4ο Ενδεικτικό Κριτήριο ΙΕΠ Αξιολόγησης Γλώσσας & Λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: 4^ο Ενδεικτικό Κριτήριο Αξιολόγησης Γλώσσας & Λογοτεχνίας

Δείτε επίσης: 4^ο Ενδεικτικό Κριτήριο 2021: «Το γέλιο, θεραπεία ενάντια στις κρίσεις»

Κείμενο Ι: Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Ο ρυθμός της Ιστορίας

Το θέμα είναι: η επιτάχυνση του ρυθμού της Ιστορίας και οι συνέπειές της και γενικότερα και ειδικότερα στην περιοχή της παιδείας. «Ζούμε», γράφει ο G. Berger, μέλος του Γαλλικού Ινστιτούτου και διευθυντής συνάμα της ανώτατης γαλλικής παιδείας, «σ’ έναν κόσμο που αλλάζει, που αλλάζει γρήγορα και, προπαντός, που αλλάζει ολοένα και πιο γρήγορα», με γεωμετρική πρόοδο. Πώς πρέπει να την αντιμετωπίσει η παιδεία, αν θέλει να είναι συμπαραστάτης και όχι ουραγός της ζωής; Τι πρέπει να πούμε στους νέους ανθρώπους, με ποια εφόδια πρέπει να τους οπλίσουμε, ώστε να μη βρεθούν έξω από τη γοργή ανέλιξη του πολιτισμού μας, δηλαδή έξω από το νόημα του καιρού;

Πρέπει να τους μάθουμε πως θα είναι υποχρεωμένοι να ζήσουν μέσα σ’ ένα εξαιρετικά κινητό σύμπαν. Εκείνο που ήταν βέβαιο άλλοτε, δεν είναι πια βέβαιο τώρα. Κι ενώ άλλοτε μπορούσαμε να στηρίξουμε την παιδεία μας στην παράδοση, τώρα η παράδοση αποδείχνεται ολοένα και περισσότερο ανίκανη να καλύψει την έκταση των παιδευτικών αναγκών. Χρειάζεται λοιπόν κάποιος μετασχηματισμός. Κι ανάμεσα στα άλλα, ο μετασχηματισμός αυτός πρέπει να βασισθεί στην περιοδική και συχνή μετεκπαίδευση. Όποιος σπουδάζει μια επιστήμη πρέπει να τη σπουδάζει παντοτινά, να ανανεώνει τις γνώσεις του, να συμπληρώνει τα κενά που έχει αφήσει η πρώτη του μαθητεία ή τα κενά που σχηματίζονται αναμεταξύ από την άρση των δεδομένων, που έπαυσαν πια να ισχύουν. Έτσι θα δημιουργηθεί ένας καινούργιος τύπος ανθρώπου.

Αλλά με ποιες αρετές πρέπει να είναι προικισμένος αυτός ο άνθρωπος; Ο Gaston Berger αποκρίνεται: η πρώτη αρετή του καινούργιου ανθρώπου θα είναι η γαλήνη. Όσο γρηγορότερα αλλάζει ο κόσμος, τόσο αναγκαιότερη γίνεται η αρετή της γαλήνης. Είναι σαν ένας άνθρωπος να οδηγεί ταχύτατη αμαξοστοιχία· αν δεν κατορθώνει να διατηρεί την ψυχραιμία του, τη νηφαλιότητά του, είναι φυσικό να προκαλεί δυστυχήματα. Μέσα στον ταραγμένο και γεμάτο κινδύνους σύγχρονο κόσμο πρέπει να οπλίσουμε τα παιδιά μας με την αυτοκυριαρχία, που τα κάνει ικανά να υπερνικήσουν τις δυσκολίες, να περάσουν τα εμπόδια και να μην υποδουλωθούν στην επιτάχυνση: και τούτο θα γίνει με τη μεθοδική συγγυμνασία, τη συνάσκηση σώματος και ψυχής (γυμναστική και φιλοσοφία).

Η δεύτερη αρετή είναι η φαντασία. Σε έναν σταθερό κόσμο η λογική είναι η πρωταρχική ανάμεσα σ’ όλες τις ιδιότητες· σ’ έναν κινητό κόσμο, συνεχώς ανανεούμενο, πρέπει να είμαστε ικανοί να επινοούμε, να εφευρίσκουμε, να συνδυάζουμε, να λύνουμε τα προβλήματα που παρουσιάζονται σε κάθε περιοχή. Πρέπει να κρατούμε λοιπόν άγρυπνη την προσοχή των νέων ανθρώπων, πρέπει να τους μαθαίνουμε να έχουν «ιδέες».

Τρίτη αρετή είναι το συλλογικό πνεύμα. Το σύγχρονο τεχνικό σύμπαν απαιτεί την συνεργασία πολλών ατόμων. Οι λαμπρότερες επιδόσεις απομένουν στείρες, όταν εκείνος που τις κερδίζει δεν έχει την ικανότητα να τις συνδέσει με τις ανάλογες επιδόσεις των άλλων. Η ατομική πρωτοβουλία είναι πάντα πολύτιμη. Αλλά γίνεται αληθινά ωφέλιμη, όταν δε μεταμορφώνεται σε έκφραση ασκητισμού, αλλά σε έκφραση αλληλεγγύης.

Αλλά πάνω απ’ όλα μας χρειάζονται άνθρωποι ανθρώπινοι. Δηλαδή προικισμένοι με τη συνείδηση της ανθρωπιάς τους. Αυτή η συνείδηση της ανθρωπιάς είναι η πραγματική, η αληθινή παιδεία. Μήτε ο πολυμαθής μήτε ο ικανός να λάμψει μέσα σ’ ένα κοινωνικό σύνολο μήτε ο κάτοχος μιας προνομιούχου αγωγής είναι ο αναμφισβήτητα μορφωμένος. Για τούτο είναι μάταιο να αντιπαραθέτουμε το τεχνικό σύμπαν, το σύμπαν της τεχνικής, στο σύμπαν της παιδείας. Το πρώτο δεν ακυρώνει το δεύτερο: ολωσδιόλου αντίθετα, το προϋποθέτει, το απαιτεί. Γιατί η τεχνική είναι καμωμένη για τον άνθρωπο. Και όταν το ανθρώπινο στοιχείο απουσιάζει, καμιά σημασία δεν έχουν τα άλλα στοιχεία. Το πρόβλημα συνεπώς δεν είναι άλυτο: από τη μια μεριά πρέπει να δώσουμε στον νέο άνθρωπο όλες τις γενικές γνώσεις, που θα του χρησιμεύσουν στη ζωή, από την άλλη μεριά να τον προπαρασκευάσουμε έτσι ώστε να αποτελέσει τον μέλλοντα άνθρωπο.

Κείμενο ΙΙ: Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, Η Πόλις

Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.

Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη απ' αυτή.

Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·

κ’ είν’ η καρδιά μου -σαν νεκρός- θαμένη.

Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.

Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω

ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,

που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»

Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.

Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς

τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·

και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.

Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού -μη ελπίζεις-

δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.

Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ

στην κώχη τούτη την μικρή, σ' όλην την γη την χάλασες.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ

Alberta Regional consortium, Δεξιότητες

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Να παρουσιάσετε συνοπτικά (60 έως 80 λέξεις) και χωρίς δικά σας σχόλια τις αρετές, που απαιτούνται, σύμφωνα με τον συντάκτη του Κειμένου 1, για ανταποκριθούν οι νέοι στις απαιτήσεις του σύγχρονου κόσμου. (Μονάδες 15)

Μια αναγκαία αρετή σ’ έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς είναι η γαλήνη εκείνη που θα διασφαλίζει στους νέους νηφαλιότητα σκέψης και αυτοκυριαρχία. Καίρια, αντιστοίχως, είναι κι η φαντασία, προκειμένου να καθίστανται εφευρετικοί και επινοητικοί απέναντι στα ποικίλα προβλήματα. Συνάμα, οφείλουν να αναγνωρίζουν την αξία του συλλογικού πνεύματος, που θα καταξιώνει τις επιτεύξεις τους καθιστώντας τες πράξεις αλληλεγγύης. Πρωτίστως, ωστόσο, οι νέοι οφείλουν να διακρίνονται για την ανθρωπιά τους, καθώς μόνο μέσω αυτής αποκτούν σημασία και αξία τα υπόλοιπα εφόδια τους.

[Λέξεις: 80]

ΘΕΜΑ Β

ΕΡΩΤΗΜΑ 1ο

Στην τελευταία παράγραφο («Αλλά πάνω απ’ όλα … μέλλοντα άνθρωπο») του Κειμένου 1 ο συγγραφέας παρουσιάζει την ανθρωπιά ως τη σημαντικότερη αρετή που πρέπει να διαθέτει ο σύγχρονος άνθρωπος. Να ερμηνεύσετε τον ισχυρισμό του αυτό, λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο δημοσίευσης του συγκεκριμένου κειμένου (1966). (Μονάδες 15)

Σύμφωνα με τον συγγραφέα η σημαντικότερη αρετή κάθε νέου ανθρώπου είναι η ανθρωπιά, η οποία αποτελεί τη μόνη ουσιαστική παιδεία. Το να προσφέρει ένα εκπαιδευτικό σύστημα ποικίλες γνώσεις σ’ έναν νέο, δεν έχει πραγματικό νόημα, αν δεν του έχει μεταλαμπαδεύσει παραλλήλως απόλυτο σεβασμό για την αξία του ανθρωπισμού, αφού κάθε έκφανση της επιστήμης και της τεχνολογίας οφείλει κυρίαρχα να υπηρετεί τον άνθρωπο και το συλλογικά επωφελές. Πρόκειται, βέβαια, για μια αξίωση διαχρονικά σημαντική, η οποία λάμβανε ιδιαίτερη σημασία την εποχή δημοσίευσης του κειμένου, εφόσον σημειωνόταν τότε μια εκπληκτική τεχνολογική πρόοδος. Ήταν η εποχή των πρώτων διαστημικών προγραμμάτων που αποδείκνυαν την τεράστια εξέλιξη που είχε επιτευχθεί στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας. Τα επιτεύγματα αυτά, ωστόσο, δεν θα έπρεπε να αλλοιώσουν το βασικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης, η οποία όφειλε να συνεχίσει να υπηρετεί τις αρχές του ανθρωπισμού, έστω κι αν διανθιζόταν με νέες πιο σύγχρονες γνώσεις.

ΕΡΩΤΗΜΑ 2ο

Το Κείμενο Ι δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1966, ενώ το Κείμενο ΙΙΙ το 2016. Ποιες ομοιότητες και διαφορές παρατηρείτε στις δεξιότητες που περιλαμβάνουν τα δύο κείμενα; Πού οφείλεται, κατά τη γνώμη σας, η διαφοροποίηση; (Μονάδες 15)

Στα δύο αυτά κείμενα, παρά τη μεταξύ τους χρονική απόσταση, παρουσιάζονται ορισμένες κοινές αρετές/δεξιότητες που θα πρέπει να αποκτούν οι νέοι μέσω της εκπαίδευσής τους. Το γεγονός, μάλιστα, ότι οι αρετές αυτές καταγράφονται ως αναγκαίες τόσο το 1966 όσο και το 2016 φανερώνει τη διαχρονικότητα της αξίας τους. Πρόκειται, ειδικότερα, για τη φαντασία, όπως χαρακτηρίζεται στο κείμενο του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, ή αλλιώς για τη δημιουργικότητα & καινοτομία, όπως σημειώνεται στο κείμενο III. Η ικανότητα αυτή των νέων να μπορούν να είναι επινοητικοί και να εφευρίσκουν είτε νέες ιδές για την αντιμετώπιση προβλημάτων είτε νέα προϊόντα -κυρίως στη σύγχρονη εποχή-, αποτελεί σαφώς αναγκαία δεξιότητα, εφόσον οι συνθήκες αλλάζουν γοργά κι οι νέοι οφείλουν να είναι σε θέση αφενός να προσαρμόζονται σε αυτές κι αφετέρου να αποδεικνύουν πως μπορούν να σκέφτονται με νέους τρόπους, χωρίς να μένουν προσκολλημένοι στους τρόπους λειτουργίας του παρελθόντος. Κοινή αρετή/δεξιότητα, επίσης, είναι το συλλογικό (ομαδικό) πνεύμα, εφόσον η έννοια της συνεργασίας παραμένει διαχρονικά σημαντική και επιτρέπει στους ανθρώπους να σημειώνουν μεγαλύτερες επιτυχίες σε συντομότερο χρόνο και με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Άμεση ή έμμεση αναφορά γίνεται, επιπλέον, και στα δύο κείμενα τόσο στη δεξιότητα της επίλυσης προβλημάτων, όσο και στην κριτική σκέψη, καθώς πρόκειται για αρετές που φανερώνουν αφενός την ευελιξία σκέψης, που επιτρέπει τη γρήγορη αποτίμηση και διαχείριση απρόσμενων δυσκολιών, κι αφετέρου την ικανότητα ορθής αξιολόγησης των δεδομένων της πραγματικότητας, ως βασική δικλείδα ασφαλείας για τη διατήρηση της πνευματικής αυτονομίας των ατόμων.

Διαφοροποίηση προκύπτει, ωστόσο, σε δεξιότητες που σχετίζονται περισσότερο με τα σύγχρονα δεδομένα, όπως είναι η διαχείριση πληροφοριών, η επικοινωνία, αλλά και η οικουμενική συνείδηση. Η αξία των δεξιοτήτων αυτών αναδεικνύεται στο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής, η οποία έχεις σαφώς ορισμένα χαρακτηριστικά που δεν υπήρχαν στην εποχή που έγραφε το κείμενό του ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος. Σε ό,τι αφορά, για παράδειγμα, τη διαχείριση πληροφοριών, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως στις μέρες μας η πληθώρα των πληροφοριών κι η απεριόριστη πρόσβαση σε αυτές χάρη στο διαδίκτυο, καθιστούν αναγκαία δεξιότητα τη γνώση του πώς να τις σταχυολογεί κανείς, ώστε να αναζητά αυτό που είναι χρήσιμο και συγχρόνως έγκυρο. Οι νέοι πλέον δεν χρειάζεται να αναζητούν με κόπο τις πληροφορίες, όπως στο παρελθόν, οφείλουν όμως να μπορούν να αξιολογούν με αποτελεσματικότητα τον όγκο των εύκολα αποκτώμενων πληροφοριών. Αντιστοίχως, στη σύγχρονη εποχή ενισχύεται η αξία της «επικοινωνίας», μιας και πλήθος επαγγελμάτων σχετίζεται με την εξυπηρέτηση πολιτών ή την προώθηση προϊόντων, καθιστώντας τις διαπροσωπικές δεξιότητες απαραίτητες και επαγγελματικά εξαργυρώσιμες. Τέλος, ας σημειωθεί πως η ταχύτατη διεύρυνση της παγκοσμιοποίησης έχει αναδείξει την κρίσιμη σημασία της «οικουμενικής συνείδησης», αφού τώρα όσο ποτέ παλαιότερα οι νέοι οφείλουν να συνειδητοποιούν ότι είναι πολίτες του κόσμου, όχι μόνο γιατί οι κοινωνίες είναι πολυπολιτισμικές, αλλά γιατί οι κοινωνίες είναι στενά συνδεδεμένες και ο θετικός ή αρνητικός αντίκτυπος κάθε γεγονότος και κάθε δράσης που συμβαίνει στη μία επηρεάζει σε άμεσο χρόνο και τις άλλες.

ΕΡΩΤΗΜΑ 3ο

α) Να ερμηνεύσετε τη χρήση των ερωτήσεων στην α΄ παράγραφο («Το θέμα είναι … νόημα του καιρού”») του Κειμένου 1, λαμβάνοντας υπόψη την επικοινωνιακή περίσταση (πομπός, δέκτης, σκοπός του κειμένου). (Μονάδες 5)

Τα ερωτήματα της πρώτης παραγράφου, αν ληφθεί υπόψη πως το κείμενο γράφεται από έναν εκπαιδευτικό με αποδέκτη το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας και έχει στόχο το ξεκίνημα ενός διαλόγου σχετικά με τους αναγκαίους μετασχηματισμούς στην παρεχόμενη εκπαίδευση, αποσκοπούν πρωτίστως στο να προκαλέσουν προβληματισμό στον αναγνώστη. Ο εκπαιδευτικός ή ο γονιός που διαβάζει το κείμενο αυτό καλείται να μοιραστεί τους προβληματισμούς του γράφοντος και να σκεφτεί κι ο ίδιος σχετικά με τις πιθανές απαντήσεις. Παραλλήλως, βέβαια, τα ερωτήματα αυτά επιτελούν έναν επιπρόσθετο δομικό ρόλο, εφόσον ενημερώνουν τον αναγνώστη για το περιεχόμενο των όσων ακολουθούν.

β) Ποιος είναι ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει ο συγγραφέας στη β΄ παράγραφο («Πρέπει να τους μάθουμε … καινούργιος τύπος ανθρώπου») του Κειμένου 1; Με ποια μέσα επιτυγχάνει τον στόχο του; (Μονάδες 5)

Ο συγγραφέας ισχυρίζεται πως στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας οι νέοι θα πρέπει να μαθαίνουν πως καλούνται να ζήσουν σ’ έναν εξαιρετικά ευμετάβλητο κόσμο, ο οποίος υπό την πίεση της ταχύτατης επιστημονικής εξέλιξης θα αλλάζει διαρκώς. Τον ισχυρισμό αυτό ο συγγραφέας τον τεκμηριώνει με τη χρήση δύο συλλογισμών (επιχειρημάτων), ενός παραγωγικού κι ενός επαγωγικού.

Ο πρώτος συλλογισμός, που είναι παραγωγικός, ξεκινά από τη γενική διαπίστωση: «Πρέπει να τους μάθουμε πως θα είναι υποχρεωμένοι να ζήσουν μέσα σ’ ένα εξαιρετικά κινητό σύμπαν.», και μέσα από μια διαδικασία σύγκρισης-αντίθεσης ανάμεσα στις παλαιότερες εκπαιδευτικές διαδικασίες και τις ανάγκες του παρόντος, οδηγείται στο ειδικότερο συμπέρασμα: «Χρειάζεται λοιπόν κάποιος μετασχηματισμός».

Ο δεύτερος συλλογισμός, που είναι επαγωγικός, κι έχει ως πρώτη προκείμενη το συμπέρασμα του πρώτου επιχειρήματος, οδηγείται από τα επιμέρους χαρακτηριστικά του επιδιωκόμενου μετασχηματισμού, τα οποία σχετίζονται με την αναγκαιότητα της συνεχούς μετεκπαίδευσης, στο ευρύτερο συμπέρασμα: «Έτσι θα δημιουργηθεί ένας καινούργιος τύπος ανθρώπου.»

Με το διπλό αυτό επιχείρημα ο συγγραφέας επιτυγχάνει να αποδείξει πως αν ληφθεί εγκαίρως υπόψη το ευμετάβλητο της επερχόμενης εποχής και δοθούν στους νέους τα κατάλληλα εφόδια, θα οδηγηθούμε σ’ έναν νέο τύπο ανθρώπου, ο οποίος θα διακρίνεται για τη δυνατότητα ταχύτατης προσαρμογής στις αλλαγές που θα συμβαίνουν στην επαγγελματική και κοινωνική του πραγματικότητα.

ΘΕΜΑ Γ

Ποιο είναι το ερώτημα που τίθεται στο ποίημα (Κείμενο 2), μέσω της διαλογικής μορφής που αναπτύσσεται σ’ αυτό; Ποια είναι η δική σας απάντηση στο ερώτημα αυτό; (100-200 λέξεις)

(Μονάδες 15)

Οι σκέψεις που καταγράφονται στην πρώτη στροφή υποδεικνύουν πως το άτομο νιώθει ότι δεν μπορεί να φτιάξει τη ζωή του, όσο κι αν προσπαθεί, κι αυτό τον έχει εγκλωβίσει σε συναισθήματα απελπισίας και μαρασμού. Η παρομοίωση με την οποία παρουσιάζει την καρδιά του θαμμένη σαν να είναι νεκρός, εκφράζει με ιδιαίτερη ένταση την εδραίωση των αρνητικών συναισθημάτων που τον έχουν πλέον κατακλύσει. Πρόθεσή του, λοιπόν, είναι να φύγει από την πόλη του και να επιχειρήσει να κάνει μια νέα αρχή σε κάποιον άλλο τόπο. Πρόθεση που εγείρει το βασικό ερώτημα του ποιήματος για το κατά πόσο η ευθύνη για τις αποτυχίες του ατόμου βαρύνει την πόλη ή το ίδιο το άτομο. Σε αυτό το ερώτημα η απάντηση του ποιητικού υποκειμένου, όπως καταγράφεται στη δεύτερη στροφή, είναι κατηγορηματική. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο ίδιο το άτομο, στις επιλογές και στα λάθη του. Αν το άτομο δεν έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει σωστές αποφάσεις και να εκτιμά ορθά τις περιστάσεις, είναι, κατά τον ποιητή, καταδικασμένο να επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη, όπου κι αν πάει. Προσωπικά, ωστόσο, θεωρώ ότι κάποιες φορές το πρόβλημα εντοπίζεται πράγματι στην «πόλη», ιδίως όταν δεν έχει να προσφέρει στο άτομο τις κατάλληλες εργασιακές ευκαιρίες και προοπτικές ή όταν συνιστά έναν καταπιεστικό χώρο λόγω των αντιλήψεων που επικρατούν εκεί. Υπ’ αυτή την έννοια, το ίδιο άτομο, αν βρεθεί σε μια χώρα που του παρέχει τις κατάλληλες ευκαιρίες και προϋποθέσεις, έχει, πιθανώς, τη δυνατότητα να επιτύχει σημαντικά πράγματα και να διασφαλίσει μια καλύτερη ζωή για τον εαυτό του.

ΘΕΜΑ Δ

Κειμενικό είδος: επιχειρηματολογία (επιλέξτε ελεύθερα τον τύπο του κειμένου σας)

Πομπός: τελειόφοιτος Λυκείου

Αποδέκτης: ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας

Θέμα: αξιοποιώντας τις πληροφορίες των Κειμένων Ι και ΙΙΙ, να καταγράψετε τα εφόδια που πρέπει να διαθέτει ένας νέος στον σύγχρονο κόσμο και να καταθέσετε προτάσεις για την παροχή τους από το ελληνικό σχολείο.

Έκταση: 300 έως 400 λέξεις. (Μονάδες 30)

Αξιότιμη κυρία Υπουργέ Παιδείας

Ως τελειόφοιτος Λυκείου κι έχοντας βιώσει τη διαδικασία του προβληματισμού σχετικά με τις επιλογές εκείνες που θα διασφαλίσουν την επαγγελματική μου αποκατάσταση, αλλά και μια επιτυχή ανταπόκριση στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής, έλαβα την πρωτοβουλία να μοιραστώ μαζί σας ορισμένες πτυχές του προβληματισμού μου. Ειδικότερα, εκείνο που με απασχολεί είναι τα εφόδια που θεωρώ πως οφείλει να παρέχει το σχολείο, ώστε να διευκολύνει κατά τρόπο αποτελεσματικό τη διαχείριση απ’ τους νέους των ποικίλων απαιτήσεων του σύγχρονου και γοργά εξελισσόμενου κόσμου.

Με δεδομένο το γεγονός πως η ανάπτυξη της τεχνολογίας θα συνεχίσει να ακολουθεί ταχύτατους ρυθμούς, ξεπερνώντας κατά πολύ τη δυνατότητα του σχολείου να προσαρμόζει τις παρεχόμενες γνώσεις στα νέα δεδομένα, θεωρώ κρίσιμο να εδραιωθεί στη σκέψη των νέων η αξία της δια βίου εκπαίδευσης και συνάμα να καλλιεργηθεί η δημιουργικότητά τους. Η επίγνωση πως οφείλουν να ανανεώνουν συνεχώς τις γνώσεις τους, θα τους προφυλάξει από μια ενδεχόμενη απογοήτευση, όταν λίγα μόλις χρόνια μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους συνειδητοποιήσουν πως οι γνώσεις που έλαβαν είναι ήδη παρωχημένες. Ενώ, η ενίσχυση της δημιουργικότητας και της καινοτομικής σκέψης θα τους επιτρέψει να προσαρμόζονται ευκολότερα στα νέα δεδομένα και να ανταποκρίνονται ταχύτερα στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίζουν στον εργασιακό τους βίο.

Επιπροσθέτως, θεωρώ πως είναι αναγκαίο, ολοκληρώνοντας τη φοίτησή τους στο σχολείο, οι νέοι να έχουν αποκομίσει μια βαθιά εκτίμηση για το ομαδικό πνεύμα και την αξία κατ’ επέκταση της συνεργασίας. Οι σύγχρονες εργασιακές απαιτήσεις δεν μπορούν να καλυφθούν επαρκώς από την ατομική προσπάθεια, όσο φιλότιμη κι αν είναι αυτή. Η διεύρυνση, άλλωστε, των επιστημονικών κλάδων και γνώσεων καθιστά αναγκαία τη συνεργασία ατόμων με ποικίλες εξειδικεύσεις προκειμένου το τελικό αποτέλεσμα να είναι άρτιο και να ολοκληρώνεται με ταχύτερους ρυθμούς.

Πρόκειται, ίσως, για ζητούμενα που μοιάζουν πλέον οικεία κι εκλαμβάνονται ως εκ τούτου ως δεδομένα, δεν αποτελούν, ωστόσο, στοιχεία που καλύπτονται στον αναγκαίο βαθμό κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αν αναλογιστείτε, για παράδειγμα, τη συνέχιση της κυριαρχίας του ενός εκπαιδευτικού εγχειριδίου, που σε αρκετά μαθήματα μετρά ήδη δεκαετίες από την αρχική του έκδοση, αντιλαμβάνεστε πόσο ελάχιστα εκπροσωπείται η ιδέα της επικαιροποίησης των γνώσεων στο πλαίσιο του σχολείου. Απουσιάζει, συνάμα, η αίσθηση της ανανέωσης όχι μόνο σε ό,τι αφορά τα μαθητικά βιβλία, αλλά και τον τρόπο προσέγγισης της διδασκαλίας. Η στασιμότητα αυτή που σε μεγάλο βαθμό χαρακτηρίζει την εκπαιδευτική διαδικασία, παρεμποδίζει, κατά τη γνώμη μου, τη συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας για ανανέωση και επαφή με τα πλέον σύγχρονα δεδομένα.

Κατά τρόπο παρόμοιο, η επιδίωξη για την ενίσχυση της καινοτομικής σκέψης, αλλά και για την υιοθέτηση του ομαδικού πνεύματος, μπορούν να επιτευχθούν μέσα από νέους τρόπους προσέγγισης τόσο των μαθητικών εργασιών, όσο και γενικότερα του ρόλου του μαθητή στη διαδικασία προσέγγισης της γνώσης. Στη θέση των ατομικών εργασιών θα πρέπει να τεθούν ομαδικές εργασίες ευρύτερης κλίμακας, που ενδεχομένως θα ξεπερνούν ακόμη και τα στενά όρια του ενός τμήματος ή της μιας τάξης. Αντιστοίχως, τα ζητούμενα των εργασιών ή των ασκήσεων θα πρέπει να δοκιμάζουν κάποτε τις δυνατότητες σκέψης των μαθητών, φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με ζητήματα που δεν έχουν εύκολη ή άμεσα αναγνωρίσιμη λύση.

            Κατανοώ πως η αντιμετώπιση ορισμένων προκλήσεων που θέτουν οι γοργές εξελίξεις στον κοινωνικό και επαγγελματικό βίο, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με βιαστικές ή μη διεξοδικά μελετημένες προτάσεις, και πως απαιτείται, άρα, σημαντικός χρόνος για να προσαρμοστεί επαρκώς το σχολείο στα νέα αυτά ζητούμενα. Θεωρώ, ωστόσο, καίριο να λάβετε υπόψη σας την αναγκαιότητα αυτών των αλλαγών, ώστε να τεθεί εγκαίρως σε κίνηση η διαδικασία αναζήτησης των κατάλληλων μεθόδων προσέγγισής τους.

Με εκτίμηση,

τελειόφοιτος Λυκείου

3ο Ενδεικτικό Κριτήριο ΙΕΠ για την Αξιολόγηση Γλώσσας & Λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου

Bob Orsillo

3ο Ενδεικτικό Κριτήριο ΙΕΠ για την ενιαία εξέταση Γλώσσας – Λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου

[Δείτε: 1ο Κριτήριο ΙΕΠ, 2ο Κριτήριο ΙΕΠ] 

Προσαρμογή των ενδεικτικών κριτηρίων αξιολόγησης στον τρόπο αξιολόγησης, όπως στην υπ’ αριθ. 124892/02-08-2019 (ΦΕΚ Β΄ 3164/12-08-2019) υπουργική απόφαση και όπως θα ισχύσει για τις πανελλαδικές εξετάσεις 2020.

Δείτε επίσης: 3^ο Ενδεικτικό Κριτήριο 2021: «Ζωή – πατίνι» με τη νέα μόδα στην Ευρώπη

ΚΕΙΜΕΝΑ

Κείμενο Ι: Το 2020 θα χαθούν από τα ρομπότ οι μισές θέσεις εργασίας

Όλο και πληθαίνουν οι προβλέψεις των ειδικών που αναφέρουν ότι σύντομα πολλές ειδικότητες θα εξαφανιστούν από την ανάπτυξη των μηχανών με τεχνητή νοημοσύνη. Μέχρι στιγμής, οι ρομποτικές μηχανές αναλαμβάνουν με ραγδαίους ρυθμούς χειρωνακτικά επαγγέλματα, εκτελώντας εργασίες επαναλαμβανόμενης κίνησης. Στη συνέχεια, όμως, εξυπνότερες συσκευές, θα θέσουν σε κίνδυνο επαγγέλματα που απαιτούν περισσότερες δεξιότητες, αναφέρει σε δημοσίευμά του το CNN.

Σύμφωνα με έρευνα της Bank of America, μέχρι το 2025, τα ρομπότ θα έχουν καταλάβει το 45% των βιομηχανικών εργασιών, εξαφανίζοντας εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Και το δεδομένο είναι ότι ο ρυθμός των εξελίξεων και αυτή η διαδικασία θα επιταχυνθεί, καθώς αναμένεται ότι οι συσκευές που θα είναι διασυνδεδεμένες με το διαδίκτυο θα διπλασιαστούν, φτάνοντας τα 50 δισεκατομμύρια μέχρι το 2020.

Το ίδιο έτος, περίπου οι μισές θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ θα εξαφανιστούν από τους υπολογιστές και την τεχνητή νοημοσύνη, ενώ ένα επιπλέον 20% θα αντιμετωπίσει την ίδια απειλή, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Εργασίες που στο πρόσφατο παρελθόν έμοιαζαν να μην αντιμετωπίζουν αυτόν τον κίνδυνο, βρίσκονται πλέον στον ίδιο παρονομαστή: αναλυτές δεδομένων, τραπεζίτες, ακόμη και χρηματιστές θα απειληθούν από τα ρομπότ.

Το κόστος ρομπότ και υπολογιστών συνεχώς μειώνεται με αποτέλεσμα να αποτελούν ελκυστική επένδυση για τους επιχειρηματίες. Και όπως αναφέρει η έκθεση της Bank of America, διαρκώς γίνεται πιο εύκολη η χρήση και η εργασιακή αξιοποίηση των ρομπότ. Αναπτύσσουν ικανότητες όπως αυτή της μάθησης, αλλά και της αναγνώρισης φωνής και προσώπου, γεγονός που τα κάνει ικανά να διαχειριστούν επαγγελματικά πόστα που απαιτούν διάδραση με πελάτες.

Οι χώρες που μπορούν να υιοθετήσουν αυτές τις νέες τεχνολογίες θα λάβουν άμεσα μία σημαντική ώθηση στους τομείς του χαμηλού εργασιακού κόστους και της υψηλής παραγωγικότητας. Αντίστροφοι, βέβαια, θα είναι οι αριθμοί της απασχόλησης και του εργατικού δυναμικού.

Σε αυτήν την τεχνολογική κούρσα προπορεύεται η Ιαπωνία, όπου ήδη αντιστοιχούν 1.520 ρομπότ ανά 10.000 εργαζομένων στα εργοστάσια κατασκευής αυτοκινήτων, νούμερο που απέχει πολύ από τον παγκόσμιο μέσο όρο (66 ρομπότ ανά 10.000). Παρόμοιο δρόμο έχει χαράξει και η Κίνα, η οποία αποτελεί τον μεγαλύτερο αγοραστή ρομπότ παγκοσμίως, καλύπτοντας το 25% της παγκόσμιας ζήτησης.

Η επερχόμενη επανάσταση θα μεταβάλει δραματικά την παγκόσμια οικονομία αλλά και θα αυξήσει ραγδαία την οικονομική ανισότητα. Οι θέσεις εργασίας που χάνονται ή κινδυνεύουν άμεσα με εξαφάνιση έχουν χαμηλότερες αποδοχές και μικρές απαιτήσεις σε δεξιότητες, σύμφωνα με τους ερευνητές και αυτήν δεν είναι η μοναδική στρέβλωση που θα προκληθεί. Εργαζόμενοι με πολλές γνώσεις και «πλούσιο» βιογραφικό ενδέχεται να χρειαστεί να καλύψουν θέσεις εργασίας με σχετικά απλοϊκό αντικείμενο, το οποίο όμως δεν μπορούν να εκτελέσουν μηχανές.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα εργασιών που θα εκτελούνται από ρομπότ: Διοικητικοί υπάλληλοι, Χειρωνακτικές εργασίες, Αναλυτές δεδομένων, Ξεναγοί, Αρτοποιοί, Κρεοπώλες, Ασφαλιστές, Πωλητές σε εμπορικά καταστήματα, Εφοριακοί, Πωλητές μέσω τηλεφώνου, Λογιστές, Ψαράδες, Οδηγοί μέσων μεταφοράς. Οι εργασίες που θα παραμείνουν στο ανθρώπινο πεδίο και δεν φαίνεται να κινδυνεύουν είναι εκείνες όπου το συναίσθημα, η δημιουργικότητα, η κοινωνική συναναστροφή, το ένστικτο είναι προαπαιτούμενα. Ανάμεσα σε αυτές είναι οι κοινωνικοί λειτουργοί, οι εργαζόμενοι στο χώρο της υγείας, οι ερευνητές, οι αστυνομικοί, οι εκπαιδευτικοί, κ.α.

CNN, 16 Ιανουαρίου 2016

Κείμενο ΙΙ: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να δημιουργήσει διπλάσιες θέσεις εργασίας έως το 2025

Τα ρομπότ, οι κάθε είδους «έξυπνες» μηχανές και γενικότερα οι αλγόριθμοι της τεχνητής νοημοσύνης, που ολοένα περισσότερο εισδύουν στους χώρους εργασίας και αυτοματοποιούν την απασχόληση, μπορούν να δημιουργήσουν διεθνώς έως το 2025 σχεδόν διπλάσιο αριθμό νέων θέσεων εργασίας, σε σχέση με όσες αναμένεται να καταστρέψουν.

Αυτή είναι η –μάλλον αισιόδοξη– εκτίμηση μιας νέας έκθεσης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) με τίτλο «Το μέλλον των θέσεων εργασίας», σύμφωνα με την οποία έως τα μέσα της επόμενης δεκαετίας περίπου 133 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας μπορούν να έχουν δημιουργηθεί με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, έναντι 75 εκατομμυρίων που μπορεί να εξαφανισθούν εξαιτίας της.

Η έκθεση –η οποία βασίσθηκε σε μια μεγάλη δειγματοληπτική έρευνα μεταξύ εργοδοτών και διευθυντικών στελεχών που διοικούν 15 εκατομμύρια εργαζόμενους σε 20 χώρες– προβάλλει το σύνηθες επιχείρημα των τεχνο-αισιόδοξων ότι, όπως και στα προηγούμενα κύματα τεχνολογικών επαναστάσεων στην οικονομική ιστορία (ατμός, ηλεκτρισμός κ.α.), παρά τους διάχυτους φόβους, πάντοτε το ισοζύγιο υπήρξε τελικά θετικό για τις θέσεις απασχόλησης. Κάτι ανάλογο συνεπώς θα πρέπει να αναμένεται και για την ευρισκόμενη σε εξέλιξη Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση.

Πάντως, ο Κλάους Σβαμπ, πρόεδρος του WEF, επεσήμανε ότι τα κέρδη από τη νέα «νοήμονα» οικονομία δεν πρέπει να θεωρηθούν δεδομένα, αν δεν γίνουν μεγαλύτερες επενδύσεις στην εκπαίδευση, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να προσαρμοσθούν κατάλληλα στις νέες απαιτήσεις του εργασιακού περιβάλλοντος. Στον πρόλογο της έκθεσης απευθύνει «έκκληση για δράση σε κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, εκπαιδευτικούς και εργαζόμενους, ώστε να εκμεταλλευθούν ένα παράθυρο ευκαιρίας, που όμως κλείνει γρήγορα, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα νέο μέλλον καλής απασχόλησης για όλους».

Οι επικεφαλής των εταιριών που κατέθεσαν τις απόψεις τους μέσω του δικτύου LinkedIn, εκτιμούν ότι πάνω από τα μισά σημερινά εργασιακά καθήκοντα μπορεί να εκτελούνται από μηχανές έως το 2025. Και αυτός ο κίνδυνος αυτοματοποίησης δεν αφορά μόνο τους εργάτες στη γραμμή παραγωγής, αλλά επίσης τους υπαλλήλους γραφείου (π.χ. στα λογιστήρια). Έως το 2025 εκτιμάται ότι το ποσοστό των εργασιών που γίνονται από «έξυπνες» μηχανές (όχι μόνο ρομπότ), θα έχει αυξηθεί σε 57%, από 29% περίπου σήμερα.

Η έκθεση επισημαίνει ότι σχεδόν σε όλες τις χώρες έχουν αυξημένη ζήτηση ορισμένες ειδικότητες πληροφορικής, όπως οι μηχανικοί λογισμικού, οι αναλυτές δεδομένων, οι ειδικοί στο υπολογιστικό «νέφος», οι προγραμματιστές που αναπτύσσουν κινητές εφαρμογές, οι ειδικοί στην τεχνητή νοημοσύνη (βαθιά μάθηση, μηχανική μάθηση, νευρωνικά δίκτυα) κ.α. Από την άλλη, κατ’ εξοχήν επαγγέλματα με ολοένα μειωμένη ζήτηση είναι οι διοικητικοί βοηθοί, οι εκπρόσωποι εξυπηρέτησης πελατών, οι λογιστές, οι τεχνικοί για ηλεκτρολογικά και μηχανολογικά θέματα κ.α.

Σύμφωνα με την έκθεση, «οι μετασχηματισμοί (στην αγορά εργασίας), αν γίνουν αντικείμενο διαχείρισης με σοφία, μπορούν να οδηγήσουν σε καλή απασχόληση, καλές θέσεις εργασίας και βελτιωμένη ποιότητα ζωής, αν όμως γίνει κακή διαχείριση των αλλαγών, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να διευρυνθεί η “ψαλίδα” των δεξιοτήτων, να υπάρξει μεγαλύτερη ανισότητα και ευρύτερη πόλωση».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ: «Γιουρί» (διήγημα: Γιασουνάρι Καουαμπάτα, Ιστορίες της παλάμης, μτφ. Παν. Ευαγγελίδης, Πατάκης, 1997, σ.135,136)

Όταν πήγαινε στο δημοτικό, η Γιουρίκο κάθισε και σκέφτηκε: «Η καημένη η Ουμέκο! Να είναι αναγκασμένη να χρησιμοποιεί ένα μολύβι πιο μικρό κι απ’ τον αντίχειρά της και να κουβαλάει την παλιά σάκα του μεγάλου της αδελφού». Για να μη διαφέρει σε τίποτα απ’ την πολυαγαπημένη της φίλη, έκοψε το μακρύ της μολύβι σε μικρά κομμάτια με το μικρό πριονάκι που ήταν μέρος των εξαρτημάτων του σουγιά της. Μιας και δεν είχε μεγαλύτερο αδελφό, με δάκρυα στα μάτια παρακάλεσε τους γονείς της να της πάρουν μια τσάντα απ’ αυτές που έχουν τ’ αγόρια. Όταν ήταν στο θηλέων, η Γιουρίκο σκέφτηκε: «Η Ματσούκο είναι τόσο όμορφη. Λατρεύω να τη βλέπω όταν οι λοβοί των αυτιών και τα δάχτυλά της κοκκινίζουν και σκάνε απ’ την παγωνιά». Για να μη διαφέρει απ’ την πολυαγαπημένη της φίλη, έβαλε τα χέρια της να μουλιάσουν για πολλή ώρα στο παγωμένο νερό μιας λεκάνης. Βρέχοντας τα αυτιά της ξεκίνησε για το σχολείο μες στον παγωμένο αέρα του πρωινού.

Όταν τέλειωσε το γυμνάσιο και παντρεύτηκε, δεν χρειάζεται να πούμε πως η Γιουρίκο αγάπησε τον άντρα της μέχρι τρέλας. Κι έτσι, αντιγράφοντας τον άνθρωπο που ήταν ο πιο αγαπημένος της στη ζωή, έκοψε τα μαλλιά της, έβαλε γυαλιά με χοντρούς μυωπικούς φακούς, προσπάθησε να βγάλει γένια, άρχισε να καπνίζει μια πίπα απ’ αυτές που έχουν οι ναυτικοί, απευθυνόταν στον άντρα της με το «ρε συ!», περπατούσε με νευρώδες αντρικό βήμα και έκανε ενέργειες μήπως καταφέρει να την πάρουν στον στρατό.

Προς μεγάλη της έκπληξη ο άντρας της της τα απαγόρευσε όλα αυτά ένα προς ένα. Της παραπονέθηκε ακόμα και γιατί φορούσε το ίδιο μακρύ εσώρουχο με το δικό του. Της έκανε μούτρα αν, όπως κι εκείνος, δεν έβαζε ρουζ και πούδρα. Κι έτσι ήταν σαν η αγάπη της γι’ αυτόν να είχε δεθεί χειροπόδαρα· και σαν ένα φυτό που του είχαν κόψει τα μπουμπούκια, άρχισε σιγά σιγά να μαραίνεται.

«Τι δυσάρεστος άνθρωπος που είναι! Γιατί άραγε δεν μ’ αφήνει να γίνω όμοια μ’ αυτόν; Το να είμαι διαφορετική από τον άνθρωπο που αγαπάω καταλήγει να γίνεται τόσο μοναχικό!»

Τότε η Γιουρίκο ερωτεύτηκε τον Θεό. Προσευχήθηκε: «Σε παρακαλώ, Θεέ, δείξε μου τη μορφή σου. Φανερώσου με κάποιον τρόπο. Θέλω να γίνω ίδια με τον Θεό που αγαπάω και να κάνω τα ίδια πράγματα».

Η φωνή του Θεού έφτασε απ’ τον ουρανό, σαν ολοζώντανη και πεντακάθαρη ηχώ: «Θα γίνεις κρίνος, σαν το γιουρί στο όνομά σου. Σαν τον κρίνο δεν θα αγαπάς τίποτα. Σαν τον κρίνο θα αγαπάς τα πάντα».

«Ναι» απάντησε υπάκουα η Γιουρίκο και έγινε κρίνος.

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Να αποδώσετε περιληπτικά το Κείμενο Ι (σε 60-80 λέξεις). (Μονάδες 15)

Η εξέλιξη των ρομποτικών μηχανών και της τεχνητής νοημοσύνης θα εξαλείψει πολλές ειδικότητες εργαζομένων, έχοντας ήδη ξεκινήσει με τα χειρωνακτικά επαγγέλματα. Μέχρι το 2025 τα ρομπότ θα καλύπτουν το 45% των βιομηχανικών εργασιών, απειλώντας αργότερα ακόμη και θέσεις υψηλότερων δεξιοτήτων. Το κόστος παραγωγής τους μειώνεται, η χρήση τους διευκολύνεται και αυξάνονται οι ικανότητές τους. Η αξιοποίησή τους μειώνει το εργασιακό κόστος κι αυξάνει την παραγωγικότητα. Η χρήση τους, ωστόσο, διευρύνει τις ανισότητες, αφού απειλεί θέσεις χαμηλών δεξιοτήτων. Οι εργασίες που δεν κινδυνεύουν σχετίζονται με το συναίσθημα και τη δημιουργικότητα.

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1ο

Με ποιους τρόπους τεκμηριώνει την αισιόδοξη προοπτική που διατυπώνει για το μέλλον ο συντάκτης του κειμένου ΙΙ; (Μονάδες 15)

Η αισιόδοξη προοπτική που καταγράφεται στο Κείμενο II, ότι δηλαδή τα ρομπότ και η τεχνητή νοημοσύνη «μπορούν να δημιουργήσουν διεθνώς έως το 2025 σχεδόν διπλάσιο αριθμό νέων θέσεων εργασίας», τεκμηριώνεται με την αξιοποίηση ιστορικών δεδομένων, στοιχείων που αντλούνται από σύγχρονες έρευνες, αλλά και με την επισήμανση πως πρέπει να εκπληρωθούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις για τη διασφάλισή της.

Ειδικότερα, ο συντάκτης επικαλείται μια έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, στο πλαίσιο της οποίας αξιοποιείται το επιχείρημα πως σε κάθε προηγούμενη τεχνολογική επανάσταση (ατμός, ηλεκτρισμός κ.ά.), παρά το γεγονός πως είχε επικρατήσει κλίμα φόβου και ανασφάλειας, τελικά οι θέσεις εργασίας αυξήθηκαν. Υπάρχει, κατά συνέπεια, η προσδοκία να συμβεί το ίδιο και στο πλαίσιο της τρέχουσας Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Τονίζει, επιπροσθέτως, πως σύμφωνα με την ίδια έκθεση, σε όλες τις χώρες υπάρχει ήδη αυξημένη ζήτηση σε ορισμένες ειδικότητες της πληροφορικής (μηχανικοί λογισμικού, αναλυτές δεδομένων, ειδικοί στο υπολογιστικό «νέφος»,  προγραμματιστές που αναπτύσσουν κινητές εφαρμογές, ειδικοί στην τεχνητή νοημοσύνη -βαθιά μάθηση, μηχανική μάθηση, νευρωνικά δίκτυα- κ.α.), γεγονός που φανερώνει τις τάσεις που επικρατούν στον χώρο της εργασίας, και, άρα, τους τομείς στους οποίους αναμένεται αύξηση θέσεων εργασίας.

Ο συντάκτης, πάντως, καταγράφει και την προειδοποίηση που διατύπωσε ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ότι προκειμένου να διασφαλιστεί η αύξηση αυτή θα πρέπει να ενισχυθούν οι επενδύσεις στην εκπαίδευση, ώστε να μπορέσουν οι εργαζόμενοι να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις του εργασιακού περιβάλλοντος.

Ερώτημα 2ο

Με ποιο τρόπο υποστηρίζει η τελευταία υπογραμμισμένη παράγραφος το κεντρικό θέμα του κειμένου Ι και τη βασική θέση του συντάκτη του; (Μονάδες 10)

Η τελευταία παράγραφος του Κειμένου Ι, στο πλαίσιο της οποίας καταγράφονται παραδείγματα συγκεκριμένων επαγγελμάτων που θα εκτελούνται στο μέλλον από ρομπότ, καθώς και παραδείγματα εργασιών που φαίνεται πως δεν θα κινδυνέψουν από ανάλογη υποκατάσταση, παρέχει μια πιο ξεκάθαρη και πιο απτή εικόνα για τις δραστικές αλλαγές που θα προκύψουν στο εργασιακό περιβάλλον. Κατ’ αυτό τον τρόπο υποστηρίζεται το γενικό θέμα του κειμένου, το οποίο σχετίζεται με τη σημαντική απώλεια θέσεων εργασίας από τα ρομπότ.

Όπως, μάλιστα, διαφαίνεται από τα παρατιθέμενα παραδείγματα, τα επαγγέλματα που βρίσκονται υπό την άμεση απειλή των ρομπότ και των μηχανών τεχνητής νοημοσύνης είναι περισσότερα από εκείνα που «μοιάζουν» ασφαλή. Κατ’ αυτό τον τρόπο υποστηρίζεται η βασική θέση του συντάκτη πως πολλές ειδικότητες θα εξαφανιστούν, γεγονός που θα επιφέρει όχι μόνο μεγάλες αλλαγές στον εργασιακό χώρο, αλλά κυρίως ενίσχυση των ανισοτήτων, αφού εκείνες που απειλούνται περισσότερο είναι όσες έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε δεξιότητες. Ενδεικτικό ως προς αυτό είναι πως πολλά από τα απειλούμενα επαγγέλματα αφορούν χειρωνακτικές εργασίες, πωλήσεις, εξυπηρέτηση πελατών, αλλά και την οδήγηση μέσων μεταφοράς.  

Ερώτημα 3ο

α. Να ξαναγράψετε την πρώτη παράγραφο του Κειμένου ΙΙ:

«Τα ρομπότ, οι κάθε είδους «έξυπνες» μηχανές και γενικότερα οι αλγόριθμοι της τεχνητής νοημοσύνης, που ολοένα περισσότερο εισδύουν στους χώρους εργασίας και αυτοματοποιούν την απασχόληση, μπορούν να δημιουργήσουν διεθνώς έως το 2025 σχεδόν διπλάσιο αριθμό νέων θέσεων εργασίας, σε σχέση με όσες αναμένεται να καταστρέψουν.»

αρχίζοντας με τη φράση: «Σχεδόν διπλάσιος αριθμός νέων θέσεων εργασίας…», κάνοντας όλες τις απαραίτητες αλλαγές στον τρόπο σύνταξης της περιόδου. (Μονάδες 07)

Σχεδόν διπλάσιος αριθμός νέων θέσεων εργασίας, σε σχέση με όσες αναμένεται να καταστραφούν, μπορεί να δημιουργηθεί διεθνώς έως το 2025 από τα ρομπότ, τις κάθε είδους «έξυπνες» μηχανές και γενικότερα τους αλγόριθμους της τεχνητής νοημοσύνης, που ολοένα περισσότερο εισδύουν στους χώρους εργασίας και αυτοματοποιούν την απασχόληση.

β. Να εξηγήσετε με πιο απλά λόγια το περιεχόμενο της τελευταίας παραγράφου του Κειμένου ΙΙ, όπως παρατίθεται παρακάτω, ώστε να γίνει κατανοητό από έναν φίλο σας που δεν το καταλαβαίνει:

«Σύμφωνα με την έκθεση, «οι μετασχηματισμοί (στην αγορά εργασίας), αν γίνουν αντικείμενο διαχείρισης με σοφία, μπορούν να οδηγήσουν σε καλή απασχόληση, καλές θέσεις εργασίας και βελτιωμένη ποιότητα ζωής, αν όμως γίνει κακή διαχείριση των αλλαγών, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να διευρυνθεί η “ψαλίδα” των δεξιοτήτων, να υπάρξει μεγαλύτερη ανισότητα και ευρύτερη πόλωση.» (Μονάδες 08)

Οι αλλαγές που προκύπτουν στην αγορά εργασίας εξαιτίας της διάδοσης των ρομποτικών μηχανών, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με τον κατάλληλο τρόπο, ώστε αφενός να δημιουργηθούν νέες αξιόλογες θέσεις εργασίας κι αφετέρου να ευνοηθούν συνολικά οι πολίτες από την επικείμενη βελτίωση στην ποιότητα ζωής. Η κατάλληλη αυτή αντιμετώπιση σημαίνει έγκαιρη κατάρτιση των εργαζομένων σε νέους τομείς απασχόλησης, σχετικούς με τη δημιουργία και τη διαχείριση των μηχανών, προκειμένου να είναι σε θέση να αποκατασταθούν επαγγελματικά και να μην καταλήξουν άνεργοι. Υπάρχει άλλωστε ο κίνδυνος, αν δεν εφαρμοστεί η επανεκπαίδευση των εργαζομένων κι αν δεν στραφούν από νωρίς οι νέοι σε σπουδές υψηλής μελλοντικής ζήτησης, να δημιουργηθεί μια μεγάλη ομάδα ατόμων χωρίς τις κατάλληλες δεξιότητες που δεν θα είναι σε θέση να διεκδικήσει μια θέση εργασίας στη νέα, αυξημένων απαιτήσεων, αγορά εργασίας, όπου θα κυριαρχούν τα ρομπότ κι οι μηχανές. Ενδέχεται, έτσι, να αυξηθεί κατά πολύ η ανεργία και κατ’ επέκταση οι οικονομικές ανισότητες, εφόσον σημαντικό μέρος των ατόμων δεν θα έχει τις αναγκαίες γνώσεις για να βρει απασχόληση, με αποτέλεσμα να υπάρχει πόλωση και εντάσεις ανάμεσα στους τεχνολογικά καταρτισμένους και τους τεχνολογικά «αναλφάβητους» της νέας εποχής.

ΘΕΜΑ Γ

Ποιο θεωρείτε ότι είναι το κρίσιμο θέμα που προκύπτει από τη στάση της ηρωίδας στο διήγημα (Κείμενο ΙΙΙ) και ποια είναι η δική σας τοποθέτηση έναντι μιας τέτοιας στάσης; (100-200 λέξεις)

(Μονάδες 15)

Η ηρωίδα του κειμένου, η Γιουρίκο, αδυνατεί να αναγνωρίσει την αξία της δικής της αυτόνομης προσωπικότητας και αναζητά διαρκώς πρότυπα στα πρόσωπα που αγαπά και θαυμάζει. Η τάση της αυτή να μιμείται τους άλλους, θέτει ως κρίσιμο θέμα τη σημασία που οφείλει να έχει για τους ανθρώπους η επίγνωση κι ο σεβασμός της μοναδικότητάς τους. Θέμα που αναδεικνύεται από τον παντογνώστη αφηγητή με τον εντοπισμό του μιμητισμού της ηρωίδας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της (Για να μη διαφέρει σε τίποτα απ’ την πολυαγαπημένη της φίλη / αντιγράφοντας τον άνθρωπο που ήταν ο πιο αγαπημένος της στη ζωή). Αξιοποιούνται, επίσης, εκφραστικά μέσα, όπως παρομοιώσεις (ήταν σαν η αγάπη της γι’ αυτόν να είχε δεθεί χειροπόδαρα) και ερωτήσεις σε ευθύ λόγο (Γιατί άραγε δεν μ’ αφήνει να γίνω όμοια μ’ αυτόν), προκειμένου να διαφανεί το πόσο υποφέρει η ηρωίδα, όταν την αποτρέπουν από το να μιμείται εκείνους που αγαπά. 

Η απουσία της αναγκαίας αυτοπεποίθησης, ώστε το άτομο να προασπίζεται τη μοναδικότητά του, παρατηρείται έντονα στην εποχή μας, αφού συχνά οι άνθρωποι σπεύδουν να αναζητήσουν στην ομοιομορφία την ασφάλεια της αποδοχής. Κατά τη γνώμη μου, είναι σημαντικό να κατανοούν οι άνθρωποι πως δεν έχουν κανένα λόγο να αποκρύπτουν τα ξεχωριστά στοιχεία της προσωπικότητάς τους, αφού στις διαφοροποιήσεις αυτές διαφαίνεται το πολυποίκιλο της ανθρώπινης φύσης. 

[Λέξεις: 213]

ΘΕΜΑ Δ

Η στάση των κοινωνιών απέναντι στις όποιες τεχνολογικές εξελίξεις είναι αντιφατική: την ίδια στιγμή που τονίζονται οι κίνδυνοι, τονίζονται και τα οφέλη που θα προκύψουν. Πώς ερμηνεύεται αυτή η αντίφαση; Να προσδιορίσετε τη δική σας στάση σχετικά με την τεχνολογική πρόοδο, σε ένα δοκίμιο 300 περίπου λέξεων.

(Μονάδες 30)

Η τεχνολογική εξέλιξη προκαλεί αντιφατικά συναισθήματα στους πολίτες, εφόσον, αν και κάθε νέο επίτευγμα προσφέρει σημαντικές ευκολίες στην καθημερινότητά τους, δεν απουσιάζουν κι οι πραγματικοί ή εικαζόμενοι κίνδυνοι που το συνοδεύουν. Συνήθως, άλλωστε, η ανάπτυξη της τεχνολογίας αποσκοπεί στην επίλυση κάποιου προβλήματος ή στη βελτίωση κάποιας ανθρώπινης δραστηριότητας, χωρίς να είναι εξαρχής αντιληπτές οι τυχόν αρνητικές της εκφάνσεις.

Υπ’ αυτή την έννοια είναι εύλογη η τάση των κοινωνιών να τονίζουν τους κινδύνους κάθε νέας τεχνολογικής εξέλιξης, μιας κι έχουν την επίγνωση από προηγούμενες σχετικές εμπειρίες πως κάθε ανάλογο δημιούργημα πλάι στις θετικές του χρήσεις και ωφέλειες, έχει εν δυνάμει και αρνητικές επιπτώσεις. Η τεχνολογική εξέλιξη, για παράδειγμα, άνοιξε το δρόμο της αυξημένης βιομηχανικής παραγωγής, οδήγησε όμως παράλληλα και στη ραγδαία αύξηση της επιβάρυνσης του φυσικού περιβάλλοντος. Παρομοίως, χάρη στην εντυπωσιακή τεχνολογική εξέλιξη δόθηκε η δυνατότητα στους πολίτες να αξιοποιήσουν τις ποικίλες δυνατότητες του διαδικτύου, ερχόμενοι εντούτοις αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες καταστάσεις, όπως είναι η παραβίαση των προσωπικών τους δεδομένων, ο διαδικτυακός εκφοβισμός, η ευρύτατη διάδοση αναληθών ειδήσεων κ.ά.

Είναι, άρα, ακριβώς αυτή η επίγνωση πως κάθε τεχνολογική εξέλιξη φέρνει μαζί της και νέους -πιθανώς απρόσμενους- κινδύνους που καθιστά τις κοινωνίες επιφυλακτικές απέναντι στα κάποτε ταχύτατα βήματα της τεχνολογικής ανάπτυξης. Πρόκειται για μια επιφυλακτικότητα που συμμερίζομαι, στο βαθμό όμως που δεν λειτουργεί ανασταλτικά για τη συνέχιση της σχετικής ανάπτυξης, εφόσον μια προσπάθεια να περιοριστεί ή και να ανακοπεί η τεχνολογική πρόοδος θα στερούσε τις μελλοντικές κοινωνίες από ένα σαφώς υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Εκείνο, βέβαια, που απαιτείται είναι να προηγείται μια πιο προσεκτική εξέταση των πιθανών αρνητικών εκφάνσεων κάθε νέας τεχνολογικής εφαρμογής, ώστε να καθοδηγούνται καλύτερα οι πολίτες για την ορθή χρήση της.

Οι πολίτες μπορούν και πρέπει, λοιπόν, να επωφελούνται από τις σημαντικές δυνατότητες της τεχνολογικής εξέλιξης, που έχουν ήδη βελτιώσει δραστικά την καθημερινότητά τους. Οφείλουν, ωστόσο, να κινούνται πάντοτε στο πλαίσιο της σωστής χρήσης κι όχι της επιζήμιας κατάχρησης.

[Λέξεις: 308]

2ο Ενδεικτικό Κριτήριο ΙΕΠ για την Αξιολόγηση Γλώσσας & Λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου

War is hell store

2ο Ενδεικτικό Κριτήριο ΙΕΠ για την Αξιολόγηση Γλώσσας & Λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου

Προσαρμογή των ενδεικτικών κριτηρίων αξιολόγησης στον τρόπο αξιολόγησης, όπως στην υπ’ αριθ. 124892/02-08-2019 (ΦΕΚ Β΄ 3164/12-08-2019) υπουργική απόφαση και όπως θα ισχύσει για τις πανελλαδικές εξετάσεις 2020.

Δείτε επίσης: 2^ο Ενδεικτικό Κριτήριο 2021: «Ο νέος ουμανισμός»

ΚΕΙΜΕΝΑ

Τα δύο κείμενα που θα διαβάσετε αναφέρονται στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918). Το Ι κείμενο συνιστά απόσπασμα από εκλαϊκευμένο ιστοριογραφικό έργο σύγχρονου Γάλλου ιστορικού. Το ΙΙ κείμενο είναι δημοσιογραφικό άρθρο αναρτημένο σε δικτυακό τόπο και παρουσιάζει ένα περιστατικό που συνέβη τα Χριστούγεννα του 1914.

Κείμενο Ι: Εξηγώντας τον 20ό αιώνα στον εγγονό μου Γκουεντάλ

Ο πρώτος [Παγκόσμιος Πόλεμος] είναι μια από τις σπάνιες δοκιμασίες της ιστορίας που συσπείρωσε τους λαούς γύρω από τους ηγέτες τους. Η πατριωτική ομοφωνία κυριάρχησε σε κάθε στρατόπεδο, οι ηγέτες έπεισαν τους πολίτες –και συχνά είχαν δίκιο– ότι ο εχθρός επετίθετο στην ύπαρξή τους την ίδια, και στην ύπαρξη της πατρίδας τους. Αυτό το χαρακτηριστικό εξηγεί το γεγονός ότι, σε αντίθεση με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε καμιά από τις εμπόλεμες χώρες δεν λειτούργησε, ανάμεσα στο 1914 και το 1918, κάποιο ξενοκίνητο κόμμα.

Βεβαίως, η πρώτη παγκόσμια σύγκρουση είχε τους αντιπάλους της: οι τελευταίοι, όμως, δεν ήταν αλληλέγγυοι με τον εχθρό∙ δήλωναν ειρηνιστές, επαναστάτες, αντίπαλοι όλων των κυβερνήσεων, αν όχι όλων των πολέμων -καταδίκαζαν τον «ιμπεριαλιστικό» πόλεμο, αλλά θεωρούσαν δίκαιη την υπεράσπιση της χώρας τους.

Οι λαοί είχαν κληρονομήσει τις βεβαιότητές τους από μια μακραίωνη ιστορία. Είχαν διδαχτεί ότι το πεπρωμένο τους εξαρτάται από τον αμυντικό αγώνα εναντίον ενός προαιώνιου εχθρού: ο Γάλλος εναντίον του Γερμανού που πήρε την Αλσατία-Λορένη∙ ο Γερμανός ενάντια στα σλαβικά στίφη, και εναντίον του Γάλλου που έκαψε το Παλατινάτο επί Λουδοβίκου XIV και ο οποίος δεν μπορεί να χωνέψει τις επιτυχίες της Πρωσίας∙ οι Ρώσοι εναντίον των Κίτρινων και των Γερμανικών Φυλών, χθεσινών Τατάρων και Τευτόνων, σήμερα Τούρκων και Γερμανών∙ το ίδιο ισχύει για τον Ιταλό, αντίπαλο του Αυστριακού, ή για τη Μεγάλη Βρετανία της οποίας η ηγεμονία απειλείται από την ακατανίκητη ενίσχυση της Γερμανίας, η οποία, διακηρύσσει το μίσος της για τον Άγγλο που την εμποδίζει να μεγαλώσει, να αναπτυχθεί.

Ferro, M. (2008). Εξηγώντας τον 20ό αιώνα στον εγγονό μου Γκουεντάλ.

Μτφ. Γιάννης Καυκιάς, Αθήνα, εκδόσεις Πολύτροπον, σ. 23-25 (Διασκευή)

Κείμενο ΙΙ: Η «ανταρσία της ανακωχής» τα Χριστούγεννα του 1914

Τα πρώτα Χριστούγεννα από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον χειμώνα του 1914, πάνω από 1 εκατ. στρατιώτες του Δυτικού Μετώπου*, αψηφώντας τις εντολές των ανωτέρων τους, εγκατέλειψαν τα χαρακώματα και σκορπίζοντας ευχές γιόρτασαν με τον εχθρό, παίζοντας ποδόσφαιρο σε μια αυθόρμητη εκεχειρία που έμεινε για πάντα στην παγκόσμια ιστορία. Μια «ανταρσία της ανακωχής» εν μέσω του «Μεγάλου Πολέμου» που τελικά στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 18 εκατ. ανθρώπους.

Την παραμονή των Χριστουγέννων, άνδρες του βρετανικού στρατού άκουσαν τους Γερμανούς να τραγουδούν τα κάλαντα και είδαν φανάρια και μικρά έλατα στα χαρακώματα τους. Τα μηνύματα άρχισαν να περνούν σε όλους τους στρατιώτες, με την επόμενη ημέρα να βρίσκει Βρετανούς και Γερμανούς να ανταλλάζουν δώρα, να βγάζουν φωτογραφίες, να θάβουν τους νεκρούς τους και να παίζουν έναν αγώνα ποδοσφαίρου για να γιορτάσουν την εκεχειρία που μόνοι τους αποφάσισαν.

Πολλοί αξιωματικοί ανησύχησαν πως η συμπεριφορά των στρατιωτών τους θα υπονόμευε το μαχητικό πνεύμα, με αποτέλεσμα οι ανώτεροι να δίνουν εντολές για λήψη μέτρων ώστε να μην συμβεί ξανά ανάλογο περιστατικό, θέλοντας να διατηρήσουν την αυθόρμητη ανακωχή στο επίπεδο ενός μεμονωμένου περιστατικού στο Δυτικό Μέτωπο. «Εκείνα τα Χριστούγεννα, κατάφεραν να κάνουν θανάσιμους εχθρούς, φίλους για μια στιγμή», ανέφερε ο ιστορικός Φράνσις Τοουντρόου, σύμφωνα με το BBC.

Για τον ποδοσφαιρικό αγώνα που απαθανάτισε ο φωτογραφικός φακός και έμεινε για πάντα στην ιστορία, χρησιμοποιήθηκε μια μπάλα που φτιάχτηκε από άχυρο δεμένο με σπάγκο, ενώ τα τέρματα φτιάχτηκαν από ξύλα, χλαίνες και κράνη. Όμως λέγεται πως ποδοσφαιρικοί αγώνες διεξήχθησαν κατά μήκους όλου του Δυτικού Μετώπου, ενώ στρατιώτες έβγαιναν από τα χαρακώματα και αντάλλασσαν δώρα και ευχές.

Η ανταρσία της ανακωχής επιβεβαιώνεται και από τα αρχεία του γερμανικού στρατού. Σύμφωνα με τον Τοουντρόου, ένας στρατιώτης έγραψε στον αδερφό του για τον αγώνα ποδοσφαίρου, εντούτοις ο στρατός δεν του επέτρεψε να δώσει περισσότερες πληροφορίες. Επιπλέον ο Τοουντρόου, ανέφερε στο BBC ότι ο στρατιώτης Καρτ Ζέχμις έγραφε στο ημερολόγιο του ότι «οι Άγγλοι έφεραν μια μπάλα ποδοσφαίρου από τα χαρακώματα και πολύ σύντομα ένα ζωηρό παιχνίδι ακολούθησε».

Συγκλονιστική είναι και η μαρτυρία του Άγγλου, Μπέρτι Φέλσταντ, στρατιώτη του Δυτικού Μετώπου, ο οποίος έως το τέλος της ζωής του θυμόταν λεπτομερώς εκείνη την ημέρα. «Τα όπλα σίγησαν και οι στρατιώτες άρχισαν να βγαίνουν από τα χαρακώματα τους. Αφήσαμε και εμείς τα όπλα και συναντήσαμε τον εχθρό. Απ’ όσο θυμάμαι, οι Γερμανοί βγήκαν πρώτοι και άρχισαν να έρχονται προς το μέρος μας. Τους αντιγράψαμε αυθόρμητα. Χαιρετηθήκαμε και αρκετοί από εμάς άρχισαν να παίζουν ποδόσφαιρο. Μην φαντάζεστε τίποτα οργανωμένο. Μια αυτοσχέδια μπάλα βρέθηκε από το πουθενά και περίπου 50 άτομα αλλάζαμε πάσες».

https://tvxs.gr
Επιμέλεια: Ευαγγελία Ασημακοπούλου (ανακτήθηκε 13/1/2019) 

*Το Δυτικό Μέτωπο υπήρξε το σημαντικότερο μέτωπο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Στα χαρακώματα από τη μία πλευρά ήταν οι Γερμανοί, ενώ από την άλλη Γάλλοι, Βρετανοί, Βέλγοι και στη συνέχεια και Αμερικανοί. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν σε εκείνα τα χαρακώματα σε μια αέναη μάχη που έμεινε στην ιστορία ως ο «πόλεμος της φθοράς».

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ: «Τα επόμενα εκατό χρόνια» (ποίημα της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη: Ανθολογία ποίησης «Μέτρα Λιτότητας». Εισ., Ανθ., Επιμ. Karen Van Dyck. Άγρα, 2017, σ.109).

Έπιασα να δω

τι θα ‘πρεπε να πρωτομάθω

για να ζωγραφίσω απ’ την αρχή τον κόσμο·

κι όλα έβγαζαν άθροισμα ηλεκτρονικό

ούτε πουλιά ούτε ψάρια

ούτε τα ίδια απ’ την αρχή

τίποτα όπως ήταν

ή όπως σχεδιάζουν·

μόνο ένα ατέλειωτο πλέγμα πληροφοριών

σ’ ένα κόσμο που ζυγίζει τ’ ορθολογικό

με το κιλό και το πουλάει χύμα

στα μανάβικα.

Και ξέρεις τι;

Δε φοβήθηκα. Καιρός ν’ αλλάξουνε τα πράγματα.

Καιρός να μείνει το νερό για το νερό

τα ψάρια για τα ψάρια

κι ο άυλος, εναργής άνθρωπος

να επιστρέψει στην αστρόσκονη

και να χαθεί· ούτε οίκτος

ούτε περηφάνια

ούτε δικαιοσύνη.

Μια σιωπή μονάχα, κοσμική

κι εμείς αστράκια που ανάβουμε τις νύχτες

στο αιώνιο κι απέραντο σκοτάδι.

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Το Κείμενο ΙΙ παρουσιάζει μια ιστορική στιγμή του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ποιο είναι το γεγονός που αφηγείται; Να το παρουσιάσετε συνοπτικά σε 100 λέξεις.

(Μονάδες 15)

Χριστούγεννα, κατά τη διάρκεια του πολέμου, Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες συνάπτουν αυτοβούλως εκεχειρία. Ανταλλάσσουν δώρα, θάβουν τους νεκρούς τους και παίζουν ποδόσφαιρο με μια αυτοσχέδια μπάλα. Σύμφωνα με τη μαρτυρία ενός Άγγλου στρατιώτη πρώτοι ξεκίνησαν οι Γερμανοί να βγαίνουν από τα χαρακώματα και να πλησιάζουν τους Βρετανούς, οι οποίοι τους μιμήθηκαν. Χαιρετήθηκαν κι άρχισαν να παίζουν ποδόσφαιρο, σ’ έναν αυτοσχέδιο αγώνα που έμεινε στην ιστορία. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, προκάλεσε ανησυχία στους αξιωματικούς που θεώρησαν ότι θα υπονομεύσει τη μαχητικότητα των στρατιωτών κι έλαβαν μέτρα για να μην επαναληφθεί. Ανάλογοι αγώνες, πάντως, διεξήχθησαν σε όλο το μήκος του Δυτικού Μετώπου. [Λέξεις: 100]

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1ο

Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους ακόλουθους ισχυρισμούς που αναφέρονται στα Κείμενα Ι και ΙΙ:

I. Οι ηγέτες των εμπλεκόμενων κρατών αμφισβητήθηκαν από τους λαούς τους. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

II. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος προκάλεσε εμφύλιες συρράξεις στα εμπλεκόμενα κράτη. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

III. Οι ειρηνιστές θεωρούσαν δίκαιη την υπεράσπιση της πατρίδας τους. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

IV. Κάθε λαός είχε την βεβαιότητα ότι αγωνιζόταν για το δίκιο του. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

V. Η Γερμανία στρέφεται ενάντια στη Μ. Βρετανία για λόγους φυλετικού μίσους. (κείμενο Α΄) (2 μονάδες)

VI. Η ανακωχή τα Χριστούγεννα του 1914 ήταν ένα προσχεδιασμένο γεγονός. (κείμενο Β’) (2 μονάδες)

VII. Ο τρόπος που αντιμετωπίστηκε το περιστατικό της ανακωχής από τους αξιωματικούς (κείμενο Β΄) συνάδει με την άποψη που διατυπώνεται στο κείμενο Α΄ ότι «Οι λαοί είχαν κληρονομήσει τις βεβαιότητές τους από μια μακραίωνη ιστορία. Είχαν διδαχτεί ότι το πεπρωμένο τους εξαρτάται από τον αμυντικό αγώνα εναντίον ενός προαιώνιου εχθρού» (3 μονάδες)

(Μονάδες 15)

I. Δεν ισχύει: «Ο πρώτος [Παγκόσμιος Πόλεμος] είναι μια από τις σπάνιες δοκιμασίες της ιστορίας που συσπείρωσε τους λαούς γύρω από τους ηγέτες τους.»

II. Δεν ισχύει. Στο κείμενο αναφέρεται η ύπαρξη αντιπάλων του πολέμου, δεν υπάρχει εντούτοις αναφορά για εμφύλια σύρραξη. Τονίζεται, άλλωστε, πως: «Η πατριωτική ομοφωνία κυριάρχησε σε κάθε στρατόπεδο…»

III. Ισχύει: «καταδίκαζαν τον «ιμπεριαλιστικό» πόλεμο, αλλά θεωρούσαν δίκαιη την υπεράσπιση της χώρας τους.»

IV. Δεν ισχύει, εφόσον οι βεβαιότητες των λαών σχετίζονται με το «πεπρωμένο» τους, με την ανάγκη, δηλαδή, να πολεμούν προκειμένου να επιβιώσουν ή και να ισχυροποιηθούν. «Είχαν διδαχτεί ότι το πεπρωμένο τους εξαρτάται από τον αμυντικό αγώνα εναντίον ενός προαιώνιου εχθρού.»   

V. Δεν ισχύει: «[Η Γερμανία] διακηρύσσει το μίσος της για τον Άγγλο που την εμποδίζει να μεγαλώσει, να αναπτυχθεί.»

VI. Δεν ισχύει: «… για να γιορτάσουν την εκεχειρία που μόνοι τους αποφάσισαν… /… θέλοντας να διατηρήσουν την αυθόρμητη ανακωχή στο επίπεδο ενός μεμονωμένου περιστατικού»

VII. Ισχύει, ιδίως στο βαθμό που αναφέρεται στους αξιωματικούς των αμυνόμενων κρατών, οι οποίοι θεωρούσαν αναγκαίο τον αμυντικό αγώνα.  

Ερώτημα 2^ο

α) Ποιος είναι ο σκοπός του συγγραφέα στο συγκεκριμένο απόσπασμα (Κείμενο Ι) και β) με ποιους τρόπους τον εξυπηρετεί; (Μονάδες 06+09=15)

α) Σκοπός του συγγραφέα στο συγκεκριμένο απόσπασμα είναι να αιτιολογήσει την ύπαρξη εκείνων των «βεβαιοτήτων» που αντλούνταν από την ιστορική πορεία των διαφόρων λαών, όπως και της βαθιά ριζωμένης πεποίθησής τους πως η επιβίωσή τους εξαρτιόταν από τον αμυντικό αγώνα απέναντι σε κάποιον προαιώνιο εχθρό. Τα στοιχεία, δηλαδή, εκείνα που εξηγούν το ξέσπασμα πολεμικών συγκρούσεων στα χρόνια της νεότερης ιστορίας.

β) Προκειμένου να επιτύχει το στόχο του καταγράφει ιστορικά παραδείγματα, τα οποία αποκαλύπτουν αφορμές, αλλά και βαθύτερες αιτίες για τις εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων λαών. Συχνά, μάλιστα, όπως προκύπτει από τα σχετικά παραδείγματα ο λόγος της αντιπαλότητας είναι κοινός, η επιθυμία των λαών να ενισχύσουν περαιτέρω τη δύναμη και την κυριαρχία τους (για τη Μεγάλη Βρετανία της οποίας η ηγεμονία απειλείται από την ακατανίκητη ενίσχυση της Γερμανίας, η οποία, διακηρύσσει το μίσος της για τον Άγγλο που την εμποδίζει να μεγαλώσει, να αναπτυχθεί).

Επικουρικά στην επίτευξη του στόχου του ο συγγραφέας αξιοποιεί τις κατάλληλες γλωσσικές επιλογές, ώστε να διασφαλίσει αφενός την αναγκαία εντύπωση εγκυρότητας για τα όσα αναφέρει και αφετέρου την επιθυμητή έμφαση. Ειδικότερα, γίνεται: χρήση οριστικής έγκλισης, η οποία δηλώνει κάτι το πραγματικό και βέβαιο (ο Γάλλος εναντίον του Γερμανού που πήρε την Αλσατία-Λορένη), χρήση εκφράσεων της καθημερινής γλώσσας, ώστε να γίνει πιο εύκολα και πιο εμφατικά κατανοητό το αίσθημα της έντασης (ο οποίος δεν μπορεί να χωνέψει τις επιτυχίες της Πρωσίας), χρήση γ΄ ενικού προσώπου, που αποτρέπει την αίσθηση της γενίκευσης και φανερώνει τον προσωπικό χαρακτήρα της αντιπάθειας και του μίσους (το ίδιο ισχύει για τον Ιταλό, αντίπαλο του Αυστριακού). Ο συγγραφέας τέλος παρέχει τις απαραίτητες διευκρινίσεις, προκειμένου να γίνει κατανοητή η διασύνδεση του παρελθόντος με τη σημερινή εποχή (οι Ρώσοι εναντίον των Κίτρινων και των Γερμανικών Φυλών, χθεσινών Τατάρων και Τευτόνων, σήμερα Τούρκων και Γερμανών).

Ερώτημα 3^ο

Η τελευταία παράγραφος του Κειμένου ΙΙ χρησιμοποιεί την προσωπική μαρτυρία ως τρόπο πειθούς. Πόσο αποτελεσματική είναι και με ποια εκφραστικά μέσα επιτυγχάνεται; (Μονάδες 10)

Η προσωπική μαρτυρία του Άγγλου στρατιώτη θεωρείται αρκετά πειστική, εφόσον αποτελεί την καταγραφή μιας εμπειρίας που την έζησε ο ίδιος ως αυτόπτης μάρτυρας και συμμετέχων. Σε αντίθεση, έτσι, με καταγραφές που βασίζονται σε αναφορές άλλων -έμμεσες πηγές-, η δική του αφήγηση συνιστά μια άμεση πηγή, ιδιαίτερης βαρύτητας.

Η μαρτυρία του δίνεται με λιτό αφηγηματικό τρόπο, ο οποίος δομείται με σύντομες περιόδους -μικροπερίοδος λόγος-, καθώς στόχος του είναι να αποδώσει σε γενικές γραμμές τα γεγονότα και χωρίς διάθεση δραματοποίησης. Υπ’ αυτή την έννοια κυριαρχούν τα ρήματα, ώστε να παρουσιαστεί η δράση των προσώπων, και υπάρχουν ελάχιστα επίθετα, εφόσον απουσιάζει η καταγραφή συναισθημάτων και η περιγραφή. Σημαντική είναι η χρήση του επιρρήματος «αυθόρμητα» μέσω του οποίου δηλώνεται ακριβώς η απουσία κάποιας εκ των προτέρων οργάνωσης ή συνεννόησης. Ως προς αυτό δηλωτική είναι η χρήση των επιθέτων «οργανωμένο» (Μην φαντάζεστε τίποτα οργανωμένο) και «αυτοσχέδια» (Μια αυτοσχέδια μπάλα), όπως και του εμπρόθετου προσδιορισμού «από το πουθενά».

ΘΕΜΑ Γ

Ποιο βασικό ερώτημα θεωρείτε ότι τίθεται στο ποίημα μέσα από την παράθεση των συνεχιζόμενων οπτικών εικόνων (Κείμενο ΙΙΙ) και πώς θα το σχολιάζατε σύμφωνα με τη δική σας οπτική; (100-200 λέξεις) (Μονάδες 15)

Το ποιητικό υποκείμενο στέκει κριτικά απέναντι στις σύγχρονες αντιλήψεις που αντικρίζουν τα πράγματα κυρίως υπό το πρίσμα της τεχνολογίας, αδιαφορώντας για την πνευματική και ψυχική υπόσταση του ανθρώπου, κι αισθάνεται πως δεν μπορεί να συμβιβαστεί με αυτές. Με τη χρήση οπτικών εικόνων που μας παραπέμπουν αντιθετικά άλλοτε στις πρότερες πιο απλοϊκές εποχές που οι άνθρωποι βρίσκονταν σε στενότερη επαφή με τη φύση  (το νερό για το νερό / τα ψάρια για τα ψάρια) κι άλλοτε στον σύγχρονο τεχνολογικό κόσμο (έβγαζαν άθροισμα ηλεκτρονικό, ένα ατέλειωτο πλέγμα πληροφοριών) θέτει το ερώτημα σχετικά με το κατά πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτή η έμμονη προσήλωση στην τεχνολογία και τον ορθολογισμό εις βάρος τόσο της πνευματικότητας του ανθρώπου όσο και του φυσικού περιβάλλοντος. Όπως, άλλωστε, επισημαίνεται στον τίτλο του ποιήματος («Τα επόμενα εκατό χρόνια»), στόχος του ποιητικού υποκειμένου είναι να ελέγξει τις μελλοντικές επιπτώσεις αυτής της σύγχρονης επιλογής. Ως προς αυτό, το ποιητικό υποκείμενο απευθυνόμενο σ’ ένα συνομιλητή (Και ξέρεις τι;) προδικάζει την απώλεια της πνευματικής διάστασης των ανθρώπων (ο άυλος, εναργής άνθρωπος / να επιστρέψει στην αστρόσκονη), θεωρώντας αυτή την εξέλιξη αναπόφευκτη «τιμωρία» για την αδιαφορία που δείχνουν απέναντι στην πραγματική ουσία της ανθρώπινης υπόστασης. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για ένα ουσιαστικό ζήτημα, εφόσον η έμφαση που έχει δοθεί στην τεχνολογική εξέλιξη και στον ορθολογισμό παραγνωρίζει κρίσιμες πτυχές του ανθρώπινου βίου, όπως είναι η ψυχική και πνευματική καλλιέργεια, αλλά κι η επαφή με τη φύση, η οποία έχει ήδη πληρώσει ακριβό τίμημα λόγω της υπερβολικής προσήλωσης στην τεχνολογική ανάπτυξη.

ΘΕΜΑ Δ

Στο πλαίσιο αφιερώματος για τα 100 χρόνια από τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου,

αξιοποιείτε στοιχεία από τα κείμενα και γράφετε ένα άρθρο (300-400 λέξεων) στη σχολική εφημερίδα, όπου παρουσιάζετε τους παράγοντες που οδηγούν σε πολεμικές συγκρούσεις τα κράτη και τον ρόλο της ιστορικής εκπαίδευσης στη συμφιλίωση των λαών και στην ενδυνάμωση της ειρήνης ανάμεσα στα κράτη. (Μονάδες 30)

Ισχυρός σύμμαχος της ειρήνης η ιστορική μνήμη!

Η συμπλήρωση 100 χρόνων από τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου συνιστά μια ιδανική αφορμή για την επανεξέταση ενός οδυνηρού ζητήματος που παραμένει διαρκώς επίκαιρο. Ακόμη και σήμερα, άλλωστε, πολλοί άνθρωποι ζουν είτε την πραγματικότητα ενός πολέμου είτε με το φόβο μιας επικείμενης σύρραξης, εφόσον οι παράγοντες που οδηγούν σε ανάλογες συγκρούσεις δεν έχουν πάψει να υφίστανται.

Ένα σύνηθες αίτιο είναι οι εδαφικές διαφορές μεταξύ όμορων κρατών, οι οποίες πολύ συχνά εκκρεμούν για δεκάδες ή εκατοντάδες χρόνια, διατηρώντας διαχρονικά ένα κλίμα έντασης στην περιοχή. Για ορισμένα κράτη τα εδάφη αυτά είναι απλώς το μέσο για την επέκτασή τους, ενώ για άλλα αποτελούν αναγκαιότητα για την εθνική τους επιβίωση, εφόσον χωρίς αυτά περιορίζεται δραστικά η έκτασή τους. Στο πρόβλημα αυτό προστίθενται κάποτε κι οι φυλετικές διαφορές, εφόσον μοιάζει να υπάρχει προαιώνιο μίσος ανάμεσα σε ορισμένες εθνότητες.

Κύριο αίτιο, βέβαια, το οποίο συνδυάζεται με επιμέρους παράγοντες είναι η επιθυμία ορισμένων κρατών να κυριαρχούν έναντι των άλλων. Μια κυριαρχία που είτε επιχειρούν να την επιτύχουν με την εδαφική τους επέκταση είτε με το δικαίωμα παρέμβασης στα εσωτερικά ζητήματα μικρότερων κρατών χάρη στην οικονομική τους ισχύ. Πρόκειται για μια αδιάκοπη μάχη για εξουσία και έλεγχο, η οποία κλονίζει τη εμπιστοσύνη μεταξύ των λαών και υπονομεύει τη δυνατότητα της ειρηνικής συνύπαρξης.

Εκείνο, ωστόσο, που οφείλει να υπερισχύει στη σκέψη τόσο των απλών πολιτών όσο και των ηγετών τους, είναι πως κάθε πολεμική σύρραξη, όχι μόνο έχει ολέθριες συνέπειες, αλλά προετοιμάζει κιόλας το έδαφος για μια επόμενη. Διαπίστωση που προκύπτει αβίαστα από μια απλή ανασκόπηση της ιστορίας κάθε τόπου, κι η οποία αναδεικνύει την ανάγκη να διακοπεί ο καταστροφικός αυτός φαύλος κύκλος. Είναι, μάλιστα, η μελέτη της ιστορίας που μπορεί να σταθεί πολύτιμος αρωγός στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών, φέρνοντας στην επιφάνεια τόσο τις διαχρονικές επιπτώσεις των πολεμικών συγκρούσεων, όσο και την αναποτελεσματικότητά τους στην επίλυση των όποιων διαφορών.

Μέσω της ιστορικής εκπαίδευσης οι νέοι πολίτες, ιδίως εκείνων των κρατών που έχουν κατά παράδοση επεκτατικές βλέψεις, μπορούν να συνειδητοποιήσουν τον εφήμερο χαρακτήρα κάθε βίαιης επέκτασης και κάθε στρατιωτικά κατακτημένης επικυριαρχίας. Μπορούν, έτσι, να αντιληφθούν εγκαίρως την προδιαγεγραμμένη πορεία πτώσης κάθε ανάλογης προσπάθειας, καθώς και το οδυνηρό τίμημα που τη συνοδεύει. Η ιστορία, συνάμα, αναδεικνύει το γεγονός πως μόνο η απρόσκοπτη ειρηνική συμβίωση επιτρέπει στους επιμέρους λαούς τη διασφάλιση της σταθερότητας εκείνης που ανοίγει το δρόμο για την οικονομική και πολιτισμική τους άνοδο.

Η μελέτη της ιστορίας θα πρέπει, επομένως, να έχει κεντρικό ρόλο στην εκπαίδευση των νέων, προκειμένου να μαθαίνουν από νωρίς την καταστροφική φύση του πολέμου, αλλά και την αδυναμία του να προσφέρει κάποιο θετικό αποτέλεσμα διαρκείας. Κατ’ αυτό τον τρόπο οι νέοι θα αντιλαμβάνονται πως η διατήρηση της ειρήνης αποτελεί τη μόνη επωφελή για όλους επιλογή.