Κωνσταντίνος Καβάφης «Απιστία»

Κωνσταντίνος Καβάφης «Απιστία»

Πολλά άρα Ομήρου επαινούντες, αλλά τούτο

ουκ επαινεσόμεθα .... ουδέ Aισχύλου, όταν φη η

Θέτις τον Aπόλλω εν τοις αυτής γάμοις άδοντα

«ενδατείσθαι τας εάς ευπαιδίας,

νόσων τ’ απείρους και μακραίωνας βίους.

Ξύμπαντα τ’ ειπών θεοφιλείς εμάς τύχας

παιών’ επευφήμησεν, ευθυμών εμέ.

Καγώ το Φοίβου θείον αψευδές στόμα

ήλπιζον είναι, μαντική βρύον τέχνη:

Ο δ’, αυτός υμνών, ............................

...................... αυτός εστιν ο κτανών

τον παίδα τον εμόν».

Πλάτων, Πολιτείας Β΄ 

Σαν πάντρευαν την Θέτιδα με τον Πηλέα

σηκώθηκε ο Aπόλλων στο λαμπρό τραπέζι

του γάμου, και μακάρισε τους νεονύμφους

για τον βλαστό που θάβγαινε απ’ την ένωσί των.

Είπε· Ποτέ αυτόν αρρώστια δεν θαγγίξει

και θάχει μακρυνή ζωή.— Aυτά σαν είπε,

η Θέτις χάρηκε πολύ, γιατί τα λόγια

του Aπόλλωνος που γνώριζε από προφητείες

την φάνηκαν εγγύησις για το παιδί της.

Κι όταν μεγάλωνεν ο Aχιλλεύς, και ήταν

της Θεσσαλίας έπαινος η εμορφιά του,

η Θέτις του θεού τα λόγια ενθυμούνταν.

Aλλά μια μέρα ήλθαν γέροι με ειδήσεις,

κ’ είπαν τον σκοτωμό του Aχιλλέως στην Τροία.

Κ’ η Θέτις ξέσχιζε τα πορφυρά της ρούχα,

κ’ έβγαζεν από πάνω της και ξεπετούσε

στο χώμα τα βραχιόλια και τα δαχτυλίδια.

Και μες στον οδυρμό της τα παληά θυμήθη·

και ρώτησε τι έκαμνε ο σοφός Aπόλλων,

πού γύριζεν ο ποιητής που στα τραπέζια

έξοχα ομιλεί, πού γύριζε ο προφήτης

όταν τον υιό της σκότωναν στα πρώτα νειάτα.

Κ’ οι γέροι την απήντησαν πως ο Aπόλλων

αυτός ο ίδιος εκατέβηκε στην Τροία,

και με τους Τρώας σκότωσε τον Aχιλλέα.

Η επιγραφή του ποιήματος σε μετάφραση του Γ. Π. Σαββίδη: «Επαινώντας μεν πολλά του Ομήρου, τούτο δεν θα του το επαινέσουμε [...] ούτε του Αισχύλου, όταν η Θέτις λέει πως ο Απόλλων, τραγουδώντας στους γάμους της, προείπε: Πως το παιδί μου θα είναι καλότυχο, άγευστο από αρρώστιες και με πολύχρονη ζωή. Και αφού τελείωσε προλέγοντας τις θεοφιλείς μας τύχες, ύψωσε τον παιάνα του καλοκαρδίζοντάς με. Και εγώ έμεινα με την ελπίδα πως το θεϊκό στόμα του Φοίβου, ξέχειλο από την τέχνη της μαντείας, δεν έλεγε ψέματα. Μα αυτός που είπε εκείνον τον ύμνο [...] αυτός ο ίδιος είναι που σκότωσε το παιδί μου.»

Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην παιδεία των νέων, διότι πιστεύει πως μόνο μέσα από την κατάλληλη αγωγή μπορούν να αποκτήσουν το σωστό ήθος και τις σωστές αρχές. Για το λόγο αυτό θεωρεί πως τα έργα των ποιητών -ακόμη και των σπουδαιότερων εξ αυτών- δεν θα πρέπει να διδάσκονται στους νέους, γιατί αποτελούν κίνδυνο για τη σωστή κατάσταση της ψυχής, εξαιτίας των παθών που δημιουργούν. Οι ποιητές, άλλωστε, έχουν την τάση να αποδίδουν στους θεούς την ευθύνη, όχι μόνο για το καλό στη ζωή των ανθρώπων, μα και για το κακό, αφήνοντας έτσι να εννοηθεί πως οι άνθρωποι δεν έχουν επιλογή σχετικά με το αν θα γίνουν ενάρετοι πολίτες ή όχι. Συνηθίζουν, επίσης, να αποδίδουν στους θεούς τις πλέον αρνητικές ποιότητες, όπως είναι το ψέμα, η προδοσία, η ακολασία κ.λπ.∙ ακριβώς, δηλαδή, τα ελαττώματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς που ο Πλάτωνας θέλει να απομακρύνει από την ψυχή των νέων ανθρώπων.

Για τους λόγους αυτούς ο Πλάτωνας επικρίνει τους ποιητές και τους αποκηρύττει από την ιδανική του Πολιτεία, έστω κι αν αναγνωρίζει το μεγαλείο της τέχνης τους και παραδέχεται πως κι ο ίδιος συγκινείται βαθύτατα από τα έργα τους.

Ακολουθεί ένα ενδεικτικό απόσπασμα από το 2ο βιβλίο της Πολιτείας, στο οποίο συζητά ο Σωκράτης με τον Αδείμαντο:

Οὐδ’ ἄρα, ἦν δ’ ἐγώ, ὁ θεός, ἐπειδὴ ἀγαθός, πάντων ἂν εἴη αἴτιος, ὡς οἱ πολλοὶ λέγουσιν, ἀλλὰ ὀλίγων μὲν τοῖς ἀνθρώποις αἴτιος, πολλῶν δὲ ἀναίτιος· πολὺ γὰρ ἐλάττω τἀγαθὰ τῶν κακῶν ἡμῖν, καὶ τῶν μὲν ἀγαθῶν οὐδένα ἄλλον αἰτιατέον, τῶν δὲ κακῶν ἄλλ’ ἄττα δεῖ ζητεῖν τὰ αἴτια, ἀλλ’ οὐ τὸν θεόν.

᾿Αληθέστατα, ἔφη, δοκεῖς μοι λέγειν.

Οὐκ ἄρα, ἦν δ’ ἐγώ, ἀποδεκτέον οὔτε ῾Ομήρου οὔτ’ ἄλλου [d.] ποιητοῦ ταύτην τὴν ἁμαρτίαν περὶ τοὺς θεοὺς ἀνοήτως ἁμαρτάνοντος καὶ λέγοντος—

ὡς δοιοί τε πίθοι κατακείαται ἐν Διὸς οὔδει

κηρῶν ἔμπλειοι, ὁ μὲν ἐσθλῶν, αὐτὰρ ὃ δειλῶν·

καὶ ᾧ μὲν ἂν μείξας ὁ Ζεὺς δῷ ἀμφοτέρων,

ἄλλοτε μέν τε κακῷ ὅ γε κύρεται, ἄλλοτε δ’ ἐσθλῷ·

ᾧ δ’ ἂν μή, ἀλλ’ ἄκρατα τὰ ἕτερα,

τὸν δὲ κακὴ βούβρωστις ἐπὶ χθόνα δῖαν ἐλαύνει·

[e.] οὐδ’ ὡς ταμίας ἡμῖν Ζεὺς—

ἀγαθῶν τε κακῶν τε τέτυκται.

τὴν δὲ τῶν ὅρκων καὶ σπονδῶν σύγχυσιν, ἣν ὁ Πάνδαρος συνέχεεν, ἐάν τις φῇ δι’ ᾿Αθηνᾶς τε καὶ Διὸς γεγονέναι, οὐκ ἐπαινεσόμεθα, οὐδὲ θεῶν ἔριν τε καὶ κρίσιν [380a] διὰ Θέμιτός τε καὶ Διός, οὐδ’ αὖ, ὡς Αἰσχύλος λέγει, ἐατέον ἀκούειν τοὺς νέους, ὅτι—

θεὸς μὲν αἰτίαν φύει βροτοῖς,

ὅταν κακῶσαι δῶμα παμπήδην θέλῃ.

ἀλλ’ ἐάν τις ποιῇ ἐν οἷς ταῦτα τὰ ἰαμβεῖα ἔνεστιν, τὰ τῆς Νιόβης πάθη, ἢ τὰ Πελοπιδῶν ἢ τὰ Τρωικὰ ἤ τι ἄλλο τῶν τοιούτων, ἢ οὐ θεοῦ ἔργα ἐατέον αὐτὰ λέγειν, ἢ εἰ θεοῦ, ἐξευρετέον αὐτοῖς σχεδὸν ὃν νῦν ἡμεῖς λόγον ζητοῦμεν, καὶ [b.] λεκτέον ὡς ὁ μὲν θεὸς δίκαιά τε καὶ ἀγαθὰ ἠργάζετο, οἱ δὲ ὠνίναντο κολαζόμενοι· ὡς δὲ ἄθλιοι μὲν οἱ δίκην διδόντες, ἦν δὲ δὴ ὁ δρῶν ταῦτα θεός, οὐκ ἐατέον λέγειν τὸν ποιητήν. ἀλλ’ εἰ μὲν ὅτι ἐδεήθησαν κολάσεως λέγοιεν ὡς ἄθλιοι οἱ κακοί, διδόντες δὲ δίκην ὠφελοῦντο ὑπὸ τοῦ θεοῦ, ἐατέον· κακῶν δὲ αἴτιον φάναι θεόν τινι γίγνεσθαι ἀγαθὸν ὄντα, διαμαχετέον παντὶ τρόπῳ μήτε τινὰ λέγειν ταῦτα ἐν τῇ αὑτοῦ πόλει, εἰ μέλλει εὐνομήσεσθαι, μήτε τινὰ ἀκούειν, [c.] μήτε νεώτερον μήτε πρεσβύτερον, μήτ’ ἐν μέτρῳ μήτε ἄνευ μέτρου μυθολογοῦντα, ὡς οὔτε ὅσια ἂν λεγόμενα εἰ λέγοιτο, οὔτε σύμφορα ἡμῖν οὔτε σύμφωνα αὐτὰ αὑτοῖς.

Μετάφραση: Άρα, είπα εγώ, εφόσον ο θεός είναι καλός, δεν μπορεί να είναι υπεύθυνος για όλα τα πράγματα, όπως λένε οι περισσότεροι, αλλά είναι υπεύθυνος μόνο για λίγα πράγματα των ανθρώπων, για τα περισσότερα δεν έχει την ευθύνη∙ διότι είναι πολύ λιγότερα τα καλά από τα δεινά σ’ εμάς, κι ενώ για τα καλά δεν είναι κανείς άλλος υπεύθυνος (πέρα από το θεό), για τα δεινά τα αίτια θα πρέπει να αναζητηθούν αλλού και όχι στο θεό.

Έχω την εντύπωση, είπε, πως λες τα πλέον αληθινά.

Επομένως, είπα εγώ, δεν θα πρέπει να αποδεχόμαστε ούτε τον Όμηρο ούτε κανέναν άλλον ποιητή που έχει την αφροσύνη να ισχυρίζεται μια τέτοια αστοχία για τους θεούς, λέγοντας –

πως υπάρχουν δύο πιθάρια μπροστά στον Δία

γεμάτα με τις μοίρες, το ένα με τις καλές, το άλλο με τις κακές

και για εκείνον στον οποίο ο Δίας δίνει ένα μείγμα κι από τα δύο

άλλοτε αφήνεται στην κακή μοίρα κι άλλοτε στην κακή∙

ενώ σ’ εκείνον που δίνει ανόθευτα από το δεύτερο

αυτόν κακή πείνα τον κινεί πάνω στην περικαλλή γη. 

Ή πως ο Δίας είναι αυτός που παρέχει

τα καλά και τα κακά σ’ εμάς.

Κι αν κάποιος ισχυρίζεται πως η παραβίαση των όρκων και των συμμαχιών, που είναι δημιούργημα του Πίνδαρου, προέκυψε από την Αθηνά και τον Δία, δεν θα συμφωνήσουμε μαζί του, ούτε (αν ισχυρίζεται) πως η διαμάχη και η φιλονικία των θεών υποκινήθηκε από τη Θέμιδα και τον Δία, ούτε, πάλι, θα επιτρέψουμε στους νέους μας να ακούν τα λόγια του Αισχύλου, που ισχυρίζεται ότι –

ο θεός φυτεύει την ενοχή στους θνητούς

όταν θέλει να καταστρέψει συθέμελα ένα σπίτι.

Κι αν ένας ποιητής γράψει για τα πάθη της Νιόβης -σε σχέση μ’ αυτό το θέμα υπάρχουν αυτοί οι ίαμβοι-, ή για τον οίκο του Πέλοπα ή για τα Τρωικά ή για κάτι από αυτά, είτε δεν θα πρέπει να επιτρέψουμε να ισχυρίζεται πως αυτά είναι έργο του θεού, είτε, αν είναι του θεού, θα πρέπει να βρει μιαν εξήγηση που να σχετίζεται με αυτά που εμείς επιζητούμε∙ θα πρέπει να πει πως ο θεός έκανε τα δίκαια και τα καλά, και πως εκείνοι ωφελήθηκαν με το να τιμωρηθούν∙ αλλά το ότι αυτοί που τιμωρούνται είναι δυστυχισμένοι και πως ο θεός είναι υπεύθυνος γι’ αυτό, δεν θα πρέπει να είναι επιτρεπτό στον ποιητή να το ισχυριστεί. Αλλά το να πει ότι οι κακοί είναι δυστυχισμένοι γιατί είχαν ανάγκη να τιμωρηθούν και πως ωφελήθηκαν με το να λάβουν τιμωρία από το θεό, αυτό θα το επιτρέπουμε. Το να ειπωθεί, όμως, ότι ο θεός αποτέλεσε την αιτία κακού για κάποιον, ενώ είναι καλός, θα πρέπει να το αρνηθούμε έντονα, ώστε κανείς να μη λέει τέτοια πράγματα στην πόλη του, εάν αυτή πρόκειται να έχει ευταξία, μήτε κανείς να ακούει τέτοια, ούτε από τους νεότερους ούτε από τους μεγαλύτερους, μήτε να λέγονται τέτοια ούτε με έμμετρο λόγο είτε με απλό, διότι τέτοια λεγόμενα είναι ανόσια και καταστροφικά και αρμόζοντα σε παρόμοια δεινά.

Το ποίημα

Ο Καβάφης παραθέτει ως επιγραφή του ποιήματος το χωρίο από το 2ο βιβλίο της Πολιτείας, στο οποίο ο Πλάτωνας κατηγορεί τον Όμηρο και τον Αισχύλο για το γεγονός ότι αποδίδουν στον Απόλλωνα μια τέτοια δόλια συμπεριφορά, θέλοντας να υπενθυμίσει την αρνητική στάση του φιλοσόφου απέναντι στη συνήθεια των αρχαίων ποιητών να παρουσιάζουν τους θεούς με ανθρώπινα ελαττώματα. Ο τίτλος, άλλωστε, του ποιήματος (Απιστία) σημαίνει δολιότητα και μπαμπεσιά, προκειμένου να τονιστεί πως σ’ αυτό ακριβώς εστιάζει ο ποιητής.

Ο Καβάφης, βέβαια, δεν δηλώνει ρητά το αν συμφωνεί με τη διαπίστωση του Πλάτωνα ή όχι∙ φροντίζοντας όμως να παραθέσει το συγκεκριμένο χωρίο και να το συνοδεύσει με μια ποιητική αναπαράσταση των γεγονότων που επιβεβαιώνουν τη δόλια συμπεριφορά που αποδίδεται στον Απόλλωνα, είναι σαν να επικυρώνει την εγκυρότητα της πλατωνικής ένστασης. Για τον Καβάφη, άλλωστε, είναι περιττό να δηλώσει πως συμφωνεί με τον Πλάτωνα, εφόσον καθ’ όλη την ποιητική του πορεία έχει αποδείξει με σαφήνεια πως επιδίωξε να αναδείξει τις θετικές συμπεριφορές των ανθρώπων και να στηλιτεύσει της αρνητικές.

Ο Καβάφης είτε καθ’ επίδραση του Πλάτωνα, όπως αυτό είναι σαφές για τον Διονύσιο Σολωμό, είτε καθαρά από δική του βούληση, θέλησε να δώσει μια ηθικοπλαστική κατεύθυνση στο έργο του και να επισημάνει και να επικρίνει τις διαρκείς παθογένειες της ανθρώπινης υπόστασης, επιδιώκοντας για τους αναγνώστες του μια στάση ζωής που θα ήταν απαλλαγμένη από όλα αυτά τα ανθρώπινα δεινά, όπως είναι η φιλαρχία, η πλεονεξία, η αναξιοπρέπεια, η αναλγησία, η απληστία κ.λπ.

Στο συγκεκριμένο ποίημα, επομένως, ο Καβάφης αρκείται στο να δείξει πως έχει υπόψη του τούς αφορισμούς του Πλάτωνα, και στο να τους επικυρώσει με την ποιητική αναβίωση των σχετικών γεγονότων.

Σαν πάντρευαν την Θέτιδα με τον Πηλέα

σηκώθηκε ο Aπόλλων στο λαμπρό τραπέζι

του γάμου, και μακάρισε τους νεονύμφους

για τον βλαστό που θάβγαινε απ’ την ένωσί των.

Είπε· Ποτέ αυτόν αρρώστια δεν θαγγίξει

και θάχει μακρυνή ζωή.— Aυτά σαν είπε,

η Θέτις χάρηκε πολύ, γιατί τα λόγια

του Aπόλλωνος που γνώριζε από προφητείες

την φάνηκαν εγγύησις για το παιδί της.

Ο ποιητής προσδίδει έξοχη θεατρικότητα στο ποίημα εντάσσοντας τις κινήσεις και τα λόγια των προσώπων, και δίνοντας έτσι εναργή παραστατικότητα στα αφηγούμενα γεγονότα.

Η προφητεία του Απόλλωνα, ότι δεν θα αγγίξει καμία αρρώστια τον Αχιλλέα και πως θα έχει μακρινή ζωή -σκοπίμως διφορούμενο το επίθετο μακρινή, καθώς συγχέονται οι έννοιες τόσο της χρονικής όσο και της τοπικής απόστασης- χαροποιεί τη Θέτιδα, διότι όπως σχολιάζεται στο ποίημα ο Απόλλωνας «γνώριζε από προφητείες». Αυτή η ήπια διατύπωση σχετικά με τις προφητικές ικανότητες του Απόλλωνα εξυπηρετεί την ειρωνική τοποθέτηση του Καβάφη απέναντι στην υποτιθέμενη αυτή θεϊκή ιδιότητα.

Τα λόγια του Απόλλωνα γίνονται, λοιπόν, αποδεκτά ως εγγύηση από τη μητέρα του Αχιλλέα, η οποία δεν έχει κανένα λόγο να αμφισβητεί τις αγαθές προθέσεις του θεού.

Κι όταν μεγάλωνεν ο Αχιλλεύς, και ήταν

της Θεσσαλίας έπαινος η εμορφιά του,

η Θέτις του θεού τα λόγια ενθυμούνταν.

Η Θέτιδα κρατά για χρόνια στη σκέψη της τον προφητικό λόγο του Απόλλωνα, και καθώς καμαρώνει το γιο της να μεγαλώνει και να αποκτά έξοχο σωματικό κάλλος, συνεχίζει να ευτυχεί, έχοντας την πλανερή εντύπωση πως ο θεός θα επιβεβαιωθεί και το παιδί της θα ζήσει μια μακρά και γεμάτη υγεία ζωή.

Αλλά μια μέρα ήλθαν γέροι με ειδήσεις,

κ’ είπαν τον σκοτωμό του Aχιλλέως στην Τροία.

Κ’ η Θέτις ξέσχιζε τα πορφυρά της ρούχα,

κ’ έβγαζεν από πάνω της και ξεπετούσε

στο χώμα τα βραχιόλια και τα δαχτυλίδια.

Και μες στον οδυρμό της τα παληά θυμήθη·

και ρώτησε τι έκαμνε ο σοφός Aπόλλων,

πού γύριζεν ο ποιητής που στα τραπέζια

έξοχα ομιλεί, πού γύριζε ο προφήτης

όταν τον υιό της σκότωναν στα πρώτα νειάτα.

Κ’ οι γέροι την απήντησαν πως ο Απόλλων

αυτός ο ίδιος εκατέβηκε στην Τροία,

και με τους Τρώας σκότωσε τον Αχιλλέα.

Η παρουσίαση του θρήνου της Θέτιδας με το ξέσκισμα των ρούχων και το πέταγμα στο χώμα των κοσμημάτων της, αποδίδει με αριστοτεχνικό τρόπο τον οδυρμό της μητέρας. Η Θέτιδα αφημένη στην απόγνωση, αναθυμάται, ωστόσο, την προφητεία του Απόλλωνα, κι αμέσως ζητά να μάθει που βρισκόταν ο θεός -ποιητής και προφήτης- που έχει το συνήθειο να λέει τόσο ευχάριστα πράγματα στα γλέντια∙ ζητά να μάθει που ήταν ο θεός, όταν της σκότωναν τον γιο πάνω στα πρώτα του νιάτα, μόνο και μόνο για να λάβει την απάντηση πως αυτός ακριβώς ήταν που βοήθησε τους Τρώες -κατευθύνοντας το βέλος του Πάρη- να σκοτώσουν τον Αχιλλέα.

Η Θέτιδα, οπότε, μαθαίνει πως όχι απλώς διαψεύστηκαν οι προφητείες του Απόλλωνα, μα πως ήταν ο ίδιος αυτός θεός που φρόντισε να διαψευστούν οι προφητείες του, βοηθώντας στη δολοφονία του Αχιλλέα.

Μια αμιγώς προδοτική στάση, η οποία με το να αποδίδεται σ’ έναν θεό, λειτουργεί αρνητικά στην ηθική διαμόρφωση των νέων, αφού επιτρέπει στους ανθρώπους να θεωρούν αποδεκτή ή λογική μια τέτοια συμπεριφορά. Εφόσον ένας θεός μπορεί να προδίδει και να φέρεται δόλια, τότε πώς θα μπορούσε ποτέ ένας άνθρωπος να αποφύγει μια τέτοια στάση; Αυτό ακριβώς είναι το ερώτημα που έμμεσα δημιουργείται στους νέους κι αυτό ακριβώς θέλει να αποφύγει ο Πλάτωνας, γι’ αυτό και στη δική του ιδανική Πολιτεία αποκλείει το να έρχονται σ’ επαφή οι νέοι άνθρωποι με τα έργα των ποιητών. Αν οι νέοι δεν μπορούν να βρίσκουν τα κατάλληλα ηθικά πρότυπα ούτε στη δράση των θεών, τότε δεν θα καταστεί ποτέ εφικτή η ηθική τους θωράκιση, ώστε να μην παρεκκλίνουν σε τέτοιου είδους ανήθικες συμπεριφορές. 

Θέτις

Η Θέτις ήταν θεσσαλική θαλάσσια θεότητα, κόρη του Νηλέα και της Δωρίδας, μητέρα του Αχιλλέα.

Σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη παράδοση, η Θέτις ήταν μια από τις Νηρηίδες, κόρη του Νηρέα. Μεταξύ των αδελφών της, των 50 Νηρηίδων, κατέχει την πιο εξέχουσα θέση: «Νηρηΐδων ἀρίστα». Εκτός από τη συνήθη παράδοση, που θεωρεί πατέρα της Θέτιδος τον Νηρέα, υπάρχει και άλλη μεταγενέστερη, η οποία στη θέση του Νηρέα τοποθετεί τον Χείρωνα.

Η Θέτις ήταν τόσο όμορφη που την πρόσεξε ο Ζευς, αλλά και άλλοι θεοί, όπως ο Ποσειδώνας∙ παραιτήθηκαν, όμως, από την κατάκτησή της, γιατί η Θέμις τους είχε προειδοποιήσει ότι αν συνευρίσκονταν με τη Θέτιδα θα γεννιόταν γιος πιο δυνατός από τον πατέρα και ο γιος αυτός θα ανακάλυπτε ένα όπλο πιο φοβερό και από τον κεραυνό και από την τρίαινα. Μερικοί συγγραφείς αποδίδουν την προφητεία αυτή στον Προμηθέα ή στις Μοίρες. Άλλοι πάλι αναφέρουν ότι η ίδια η Θέτις απέκρουσε τις προτάσεις του Δία. Ο τελευταίος, για να την εκδικηθεί, αποφάσισε να την παντρέψει με έναν κοινό θνητό. Η Θέτις έκανε ό,τι μπορούσε για να αποφύγει τον γάμο αυτό. Για να γλυτώσει από τον Πηλέα μεταμορφώθηκε διαδοχικά σε αγρίμι, σε φωτιά κ.λπ. Ακολουθώντας τις συμβουλές του Χείρωνα, ο Πηλεάς την κυνήγησε και τελικά η Θέτις αναγκάστηκε να ενδώσει. Αφού νικάει ο Πηλέας τη Θέτιδα, ακολουθεί ο γάμος τους, που περιγράφεται στα Κύπρια Έπη.

Θέτις και Αχιλλέας

Η Θέτις, ως φιλόστοργη μητέρα, βοήθησε τον γιο της σε όλες τις δύσκολες στιγμές της ζωής του, όχι μόνο με συμβουλές αλλά και με συγκεκριμένες ενέργειες. Έτσι, σύμφωνα με τον επικό ποιητή Παπίνιο Στάτιο (β΄ μισό του 1ου π.Χ. αιώνα), όταν η Θέτις γέννησε τον Αχιλλέα, για να τον κάνει αθάνατο, τον βάπτισε στα νερά της Στυγός, του ποταμού του Κάτω Κόσμου. Όλο το σώμα του Αχιλλέα έγινε άτρωτο, εκτός από τη φτέρνα του, από την οποία η Θέτις τον κρατούσε καθώς τον βάπτιζε. Από τον Απολλόδωρο έχουμε μια διαφορετική διήγηση: Η Θέτις τοποθετούσε κάθε βράδυ τον νεογέννητο Αχιλλέα πάνω στη φωτιά -για να καταστρέψει ό,τι θνητό στοιχείο είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του- και την ημέρα τον άλειφε με αμβροσία. Ο Πηλέας, όμως, ανακάλυψε την πράξη της και έσωσε το παιδί, εκείνη δε εξοργισμένη έφυγε και πήγε στον πατέρα της Νηρέα, στον βυθό της θάλασσας. Γι’ αυτό και ο Αχιλλέας, όταν ήθελε να της μιλήσει, πήγαινε κοντά στη θάλασσα και τη φώναζε.

Όταν ο Αχιλλέας έγινε εννιά χρονών και ο μάντης Κάλχας έμαθε ότι χωρίς αυτόν η Τροία δεν θα κυριευόταν, η Θέτις τον έφερε στον βασιλιά Λυκομήδη στη Σκύρο, με κοριτσίστικη ενδυμασία, για να αποφύγει να τον στείλει στην Τροία, διότι ήξερε ότι εκεί θα έβρισκε το θάνατο. Εκεί ο Αχιλλέας ζούσε με τις κόρες του βασιλιά, συνδέθηκε δε με μία από αυτές, τη Δηιδάμεια, από την οποία απέκτησε και έναν γιο, τον Πύρρο ή τον Νεοπτόλεμο. Ο Οδυσσέας, αναζητώντας τον Αχιλλέα, για να τον πείσει να εκστρατεύσει κι αυτός μαζί με τους άλλους Έλληνες κατά της Τροίας, φθάνοντας στη Σκύρο, δεν τον αναγνώρισε ανάμεσα στις κόρες του Λυκομήδη. Χρησιμοποίησε τότε τέχνασμα για να τον βρει. Τοποθέτησε στην είσοδο του παλατιού ασπίδα και δόρυ, και έδωσε εντολή να ηχήσει δυνατά η σάλπιγγα. Από τα κορίτσια ξεχώρισε αμέσως ο Αχιλλέας, καθώς έσπευσε ν’ αδράξει την ασπίδα και το δόρυ, έτοιμος για μάχη.

Επειδή, λοιπόν, ο Αχιλλέας έπρεπε να πάρει μέρος στον πόλεμο, η Θέτιδα του έδωσε με μητρική στοργή ένα κιβώτιο με ενδύματα, του έδωσε ως ακόλουθο τον Επειγέα και τον προειδοποίησε να μην κατέβει πρώτος από το πλοίο, διότι όποιος αποβιβαζόταν πρώτος, σύμφωνα με την παράδοση, θα σκοτωνόταν. Τον έθεσε και προ του διλήμματος: «η σύντομη ζωή και αέναη δόξα ή μακρά ζωή αλλά χωρίς δόξα».

Στο Σ της Ιλιάδας η Θέτις ακούει το ξέσπασμα πόνου του γιου της για τον φίλο του, τον νεκρό Πάτροκλο, και σπεύδει με όλη την ακολουθία της, τις Νηρηίδες, από τον βυθό της θάλασσας προς τον Αχιλλέα. Όταν ο Αχιλλέας της εξομολογείται ότι είναι σταθερή του απόφαση να σκοτώσει τον Έκτορα, του φανερώνει ότι μετά τον Έκτορα πολύ σύντομα θα πεθάνει και αυτός, αλλά του υπόσχεται να του φτιάξει καινούρια όπλα από τον Ήφαιστο. Το επόμενο πρωί φέρνει στο γιο της τα νέα όπλα και αφού προστατεύσει το πτώμα του Πατρόκλου από τη σήψη με αμβροσία και νέκταρ, επιστρέφει πίσω στη θάλασσα.

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Διάλεκτοι, ιδιώματα και ιδιωματισμοί

Paul Williams

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Διάλεκτοι, ιδιώματα και ιδιωματισμοί

Κάθε εθνική γλώσσα υπόκειται σε ευρεία διαφοροποίηση: ατομική ή υφολογική (διαφορετικά χρησιμοποιεί τη γλώσσα κάθε ομιλητής μιας γλώσσας), κοινωνική (οι ομιλητές συχνά διαφοροποιούνται κατά ηλικιακές, κοινωνικές, επαγγελματικές, ιδεολογικές κ.ά. ομάδες) και γεωγραφική (τα Ελληνικά της Κρήτης, της Θεσσαλίας, του Πόντου, των Δωδεκανήσων κ.λπ.).

Με τον όρο διάλεκτος οι γλωσσολόγοι χαρακτηρίζουν τη γεωγραφική διαφοροποίηση ευρύτερων περιοχών, ιδίως αυτήν που εμφανίζει έντονες αποκλίσεις από την κοινή γλώσσα σε όλα τα επίπεδα (προφορά, γραμματικοσυνταντική δομή, λεξιλόγιο) και σε βαθμό που οι ομιλητές της διαλέκτου να μην είναι εύκολα κατανοητοί από τους ομιλητές της κοινής γλώσσας. Άρα ο όρος διάλεκτος είναι υπερκείμενη διάκριση. Αντίθετα, ο όρος ιδίωμα δηλώνει μικρότερη γλωσσική διαφοροποίηση, που δεν εμποδίζει την κατανόηση από τους ομιλητές της κοινής. Μια διάλεκτος μπορεί να έχει περισσότερα από ένα ιδιώματα.

Στην Ελληνική διακρίνονται οι εξής διάλεκτοι: τσακωνική, ποντιακή, καππαδοκική, κατωιταλική και (καταχρηστικώς) κυπριακή και κρητική.

Όλες οι λοιπές διαφοροποιήσεις αποτελούν τα ιδιώματα. Αυτά, ανάλογα με τις ομοιότητες και τις διαφορές τους, ομαδοποιούνται στα λεγόμενα βόρεια ιδιώματα (Στερεά Ελλάδα εκτός Αττικής, Β. Εύβοια, Ήπειρος, Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη, νησιά του Β. Αιγαίου και Πόντος και στα νότια ιδιώματα (τα υπόλοιπα).

Αντίθετη προς τις διαλέκτους και τα ιδιώματα είναι η κοινόλεκτος (ενν. γλώσσα) ή κοινολεκτούμενη, δηλαδή η κοινή γλώσσα που μιλιέται σε μια χώρα από όλους.

Ως ιδιόλεκτος χαρακτηρίζεται από τους γλωσσολόγους, ο τρόπος (γνώση και πράξη) με τον οποίο χρησιμοποιεί ο καθένας τη γλώσσα.   

Ιδιωματισμός είναι κάθε γλωσσικό στοιχείο (φωνητικό, γραμματικό, συντακτικό, λεξιλογικό) που αναφέρεται σε γλωσσικό ιδίωμα ή διάλεκτο της Ελληνικής∙ π.χ. «με δίνει» (συντακτικός ιδιωματισμός των βορείων ιδιωμάτων της Ελληνικής) αντί του κοινού «μου δίνει».

Ιδιωτισμός είναι κάθε λεξιλογική φράση της κοινής Ελληνικής, που αποτελεί ιδιαίτερη έκφραση με μεταφορική συνήθως σημασία∙ π.χ. το ‘βαλε στα πόδια, τα τσουγκρίσαμε, τρώει ξύλο κ.τ.ό.

Η ιδιαίτερη αξία των ιδιωμάτων και των διαλέκτων

Οι διάλεκτοι και τα ιδιώματα αποτελούν πολύτιμο κομμάτι της πολιτισμικής μας ταυτότητας, καθώς συνδέονται με τις ιδιαίτερες ιστορικές και πνευματικές ζυμώσεις επιμέρους γεωγραφικών περιοχών του ελληνικού χώρου. Ειδικότερα:

- Τα ιδιώματα και οι διάλεκτοι φανερώνουν την ξεχωριστή ιδιοσυγκρασία των επιμέρους περιοχών. Οι γλωσσικές διαφοροποιήσεις που παρουσιάζονται στις επιμέρους περιοχές της χώρας αποτελούν δείκτες της, ως ένα βαθμό, αυτόνομης πνευματικής και ιστορικής εξέλιξής τους, αποκαλύπτοντας τον ιδιαίτερο τρόπο σκέψης και αντίληψης των κατοίκων τους. Μέσα από το κάθε ιδίωμα και την κάθε διάλεκτο ξεπροβάλλει ένας χωριστός κόσμος, που διαμορφώθηκε καθ’ επίδραση άλλων παραγόντων, λόγω ακριβώς της διαφορετικής γεωγραφικής θέσης.

Αντλείται, έτσι, από το κάθε ιδίωμα ένα άλλο σύστημα αξιών και μια διαφορετική θέαση της ζωής, εφόσον παρά την κοινή εθνολογική ταυτότητα, κάθε περιοχή ακολούθησε -σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό- τη δική της ιστορική πορεία. Μέσα, λοιπόν, από τις λεξιλογικές και εκφραστικές επιλογές, όπως και μέσα από τη φωνητική απόδοση της κάθε διαλέκτου, μπορούμε να ανιχνεύσουμε το συναισθηματικό πλούτο, τις επιδιώξεις, τα διδάγματα ζωής και πρωτίστως το ήθος των ανθρώπων της κάθε περιοχής.

- Ο πλούτος της κάθε διαλέκτου αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής γλωσσικής κληρονομιάς. Παρά το γεγονός ότι οι διάλεκτοι παρουσιάζουν συχνά σημαντικές διαφοροποιήσεις από την κοινή ελληνική γλώσσα, αποτελούν εντούτοις γεννήματα της ίδιας γλώσσας, και φανερώνουν, άρα, τις ευρύτατες δυνατότητές της να δημιουργεί ποικίλους γλωσσικούς τύπους και δομές. Οι διάλεκτοι, επομένως, λειτουργούν περισσότερο ως τεκμήρια για τις ανεξάντλητες δυνατότητες της ελληνικής γλώσσας και για τον λεκτικό της πλούτο, παρά ως ανεξάρτητες γλωσσικές μορφές.

Οι διάλεκτοι, λοιπόν, φανερώνουν την πολυμορφία της ελληνικής γλώσσας, και με τον εκφραστικό τους πλούτο ενισχύουν τη συλλογική γλωσσική κληρονομιά, γι’ αυτό και θα πρέπει να λαμβάνουν τη δέουσα αναγνώριση και υποστήριξη.

- Οι διάλεκτοι και τα ιδιώματα λειτουργούν πλέον ως σημεία αναγνώρισης και διασύνδεσης των ανθρώπων με κοινή καταγωγή. Οι αλλαγές που έχουν επέλθει στην ανθρωπογεωγραφία του τόπου έχουν απομακρύνει πολλούς ανθρώπους από τους τόπους που αποτελούν την ιδιαίτερη πατρίδα τους κι έχουν έτσι αναδιανείμει τους πολίτες της χώρας, δίνοντας -ατυχώς- έμφαση στα αστικά κέντρα. Ως εκ τούτου οι ομιλούντες μια διάλεκτο ή ένα ιδίωμα δεν κατοικούν κατ’ ανάγκη σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, όπως παλαιότερα∙ γεγονός που οδηγεί στην αποδυνάμωση και την σπανιότερη χρήση, ιδίως, των διαλέκτων.

Ωστόσο, ακόμη κι αν εκείνοι που μιλούν ή γνωρίζουν μια διάλεκτο κατοικούν σε άλλες περιοχές, έχουν ακριβώς αυτή τη γλωσσική ταυτότητα ως ισχυρό συνεκτικό δεσμό με τον τόπο καταγωγής τους, αλλά και με τους ανθρώπους με τους οποίους έχουν κοινή καταγωγή. Φροντίζουν, μάλιστα, με τη σύσταση συλλόγων στα αστικά κέντρα όπου κατοικούν να έρχονται σ’ επαφή με άλλους ανθρώπους που κατάγονται από τις ίδιες περιοχές.

Η κοινή διάλεκτος ή το κοινό ιδίωμα, αποτελούν, εύλογα, έναν ισχυρό συνεκτικό δεσμό που διατηρεί στη μνήμη των ανθρώπων αυτών τις κοινές αξίες, τις κοινές αντιλήψεις και την κοινή τους ιστορία. Έτσι, είτε κατοικούν στον τόπο καταγωγής τους είτε όχι, έχουν πάντοτε τη γλωσσική τους ταυτότητα ως μέσο για την επιστροφή σ’ εκείνα ακριβώς τα στοιχεία που συνθέτουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της τοπικής τους καταγωγής.

Οι λόγοι για τους οποίους αποδυναμώθηκαν οι διάλεκτοι και τα ιδιώματα

Η αδιαμφισβήτητη επικράτηση της κοινής νεοελληνικής γλώσσας, η εξάλειψη των γεωγραφικών περιορισμών και η έντονη αστικοποίηση, έφεραν σταδιακά την αποδυνάμωση των διαλέκτων. Ειδικότερα:

- Εξάλειψη γεωγραφικών περιορισμών. Οι διάλεκτοι, αλλά και τα ιδιώματα, αποτέλεσαν σε σημαντικό βαθμό απότοκο της μερικής απομόνωσης των ανθρώπων στις επιμέρους περιοχές. Η δυσκολία που χαρακτήριζε τις μετακινήσεις και την επικοινωνία άφηνε κάθε περιοχή να ακολουθεί τη δική της πορεία, χωρίς συχνές και σημαντικές αλληλεπιδράσεις με τα υπόλοιπα μέρη της χώρας. Ωστόσο, από τη στιγμή που η εξέλιξη της τεχνολογίας άνοιξε το δρόμο στην άμεση επικοινωνία και στην εκμηδένιση των αποστάσεων, οι άνθρωποι όλων των περιοχών άρχισαν να έρχονται σε συνεχή επαφή μεταξύ τους, γεγονός που καθιστούσε αναγκαία την υιοθέτηση του κοινού γλωσσικού κώδικα, προκειμένου να μην υπάρχουν επικοινωνιακά εμπόδια.

Είναι προφανές πως αν κάθε περιοχή επέμενε να διατηρεί τη δική της διάλεκτο, αυτό θα οδηγούσε σε μια ανώφελη παράταση ενός απομονωτισμού που δεν δικαιολογούταν πια από τις νέες συνθήκες. Έτσι, ακόμη κι αν οι κάτοικοι κάθε περιοχής θεωρούσαν τη δική τους διάλεκτο σημαντικότερη ή ξεχωριστή, εξωθήθηκαν εκ των πραγμάτων να προσαρμοστούν στη χρήση της κοινής νεοελληνικής, ώστε να μετέχουν στα οφέλη της συλλογικής εθνικής ανάπτυξης.

- Διάδοση της κοινής νεοελληνικής μέσω της εκπαίδευσης, αλλά και των ΜΜΕ. Η οργάνωση μιας ενιαίας εκπαιδευτικής πολιτικής για το σύνολο της χώρας, έφερε σ’ επαφή τους νέους ανθρώπους κάθε πιθανής περιοχής με την κοινή νεοελληνική γλώσσα, και με τον υποχρεωτικό χαρακτήρα αυτής της εκπαίδευσης προέκυψε πολύ σύντομα η διάδοση και εδραίωση του κοινού γλωσσικού κώδικα.

Ενώ, η εμφάνιση των ΜΜΕ με πανελλαδική εμβέλεια και κυκλοφορία, και η χρήση της κοινής νεοελληνικής γλώσσας στις ειδησεογραφικές και ενημερωτικές εκπομπές, αποτέλεσε αποφασιστικό παράγοντα για τη ευρύτατη διάδοση του κοινού γλωσσικού κώδικα ακόμη και στους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας που δεν είχαν φοιτήσει στο σχολείο.

Το πλήθος των γλωσσικών ερεθισμάτων μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά και μέσω των εφημερίδων και της τηλεόρασης, λειτούργησε διαβρωτικά για τις διαλέκτους και τα ιδιώματα, υπό την έννοια πως οι πολίτες, όχι μόνο αντιλήφθηκαν την αναγκαιότητα της προσαρμογής τους στον κοινό γλωσσικό κώδικα, άρχισαν συνάμα, ιδίως οι νεότερες γενιές, να λησμονούν τις τοπικές αυτές διαφοροποιήσεις, τις οποίες αντιμετώπισαν, ως ένα βαθμό, και ως περιττά στοιχεία του παρελθόντος.

Τρόποι διαφύλαξης των διαλέκτων και των ιδιωμάτων

Η διάδοση της κοινής νεοελληνικής υπήρξε, βέβαια, με πολλούς τρόπους επωφελής για την ανάπτυξη της χώρας, εφόσον απομάκρυνε τα όποια γλωσσικά εμπόδια στην επικοινωνία μεταξύ των πολιτών. Είχε, όμως, μια ιδιαίτερα αρνητική επίπτωση, αφού οδήγησε μεγάλο μέρος του πληθυσμού στο να πάψει να χρησιμοποιεί τις διαλέκτους, θέτοντας σε κίνδυνο την ύπαρξή τους. Πολλοί ήταν εκείνοι, μάλιστα, που άρχισαν να αντιμετωπίζουν τα ιδιώματα ως παρωχημένα και άνευ αξίας, υποτιμώντας τον λεκτικό και εκφραστικό τους πλούτο, όπως και τη θέση τους στο στην ενιαία γλωσσική μας κληρονομιά.

Κρίνεται, λοιπόν, απολύτως αναγκαίο να υπάρξει η κατάλληλη ευαισθητοποίηση των πολιτών και άμεση δραστηριοποίηση, προκειμένου να επιτευχθεί η διαφύλαξη των διαλέκτων και των τοπικών ιδιωμάτων.

- Η Πολιτεία οφείλει να ενισχύει οικονομικά τους φορείς εκείνους που έχουν ως στόχο την καταγραφή, τη μελέτη και την ανάδειξη των διαλέκτων και των ιδιωμάτων, καθώς η ραγδαία ελαχιστοποίηση των φυσικών ομιλητών τους θα οδηγήσει τις πολύτιμες αυτές γλωσσικές εκφάνσεις στη λήθη.

- Στο πλαίσιο της εκπαίδευσης θα πρέπει να τονίζεται η αξία των τοπικών ιδιωμάτων, ώστε οι νέοι να προσεγγίζουν με σεβασμό τις γλωσσικές διαφοροποιήσεις των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας, και να αποκτούν το ενδιαφέρον εκείνο που θα τους παρακινεί να μάθουν περισσότερα για τα ιδιώματα της δικής τους καταγωγής.

Βοηθητικό, ως προς αυτό, θα ήταν η ένταξη στο μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας ερευνητικών εργασιών σε σχέση με τις ελληνικές διαλέκτους, προκειμένου οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν πιο συστηματικά με αυτές και να εκτιμήσουν έτσι την ιδιαίτερη ποιότητα και ομορφιά τους.

- Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας έχουν τη δυνατότητα να επισημάνουν και να αναδείξουν την ιδιαίτερη πολιτισμική αξία των διαλέκτων με αφιερώματα στον ξεχωριστό αυτό γλωσσικό μας πλούτο. Θα καταστεί, έτσι, εφικτό να έρθουν σ’ επαφή με τις διάφορες διαλέκτους άτομα απ’ όλα τα μέρη της χώρας, που δεν είναι εξοικειωμένα με τις διαλέκτους άλλων περιοχών.

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η κατασκευή της πραγματικότητας των ειδήσεων

Η κατασκευή της πραγματικότητας των ειδήσεων

Το παράδειγμα των ειδήσεων, το πιο γνωστό και πολυχρησιμοποιημένο παράδειγμα στην έρευνα των μέσων, δείχνει ότι η κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας αποτελεί μια ιδιαίτερα πολυσύνθετη διαδικασία επιλογών. Όλες οι θεωρίες των ειδήσεων παρουσίασαν ορισμένα επιμέρους ενδιαφέροντα συμπεράσματα, με προβληματική ωστόσο την επιστημονική επαλήθευσή τους. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι φανερή η αδυναμία εξαγωγής ασφαλών και αδιάβλητων συμπερασμάτων, που θα προϋπέθεταν την ύπαρξη μιας συνολικά αποδεκτής θεωρίας για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ο άλλοτε πλούσιος διάλογος των ειδικών αποδεικνύεται - παρ’ όλες τις εντάσεις που υπάρχουν ακόμα - αδιέξοδος, επειδή η μαζική επικοινωνία μετατρέπεται σε συστατικό χαρακτηριστικό του πολιτισμού μας και μεταλλάσσει, προς το καλό ή το κακό - άγνωστο προς το παρόν - τον δημόσιο, αλλά και τον ιδιωτικό, προσωπικό μας χώρο.

    Ασφαλώς, δεν αποδέχομαι την απαισιοδοξία κάποιων θεωριών οι οποίες πιστεύουν πως οι δημοσιογράφοι αλλά και οι αποδέκτες των μέσων είναι παθητικά, αδύναμα και άβουλα υποχείρια της μαζικής επικοινωνίας ή μηχανοποιημένα τμήματα κάποιου «ξένου» και «αυτόνομου» υποσυστήματος. Το γεγονός ότι τόσο η παραγωγή όσο και η αποδοχή των ειδήσεων από τους τηλεθεατές, ακροατές και αναγνώστες είναι διαδικασίες συνεχούς και δυναμικής επιλεκτικότητας δικαιολογεί κατά τη γνώμη μου αισιοδοξία, έστω και «επιστημονικά αναπόδεικτη».

    Από την πλευρά τους, λοιπόν, οι δημοσιογράφοι επιλέγουν από την υπερπληθώρα γεγονότων και ανακοινώσεων των πρακτορείων ειδήσεων, που αποτελούν ήδη «κατασκευασμένη κοινωνική πραγματικότητα», τα πλέον αξιοπερίεργα και οικεία προς αυτούς γεγονότα. Μ’ αυτόν τον τρόπο κατασκευάζουν την κοινωνική πραγματικότητα των ειδήσεών τους, με στόχο την ενημέρωση αλλά και την ψυχαγωγία του κοινού τους· την προστασία του πολίτη από κάθε είδους διαστρέβλωση και επιβουλή εξαπάτησης ή χειραγώγησης αλλά και τη συγκίνησή του.

     Για τον αποδέκτη των ειδήσεων, πάλι, το σύγχρονο γίγνεσθαι δε «συμβαίνει» με απλό τρόπο. Πρώτα «κατασκευάζεται» ως είδηση και κατόπιν διαδίδεται από τα μέσα, για να τον συναντήσει. Από την υπερπροσφορά της «κατασκευασμένης κοινωνικής πραγματικότητας» των μέσων, οι τηλεθεατές, οι ακροατές και οι αναγνώστες διαλέγουν τη «δική τους είδηση». Τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουν δεν έχουν καμία σχέση με τα δημοσιογραφικά κριτήρια που ανέφερα πιο πάνω. Η διαδικασία επιλογής κάθε αποδέκτη γίνεται σύμφωνα με τα προσωπικά ενδιαφέροντά του, που εκφράζουν στην περίπτωση αυτή την υποκειμενική σχέση του με τα πράγματα. Οι αποδέκτες προτιμούν να συλλάβουν ως πραγματικότητα ό,τι καταλαβαίνουν καλύτερα και ό,τι μπορεί να ενσωματωθεί στην κατασκευή της υποκειμενικής τους πραγματικότητας. Ο κάθε αποδέκτης θα παραλείψει από την είδηση τις λεπτομέρειες που θεωρεί άσχετες, θα γενικεύσει και θα απλουστεύσει τις πολιτικές εξελίξεις, θα ενσωματώσει τη δική του γνώμη στην είδηση κ.ο.κ.

    Επιπλέον, οι αποδέκτες υποτιμούν τις συνθήκες μαζικής επικοινωνίας, παραβλέπουν δηλαδή το γεγονός ότι αυτό που πληροφορούνται οι ίδιοι το πληροφορείται ταυτόχρονα ένα αμέτρητο, διάσπαρτο πλήθος ανθρώπων. Και φυσικά ο αποδέκτης δεν κρατά στη μνήμη του ως φωτοαντίγραφο τις ειδήσεις των μέσων, ούτε άλλωστε και ο δημοσιογράφος που τις παράγει. Εξάλλου, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι από το περιεχόμενο των τηλεοπτικών ειδήσεων ο τηλεθεατής συγκρατεί κατά μέσο όρο μόνο το 25% αμέσως μετά την εκπομπή. Το ποσοστό μειώνει δραματικά η χρονική απόσταση από την εκπομπή.

    Κάτω από αυτό το πρίσμα, η παραγωγή και η αποδοχή των ειδήσεων δεν είναι σε καμιά περίπτωση το «είδωλο στον καθρέφτη» του σύγχρονου κόσμου. Μετά από πενήντα χρόνια ερευνών, επιστημονικών αντιπαραθέσεων και θεωριών, ένα είναι βέβαιο: όποια κι αν είναι η πραγματικότητα των ειδήσεων, είτε αφορά τους δημοσιογράφους που τις παράγουν είτε αφορά τους τηλεθεατές, ακροατές, αναγνώστες που τις παρακολουθούν, είναι πάντως υποκειμενική. Αυτή η παραδοχή, άλλωστε, εξηγεί το γεγονός ότι οι αποδέκτες των μέσων αλλά και οι δημοσιογράφοι μεταξύ τους είχαν και θα έχουν πάντα διαφορετικές γνώμες και διαφορετική οπτική του κόσμου.

Δ. Χατζόγλου (1996). Η κατασκευή της πραγματικότητας των ειδήσεων. Στο: Ρ. Παναγιωτοπούλου, Π. Ρηγοπούλου, Μ. Ρήγου, Σ. Νοτάρης (επιμέλεια). Η «κατασκευή» της πραγματικότητας και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 299-300 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

A. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80-100 λέξεις).

Η κοινωνική πραγματικότητα, όπως παρουσιάζεται στις ειδήσεις, συνιστά μια κατασκευή που προκύπτει από ποικίλες επιλογές. Οι δημοσιογράφοι και οι αποδέκτες των ειδήσεων, άλλωστε, δεν είναι «άβουλα υποχείρια», εφόσον η παραγωγή κι η παρακολούθηση των ειδήσεων είναι μια διαδικασία συνεχών επιλογών. Οι δημοσιογράφοι επιλέγουν ό,τι τους φαίνεται περίεργο και οικείο, ενώ οι αποδέκτες ό,τι τους ενδιαφέρει κι ό,τι μπορούν να κατανοήσουν. Ωστόσο, οι αποδέκτες της ενημέρωσης, αφενός υποτιμούν τη μαζικότητά της κι αφετέρου συγκρατούν στη μνήμη τους ένα μικρό κομμάτι των ειδήσεων. Σε κάθε περίπτωση, οι ειδήσεις δεν αποδίδουν μια αντικειμενική εικόνα του κόσμου, εφόσον είναι καθαρά υποκειμενικές. 

[Λέξεις: 97]

Εναλλακτικά:

Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στην κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας, όπως αυτή παρουσιάζεται στις ειδήσεις. Επισημαίνει πως πρόκειται για μια πολύπλοκη διαδικασία που βασίζεται σε πλήθος επιλογών τόσο των δημοσιογράφων όσο και των αποδεκτών της ενημέρωσης. Ο γράφων, μάλιστα, δεν αποδέχεται ούτε τον παθητικό ρόλο των δημοσιογράφων, εφόσον με δικά τους κριτήρια γίνεται η επιλογή των προβαλλόμενων ειδήσεων, αλλά ούτε και τον παθητικό ρόλο των αποδεκτών, εφόσον επιλέγουν από ένα σύνολο ειδήσεων εκείνες που τους ενδιαφέρουν κι εκείνες που ταιριάζουν στην «υποκειμενική τους πραγματικότητα». Στη συνέχεια ο συντάκτης τονίζει πως οι αποδέκτες των ειδήσεων συγκρατούν ένα πολύ μικρό μέρος των ειδήσεων, ενώ, καταλήγει, υποδεικνύοντας πως ο κόσμος των ειδήσεων είναι υποκειμενικός.

[Λέξεις: 111]

Β1. Με ποιο επιχείρημα αποδεικνύει ο συγγραφέας ότι οι δημοσιογράφοι δεν είναι παθητικά, αδύναμα και άβουλα υποχείρια της μαζικής επικοινωνίας ή μηχανοποιημένα τμήματα κάποιου «ξένου» και «αυτόνομου» υποσυστήματος; (60-80 λέξεις).

Ο συγγραφέας προκειμένου να αποδείξει πως οι δημοσιογράφοι δεν είναι αδύναμα και άβουλα υποχείρια της μαζικής επικοινωνίας, προβάλλει ως επιχείρημα την ενεργή συμμετοχή τους στην επιλογή των ειδήσεων. Η παραγωγή των ειδήσεων -όπως και η αποδοχή τους άλλωστε- προκύπτει μέσα από μια διαδικασία δυναμικής επιλεκτικότητας, στην οποία οι δημοσιογράφοι συμμετέχουν με τα δικά τους κριτήρια επιλογής. Έτσι, οι δημοσιογράφοι παρουσιάζονται να αντλούν από το πλήθος των γεγονότων που προσφέρουν τα μεγάλα πρακτορεία ειδήσεων, εκείνα που τους φαίνονται αξιοπερίεργα και οικεία.

Β1. Με ποια κριτήρια, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι αποδέκτες των ειδήσεων επιλέγουν τη «δική τους είδηση»; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων.

Οι αποδέκτες των ειδήσεων κινούνται με βάση τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα, που αντικατοπτρίζουν την υποκειμενική τους στάση απέναντι στα πράγματα. Η επιλογή, λοιπόν, των ειδήσεων από τους αποδέκτες γίνεται ανάλογα με το ποια πράγματα κατανοούν καλύτερα, αλλά και με το ποια γεγονότα και ποιες ειδήσεις μπορούν να ενταχθούν στη δική τους υποκειμενική πραγματικότητα. Έτσι, κάθε αποδέκτης ανάλογα με τις προσωπικές του απόψεις, θα παραλείψει όσα θεωρεί αδιάφορα ή άσχετα, και θα προχωρήσει σε γενικεύσεις και απλουστεύσεις.

Β1. Με ποιον τρόπο και με ποιο στόχο, σύμφωνα με τον συγγραφέα, κατασκευάζεται η κοινωνική πραγματικότητα από τους δημοσιογράφους; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο (60-80 λέξεων).

Οι δημοσιογράφοι προκειμένου να διαμορφώσουν τα δελτία ειδήσεων και κατ’ επέκταση την κοινωνική πραγματικότητα, αντλούν ειδήσεις και γεγονότα από το πλήθος των σχετικών ανακοινώσεων που έχουν γίνει από τα μεγάλα πρακτορεία ειδήσεων. Επιλέγουν με βάση το ποιες ειδήσεις θεωρούν ικανές να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του κοινού, αλλά και το ποιες σχετίζονται με τα οικεία ζητήματα του κοινού, αποσκοπώντας στην ενημέρωση και την ψυχαγωγία του. Επιζητούν, συνάμα, να προστατέψουν τους πολίτες από κάθε είδους διαστρεβλώσεις κι από κάθε προσπάθεια εξαπάτησής τους.

Β2.α. Να διαιρέσετε την τέταρτη παράγραφο (Για τον αποδέκτη...στην είδηση) του κειμένου σε δύο παραγράφους.

Για τον αποδέκτη των ειδήσεων, πάλι, το σύγχρονο γίγνεσθαι δε «συμβαίνει» με απλό τρόπο. Πρώτα «κατασκευάζεται» ως είδηση και κατόπιν διαδίδεται από τα μέσα, για να τον συναντήσει. Από την υπερπροσφορά της «κατασκευασμένης κοινωνικής πραγματικότητας» των μέσων, οι τηλεθεατές, οι ακροατές και οι αναγνώστες διαλέγουν τη «δική τους είδηση». Τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουν δεν έχουν καμία σχέση με τα δημοσιογραφικά κριτήρια που ανέφερα πιο πάνω.

Η διαδικασία επιλογής κάθε αποδέκτη γίνεται σύμφωνα με τα προσωπικά ενδιαφέροντά του, που εκφράζουν στην περίπτωση αυτή την υποκειμενική σχέση του με τα πράγματα. Οι αποδέκτες προτιμούν να συλλάβουν ως πραγματικότητα ό,τι καταλαβαίνουν καλύτερα και ό,τι μπορεί να ενσωματωθεί στην κατασκευή της υποκειμενικής τους πραγματικότητας. Ο κάθε αποδέκτης θα παραλείψει από την είδηση τις λεπτομέρειες που θεωρεί άσχετες, θα γενικεύσει και θα απλουστεύσει τις πολιτικές εξελίξεις, θα ενσωματώσει τη δική του γνώμη στην είδηση κ.ο.κ.

Β2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Με βάση τη νέα διαίρεση, η πρώτη παράγραφος παρουσιάζει το δεδομένο της κατασκευής του σύγχρονου γίγνεσθαι από άλλους, καθώς και την ενεργή πρόσληψη αυτής της κατασκευασμένης κοινωνικής πραγματικότητας από τον αποδέκτη, εφόσον επιλέγει κάποιες μόνο από τις ειδήσεις που του προσφέρουν. Ενώ, η δεύτερη παράγραφος καταγράφει τα κριτήρια με τα οποία οι αποδέκτες των ειδήσεων προχωρούν στις επιλογές τους.

Β2.α. Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην τέταρτη και την πέμπτη παράγραφο του κειμένου;

Η συνοχή ανάμεσα στις δύο παραγράφους επιτυγχάνεται με τη διαρθρωτική λέξη «επιπλέον», καθώς και με τη χρήση του ίδιου υποκειμένου (αποδέκτες), στην 5η παράγραφο, που κυριαρχούσε και στην 4η.  

Β2. β. Ποια σχέση συνοχής σηματοδοτεί η διαρθρωτική λέξη;

Η διαρθρωτική λέξη «επιπλέον» σηματοδοτεί την προσθήκη στοιχείων σχετικών με όσα έχουν ήδη αναφερθεί στην προηγούμενη παράγραφο.

Β2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου (Κάτω από αυτό το πρίσμα,... του κόσμου) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Κάτω από αυτό το πρίσμα, η παραγωγή και η αποδοχή των ειδήσεων δεν είναι σε καμιά περίπτωση το «είδωλο στον καθρέφτη» του σύγχρονου κόσμου.

Σχόλια: Μετά από πενήντα χρόνια ερευνών... διαφορετική οπτική του κόσμου.

Κατακλείδα: ---

Γ1. Να γράψετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων στην οποία θα εντάξετε την ακόλουθη περίοδο του κειμένου με την έντονη γραφή: «όποια κι αν είναι η πραγματικότητα των ειδήσεων [….] είναι πάντως υποκειμενική».

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παρά την προσπάθειά τους να διατηρήσουν τις αναγκαίες ισορροπίες προκειμένου η παρεχόμενη από αυτά ενημέρωση να θεωρείται αντικειμενική, προχωρούν κατ’ ανάγκη σε επιλογές, που αφορούν το ποιες ειδήσεις θα μεταδώσουν και το σε ποιες θα δοθεί έμφαση. Επιλογές που επιτρέπουν στους αποδέκτες τη διαμόρφωση μιας εικόνας για την ποιότητα και το είδος της πραγματικότητας που επιχειρεί να παρουσιάσει το κάθε μέσο. Είναι, άλλωστε, προφανές πως όποια κι αν είναι η πραγματικότητα των ειδήσεων, είναι πάντως υποκειμενική, εφόσον ακόμη και οι επιλογές που μοιάζουν λιγότερο σημαντικές, παραμένουν δηλωτικές απώτερων προθέσεων. 

Γ1. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή με συνώνυμες ή σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα: επαλήθευση, ασφαλών, αξιοπερίεργα, διαδίδεται, θα ενσωματώσει.

επαλήθευση: επιβεβαίωση

ασφαλών: έγκυρων

αξιοπερίεργα: ασυνήθη

διαδίδεται: μεταδίδεται

θα ενσωματώσει: θα εντάξει

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, κοινωνική πραγματικότητα, αποδέκτη των ειδήσεων, κριτήρια, υποκειμενικής πραγματικότητας. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση ή/και τον αριθμό, όπου αυτό είναι δυνατόν).

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης διαδραματίζουν έναν ιδιαίτερα ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινωνικής πραγματικότητας, όπως καταλήγει να την κατανοεί και να την ερμηνεύει ο αποδέκτης των ειδήσεων. Τα κριτήρια επιλογής των ειδήσεων που θα προβληθούν κάθε φορά και, κατά συνέπεια, θα αποτελέσουν κομμάτι αυτής της κοινωνικής πραγματικότητας, επηρεάζονται συχνά από τις ιδιαίτερες επιδιώξεις του εκάστοτε Μέσου Μαζικής Ενημέρωσης. Εντούτοις, είναι προφανές πως όποιες κι αν είναι οι επιμέρους επιδιώξεις, συχνά οι αποδέκτες των ειδήσεων επιλέγουν να δώσουν βαρύτητα μόνο σ’ εκείνες τις ειδήσεις που μπορούν να ενταχθούν στο πλαίσιο της δικής τους υποκειμενικής πραγματικότητας. 

Γ2. Να εντοπίσετε στο κείμενο και να γράψετε πέντε όρους (λέξεις ή φράσεις) ειδικού λεξιλογίου.

- υποσυστήματος

- επιλεκτικότητας

- κοινωνικής πραγματικότητας

- επιστημονικά αναπόδεικτη

- μαζικής επικοινωνίας

Γ2.α. «Η διαδικασία επιλογής κάθε αποδέκτη γίνεται σύμφωνα με τα προσωπικά ενδιαφέροντά του, που εκφράζουν στην περίπτωση αυτή την υποκειμενική σχέση του με τα πράγματα»:

Στην παραπάνω περίοδο λόγου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μία αναφορική πρόταση. Να την εντοπίσετε και να τη χαρακτηρίσετε είτε ως προσδιοριστική είτε ως παραθετική με βάση τις πληροφορίες που περιέχει σε σχέση με τον προσδιοριζόμενο όρο.

Η αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που εκφράζουν στην περίπτωση αυτή την υποκειμενική σχέση του με τα πράγματα»

Η συγκεκριμένη αναφορική πρόταση είναι προσθετική.

Γ2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η αναφορική πρόταση χαρακτηρίζεται προσθετική, διότι δεν αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του προσδιοριζόμενου όρου, γι’ αυτό και χωρίζεται από αυτόν με κόμμα. 

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ)

Cheryl Disque

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ)

Ως άτομο με αναπηρία νοείται κάθε πρόσωπο που δεν είναι ικανό να αναλάβει μόνο του όλες ή μέρος των ατομικών και κοινωνικών φυσιολογικών αναγκών, λόγω μιας εκ γενετής ή μεταγενέστερης βλάβης των φυσικών ή διανοητικών του ικανοτήτων.

Υπ’ αυτή την έννοια ως άτομα με αναπηρία μπορούν να χαρακτηριστούν –ενδεικτικά: οι τυφλοί ή όσοι αντιμετωπίζουν σοβαρές διαταραχές στην όρασή τους, οι κωφοί ή όσοι αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα βαρηκοΐας, άτομα που έχουν σημαντικές κινητικές δυσκολίες, άτομα με νοητική υστέρηση, αλλά και άτομα που πάσχουν από κάποια σοβαρή ψυχική νόσο.

Στα άτομα, λοιπόν, με αναπηρίες περιλαμβάνονται εκείνα που έχουν μακροχρόνια σωματικά, διανοητικά, πνευματικά ή αισθητήρια εμπόδια, που, σε αλληλεπίδραση με διάφορα περιβαλλοντικά εμπόδια και εμπόδια συμπεριφοράς των άλλων ανθρώπων, μπορούν να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία, σε ίση βάση με τους άλλους.

Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

Τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία που έχουν αναγνωριστεί παγκοσμίως χάρη στη σχετική διακήρυξη του Ο.Η.Ε. (1975) αποβλέπουν στο να διασφαλιστεί ο σεβασμός της εγγενούς αξιοπρέπειας, της ατομικής αυτονομίας, αλλά και της ελευθερίας των ατομικών επιλογών, η πλήρης και αποτελεσματική συμμετοχή και ένταξη στην κοινωνία, ο σεβασμός της διαφοράς και η αποδοχή των ατόμων με αναπηρίες, ως τμήματος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας, η ισότητα ευκαιριών, η προσβασιμότητα, καθώς και ο σεβασμός των εξελισσόμενων ικανοτήτων των παιδιών με αναπηρίες και ο σεβασμός του δικαιώματος των παιδιών με αναπηρίες να διατηρήσουν την ταυτότητά τους. Ειδικότερα:

- Το δικαίωμα στην ισότητα και τη μη διάκριση. Όλα τα άτομα είναι ίσα ενώπιον και σύμφωνα με το νόμο και δικαιούνται, χωρίς οποιαδήποτε διάκριση, ίση προστασία και ίσα οφέλη από το νόμο. Για τη διασφάλιση, επομένως, του αντίστοιχου δικαιώματος των ατόμων με αναπηρία απαγορεύονται όλες διακρίσεις βάσει της αναπηρίας και εγγυάται στα άτομα με αναπηρίες η ίση και αποτελεσματική νομική προστασία κατά των διακρίσεων για οποιοδήποτε λόγο.

- Ειδική μέριμνα για τις γυναίκες με αναπηρία. Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρίες υπόκεινται σε πολλαπλές διακρίσεις και θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα προκειμένου να διασφαλίζεται η πλήρης και ίση απόλαυση, από αυτά, όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών.

- Ειδική μέριμνα για τα παιδιά με αναπηρία. Τα παιδιά με αναπηρίες έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν τις απόψεις τους ελεύθερα, σχετικά με όλα τα θέματα που έχουν επιπτώσεις σε αυτά, και θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι στις απόψεις τους δίδεται η οφειλόμενη βαρύτητα, σύμφωνα με την ηλικία και την ωριμότητά τους, σε ίση βάση με τα υπόλοιπα παιδιά και να τους παρέχεται βοήθεια σε σχέση με την αναπηρία τους και κατάλληλη για την ηλικία τους, ώστε να υλοποιήσουν αυτό το δικαίωμα.

- Το δικαίωμα της προσβασιμότητας. Προκειμένου να είναι εφικτό στα άτομα με αναπηρίες να ζουν ανεξάρτητα και να συμμετέχουν πλήρως σε όλες τις πτυχές της ζωής θα πρέπει οι πολιτείες να διασφαλίζουν στα άτομα με αναπηρίες την πρόσβαση, σε ίση βάση με τους άλλους, στο φυσικό περιβάλλον, τα μέσα μεταφοράς, την πληροφορία και τις επικοινωνίες, συμπεριλαμβανομένων και των τεχνολογιών και συστημάτων πληροφορίας και επικοινωνιών και σε άλλες εγκαταστάσεις και υπηρεσίες που είναι ανοικτές ή παρέχονται στο κοινό, τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές.

Η προσβασιμότητα σε κάθε επιμέρους χώρο που είναι ανοιχτός στο κοινό συνιστά αναγκαία διασφάλιση για τα άτομα με αναπηρίες και αφορά τα κτίρια, τους δρόμους, τις μεταφορές και λοιπές εσωτερικές και υπαίθριες εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων και των σχολείων, των κατοικιών, των ιατρικών εγκαταστάσεων και των εργασιακών χώρων.

- Το δικαίωμα στη ζωή. Κάθε άνθρωπος έχει το εγγενές δικαίωμα στη ζωή και  θα πρέπει να λαμβάνονται όλα τα απαιτούμενα μέτρα, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική απόλαυσή του από τα άτομα με αναπηρίες, σε ίση βάση με τους άλλους.

- Το δικαίωμα της ισότητας ενώπιον του νόμου. Θα πρέπει να γίνεται σεβαστό από τις πολιτείες το ίσο δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες να αποκτούν ή να κληρονομούν περιουσία, να ελέγχουν τις οικονομικές υποθέσεις τους και να έχουν ίση πρόσβαση σε τραπεζικά δάνεια, υποθήκες και άλλες μορφές οικονομικής πίστης και να διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες δεν στερούνται αυθαίρετα την περιουσία τους.

- Το δικαίωμα προστασίας από την εκμετάλλευση, τη βία και την κακομεταχείριση. Οι πολιτείες θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να αποτρέψουν όλες τις μορφές εκμετάλλευσης, βίας και κακομεταχείρισης, διασφαλίζοντας, μεταξύ άλλων, τις κατάλληλες μορφές βοήθειας και υποστήριξης, για το φύλο και την ηλικία, για τα άτομα με αναπηρίες, τις οικογένειες και όσους τους παρέχουν φροντίδα, συμπεριλαμβανόμενης και της παροχής πληροφοριών και εκπαίδευσης για το πώς να αποφεύγουν, να αναγνωρίζουν και να αναφέρουν τις περιπτώσεις εκμετάλλευσης, βίας και κακομεταχείρισης.

Θα πρέπει, λοιπόν, να λαμβάνονται όλα τα μέτρα ώστε να προστατεύονται τα άτομα με αναπηρίες, τόσο εντός όσο και εκτός της κατοικίας, από όλες τις μορφές εκμετάλλευσης, βίας και κακομεταχείρισης, συμπεριλαμβανομένων και των πτυχών τους που βασίζονται στο φύλο.

- Το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση και της ένταξης στην κοινωνία. Οι πολιτείες θα πρέπει να αναγνωρίζουν το ίσο δικαίωμα όλων των ατόμων με αναπηρίες να ζουν στην κοινωνία, με επιλογές ίσες με τους άλλους ανθρώπους και  λαμβάνουν αποτελεσματικά και κατάλληλα μέτρα, προκειμένου να διευκολύνουν την πλήρη απόλαυση αυτού του δικαιώματος από τα άτομα με αναπηρίες και την πλήρη ένταξη και συμμετοχή τους στην κοινωνία.

Ειδικότερα, θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα ώστε τα άτομα με αναπηρίες να έχουν την ευκαιρία να επιλέξουν τον τόπο διαμονής τους και το πού και με ποιόν θα ζουν, σε ίση βάση με τους άλλους, χωρίς να είναι υποχρεωμένα να ζουν υπό ιδιαίτερες διευθετήσεις διαβίωσης.

- Το δικαίωμα στην κινητικότητα του ατόμου. Προκειμένου να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή ανεξαρτησία στα άτομα με αναπηρίες θα πρέπει οι πολιτείες να φροντίζουν ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες σε ποιοτικά βοηθήματα κινητικότητας, συσκευές, υποβοηθητικές τεχνολογίες και μορφές συνεχούς βοήθειας και μεσάζοντες, συμπεριλαμβανόμενης και της διαθεσιμότητας τους με προσιτό κόστος.

- Ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης και πρόσβαση στην πληροφορία. Οι πολιτείες θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες μπορούν να ασκούν το δικαίωμα τους στην ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης, συμπεριλαμβανομένης και της ελευθερίας να αναζητούν, να δέχονται και να μεταδίδουν πληροφορίες και ιδέες, σε ίση βάση με τους άλλους ανθρώπους και μέσω όλων των μορφών επικοινωνίας της επιλογής τους.

Η παροχή πληροφοριών, για παράδειγμα, που προορίζονται για το ευρύ κοινό, θα πρέπει να καθίσταται διαθέσιμη και στα άτομα με αναπηρίες, με προσιτές μορφές και  τεχνολογίες, κατάλληλες για τα διαφορετικά είδη αναπηριών, κατά τρόπο έγκαιρο και χωρίς πρόσθετο κόστος.

- Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής. Κανένα άτομο με αναπηρίες, ανεξάρτητα από τον τόπο διαμονής ή τις διευθετήσεις διαβίωσης, δεν  υπόκειται σε αυθαίρετη ή παράνομη παρενόχληση στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία ή τις άλλες μορφές επικοινωνίας ή σε παράνομες επιθέσεις κατά της τιμής και της υπόληψής του. Τα άτομα με αναπηρίες έχουν  δικαίωμα προστασίας από το νόμο έναντι τέτοιων παρενοχλήσεων ή προσβολών.

- Το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα άτομα με αναπηρίες έχουν ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στην εκπαίδευση, οι πολιτείες θα πρέπει να μεριμνήσουν για τη διαμόρφωση ενός εκπαιδευτικούς συστήματος που να αποσκοπεί στην πλήρη ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και του αισθήματος αξιοπρέπειας και αυτοεκτίμησης και την ενίσχυση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών και της ανθρώπινης ποικιλομορφίας∙  στην ανάπτυξη, από τα άτομα με αναπηρίες, της προσωπικότητάς τους, των δεξιοτήτων και της δημιουργικότητάς τους, καθώς επίσης και των πνευματικών και φυσικών ικανοτήτων τους, στο μέγιστο δυναμικό τους.

Θα πρέπει, επομένως, να διασφαλίζεται ότι τα άτομα με αναπηρίες δεν αποκλείονται από το γενικό εκπαιδευτικό σύστημα βάσει της αναπηρίας και ότι τα παιδιά με αναπηρίες δεν αποκλείονται από την ελεύθερη και υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση ή από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, βάσει της αναπηρίας.

Τα άτομα με αναπηρίες θα πρέπει, οπότε, να λαμβάνουν την υποστήριξη που απαιτείται, μέσα στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα, προκειμένου να διευκολυνθεί η αποτελεσματική εκπαίδευσή τους, με την παροχή αποτελεσματικών εξατομικευμένων μέτρων υποστήριξης, σε περιβάλλοντα που μεγιστοποιούν την ακαδημαϊκή και κοινωνική ανάπτυξη, σύμφωνα με το στόχο της πλήρους ενσωμάτωσης.

Οι πολιτείες καλούνται να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα, προκειμένου να προσλαμβάνουν εκπαιδευτικούς, συμπεριλαμβανομένων και των δασκάλων με αναπηρίες, που κατέχουν τα τυπικά προσόντα στη νοηματική γλώσσα και / ή στη Μπράιλ και να εκπαιδεύουν τους επαγγελματίες και το προσωπικό που απασχολούνται σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης. Μια τέτοια κατάρτιση θα ενσωματώνει ευαισθητοποίηση για την αναπηρία και τη χρήση κατάλληλων βελτιωμένων και εναλλακτικών τρόπων, μέσων και μορφών επικοινωνίας, εκπαιδευτικών τεχνικών και υλικών, για να υποστηριχθούν τα άτομα με αναπηρίες.

- Το δικαίωμα στην υγεία. Οι πολιτείες θα πρέπει να αναγνωρίζουν το δικαίωμα απόλαυσης του υψηλότερου δυνατού επιπέδου υγείας των ατόμων με αναπηρίες, χωρίς διακρίσεις βάσει της αναπηρίας, και να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα, για να διασφαλίζουν την πρόσβαση, για τα άτομα με αναπηρίες, σε υπηρεσίες υγείας που  να είναι προσαρμοσμένες στο φύλο, συμπεριλαμβανομένης και της σχετιζόμενης με την υγεία αποκατάστασης.

- Το δικαίωμα στην αποκατάσταση. Οι πολιτείες θα πρέπει να λαμβάνουν αποτελεσματικά και κατάλληλα μέτρα, και μέσω της υποστήριξης από άλλα άτομα με αναπηρίες, προκειμένου να επιτρέψουν στα άτομα με αναπηρίες να επιτύχουν και να διατηρήσουν τη μέγιστη ανεξαρτησία, πλήρη σωματική, πνευματική, κοινωνική και επαγγελματική ικανότητα και πλήρη ένταξη και συμμετοχή σε όλες τις πτυχές της ζωής. Με το στόχο αυτό, θα πρέπει να διοργανώνουν, ενισχύουν και επεκτείνουν  εκτενείς υπηρεσίες και προγράμματα αποκατάστασης και επανάκτησης, ιδιαίτερα στους τομείς της υγείας, της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και των κοινωνικών υπηρεσιών.

- Το δικαίωμα στην εργασία και απασχόληση. Οι πολιτείες οφείλουν να αναγνωρίζουν το δικαίωμα στην εργασία των ατόμων με αναπηρίες, σε ίση βάση με τους άλλους. Αυτό συμπεριλαμβάνει το δικαίωμα στην ευκαιρία να ζουν από εργασία που επιλέγεται ελεύθερα ή είναι αποδεκτή σε μια αγοράς εργασίας και σε ένα εργασιακό περιβάλλον που είναι ανοικτό, ενιαίο και προσβάσιμο στα άτομα με αναπηρίες. Θα πρέπει, επομένως, να προστατεύουν και  διασφαλίζουν την άσκηση του δικαιώματος στην εργασία, περιλαμβανομένων και εκείνων που αποκτούν μια αναπηρία κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.

Θα πρέπει, άρα, να απαγορεύουν τις διακρίσεις βάσει της αναπηρίας, σχετικά με όλα τα θέματα που σχετίζονται με όλες τις μορφές απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένων και των όρων πρόσληψης, μίσθωσης και απασχόλησης, συνέχισης της απασχόλησης, εξέλιξης της σταδιοδρομίας και ασφαλών και υγιών συνθηκών εργασίας. Επιπροσθέτως, να δίνουν τη δυνατότητα στα άτομα με αναπηρίες να έχουν αποτελεσματική πρόσβαση στα γενικά, τεχνικά προγράμματα και προγράμματα επαγγελματικού προσανατολισμού προγράμματα, τις υπηρεσίες διορισμού και την επαγγελματική και συνεχιζόμενη εκπαίδευση.

- Το δικαίωμα σε ένα ανεκτό βιοτικό επίπεδο. Τα κράτη θα πρέπει να αναγνωρίζουν το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες για ένα βιοτικό επίπεδο ανεκτό, για τα ίδια και τις οικογένειές τους, συμπεριλαμβανομένης και της κατάλληλης διατροφής, ένδυσης και κατοικίας, και για συνεχή βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους και  λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να προστατεύουν και να προάγουν την εξασφάλιση του δικαιώματος αυτού, χωρίς διακρίσεις βάσει της αναπηρίας.

- Το δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτική και δημόσια ζωή. Τα κράτη καλούνται να διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες μπορούν να συμμετέχουν, αποτελεσματικά και πλήρως, στην πολιτική και δημόσια ζωή, σε ίση βάση με τους άλλους, άμεσα ή μέσω ελεύθερα εκλεγμένων αντιπροσώπων τους, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος και της ευκαιρίας, για τα άτομα με αναπηρίες, να ψηφίζουν και να εκλέγονται.

- Το δικαίωμα στην πολιτιστική ζωή, την αναψυχή, τον ελεύθερο χρόνο και τον αθλητισμό. Τα κράτη οφείλουν να αναγνωρίζουν το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες να συμμετέχουν, σε ίση βάση με τους άλλους στην πολιτιστική ζωή και  λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες απολαμβάνουν την πρόσβαση στο πολιτιστικό υλικό, με προσβάσιμες μορφές, απολαμβάνουν την πρόσβαση σε τηλεοπτικά προγράμματα, ταινίες, θέατρο και σε άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες, σε προσβάσιμες μορφές κι επιπλέον ότι απολαμβάνουν την πρόσβαση σε τόπους πολιτιστικών παραστάσεων ή υπηρεσιών, όπως θέατρα, μουσεία, κινηματογράφους, βιβλιοθήκες και τουριστικές υπηρεσίες και, κατά το δυνατόν περισσότερο, απολαμβάνουν την πρόσβαση σε μνημεία και περιοχές εθνικής πολιτιστικής σημασίας.

Θα πρέπει, συνάμα, να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να επιτρέψουν στα άτομα με αναπηρίες να έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν και να χρησιμοποιήσουν το δημιουργικό, καλλιτεχνικό και διανοητικό δυναμικό τους, όχι μόνο προς όφελός τους, αλλά και για τον εμπλουτισμό της κοινωνίας.

Με σκοπό τη διευκόλυνση των ατόμων με αναπηρίες να συμμετέχουν, σε ίση βάση με τους άλλους, σε ψυχαγωγικές,  δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και αθλητικές δραστηριότητες, τα κράτη οφείλουν να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να διασφαλίζουν ότι τα άτομα με αναπηρίες έχουν την ευκαιρία να διοργανώνουν, αναπτύσσουν και συμμετέχουν σε αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες ειδικά για άτομα με αναπηρίες και, για το σκοπό αυτό, να ενθαρρύνουν την παροχή, σε ίση βάση με τους άλλους, κατάλληλων οδηγιών, κατάρτισης και πόρων.

Πέρα από τη διασφάλιση των βασικών αυτών δικαιωμάτων για τα άτομα με αναπηρίες, τα κράτη οφείλουν να μεριμνήσουν για την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας απέναντι σ’ αυτό το ευαίσθητο θέμα. Καίρια ζητούμενα, επομένως, για τα κράτη είναι να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση σε όλη την κοινωνία, και στο οικογενειακό επίπεδο, σχετικά με τα άτομα με αναπηρίες και να ενθαρρύνουν το σεβασμό των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των ατόμων με αναπηρίες∙ να καταπολεμήσουν τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και τις επιβλαβείς πρακτικές που αφορούν τα άτομα με αναπηρίες, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που βασίζονται στο φύλο και την ηλικία, σε όλους τους τομείς της ζωής, καθώς και να προάγουν την αναγνώριση των δεξιοτήτων, προσόντων και ικανοτήτων των ατόμων με αναπηρίες και της συνεισφοράς τους στον εργασιακό χώρο και την αγορά εργασίας.