Conni Togel
Κωνσταντίνος Καβάφης «Υπέρ της Αχαϊκής Συμπολιτείας πολεμήσαντες»
Ανδρείοι σεις που πολεμήσατε και πέσατ’ ευκλεώς·
τους πανταχού νικήσαντας μη φοβηθέντες.
Άμωμοι σεις, αν έπταισαν ο Δίαιος και ο Κριτόλαος.
Όταν θέλουν οι Έλληνες να καυχηθούν,
«Τέτοιους βγάζει το έθνος μας» θα λένε
για σας. Έτσι θαυμάσιος θάναι ο έπαινός σας. –
Εγράφη εν Αλεξανδρεία υπό Αχαιού·
έβδομον έτος Πτολεμαίου, Λαθύρου.
[1922]
Ιστορικό πλαίσιο
Η Αχαϊκή συμπολιτεία δημιουργήθηκε το 280 π.Χ. με τη συμμετοχή λίγων πόλεων της Αχαΐας και σταδιακά επεκτάθηκε μέχρι που το 190 π.Χ. περιελάμβανε σχεδόν όλες τις πόλεις της Πελοποννήσου. Η συμπολιτεία αρχικά στράφηκε κατά των Μακεδόνων, αλλά καθώς οι Ρωμαίοι κέρδιζαν έδαφος κατατροπώνοντας τις μακεδονικές δυνάμεις, αποτέλεσε ουσιαστικά το τελευταίο προπύργιο στον αγώνα κατά της ρωμαϊκής κυριαρχίας.
Οι σημαντικότεροι ηγέτες της συμπολιτείας ήταν ο Άρατος από τη Σικυώνα (272-213 π.Χ.) και ο Φιλοποίμην από τη Μεγαλόπολη (253-183 π.Χ.), οι οποίοι επέκτειναν τα όρια της και την ισχυροποίησαν, καθιστώντας την υπολογίσιμη δύναμη κατά των Ρωμαίων.
Η Αχαϊκή Συμπολιτεία οδηγήθηκε στην καταστροφή και στην υποδούλωση στους Ρωμαίους το 146 π.Χ. υπό την διοίκηση του Δίαιου και του Κριτόλαου από τη Μεγαλόπολη, οι οποίοι φάνηκαν κατώτεροι των περιστάσεων, κάνοντας μοιραία λάθη στη διαχείριση των στρατιωτικών τους δυνάμεων.
Ο Κριτόλαος, που ήταν ιδιαίτερα εριστικός και φιλοπόλεμος, ήρθε αντιμέτωπος στη Σκάρφεια της Λοκρίδας με τις δυνάμεις του Καικίλιου Μέτελλου και ηττήθηκε κατά κράτος, αφήνοντας την κεντρική Ελλάδα στον έλεγχο των Ρωμαίων.
Στη συνέχεια ο ύπατος Μόμμιος ενώνοντας τις δυνάμεις του με το στρατό του Μέτελλου, κινήθηκε κατά της Αχαϊκής συμπολιτείας, η οποία δεν έδειξε καμία διάθεση συνθηκολόγησης, και συνέτριψε τις δυνάμεις του Δίαιου στη Λευκόπετρα της Κορίνθου το 146 π.Χ.
Ο Μόμμιος κατέστρεψε συθέμελα την Κόρινθο και ολοκλήρωσε έτσι την κατάκτηση της Ελλάδας.
Ο Πτολεμαίος Θ΄ Σωτήρ Β΄ ο Λάθυρος, ο Ρεβύθης δηλαδή, όπως τον αποκαλούσαν οι Αλεξανδρινοί, υπήρξε ακόμη μία απογοητευτική ηγετική μορφή για τον ελληνισμό. Βασίλεψε στην Αίγυπτο από το 116 μέχρι το 80 π.Χ. με μια διακοπή ενδιάμεσα από το 101 μέχρι το 89 π.Χ., οπότε την εξουσία είχε καταλάβει ο αδερφός του Πτολεμαίος Ι΄ Αλέξανδρος.
Ο Πτολεμαίος Λάθυρος βρισκόταν συνεχώς υπό τον έλεγχο της μητέρας του Κλεοπάτρας Γ΄ και δεν κατόρθωσε να προσφέρει στην Αίγυπτο τη δυναμική εκείνη ηγεσία που θα της χάριζε την αίγλη και τη δύναμη παλαιότερων εποχών. Ενώ οι Ρωμαίοι συνέχιζαν ακατάπαυστα την επέκτασή τους ο Πτολεμαίος τηρούσε μια παθητική στάση ουδετερότητας, αφήνοντάς τους ανενόχλητους να κυκλώνουν το βασίλειό του.
Το ποίημα του Καβάφη
Το 1922, τη χρονιά της τραγικής καταστροφής της Σμύρνης, ο Καβάφης συνθέτει το ιδιαίτερο αυτό ποίημα, για να τιμήσει τους Έλληνες που πολέμησαν με γενναιότητα, αλλά ηττήθηκαν εξαιτίας των ανίκανων ηγετών τους.
Ο Καβάφης που στα ποιήματά του δεν αναφέρεται ποτέ σε σύγχρονα γεγονότα, αντικρίζοντας τη μεγάλη για τον Ελληνισμό καταστροφή της Σμύρνης, ανατρέχει στο παρελθόν, για να βρει μιαν αντίστοιχη συμφορά για το ελληνικό έθνος. Έτσι, μέσα από τα λόγια ενός φανταστικού προσώπου, ενός Αχαιού που έζησε στα χρόνια της αναποτελεσματικής ηγεσίας του Πτολεμαίου του Λάθυρου, υμνεί το θάρρος και τη γενναιότητα των Ελλήνων της Αχαϊκής συμπολιτείας.
Ο εγκιβωτισμός της ιστορίας των Ελλήνων που έπεσαν το 146 π.Χ. μαχόμενοι κατά των πανίσχυρων Ρωμαίων, μέσα στο ιστορικό πλαίσιο της βασιλείας του Πτολεμαίου, έρχεται να δείξει με ιδιαίτερη παραστατικότητα πως στην πολύχρονη ιστορία των Ελλήνων υπήρξαν πολλές φορές που το ελληνικό έθνος έφτασε στην καταστροφή λόγω της ανικανότητας των ηγετών του.
Οι ανδρείοι Έλληνες γνωρίζουν μια συντριπτική ήττα από τους Ρωμαίους και σφαγιάζονται, εξαιτίας της αδυναμίας του Κριτόλαου και του Δίαιου να συντονίσουν τις ενέργειές τους και να αποφύγουν τις τόσο άνισες αναμετρήσεις με το ρωμαϊκό στρατό.
Η ένδοξη δυναστεία των Πτολεμαίων στα χρόνια του Λάθυρου περνά σε φάση παρακμής, με τις ραδιουργίες της Κλεοπάτρας Γ΄ και την ανικανότητα του Πτολεμαίου να οδηγούν τους Λαγίδες σε αλλεπάλληλους εξευτελισμούς.
Μια σειρά λανθασμένων επιλογών της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, φέρνουν τον ελληνισμό το 1922 αντιμέτωπο με τη μεγαλύτερη καταστροφή της νεότερης ιστορίας.
Ο ποιητής στέκεται με κριτική ματιά απέναντι στην ήττα των Ελλήνων στη Σμύρνη, τιμώντας βέβαια τη γενναιότητα και την αυτοθυσία του στρατού, αλλά υπενθυμίζοντας κιόλας πως οι μεγαλύτερες συμφορές για το ελληνικό έθνος προέρχονται από μοιραία λάθη της ηγεσίας του. Οι Έλληνες είναι πάντοτε έτοιμοι να δώσουν και τη ζωή τους για την πατρίδα τους, πολλές φορές όμως ηγούνται από ανίκανους και ανάξιους ανθρώπους, οι οποίοι τους οδηγούν στην καταστροφή.
Ο Καβάφης διατρέχει την ιστορία και αναδεικνύει ένα καίριο για τους Έλληνες ζήτημα. Η αυτοθυσία και η γενναιότητα του ελληνικού λαού καταδικάζεται από την αναποτελεσματικότητα των ηγετών του. Η αλήθεια της διαπίστωσης αυτής φάνηκε ξεκάθαρα τόσο το 1922 στη Σμύρνη, όσο και το 146 π.Χ. με την υποδούλωση των Ελλήνων στους Ρωμαίους και δυστυχώς θα φανεί ξανά.
