο. Ο καθένας θεωρεί τον πόλεμο αυτό ως άριστη ευκαιρία για να πραγματοποιήσει τις επιδιώξεις του και επιδίδεται σε ακρότητες προκειμένου να ξεπεράσει τους αντιπάλους του σε επινοητικότητα και σκληρότητα. Με μόνη σκέψη το πώς θα χορτάσουν τη φιλοδοξία τους αδιαφορούν για τους άγραφους νόμους της ευσέβειας και επιδίδονται σε κάθε πιθανή βιαιότητα, εφόσον θεωρούν την κατάληψη της εξουσίας ως τον απολύτως πρωταρχικό τους στόχο. Επαινούν, έτσι, όποιον βλέπουν να παρασύρεται από το εμφύλιο μίσος και αντιμετωπίζουν με εχθρότητα όχι μόνο εκείνους που ανήκουν στην αντίπαλη παράταξη, αλλά και όποιον παραμένει στο μέσο, απρόθυμος να λάβει μέρος σ’ έναν τέτοιο πόλεμο. Τα άτομα, μάλιστα, που δεν θέλησαν να πάρουν το μέρος καμίας παράταξης αντιμετωπίστηκαν με σκληρότητα κι από τις δύο πλευρές, τόσο γιατί τους εξέλαβαν κι οι δυο ως εχθρό τους, όσο και γιατί τους φθονούσαν, αφού θεώρησαν πως υπήρχε το ενδεχόμενο να επιζήσουν αυτού του πολέμου.

Προσέγγιση της γλώσσας του κειμένου

1.α. Να χρησιμοποιήσεις τις ακόλουθες λέξεις σε προτάσεις (μια πρόταση για κάθε λέξη): προσεταιρίζομαι, διαφοροποίηση, ακούσιος, μηχανορραφία, καταπτοημένος.

- Με μια σειρά ευνοϊκών μέτρων η κυβέρνηση προσπάθησε να προσεταιριστεί εκείνες τις κοινωνικές ομάδες που είχαν δυσαρεστηθεί από τις πρόσφατες δράσεις της.

- Η διαφοροποίηση του υπουργού από την κυβερνητική πολιτική οδήγησε στην απομάκρυνσή του.

- Περνούσε τυχαία και έγινε ακούσιος θεατής των γεγονότων.

- Στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας οι διεκδικητές του θρόνου επιδίδονταν συχνά σε μηχανορραφίες προκειμένου να ανατρέψουν τον αυτοκράτορα και να του πάρουν τη θέση. 

- Είναι πλέον καταπτοημένος από τις συνεχείς αποτυχίες και δεν έχει το κουράγιο να συνεχίσει την προσπάθειά του.

1.β. Να αντιστοιχίσεις τις συνώνυμες λέξεις:

επιδέξιος                                συνδιαλλαγή

δικαιολογημένος                  επιτήδειος

συνηθισμένος                        εύσχημος

συμβιβασμός                         επιβουλή

ύπουλη σκέψη ή ενέργεια   καθιερωμένος

επιδέξιος = επιτήδειος

δικαιολογημένος = εύσχημος

συνηθισμένος = καθιερωμένος

συμβιβασμός = συνδιαλλαγή

ύπουλη σκέψη ή ενέργεια = επιβουλή

2. Να εντοπίσεις τις αλλαγές που έφερε ο πόλεμος στην καθιερωμένη σημασία των λέξεων και να προσέξεις ποια στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς φαίνεται να διαφοροποιούνται.

Στο πλαίσιο του πολέμου πολλές λέξεις απέκτησαν ένα τελείως διαφορετικό νόημα, ενώ συγκεκριμένες συμπεριφορές, που άλλοτε θα επικρίνονταν, άρχισαν να θεωρούνται αρετές. Το παράτολμο θάρρος, για παράδειγμα, που οδηγούσε τους ανθρώπους σε παρακινδυνευμένες πράξεις και απερισκεψίες, χαρακτηριζόταν πλέον ως παλικαριά που πήγαζε από την αγάπη για τον σύντροφο. Η προνοητική αναβλητικότητα των ατόμων που δεν ήθελαν να δρουν χωρίς ουσιαστική μελέτη των δεδομένων, άρχισε να χαρακτηρίζεται ως εύσχημη δειλία, αφού σταδιακά η περίσκεψη κι η μετριοπάθεια έχασαν κάθε αξία. Έτσι, κάθε άτομο που αντιμετώπιζε τις καταστάσεις με σωφροσύνη και σύνεση, αντί να επαινείται, χαρακτηριζόταν ως άνανδρο και νωθρό.

Στη θέση, άλλωστε, των προηγούμενων αρετών αναδείχτηκαν άλλες, αφού το νέο ήθος των ανθρώπων όφειλε να χαρακτηρίζεται από ακρότητα και φανατισμό. Η παράφορη ορμή που δεν άφηνε περιθώρια για περισυλλογή, αποτελούσε πλέον αναγκαία αντρική ιδιότητα. Αντιθέτως, όποιος σχεδίαζε το οτιδήποτε λαμβάνοντας μέτρα και προφυλάξεις, ώστε να έχει το θεμιτό αποτέλεσμα, έδινε την εντύπωση ανθρώπου που αναζητά μια εύλογη πρόφαση για να εγκαταλείψει την προσπάθειά του. Συνάμα, αυτός που έδειχνε με έντονο τρόπο την αγανάκτησή του, θεωρούταν άτομο στο οποίο μπορούσαν να του έχουν παντοτινή εμπιστοσύνη, ενώ, όποιος τολμούσε να τον επικρίνει ή να του κάνει παρατήρηση για το ακραίο της συμπεριφοράς του, έμοιαζε ύποπτος.

Επιπροσθέτως, η αλλαγή στο ήθος των ανθρώπων γινόταν αντιληπτή από το γεγονός ότι πλέον θεωρούσαν έξυπνο όποιον πετύχαινε τους στόχους του με μηχανορραφίες και δόλια μέσα. Θεωρούσαν, μάλιστα, ακόμη πιο έξυπνο εκείνον που ήταν σε θέση να υποπτευθεί εγκαίρως τις επιβουλές των αντιπάλων του. Από την άλλη, ωστόσο, όποιον δεν έμπαινε στη διαδικασία να μηχανορραφεί και να αντιμετωπίζει με άκρα καχυποψία τα άτομα της άλλης πλευράς, τον θεωρούσαν διασπαστή της παράταξής του, κι αντί να εκτιμούν την αγαθότητα και τη μετριοπάθειά του, τον χαρακτήριζαν καταπτοημένο από τους αντιπάλους.

Ερμηνεία – Παραγωγή λόγου

Ο πόλεμος υποβαθμίζει την ποιότητα της ζωής των απλών ανθρώπων. Σε ένα κείμενο 300 λέξεων να αναφέρεις τρόπους με τους οποίους ένας νέος μπορεί να αντιδράσει. Το κείμενό σου να έχει τη μορφή ανακοίνωσης μιας ειρηνιστικής – ανθρωπιστικής οργάνωσης και να απευθύνεται στους σημερινούς νέους.

Ο πόλεμος -όποια μορφή κι αν λαμβάνει- επιφέρει καταστροφικές και οδυνηρές συνέπειες στις εμπλεκόμενες παρατάξεις. Οι ανθρώπινες απώλειες, η οικονομική δυσπραγία κι η αδυναμία τροφοδοσίας, δημιουργούν μια κατάσταση χάους που φέρνει στην επιφάνεια τις χειρότερες πτυχές του ανθρώπινου χαρακτήρα. Είναι, άρα, περισσότερο από δεδομένη η ανάγκη αποφυγής των πολεμικών συγκρούσεων, ζητούμενο που μπορεί να επιτευχθεί πρωτίστως με την ενεργή συμμετοχή των νέων ανθρώπων.

Σε ό,τι αφορά κατ’ αρχάς τις χώρες που έχουν μεταξύ τους ιστορικές διαφορές, ένα ουσιώδες βήμα για να αποτραπεί μια ενδεχόμενη αναθέρμανση της έντασης είναι η διαμόρφωση ποικίλων μορφών συνεργασίας. Με πρωτεργάτες τους νέους αμφότερων των εθνών μπορούν να υπάρξουν πρωτοβουλίες για στενότερη επαφή σε πολιτιστικό και εκπαιδευτικό επίπεδο, ώστε να καταστεί εφικτή η πληρέστερη γνωριμία μεταξύ των δύο λαών και να ενισχυθεί, έτσι, στους πολίτες το κλίμα της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Συνάμα, οι νέοι έχουν τη δυνατότητα να προωθήσουν τη συνεργασία στον οικονομικό τομέα με τη δημιουργία διεθνικών εταιριών, που θα αναδεικνύουν την έννοια της κοινά επωφελούς συνύπαρξης.

Επιπροσθέτως, οι νέοι οφείλουν να εκμεταλλευτούν τη δύναμη που έχουν ως ψηφοφόροι και ως διαμορφωτές της κοινής γνώμης, διατρανώνοντας την αντίθεσή τους σε οποιαδήποτε φιλοπόλεμη ρητορική. Θα πρέπει, δηλαδή, με συμμετοχή φιλειρηνικές διοργανώσεις και διαμαρτυρίες να καθιστούν σαφή την πρόθεσή τους να μην στηρίξουν τις πολιτικές παρατάξεις που είναι υπέρ μιας μελλοντικής πολεμικής αναμέτρησης. Μια πρωτοβουλία, βέβαια, που για να οδηγήσει σε ουσιαστικά αποτελέσματα, θα πρέπει να πραγματοποιείται ταυτόχρονα σε αρκετά γειτονικά κράτη, ώστε να διαφαίνεται η κοινή βούληση όλων των νέων σε κάθε ευρύτερη περιοχή να αντιταχθούν στους όποιους πολεμικούς σχεδιασμούς των κρατούντων.

Απευθυνόμαστε, λοιπόν, σε κάθε νέο άνθρωπο και του ζητάμε το απολύτως αναγκαίο: να σταθεί πλάι μας στον αγώνα κατά των πολεμικών συγκρούσεων. Είναι στο χέρι μας να καθορίσουμε τη μελλοντική πορεία αυτού του τόπου κι είναι δική μας ευθύνη να δράσουμε εγκαίρως, ώστε κανείς από μας να μη χρειαστεί να θυσιαστεί στο βωμό της απληστίας και των ανούσιων αναμετρήσεων που υποκινούνται από εκείνους που έχουν ως μόνη απασχόληση το εμπόριο του θανάτου, κατασκευάζοντας και πουλώντας όπλα.

Μη δεχτείς να γίνεις το επόμενο θύμα ενός ακόμη αδιέξοδου και περιττού πολέμου. Ένωσε τη φωνή σου με τη δική μας, για ν’ ακουστεί παντού το μήνυμα ειρήνης που έχει ανάγκη αυτός ο κόσμος. Ας διεκδικήσουμε ένα μέλλον απαλλαγμένο από πολεμικές αναμετρήσεις κι ας επενδύσουμε σε μια ειρηνική συνύπαρξη βασισμένη στο σεβασμό και τη συνεργασία! 

ΕΠΑΛ Γ΄ Νέα Ελληνικά: Εύη Χατζηανδρέου «Συντροφιά»

Nicolino Sapio

ΕΠΑΛ Γ΄ Νέα Ελληνικά: Εύη Χατζηανδρέου «Συντροφιά»

Από μελέτες που έγιναν σε ασθενείς έπειτα από έμφραγμα, διαπιστώθηκε ότι όσοι δεν έχουν κάποια υποστηρικτική σχέση, έχουν διπλάσια πιθανότητα να πεθάνουν σε διάστημα έξι μηνών μετά το επεισόδιο. Ακόμη και ζώα, κυρίως σκύλοι αλλά και γάτες μπορούν να παίξουν αυτόν το ρόλο, γεγονός που οδήγησε το διευθυντή μεγάλου οργανισμού φροντίδας υγείας στις ΗΠΑ να δηλώσει ότι σκέπτονται να δωρίσουν σκυλάκια στους ηλικιωμένους τους.

Άλλα στοιχεία που επηρεάζουν την υγεία μέσω του ανοσοποιητικού είναι τα συναισθήματα, η αντίληψη και η στάση ζωής. Παράγοντες μακροζωίας, μέσω ενδυνάμωσης του ανοσοποιητικού είναι, εκτός από την αισιοδοξία, το χιούμορ, το γέλιο και η ικανότητα έκφρασης των συναισθημάτων. Οι άνθρωποι που τα κρατούν όλα μέσα τους και δεν εκφράζονται, μακροχρόνια προκαλούν, σύμφωνα με μελέτες, ζημιά στην υγεία τους.

Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει και η ικανότητα προσαρμογής στις συνθήκες που αλλάζουν, το μαχητικό πνεύμα και η αντοχή. Να δεχόμαστε τις δυσκολίες και να προσπαθούμε να τις αντιμετωπίσουμε. Να μη μας παίρνει η ζωή από κάτω.

Ο αλτρουισμός και ο εθελοντισμός είναι, τέλος, δύο σημαντικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που ενδυναμώνουν το ανοσοποιητικό. Τα τελευταία χρόνια, μελέτες στις ΗΠΑ έδειξαν ότι ο ευεργετών κερδίζει περισσότερα από τον ευεργετούμενο, καθώς ο εγκέφαλος εκλύει ενδορφίνες και άλλες ορμόνες, οι οποίες κάθε φορά που είμαστε ικανοποιημένοι με τον εαυτό μας, μας κάνουν να αισθανόμαστε ωραία, ενισχύοντας την άμυνα του οργανισμού.

Από την εφημερίδα Καθημερινή

Η Εύη Χατζηανδρέου είναι επιδημιολόγος

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Ανάγνωση – Κατανόηση του κειμένου

Η Ε. Χατζηανδρέου αναφέρεται σε ποικίλους παράγοντες που ενδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου και, κατ’ επέκταση, δρουν θετικά στην υγεία του. Να τους επισημάνεις στο κείμενο.

Η συγγραφέας ξεκινά το άρθρο της με αναφορά στην ιδιαίτερη σημασία των υποστηρικτικών σχέσεων για την υγεία των ανθρώπων. Οι σχέσεις αυτές που επιτρέπουν στο άτομο να μη νιώθει μοναξιά μπορούν να καλυφθούν ακόμη κι από την παρουσία ενός ζώου συντροφιάς, όπως είναι κυρίως οι σκύλοι αλλά και οι γάτες. Ακολούθως επισημαίνει την επίδραση που ασκούν στο ανοσοποιητικό σύστημα τα συναισθήματα, η αντίληψη και η στάση ζωής του ατόμου. Ειδικότερα, η ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού και κατ’ επέκταση η μακροζωία διασφαλίζονται μέσω της αισιοδοξίας, του χιούμορ και της ικανότητας του ατόμου να εκφράζει τα συναισθήματά του. Σημαντική είναι, επίσης, η συνδρομή της προσαρμοστικότητας του ατόμου στις αλλαγές που προκύπτουν στη ζωή του, η μαχητικότητά του κι η αντοχή. Το άτομο, όπως αναφέρει η συγγραφέας, οφείλει να διατηρεί μια δυναμική στάση απέναντι στη ζωή και να μην επιτρέπει στις δυσκολίες να το καταβάλουν. Τέλος, ο αλτρουϊσμός και ο εθελοντισμός ενδυναμώνουν το ανοσοποιητικό, διότι το άτομο που προσφέρει στους άλλους βιώνει θετικά συναισθήματα για τον εαυτό του, τα οποία ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού του.  

Προσέγγιση της γλώσσας του κειμένου

1. Αλτρουϊσμός, εθελοντισμός, υποστηρικτική σχέση: Αφού δώσεις την έννοια των παραπάνω λέξεων-φράσεων, να τις χρησιμοποιήσεις σε ένα κείμενο 3-4 γραμμών.

Αλτρουϊσμός: η ανιδιοτελής μέριμνα για τους άλλους, η συνειδητή άρνηση του ατομικού συμφέροντος προς όφελος του συλλογικού.

εθελοντισμός: η οργανωμένη προσφορά υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο, χωρίς την απαίτηση ανταλλάγματος.

υποστηρικτική σχέση: μια σχέση συντροφιάς, υποστήριξης και επικοινωνίας, η οποία προσφέρει στο άτομο την αίσθηση πως δεν είναι μόνο του.

Πολλοί ηλικιωμένοι άνθρωποι που έχουν εγκαταλειφθεί από τους οικείους τους σε κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων, βιώνουν έντονα συναισθήματα μοναξιάς και χρειάζονται υποστηρικτικές σχέσεις, προκειμένου να μη νιώθουν πως είναι ξεχασμένοι απ’ όλους. Οι υποστηρικτικές αυτές σχέσεις μπορούν να προκύψουν στο πλαίσιο δράσεων εθελοντισμού από νεότερα άτομα που χάρη στον αλτρουϊσμό τους είναι πρόθυμα να αφιερώσουν χρόνο για να συνομιλήσουν μαζί τους και να τους προσφέρουν την τόσο αναγκαία αίσθηση συντροφιάς. 

2. Στα κείμενα υπάρχουν λέξεις/όροι που αναφέρονται στην ιατρική. Να επισημάνεις ποιες από αυτές χρησιμοποιούνται με διαφορετική σημασία στο καθημερινό λεξιλόγιο.

Μεταφορική ή διαφορετική χρήση των ακόλουθων ιατρικών όρων του κειμένου στην καθημερινή ομιλία.

ασθενής: μεγάλος ασθενής: χαρακτηρισμός για μεγάλη χώρα που βρίσκεται σε περίοδο κρίσης ή παρακμής. Για παράδειγμα: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ο μεγάλος ασθενής των αρχών του 20^ου αιώνα.  

έμφραγμα: μεταφορικά χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη διακοπή λειτουργίας ή την παρουσία σημαντικών εμποδίων. Για παράδειγμα: Η μεγάλη πορεία των απεργών προκάλεσε κυκλοφοριακό έμφραγμα στις οδικές αρτηρίες της πόλης.

επεισόδιο: στο καθημερινό λεξιλόγιο έχει την έννοια του περιστατικού ή της βίαιης συμπλοκής. Για παράδειγμα: Χθες σημειώθηκαν αιματηρά επεισόδια οπαδών κατά τη διάρκεια ποδοσφαιρικού αγώνα.

εγκέφαλος: μεταφορικά χρησιμοποιείται για να δηλώσει αυτόν που οργανώνει και κατευθύνει ένα εγχείρημα, μια επιχείρηση κλπ. χωρίς συνήθως να λαμβάνει ο ίδιος μέρος. Για παράδειγμα: Συνελήφθη τελικά ο εγκέφαλος της συμμορίας ύστερα από τις καταθέσεις των συλληφθέντων μελών.  

άμυνα: στο καθημερινό λεξιλόγιο έχει την έννοια της αντίστασης ή των μέσων που διατίθενται για την αντιμετώπιση εχθρού, κινδύνου, δυσάρεστης κατάστασης κλπ. Για παράδειγμα: Η σωστή πληροφόρηση είναι η καλύτερη άμυνα κατά της μάστιγας των ναρκωτικών.

Ερμηνεία – Παραγωγή λόγου

Συμμετέχεις στο Πρόγραμμα «Αγωγή Υγείας». Παρουσιάζεις στην τάξη σου την άποψη ότι η υγεία εξαρτάται και από τη δική μας φροντίδα, αντλώντας πληροφορίες και από το κείμενο. Να λάβεις υπόψη ότι μιλάς στους συμμαθητές σου και να χρησιμοποιήσεις το κατάλληλο ύφος, ώστε ο λόγος σου να είναι κατανοητός αλλά και ελκυστικός. (300 λέξεις)

Αγαπητοί συμμαθητές,

Αναμφίβολα ένα βασικό ζητούμενο για κάθε άνθρωπο είναι η σωματική του υγεία, εφόσον χάρη σε αυτή μπορεί να αγωνίζεται και να υλοποιεί απερίσπαστος τα σχέδιά του στη ζωή. Το ζητούμενο αυτό, όμως, δεν διασφαλίζεται χωρίς την ενεργή φροντίδα του ίδιου του ατόμου, καθώς η ύπαρξη καλής υγείας δεν είναι θέμα μόνο κληρονομικότητας και γονιδίων· εξαρτάται σημαντικά και από μια σειρά επιλογών που κάνει το άτομο στην καθημερινότητά του.

Καίριας σημασίας είναι, σαφώς, οι σωστές διατροφικές συνήθειες κι η αποφυγή άλλων επιβλαβών συνηθειών, όπως είναι η κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα. Το άτομο οφείλει να έχει μια ισορροπημένη διατροφή, ώστε να προσφέρει στον οργανισμό του τα κατάλληλα θρεπτικά συστατικά. Ενώ, συγχρόνως, εξίσου σημαντική είναι κι η συχνή, αν όχι καθημερινή, άθληση, καθώς συνιστά μια διαδικασία που ωφελεί τόσο τη σωματική λειτουργία αυτή καθαυτή, όσο και τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου.

Ιδιαίτερη βαρύτητα, μάλιστα, στο ζήτημα της υγείας έχει η ψυχολογία του ατόμου κι η στάση που κρατά απέναντι στις δυσκολίες της ζωής. Ισχυροί σύμμαχοί του σ’ αυτόν τομέα θεωρούνται η αισιοδοξία, η ευκολία προσαρμογής σε νέα δεδομένα, οι φιλικές σχέσεις κι η ψυχική ανθεκτικότητα. Τα στοιχεία αυτά επιτρέπουν στο άτομο να αντιμετωπίζει με αποτελεσματικότητα τις δυσκολίες της ζωής, χωρίς να επιτρέπει στο άγχος και τα αισθήματα απογοήτευσης να το οδηγούν στην απόγνωση. Η αισιόδοξη και θετική αυτή διαχείριση των προβλημάτων επενεργεί ενισχυτικά για το ανοσοποιητικό του σύστημα και, άρα, για τη διασφάλιση της καλής του υγείας.

Πέρα, βέβαια, από την αισιόδοξη στάση απέναντι στη ζωή, το άτομο μπορεί να αντλήσει πολύτιμα θετικά συναισθήματα μέσα από την αλτρουιστική προσφορά στους συνανθρώπους του. Οι αφιλοκερδείς αυτές πράξεις συμπαράστασης απέναντι στους άλλους επιτρέπουν στο άτομο να αισθάνεται ουσιαστική ευδαιμονία, η οποία έχει με τη σειρά της ευνοϊκό αντίκτυπο στην ψυχική και σωματική του υγεία.  

Όπως αντιλαμβάνεστε, επομένως, το ζητούμενο της καλής υγείας δεν είναι κάτι που βρίσκεται τελείως έξω από τον έλεγχό μας. Μπορούμε κι εμείς οι ίδιοι με τις καθημερινές μας επιλογές και με τον τρόπο που αντικρίζουμε τη ζωή να προφυλάξουμε τον εαυτό μας από τα στοιχεία εκείνα που τείνουν να υπονομεύουν την καλή κατάσταση του οργανισμού μας.  

Στοιχεία Θεωρίας

Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο

Ο επιστημονικός λόγος είναι λόγος περιγραφικός, ερμηνευτικός, αποδεικτικός. Αυτό σημαίνει ότι τον χρησιμοποιεί ο επιστήμονας στην προσπάθειά του να περιγράψει, να ερμηνεύσει, να πείσει. Από την άποψη αυτή ο επιστημονικός λόγος οφείλει να είναι απρόσωπος και αντικειμενικός. Άλλωστε στην επιστήμη τη γλώσσα τη χρησιμοποιούμε με τρόπο που αφορά το λογικό μας και όχι με τρόπο που αφορά τις συγκινήσεις μας.

Έκθεση ΕΠΑΛ: Παντελής Μπουκάλας «Σιγά μην τους τα δώσω…»

Παντελής Μπουκάλας «Σιγά μην τους τα δώσω…»

[ … ] Και βέβαια, η διαφήμιση μας διδάσκει ηθική, αλλά από άλλους δρόμους και με άλλους τρόπους. Μας εθίζει στην ηθική της επιβολής, της «νίκης», του κέρδους, της φιλαυτίας και της μισανθρωπίας. Τυπικότατο δείγμα, δύο εντελώς πρόσφατα διαφημιστικά «τηλεδράματα» τυχερού παιγνιδιού: Στη μια περίπτωση κάποια γιαγιά και στην άλλη ένα ζευγάρι κερδίζουν επιτέλους «τα εκατομμύρια των ονείρων τους», χάρη στην εύνοια της ξυστής τύχης. Ξαφνιασμένοι ακόμη (δηλαδή, όντας ακόμη εντός εαυτού), καταπιάνονται με τη διανομή των κερδών σε συγγενείς και φίλους: τόσα θα πάρει το ένα παιδί, τόσα το άλλο, τόσα τα εγγόνια, τόσα τ’ αδέρφια, να μη μείνει κανένας παραπονεμένος, να μη μείνει κανένας απρόσκλητος στην καλή την ώρα.

Γρήγορα όμως η επαφή των χεριών τους με τα «σπαρταριστά» πεντοχίλιαρα τους καθιστά έξαλλους, αφού τους κλέβει τον αυθεντικό τους εαυτό, τους κλέβει δηλαδή τους συγγενείς και τους φίλους. Παραζαλισμένοι από την Κίρκη των χρημάτων, μεταμορφώνονται σταδιακά και τελικά διακόπτουν τη νοητή διανομή και λένε το μεγάλο όχι: «Σιγά μην τους τα δώσω…». Το χαιρέκακο γελάκι που συνοδεύει αυτή την απόφασή τους αποκαλύπτει ότι αισθάνονται απολύτως ικανοποιημένοι από την έγκαιρη ανάνηψή τους, χάρη στην οποία διασώθηκαν από την ανοησία της σπατάλης, από τη φρίκη της φιλίας, από το έγκλημα της γενναιοδωρίας –από τον κατά βάθος εαυτό τους εντέλει.

«Σιγά μην τους τα δώσω…». Έτσι απλά, απλούστατα, με πέντε λέξεις που η σημασία τους προτείνεται σαν φυσική, δίκαιη και αυτονόητη, καταπατούνται αισθήματα, περιφρονούνται δεσμοί καρδιακοί, νοθεύεται το αίμα και καταλύονται οι σχέσεις που αυτό καθιερώνει. Υψώνονται λοιπόν (και βέβαια, όχι ανεπαισθήτως παρά εν γνώσει και υπερηφάνως) τείχη γύρω από τον τυχερό, που θα τον χωρίσουν από το πλήθος των δικών του, από την ανάγκη τους αλλά και από την αγάπη τους.

Το ολιγόλεκτο –δήθεν χαριτωμένο– διαφημιστικό σλόγκαν δεν πρωτοτυπεί βέβαια, απλώς παραδίδει σε μορφή εύπεπτη μιαν ολόκληρη τεχνική βίου. Το εκπεμπόμενο ιδεολογικό μήνυμα δεν έχει τη δυνατότητα να αιφνιδιάσει ή να ξενίσει το ανθρώπινο περιβάλλον, το οποίο εμφανίζεται ήδη έτοιμο να το υποδεχθεί και να το ενστερνιστεί, χάρη και στην έντονη προεργασία που έχει υποστεί από τους πολιτικούς, τις συντεχνίες και τα είδωλα που ασταμάτητα παράγει και ακόρεστα καταναλώνει η γυάλινη οθόνη. Το μοντέλο της «νέας εποχής» –τις ενσαρκώσεις του οποίου τις βλέπουμε και τις ακούμε να κηρύσσουν τα νεοκυνικά διδάγματά τους από ποικίλα πόστα–, δεν συγχωρεί την ευαισθησία, τη γενναιότητα και το δόσιμο, αλλά προτείνει σαν θεμελιακή προϋπόθεση της επιτυχίας τον έρωτα του εγώ και την εχθρότητα προς τους άλλους. Αλλά ποιες κοινωνίες, ποιες κοινότητες ανθρώπων μπορεί να συστήσει η «ωμοθυμία»;

Από την εφημερίδα Καθημερινή

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Ανάγνωση – Κατανόηση του κειμένου

1. Σε τι είδους ηθική μάς εθίζει η διαφήμιση σύμφωνα με το συγγραφέα; Με ποια τεκμήρια/παραδείγματα αποδεικνύει την άποψή του;

Ο συγγραφέας επισημαίνει πως η διαφήμιση με τα μηνύματα που περνά μας εθίζει σε μια στρεβλή εγωκεντρική ηθική, στο πλαίσιο της οποίας οι «αξίες» που δεσπόζουν είναι αυτές του κέρδους, της επιβολής έναντι των άλλων, της υπέρμετρης αγάπης για τον εαυτό μας και του μίσους για τους άλλους ανθρώπους. Πρόκειται, σαφώς, για μια επιζήμια ηθική που θέτει τα υλικά κέρδη και το ατομικό συμφέρον πάνω από τις θετικές αξίες του παρελθόντος, τις αξίες της αλληλεγγύης, του αλτρουϊσμού και του αλληλοσεβασμού, που στήριζαν διαχρονικά την κοινωνία μας.

Η απόδειξη αυτής της άποψης βασίζεται σε δύο τεκμήρια (παραδείγματα)· δύο διαφημίσεις της ίδιας εταιρίας, που παρουσιάζουν το ίδιο μήνυμα. Στη μία διαφήμιση μια γιαγιά και στην άλλη διαφήμιση ένα ζευγάρι κερδίζουν πολλά χρήματα χάρη σ’ ένα «τυχερό παιχνίδι», κι ενώ αρχικώς σκέφτονται να τα μοιραστούν με τους οικείους τους, ακολούθως ενδίδουν στην απληστία του εγωκεντρισμού και αναφωνούν «Σιγά μην τους τα δώσω...»· φράση που αποτελεί το σλόγκαν των διαφημίσεων αυτών. Το μήνυμα των διαφημίσεων σαφές, μπροστά στην ικανοποίηση των ατομικών επιδιώξεων δεν μπορεί να γίνει σεβαστή καμία συγγένεια ή φιλία. Το μόνο που έχει σημασία είναι να απολαύσει το άτομο μόνο του τα οφέλη της αιφνίδιας τύχης, παραμερίζοντας κάθε συναίσθημα αγάπης, ακόμη και για τους ανθρώπους της οικογένειάς του.

2. «Σιγά μην τους τα δώσω...»: Ποιο ιδεολογικό μήνυμα μεταδίδει, σύμφωνα με το κείμενο, αυτό το διαφημιστικό σλόγκαν;

Ο συγγραφέας θεωρεί ότι το σλόγκαν αυτό, που δεν εκπλήσσει κανέναν, εφόσον το άτομο έχει εξοικειωθεί με τη σκέψη αυτή από τους πολιτικούς, τις συντεχνίες και τα είδωλα των μέσων επικοινωνίας, υπηρετεί μια κυνική προσέγγιση της ζωής, μεταδίδοντας ένα απεχθές ιδεολογικό μήνυμα. Η γενναιοδωρία, η ευαισθησία, το δόσιμο στους άλλους συνιστούν -με βάση πάντοτε τη συγκεκριμένη ιδεολογία- ασυγχώρητες παραχωρήσεις. Το άτομο οφείλει να βάζει τον εαυτό του και το δικό του συμφέρον πάνω απ’ όλους κι απ’ όλα. Καμία συγγένεια, κανένας φιλικός δεσμός, καμία διάθεση αλληλεγγύης δεν πρέπει να αποτρέπουν το άτομο από το να φροντίζει αποκλειστικά και μόνο για τα δικά του συμφέροντα και τη δική του εγωκεντρική «ευτυχία». Ένα απάνθρωπο ιδεολογικό μήνυμα που οδηγεί την κοινωνία μας σε μια εποχή σκληρότητας και μισανθρωπίας, όπου δεν θα έχουν καμία θέση οι αρετές του παρελθόντος. Ό,τι θα κυριαρχεί πλέον θα είναι η απληστία, η αποθέωση των υλικών αγαθών και ο ατομικισμός.

Προσέγγιση της γλώσσας του κειμένου

1. Φιλαυτία, μισανθρωπία, χαιρέκακο, ανάνηψη, ολιγόλεκτο, εύπεπτο, ωμοθυμία: Να βρεις, με τη βοήθεια του λεξικού, την ετυμολογία των λέξεων και να γράψεις συνώνυμες.

φιλαυτία: φίλος + εαυτού (φίλαυτος). ΣΥΝ. εγωπάθεια, εγωκεντρισμός, εγωλατρία.

μισανθρωπία: μισώ + άνθρωπος. ΣΥΝ. αντικοινωνικότητα, απανθρωπιά, απονιά.

χαιρέκακο: χαίρω + κακός. ΣΥΝ. κακεντρεχής, μοχθηρός, κακόβουλος, φθονερός.

ανάνηψη: ανά + νήφω (ανάκτηση της νηφαλιότητας ή της πνευματικής διαύγειας ύστερα από μέθη, οργή κλπ.) ΣΥΝ. μετάνοια, απάρνηση, μεταμέλεια, επάνοδο, μεταστροφή.

ολιγόλεκτο: ολίγος + λέγω. ΣΥΝ. λακωνικός, λιγόλογος, συνοπτικός, επιγραμματικός.  

εύπεπτο: ευ + πέσσω (χωνεύω). ΣΥΝ. ευκολοχώνευτος, απλός, εύληπτος.

ωμοθυμία: ωμός (κυνικός, απάνθρωπος) + θυμός. ΣΥΝ. απανθρωπιά, κυνικότητα, σκληρότητα.

2. Με ποιον τρόπο ολοκληρώνει το κείμενό του ο συγγραφέας στον επίλογο; Να προσέξεις την τεχνική του, για να την αξιοποιήσεις στην παραγωγή λόγου που ακολουθεί.

Ο συγγραφέας κλείνει τον επίλογο του κειμένου μ’ ένα ρητορικό ερώτημα, μέσω του οποίου επιχειρεί να προβληματίσει τους αναγνώστες του σχετικά με τις συνέπειες που θα έχει η ενδεχόμενη επικράτηση του κυνικού αυτού τρόπου σκέψης που θέλει το ατομικό συμφέρον να προτάσσεται έναντι του συλλογικού. Αν οι άνθρωποι πάψουν να νοιάζονται για τους άλλους και υιοθετήσουν την απάνθρωπη λογική του απόλυτου εγωκεντρισμού, τότε είναι προφανές πως οι κοινωνίες που θα δημιουργηθούν θα είναι κοινωνίες άκρατης σκληρότητας. Προκειμένου, μάλιστα, να τονίσει το στοιχείο του κυνισμού που θα κυριαρχήσει, αν οι πολίτες ενδώσουν σε τέτοιου είδους κελεύσματα, ο συγγραφέας δημιουργεί μια δική του λέξη, την «ωμοθυμία» (απανθρωπιά, σκληρότητα), που παραπέμπει φυσικά στη θετικά φορτισμένη λέξη «ομοθυμία» (κοινή συναίνεση, ομοψυχία). Δημιουργεί, έτσι, συνειρμικά ένα σαφές δίλημμα· οι πολίτες είτε θα διατηρήσουν την ομοψυχία τους, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό για τις ανάγκες του συνανθρώπου τους, είτε θα παραδοθούν στον κυνισμό του εγωκεντρισμού και θα παρασύρουν την κοινωνία σε μια καταστροφή εποχή απανθρωπιάς. 

Ερμηνεία – Παραγωγή λόγου

1. Διαβάζεις το κείμενο και διαφωνείς με την εντελώς αρνητική κριτική που ασκεί στη διαφήμιση. Να γράψεις ένα άρθρο (3-4 παραγράφων), στο οποίο θα παρουσιάζεις τις θετικές πλευρές της σύγχρονης διαφήμισης, αναφέροντας, βέβαια, συγκεκριμένα παραδείγματα.

Η θετική όψη της διαφήμισης

Παρά το γεγονός ότι η διαφήμιση περνά ορισμένα ιδιαιτέρως αρνητικά μηνύματα, ιδίως στους νεότερους ανθρώπους, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται κι η θετική της συνεισφορά, η οποία καλύπτει τόσο κοινωνικές πτυχές όσο και οικονομικές. Θα ήταν, άλλωστε, παράδοξο να καταδικάσουμε συλλήβδην μια λειτουργία που μπορεί, αν χρησιμοποιηθεί σωστά, να ωφελήσει σημαντικά κάθε σύγχρονη κοινωνία.

Η κύρια λειτουργία της διαφήμισης είναι σαφώς η ενημέρωση των καταναλωτών για νέα ή παλαιότερα προϊόντα και υπηρεσίες, ώστε αφενός να γνωρίζουν τις πιθανές επιλογές και αφετέρου να λαμβάνουν βασικές πληροφορίες για τα οφέλη και πλεονεκτήματα κάθε επιλογής. Η δυνατότητα αυτής της ενημέρωσης κινεί, μάλιστα, σε σημαντικό βαθμό την εμπορική δραστηριότητα, καθώς η κυκλοφορία κάθε διαφημιζόμενου προϊόντος γίνεται γρήγορα γνωστή σ’ ένα εξαιρετικά ευρύ καταναλωτικό κοινό. Αποτελεί, επομένως, ένα σημαντικό παράγοντα της οικονομικής δραστηριότητας, καθώς η αύξηση των πωλήσεων που διασφαλίζει, ενισχύει και στηρίζει τις υπάρχουσες εμπορικές εταιρείες. Ενώ, συνάμα, η επίγνωση πως κάθε νέα εταιρεία έχει τη δυνατότητα να γνωστοποιήσει ταχύτατα τη δραστηριότητά της, συνιστά ενθαρρυντικό κίνητρο για τις καινούριες επιχειρηματικές απόπειρες.

Πέρα, πάντως, από την προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών, η διαφήμιση αποτελεί καίριο εργαλείο στη διάθεση της πολιτείας για την έγκαιρη ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με ζητήματα που αφορούν τη δημόσια υγεία και ασφάλεια, καθώς και τους πιθανούς τρόπους ενίσχυσης σημαντικών προσπαθειών στον τομέα της φιλανθρωπίας και της υποστήριξης ατόμων και κοινωνικών ομάδων, που χρειάζονται τη βοήθεια των πολιτών (αιμοδοσία, ορφανοτροφεία κ.λπ.). Ενώ, δεν θα πρέπει να αγνοούμε και τη συνεισφορά της διαφήμισης στον πολιτιστικό τομέα, καθώς με τη συνδρομή της διαφήμισης καθίσταται εφικτή η προώθηση πολιτιστικών εκδηλώσεων, λογοτεχνικών εκδόσεων, συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων κ.ά., γεγονός που ενισχύει την καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά και το ενδιαφέρον του κοινού.

Η θετική δράση της διαφήμισης δεν περιορίζεται, βέβαια, μόνο σ’ αυτά τα οφέλη. Ας μη λησμονούμε πως χάρη στα έσοδα από τις διαφημίσεις μπορούν να υπάρχουν και να λειτουργούν τα ιδιωτικά μέσα επικοινωνίας, που προσφέρουν στο κοινό δωρεάν ψυχαγωγία και ενημέρωση. Αν δεν υπήρχαν οι διαφημίσεις οι πολίτες θα ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν μηνιαία συνδρομή προκειμένου να έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο των επιμέρους τηλεοπτικών σταθμών. Διασφαλίζεται, άρα, τόσο η δυνατότητα παροχής ενημέρωσης από ιδιωτικούς φορείς, όσο και η εργασία των δημοσιογράφων, των τεχνικών και των υπαλλήλων που απασχολούνται σε ειδησεογραφικά (τηλεοπτικά ή έντυπα) μέσα ενημέρωσης.

Προκύπτει, έτσι, το συμπέρασμα πως μια μονόπλευρα αρνητική θέαση της διαφήμισης δεν επιτρέπει να διαφανούν οι ποικίλες θετικές της πτυχές κι η ουσιαστική της συνεισφορά στον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα. Δεν θα ήταν, λοιπόν, προτιμότερο να υπάρξει μέριμνα για την ωριμότερη και πιο κριτική υποδοχή των διαφημιστικών μηνυμάτων, από το να οδηγούμαστε αβίαστα σε μια πλήρως απορριπτική στάση απέναντι σ’ έναν βασικό μηχανισμό της οικονομικής δραστηριοποίησης;  

Στοιχεία Θεωρίας

Η πειθώ στη διαφήμιση

Διαφήμιση είναι η δημιουργία πρωτότυπου μηνύματος, το οποίο αναφέρεται σε κάποιο υλικό ή πνευματικό παράγωγο/προϊόν, και η προβολή του (μηνύματος αυτού) από τα μέσα επικοινωνίας, με τελικό σκοπό την παρακίνηση του αποδέκτη να αγοράσει το διαφημιζόμενο προϊόν.

Είδη διαφημιστικών μηνυμάτων:

- Μήνυμα που αναπτύσσεται με άμεσο τρόπο (χωρίς προλόγους και περιττές εξηγήσεις).

- Αφηγηματικό μήνυμα (χρησιμοποιείται η αφήγηση μιας ιστορίας για την επίδειξη του προϊόντος).

- Μήνυμα μονολόγου-διαλόγου (μονόλογος-διάλογος με τη μορφή μαρτυρίας κάποιου ειδικού ή ενός καταναλωτή).

- Μήνυμα που επεξηγεί την εικόνα.

- Μήνυμα που στηρίζεται σε τεχνάσματα/ευρήματα (ιδιαίτερη χρήση της γλώσσας με λογοπαίγνια, μεταφορές, παρομοιώσεις, σπάνιες και εξεζητημένες λέξεις/φράσεις, χρήση του χιούμορ, της υπερβολής, της έκπληξης κτλ.).

- Μήνυμα που προσφέρει επιχειρήματα.

Η διαφημιστική πειθώ συχνά χρησιμοποιεί τα παρακάτω μέσα/τεχνικές:

- συνειρμό ιδεών

- αναλυτική περιγραφή και επίδειξη των ιδιοτήτων του προϊόντος

- επίκληση στο συναίσθημα (φόβο, ενοχή, ευθύνη, ευχαρίστηση κτλ.)

- επίκληση στη λογική (επιχειρήματα υπέρ του προϊόντος, σοφιστικά τεχνάσματα)

- επίκληση στην αυθεντία (σ’ έναν ειδικό, σ’ έναν επιστήμονα, σε ένα δημοφιλές πρόσωπο κτλ.)

- λανθάνοντα αξιολογικό χαρακτηρισμό (λανθάνουσα αξιολόγηση που λειτουργεί δεσμευτικά για το δέκτη, π.χ. «Οι έξυπνοι οδηγούν Ρενώ»)

Κύρια χαρακτηριστικά του διαφημιστικού λόγου, τα οποία χρησιμοποιούνται ως τεχνικές πειθούς είναι:

α) Η συχνή χρήση της προστακτικής με τη σημασία της προτροπής και όχι της προσταγής.

β) Η επανάληψη λέξεων.

γ) Η μεταφορική χρήση των λέξεων.

δ) Η πολυσημία, δηλαδή η χρήση λέξεων ή φράσεων με πολλαπλή σημασία.

ε) Η χρήση νεολογισμών στη γλώσσα.

στ) Η χρήση της παραδοξολογίας.

Έκθεση ΕΠΑΛ: Κική Δημουλά «Τι θα γνωρίζουν για μας τα αντίγραφά μας;»

Κική Δημουλά «Τι θα γνωρίζουν για μας τα αντίγραφά μας;»

«Δις ουκ ανεμβαίης εις τον αυτόν ποταμόν.»

Ηράκλειτος

«Εκ γαστρός δε τίνος εκπορεύεται ο κρύσταλλος;

Πάχην δε εν ουρανώ τις τέτοκεν»

Ιώβ (Κεφ. 38, στιχ. 29)

Θαυμαστά τα έργα της επιστήμης. Ανεπαρκής να τα συλλάβει η αντίληψη μου. Αποστηθίζει μόνον τους φωτεινούς κύκλους. Γι’ αυτό και η γλώσσα μου, ως αμαθής, προσέχει και ποτέ δεν πατάει το πόδι της σε τέτοια σκοτεινά εδάφη. Το να σχολιάζω μιαν ανακάλυψη μου φαίνεται πιο υπερφίαλο απ’ το να επιχειρήσω να πιάσω τ’ άστρα. Και αν τώρα παραβαίνω τη σοβαρότητά μου, είναι γιατί με παρέσυρε ένα τρελό τηλεφώνημα φίλης φανατικής οικολόγου, τόσο που αρνείται να πατήσει σε γκαζόν επειδή αντιγράφει προσβλητικά το θείο, φυσικό γρασίδι.

Η φωνή της ήταν οργισμένη, κι αντί καλημέρας με περιέλουσε με ψόγους που «κάθομαι αραχτή μέσα στη νοικοκυρίστικη καταθλιψούλα μου αντί να ξεσηκωθώ εναντίον των τρομοκρατών που τοποθέτησαν νέα βόμβα στα θεμέλια της ύπαρξής μας και, πάει, όπου να ‘ναι θα τιναχτεί στον αέρα η ατομικότητά μας, αυτό το μεγαλειώδες δώρο που έδωσε στον καθένα μας η φύση». Ένας καταιγισμός μαύρων οιωνών και σιγά σιγά ξεκαθάρισα ότι τρομοκράτες χαρακτήριζε τους Άγγλους ερευνητές και βόμβα την ανακάλυψή τους, την κλωνοποίηση. Περιέγραψε εν τω μεταξύ με αξιοζήλευτη άνεση τις περίπλοκες κινήσεις του πειράματος σαν να ήταν η ίδια ερευνητής. Πάλευα να καταλάβω από πού έφευγαν κύτταρα, πώς μπαινόβγαιναν στην κατάψυξη, πώς μεταφέρονταν οι ομοιότητες σε ωάριο αδειασμένο από τον αρχικό του ρόλο, τι σπέρμα ήταν αυτό που δεν ήταν σπέρμα αλλά κομμάτι από το αυτί ή την αχίλλειo πτέρνα - πελάγωσα. Και πού να τολμήσω βέβαια να υπερασπίσω την «καταθλιψούλα» μου, ότι είναι το ιστορικό πολλών και διαφόρων ξεσηκωμών μου εναντίον πολλών και διαφόρων βομβών που τοποθέτησαν τα ανεπιθύμητα στα θεμέλια των επιθυμητών. Βόμβες, που, παρά τους ξεσηκωμούς εξερράγησαν.

Ωστόσο, συνωστίζομαι τώρα κι εγώ έξω από το θόρυβο και τη μεγάλη ανησυχία που ξεσήκωσε το επίτευγμα. Το διαφημίζει, νόστιμη, ήρεμη η Ντόλι, ανυποψίαστη ότι είναι το ορεκτικό ώσπου να φτάσουμε στο κύριο γεύμα. Τον άνθρωπο.

Να ληφθούν μέτρα, ξεφώνιζε η οικολόγος φίλη. Ποια μέτρα, αλήθεια; Η μοίρα της ανθρωπότητας είναι σαν τη Λερναία Ύδρα. Κόβεις το κεφάλι της φυματίωσης και φυτρώνει στη θέση του ο καρκίνος, κόβεις τη σχιζοφρένεια και πετάγεται το κεφάλι των πυρηνικών όπλων, μισοκόβεις το Έιτζ και φυτρώνει το κεφάλι της κλωνοποίησης. Ποια μέτρα, αλήθεια; Ο μοιραίος γενετικός τύπος ασφαλής πια φυλάσσεται στα άδυτα της μνήμης των ηλεκτρονικών υπολογιστών και ασφαλέστερος στις κρυψώνες της εργοδότριας σκοπιμότητας που χρηματοδοτούσε και την έρευνα - αναρωτιέμαι αν στοιχίζει φθηνότερα η παραγωγή ύπαρξης, απ’ όσο το χαπάκι για τη θεραπεία του καρκίνου.

Και καλά να αυγατίσουν τα πρόβατα, τα πλάσματα των δασών και η παρέα της μοναχικής ατμόσφαιρας: τα πετούμενα. Και επάρκεια σφαγής θα έχουμε και χωρίς δεσμεύσεις πια θα μπορούν οι κυνηγοί να αξιοποιούν τα βόλια τους σημαδεύοντας τη μοναδική δυνατότητα των φτερών. Μόλις μας τελειώσουν τα πουλιά, θα γονιμοποιούμε τα αντίγραφά τους.

Αλλά ο άνθρωπος; Σωστά διατυπώνω το ενδεχόμενο ν’ αναπαράγεται κατ’ εικόνα και ομοίωσή του σε όσα αντίγραφα θέλει; Και αν δε θέλει, πόσο σεβαστό θα είναι, πώς θα επανδρωθούν τα ακραία οράματα με επιστρατευμένα «Ρόμποκοπ»;

Μου είναι αδιανόητο ότι ανθρώπινο πλάσμα θα γεννιέται από ένα κύτταρο άμοιρο μάλλον μητρικού φίλτρου. Ένα πλάσμα ορφανό, εντέλει. Πώς να προβλέψεις με τι ασυνήθιστα, δικά του ένστικτα θα διεκδικήσει την επιβίωσή του, ποια εκδικητικότης θα λανθάνει για τη μυστηριώδη ορφάνια του. Καθόλου παράξενο κάποια στιγμή να γυρίσουν τ’ αντίγραφα και να τρώνε το πρωτότυπο. Ό,τι παραλλαγμένα κάπως συμβαίνει και στους εμφύλιους πολέμους.

Ένα θλιβερό υποκατάστατο αθανασίας. Μια ακόμα ελπίδα για μετά θάνατον ζωή. Τι θα γνωρίζουν για μας τα αντίγραφά μας; Πόσο πιστά θα ξέρουν να διαχειρίζονται όσα μας πόνεσαν, μας απέλπισαν, όσα αγαπώντας τα διασώσαμε; Θα αναπαραχθεί επομένως και ο ψυχισμός μας; Μα, Θεέ μου, η ψυχή δεν αντιγράφεται με καμιά ανακάλυψη. Ψυχραιμία. Ας περιμένουμε να εκδηλώσει τη δυσφορία του ο Θεός. Γιατί καθόλου βέβαια δε θα του αρέσει να του επιβληθεί, με το έτσι θέλω, να γίνει συνέταιρος στη δημιουργία μας. Ό,τι και να ισχυρίζονται οι πίθηκοι, εμείς τον Θεό διαλέξαμε για πλάστη μας. Επειδή ως αόρατος είναι όμορφος, ως αόρατος είναι ανεξακρίβωτα φταίχτης και, προπάντων, γιατί αόρατος ευκολότερα υπάρχει. Ψυχραιμία. Άλλωστε εμείς οι μεγάλοι, όταν θα ενσαρκωθεί η απειλή, θα βλέπουμε την κλωνοποίηση από τη ρίζα μόνον.

Ας φοράνε λοιπόν οι νέοι φυλαχτό την ευχή μου: ποτέ να μην δεχτoύν να προέλθει ο άνθρωπος από άλλη μέθοδο, παρά μόνον από κείνην που εφαρμόζει η έλξη, μόνον από τη μεθυστική πειθώ που ασκεί ο έρωτας, μόνον από την αβίαστη ευτυχισμένη συναίνεση των σωμάτων, τη γοργή έστω, τη χιμαιρική έστω, αλλά κάθε φορά σαν καινούργια κοσμογονική ανακάλυψη.

Από το περιοδικό ΜΕΤΡΟ

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Ανάγνωση – Κατανόηση του κειμένου

Σε τι διαφέρουν, κατά την άποψη της συγγραφέως, τα αντίγραφα από τους ανθρώπους από τους οποίους θα προέρχονται.

Τα αντίγραφα των ανθρώπων, που θα προκύψουν μέσω της διαδικασίας της κλωνοποίησης, εφόσον θα είναι προϊόντα μιας τεχνητής δημιουργίας κι όχι μιας πραγματικής γέννησης, δεν θα έχουν γνωρίσει την καίρια επαφή με τη μητέρα, όπως οι κανονικοί άνθρωποι. Θα είναι επί της ουσίας ορφανά όντα, γεγονός που εγείρει ανησυχία για το πώς θα διαχειριστούν αυτή την απουσία γονιών. Η συγγραφέας εκφράζει, ειδικότερα, το φόβο πως τα πλάσματα αυτά θα έχουν μέσα τους μια -λανθάνουσα έστω- εκδικητικότητα για το γεγονός πως θα είναι εντελώς ορφανά. Ίσως, μάλιστα, εξαιτίας αυτής της εχθρότητας να εκδηλώσουν επιθετική διάθεση απέναντι στο «πρωτότυπό» τους. Η βασικότερη, πάντως, διαφορά με τους ανθρώπους από τους οποίους θα προέρχονται είναι το γεγονός πως θα γνωρίζουν ελάχιστα γι’ αυτούς. Δεν θα έχουν ιδέα για όσα τους πόνεσαν, για όσα τους οδήγησαν στην απελπισία, όπως και για εκείνα που οι άνθρωποι κατάφεραν να διασώσουν αγαπώντας τα. Η εξωτερική ομοιότητα, επομένως, δεν θα συνοδεύεται και από την εσωτερική ομοιότητα σε ό,τι αφορά τον ψυχισμό κάθε ανθρώπου, εφόσον αυτός δεν μπορεί να αντιγραφεί με κανέναν τρόπο. Ο ψυχισμός του ανθρώπου, άλλωστε, είναι αποτέλεσμα ποικίλων εξωγενών επιρροών και εμπειριών που είναι μοναδικές για κάθε έναν από εμάς· είναι γέννημα της προσωπικής πορείας κάθε ατόμου, γι’ αυτό και δεν μπορεί να μεταδοθεί σε κάποιο άλλο πλάσμα.

Προσέγγιση της γλώσσας του κειμένου

1. Να αντικαταστήσεις τις φράσεις του κειμένου με άλλες ισοδύναμες:

α. Ν’ αυγατίσουν τα πρόβατα

β. Τοποθέτησαν βόμβα στα θεμέλια της ύπαρξής μας

γ. Κόβεις το κεφάλι της φυματίωσης και φυτρώνει στη θέση του ο καρκίνος

δ. Ας φοράνε οι νέοι φυλαχτό την ευχή μου

α. Να πολλαπλασιάσουν τα πρόβατα

β. Υπονόμευσαν τις βασικές αρχές της ύπαρξής μας

γ. Αντιμετωπίζεις τη φυματίωση και εμφανίζεται μια νέα ασθένεια, ο καρκίνος

δ. Ας λάβουν οι νέοι σοβαρά υπόψη τους τη συμβουλή μου

2. Η Κική Δημουλά διατυπώνει με τρόπο βιωματικό και γραφή λογοτεχνική τους φόβους της για την κλωνοποίηση. Να επισημάνεις στο κείμενο αυτά τα σημεία και να προσέξεις τι πετυχαίνει με αυτό τον τρόπο που εκφράζεται.

Η ποιήτρια θέλοντας να καταστήσει απολύτως σαφές πως το κείμενό της δεν έχει καμία αξίωση επιστημονικής προσέγγισης του υπό διερεύνηση θέματος και πως όσα καταγράφονται αποτελούν προσωπικές και μόνο σκέψεις και ανησυχίες, φροντίζει να τονίσει τον λογοτεχνικό χαρακτήρα της γραφής της. Έτσι, η αφορμή για τη σύνταξη του κειμένου παρουσιάζεται αφηγηματικά με την παρουσίαση μιας συνομιλίας που είχε η ποιήτρια με μια φίλη της. Ενώ προηγείται η λογοτεχνικά δοσμένη διαβεβαίωση της ποιήτριας πως είναι εντελώς ασυνήθιστο για εκείνη να αγγίζει ένα θέμα που αφορά τα επιτεύγματα της επιστήμης.

Ειδικότερα, ο βιωματικός τρόπος γίνεται σαφής: μέσα από τη χρήση του α΄ προσώπου, με το οποίο τονίζεται η υποκειμενικότητα των απόψεων της δημιουργού· με την αναφορά προσωπικών εμπειριών από την καθημερινότητα της ποιήτριας· με την καταγραφή πιο προσωπικών στοιχείων, όπως είναι η αναφορά στη συναισθηματική της κατάσταση· με την καταληκτική ευχή-παραίνεση της ποιήτριας.

Η λογοτεχνική γραφή γίνεται φανερή μέσα από τη συνεχή χρήση σχημάτων λόγου (η γλώσσα μου, ως αμαθής, προσέχει και ποτέ δεν πατάει το πόδι της σε τέτοια σκοτεινά εδάφη, θα τιναχτεί στον αέρα η ατομικότητά μας), τη συνειρμική δόμηση του κειμένου, τα αφηγηματικά του στοιχεία, καθώς και από τη στενή διαπλοκή βιωματικών στοιχείων με τις εκφραζόμενες σκέψεις.

Τόσο ο βιωματικός τρόπος γραφής όσο και η λογοτεχνική διάσταση του κειμένου, το καθιστούν περισσότερο ενδιαφέρον, εφόσον οι επιμέρους σκέψεις διανθίζονται με βιωματικά στοιχεία και φανερώνουν τις βαθύτερες απαρχές τους. Το κείμενο, συνάμα, γίνεται πιο οικείο στον αναγνώστη, καθώς μέσω αυτού έχει την ευκαιρία να προσεγγίσει καλύτερα τη δημιουργό του και να διακρίνει έτσι με σαφή τρόπο τον άνθρωπο πίσω από τις λέξεις.   

Ερμηνεία – Παραγωγή λόγου

Είσαι ένας νέος ή μια νέα που συμμερίζεσαι ή διαφωνείς με τις απόψεις της Κ. Δημουλά για την κλωνοποίηση. Να γράψεις ένα δικό σου στοχαστικό-βιωματικό κείμενο σε 300 λέξεις, που θα στείλεις ως απάντηση στη συγγραφέα.

Αξιότιμη κυρία Δημουλά,

Το κείμενό σας σχετικά με την ενδεχόμενη κλωνοποίηση ανθρώπων προσεγγίζει με ιδιαίτερη ευαισθησία ένα αμφιλεγόμενο θέμα. Η παρατήρησή σας, μάλιστα, για την πιθανή εκδικητικότητα που θα κινεί την ψυχή των κλώνων εξαιτίας της ορφάνιας του, φέρνει στο φως το πλήθος των ζητημάτων που δεν μπορούν οι επιστήμονες να προβλέψουν εκ των προτέρων.

Η σκέψη σας πως οι νέοι δεν θα πρέπει ποτέ να δεχτούν την τεχνητή αυτή δημιουργία ανθρώπων με βρίσκει πλήρως σύμφωνο, και έρχεται ως καλοδεχούμενη απάντηση σ’ έναν δικό μου σχετικό φόβο. Με τρομάζει, βλέπετε, το ενδεχόμενο να βρεθούμε -εμείς ή οι απόγονοί μας- σ’ έναν μελλοντικό κόσμο, όπου οι κλώνοι θα αποτελούν το κυρίαρχο είδος, αφού θα είναι οι βέλτιστες εκδοχές του κάθε ανθρώπου. Άνθρωποι απαλλαγμένοι από κάθε είδους ατέλεια στο γενετικό τους κώδικα, σχεδιασμένοι να έχουν σωματική αρτιότητα, εγγυημένη υγεία και πνευματική υπεροχή· άνθρωποι που θα έχουν δημιουργηθεί με τις καλύτερες δυνατές προδιαγραφές, και θα αντικρίζουν, έτσι, όλους τους υπόλοιπους, τους «φυσιολογικά» γεννημένους, ως κατώτερους· ως γενετικά ατελείς. Φανταστείτε, δηλαδή, μια αντιστροφή των ρόλων, με μια νέα τέλεια κοινωνία «τεχνητά σχεδιασμένων» ανθρώπων και μια υποδεέστερη κοινωνία με εκείνους που θα έχουν γεννηθεί φυσιολογικά, φέροντας μέσα τους δεκάδες αλλοιώσεις στο γενετικό τους κώδικα.

Σε μια τέτοια μελλοντική κοινωνία εμείς, οι φυσιολογικά γεννημένοι, θα αποτελούμε το μεγάλο πρόβλημα για τους τελειοποιημένους κλώνους, διότι θα είμαστε εμείς που θα συνεχίζουμε να κυοφορούμε μέσα μας τις ασθένειες, τις αλλοιώσεις και τους πιθανούς κινδύνους για το ανθρώπινο γένος. Τότε πια το ερώτημα δεν θα είναι, αν θα πρέπει να υπάρχουν κλώνοι, αλλά αν θα πρέπει να διατηρηθεί ο «φυσικός» τρόπος αναπαραγωγής, αφού μέσω αυτού διατηρούνται και μεταδίδονται στο ανθρώπινο γένος επικίνδυνες γενετικές οδηγίες.

Τότε, λοιπόν, το πρόβλημα θα είμαστε εμείς και δύσκολα, θεωρώ, θα κατορθώσουμε να δικαιολογήσουμε την ύπαρξή μας. Θα έχει ξημερώσει, βλέπετε, μια νέα εποχή ρατσισμού, στο πλαίσιο της οποίας εκείνο που θα έχει σημασία δεν θα είναι οι ηθικές πτυχές της επιστημονικής προόδου, αλλά η δυνατότητα να δοθεί τέλος στη διαιώνιση των προβλημάτων υγείας που ενυπάρχουν στον, κατά πως φαίνεται, ατελή γενετικό κώδικα των φυσιολογικά γεννημένων ανθρώπων.   

Με εκτίμηση

Πρόσθετη άσκηση

Περίληψη του κειμένου

Η συγγραφέας προσεγγίζει το θέμα της κλωνοποίησης των ανθρώπων και τους πιθανούς κινδύνους μιας τέτοιας εξέλιξης. Αν και αναγνωρίζει πως δεν έχει τις κατάλληλες γνώσεις για να εμπλακεί σ’ ένα τέτοιο θέμα, παραδέχεται πως οι ανησυχίες μιας φίλης της για την επερχόμενη κατάργηση της ατομικότητας των ανθρώπων την παρακίνησαν να διατυπώσει τις σκέψεις της. Θεωρεί, βέβαια, μάταια την όποια αντίδραση, εφόσον είναι σχεδόν αναπόδραστη αυτή η εξέλιξη, θα προτιμούσε, ωστόσο, να αρκεστούν οι επιστήμονες στην κλωνοποίηση ζώων. Ανησυχεί πως η δημιουργία ανθρώπων χωρίς τη μητρική παρέμβαση θα οδηγήσει σε ψυχικά κλονισμένα αντίγραφα που ίσως κινηθούν εναντίον μας. Ενώ, τονίζει πως αν και αντίγραφα του ανθρώπου, δεν θα έχουν καμία ψυχική ομοιότητα με αυτόν, εφόσον εκεί, στη διαμόρφωση του ψυχισμού, έγκειται η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου. Παροτρύνει, μάλιστα, τους νέους να μη συναινέσουν ποτέ σε μια τέτοια τεχνητή αναπαραγωγή.    

Στοιχεία Θεωρίας

Δοκίμιο και λογοτεχνία

Το δοκίμιο γενικά αποβλέπει πιο πολύ να πληροφορήσει τον αναγνώστη και λιγότερο να του χαρίσει αισθητική απόλαυση. Μερικά όμως δοκίμια δίνουν έμφαση στο δεύτερο στοιχείο και χρησιμοποιούν πολλές από τις λογοτεχνικές στρατηγικές. Οι συγγραφείς τέτοιων δοκιμίων «βλέπουν», πρώτα πρώτα, τα πράγματα από μια δική τους προσωπική σκοπιά. Δεύτερο, δίνουν μια πλασματική, όχι αντικειμενική απεικόνιση της πραγματικότητας. Τρίτο, αναπτύσσουν τη σκέψη τους, όχι τόσο λογικά, όσο συνειρμικά και διαισθητικά. Τέλος, χρησιμοποιούν πολλές φορές τα πράγματα όχι «καθαυτά» αλλά ως σύμβολα. Φυσικό επακόλουθο όλων αυτών είναι η αισθητή παρέκκλιση από τη γλωσσική νόρμα (σχήματα λόγου κτλ.).